4.1. Thời gian sản xuất và thời gian lao động

Thời gian sản xuất là tất cả thời gian sản phẩm nhừam trong quá trình sản xuất. Bao gồm thời gian sản phẩm chịu sự tác động của lao động và thời gian xảy ra các quá trình lý học, hóa học và sinh vật học không có sự tác động của lao động.

·         Thời gian lao động: Là thời gian sản phẩm chịu sự tác động của lao động nó bao gồm các quá trình lao động.

·         Quá trình lao động là sự tổng hợp của một số bước công việc mà một người hay một nhóm người có liên hệ hữu cơ với nhau tiến hành khi lao động.

·         Bước công việc: là một bộ phận của quá trình lao động được thể hiện bởi tính chất cố định của người thực hiện, của đối tượng và các công cụ lao động. Nó bao gồm các thao tác.

·         Thao tác: là một bộ phận của bước công việc bao gồm nhiều động tác.

Dấu hiệu để phân biệt thao tác này với thao tác khác là công cụ hoặc đối tượng lao động được đưa vào quá trình hay lấy ra khỏi quá trình.

·     Động tác: Là cử động thuần nhất, lặp đi, lặp lại có mục đích. Là bộ phận đo và ghi thời gian rất nhỏ của bước công việc.

4.2. Cơ cấu các loại thời gian lao động

Tổng thời gian tiêu hao của ngày làm việc được chia ra làm 2 phần lớn.

a. Thời gian tiêu hao được tính để định mức.

Là thời gian tiêu hao có ích, cần thiết để hòan thành công việc được giao. Loại thời gian này gồm 4 nhóm chính:

·         Thời gian chuẩn bị và kết thúc (TCK): Được dùng vào những họat động có liên quan đến việc chuẩn bị làm việc và kết thúc công vịêc. Đặc điểm của loại thời gian này là:

- Khối lượng công việc thực hiện của từng quá trình làm việc không ảnh hưởng tới giá trị tuyệt đối của thời gian này.

- Trường hợp thời gian chuẩn kết được định mức và trả công riêng thì không được tính vào tiêu hao thời gian làm việc nói ở đây.

- Thời gian đi và về (từ công việc vận chuyển) nói chung không tính vào thời gian ngày làm việc.

·     Thời gian tác nghiệp (TTN): là thời gian hao phí để hoàn thành trực tiếp bước công việc sản xuất. Gồm 2 loại:

- Thời gian công tác chính (TC): Là thời gian đối tượng lao động chịu sự tác động của công cụ lao động mà thay đổi hình dáng, trạng thái, vị trí, thành phần, chất lượng...

- Thời gian công tác phụ (Tp): Dùng vào họat động nhằm đảm bảo hòan thành công việc chính.

·         Thời gian phục vụ (TPV): là thời gian cần thiết để phục vụ các mặt tổ chức, kỹ thụât cho quá trình lao động.

·         Thời gian nghỉ ngơi (TNN): gồm thời gian nghỉ giải lao và thời gian cần thiết cho nhu cầu tự nhiên.

b. Thời gian tiêu hao không tính trong định mức

Đây là thời gian tổn thất trong khi làm việc, không được tính vào định mức cần phải xóa bỏ. Có nhiều nguyên nhân gây ra lãng phí thời gian làm việc nhưng quy lại gồm:

- Lãng phí do nguyên nhân tổ chức.

- Do nguyên nhân kỹ thuật.

- Do người lao động gây ra.

- Do thời tiết.

4.3. Phương pháp nghiên cứu thời gian lao động

a. Chụp ảnh suốt ngày làm việc

Là phương pháp quan sát tất cả những hao phí về thời gian của một ngày làm việc được đo đếm theo một trình tự liên tục về mặt thời gian đồng thời có tính toán đến năng suất và những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến hao phí thời gian của người làm việc.

- Đối tượng nghiên cứu: Thời gian suốt ngày làm việc.

- Nội dung: Ghi thời gian kéo dài của các bước công việc trong quá trình lao động của một ngày làm việc.

Nghiên cứu tất cả các loại thời gian (thời gian trong và ngoài định mức) trên cơ sở đó đưa ra những nhận xét kết luận và đề nghị sử dụng thời gian của ngày làm việc hợp lý hơn.

- Mục đích: Hợp lý hóa cơ cấu thời gian lao động.

b. Bấm giờ từng loại công việc.

Là phương pháp dùng để nghiên cứu cơ cấu hao phí thời gian của các thao tác và động tác.

- Đối tượng quan sát: Thao tác, động tác.

- Nội dung: Ghi thời gian kéo dài của các thao tác, động tác.

- Mục đích: Hợp lý hóa các thao tác, động tác để loại bỏ những động tác thừa, đưa ra những thao tác hợp lý.

c. Phương pháp bấm giờ kết hợp với chụp ảnh

Là phương pháp quan sát hỗn hợp, vừa nghiên cứu tình hình sử dụng thời gian làm việc, vừa nghiên cứu quá trình lao động. Phương pháp này được tiến hành cụ thể như sau:

Một là: Người quan sát sẽ chụp ảnh tình hình thời gian làm việc trong những lúc nào đó của ngày làm việc sẽ bấm giờ vào những lúc khác.

Hai là: Bấm giờ trong suốt thời gian của ngày làm việc giống như chụp ảnh ngày lao động, chỉ khác ở chỗ quá trình lao động được phân chia tỷ mỹ như bấm giờ.

Cách này áp dụng đối với những công việc mà trong đó các yếu tố lặp đi lặp lại theo chu kỳ nhưng thời gian thực hiện từng yếu tố tương đối dài.