GAY XUONG CHAU

I.Phan hanh chinh:

-Ten bai giang: vo khung chau va vo o coi.

-Doi tuong giang: sinh vien Y6 da khoa.

-Giang vien: Ths Dinh Ngoc Son.

-Thoi gian giang: 02 tiet.

-Dia diem giang: tai giang duong truong dai hoc Y khoa Ha noi

-Phuong tien du kien giang: Projector.

II.Muc tieu bai giang:

Sau khi hoc xong bai nay sinh vien co the:

1.Hieu duoc co che chan chan thuong gay ra cac thuong ton trong vo xuong chau.

2.Trinh bay duoc phan loai trong vo khung chau va o coi va chi dinh dieu tri cho tung loai.

3.Neu duoc cac bien chung trong vo xuong chau .

4.Cac phuong phap dieu tri vo xuong chau.

III.Noi dung bai giang:

Vo xuong chau gom co vo khung chau ngoai khop va vo o coi

1. Vo xuong chau:

Dai cuong

xuong chau duoc cau tao boi 3 xuong: xuong ngoi, xuong mu va xuong chau va chung cau tao nen khung chau. Khung chau duoc cau truc vung chac boi phia truoc co day chang khop mu, phia sau co day chang chau cung. Vo xuong chau la nhung chan thuong nang thuong nam trong benh canh da chan thuong. Cac ton thuong vo eo cua khung chau la nhung thuong ton mat vung, mat chuc nang nang do cua khung chau. Khi bi vo xuong chau, cac tang rong, mach mau nam trong tieu khung deu co the bi ton thuong.

1.1.Phan loai vo xuong chau theo AO

A: xuong va day chang cua phan sau cua khung chau con nguyen, thuong ton gay vung, day chau khong bi ton thuong.Gay mot phan nho cua xuong chau.

A1: bong cac manh xuong:

-         Gai chau truoc tren

-         Gai chau truoc duoi, gai mu

-         Mao chau

-         u ngoi

A2: luc tac dong truc tiep gay ra:

-         gay xuong cung

-         trat khop cung cut

-         gay ngang xuong cung

B: gay khong hoan toan cung phia sau khung chau, thuong ton khong vung, xoay quanh truc ngang. Ton thuong vung mot phan. Phuc hop xuong va day chang khung sau ton thuong khong hoan toan. Day chau khong ton thuong.

    B1:     di lech xoay mo nhu quyen vo

    B2:     ep phia ben: gay khung chau cung ben.

    B3:     2B1 hoac 2B2

C:       gay hoan toan cung sau, ton thuong mat vung ca chieu ngang va chieu doc

    C1:     gay hoan toan cung sau mot ben

    C2:     gay hoan toan cung sau nang mot ben, ben con lai gay khong hoan toan.

    C3:     gay hoan toan cung sau hai ben

1.2. Co che chan thuong

1.2.1.Gay xuong chau don gian loai A.

  Gom gay don thuan canh chau, u ngoi, gay xuong cung cut, thuong khong anh huong den chuc nang cua chi duoi.

-         gay canh xuong chau: thuong sau mot luc tac dong phia ben, cac co bam vao se keo cac manh xuong bong ra. Tien trien thuong tot khi nghi ngoi 4-6 tuan

-         gay xuong ngoi, thuong do chan thuong truc tiep, manh xuong bong ra vi co keo dot ngot cac co bam vao u ngoi, khoang cach giua hai dau gay thuong lon vi vay can xuong nhieu khi rat lon.

-         Gay xuong cung: thuong nam ngang, ngang qua lo xuong cung doi khi kem theo hoi chung duoi ngua. Tien trien thuong lien tot, doi khi co gap goc. Thuong de lai di chung dau.

1.2.2.Vo xuong chau phuc tap: vo khung chau hoan toan hay khong hoan toan, thuong sau mot chan thuong manh hay kem theo da chan thuong do tai nan giao thong. Hieu duoc co che chan thuong la het suc quan trong giup hieu duoc thuong ton va dua ra quyet dinh dieu tri dung dan. Cac co che chan thuong nhu sau:

-         luc tac dong truoc sau:

o   neu luc tac dong vao xuong mu se gay 4 nganh cua xuong mu

o   neu luc tac dong vao gai chau truoc tren thi khung chau se mo ra nhu quyen vo kem theo toac khop mu va toac hai khop cung chau lam xoay mot nua khung chau hay ca hai ben.

-         co che ep ben

o   neu luc tac dong len mau chuyen lon thi thuong phoi hop voi vo o coi.

o   Khi luc tac dong vao canh chau thi phoi hop gay cac nganh xuong mu, toac khop mu va ton thuong gay ca xuong cung va xuong chau.Gay canh xuong cung (gay kieu VOILLEMIER) va gay canh chau lam canh chau va xuong cung di lech xa nhau(MALGAIGNE) (Loai B)

-         co che ep doc

o   thuong gap sau khi bi nga dui thuc len khung chau, gay xuong mu, toac khop cung chau o phia truoc va phia sau, rat khong vung (loai C), o phia sau la gay xuong cung, toac khop cung chau, gay canh chau.

1.3.Bien chung trong vo xuong chau :

Di lech trong vo xuong chau co the gay ra cac bien chung sau:

-Chan thuong bung kin:Rat kho phat hien vi bung chuong, dau do khoi mau tu sau phuc mac.Khoi mau tu nay se tham dich vao o bung nen khi choc rua o bung thi ty le duong tinh gia rat cao. Cach tot nhat de xac dinh khi nghi ngo

-Ton thuong than kinh: trong co che nga chom xuong dui thuc tu duoi len doi khi thay thuong ton chen ep than kinh hong to tren cao, gay cac mom ngang dot song. doi khi ton thuong than kinh hong kheo ngoai

-Ton thuong mach mau: thuong gay cac khoi mau tu lon sau phuc mac, rat kho cam mau trong mo. Nhieu khi phai lam tac mach truoc mo.

-Ton thuong tiet nieu: di lech cac nganh cua xuong mu se lam ton thuong bang quang va nieu dao:

-         vo bang quang trong phuc mac: thuong o dinh cua bang quang do tang ap luc dot ngot, kham bung phan ung duoi ron.

-         vo bang quang duoi phuc mac: hay gap thung mat truoc cua bang quang do mot nhanh cua xuong mu, khong co cau bang quang, khong buon dai, sung ne duoi xuong mu.

-         dut nieu dao sau, nieu dao tien liet tuyen hay nieu dao mang. Chan doan dua vao thong dai, neu nuoc tieu trong thi khong co ton thuong, neu nuoc tieu co mau toan bai, ton thuong co the o cao. Neu khong thong dai duoc danh gia thoi gian cua bai nuoc tieu cuoi cung, tim dau hieu mau o mieng sao, cau bang quang, va tham truc trang. Sieu am cho phep danh gia muc day cua bang quang.

-         Mo cap cuu khi vo bang quang, dut nieu dao sau (dan luu bang quang tren xuong mu va khau noi nieu dao thi 2).

1.4.Chan doan vo xuong chau

-Tim dau hieu dau xuong chau, xuong cung, xuong mu

-Tim dau hieu khong vung cua khung chau (nghiem phap gian canh chau).

-Tham truc trang mot cach he thong de phat hien cac bien chung nhu dut nieu dao, rach truc trang, chup XQ thang va chup chech 3/4. Sau khi xac dinh duoc cac bien chung cua vo khung chau can phai xac dinh xem vo xuong chau co vung hay khong vung.

1.5.Tien trien cua vo xuong chau

-Phu thuoc vao bien chung ton thuong tang, ton thuong mach

-Benh nhan duoc bat dong tren ban chinh hinh, nhin chung tien trien tot trong vong 2 thang. Can xuong thuong xau nhung nhin chung tot. Toac khop cung chau va khop mu thuong hay gay dau man tinh. Khi toac khop ma khong nan duoc thi co the gay ngan chi.

1.6. Cac phuong phap dieu tri vo xuong chau:

 Duoc tien hanh sau khi da qua giai doan soc va da xu tri cac thuong ton phoi hop

a.      nam bat dong don thuan trong 6 den 8 tuan, ap dung cho cac loai gay khong di lech (A)

b.     dieu tri chinh hinh

-         nam tren vong khi toac khop mu, phia sau loai B, rat huu dung cho cac truong hop nay de khep lai khop mu va khop cung chau.

-         Nam vong va keo lien tuc: keo qua loi cau dui, trong luong tu 11 den 12 kg trong 6 tuan (mot hay hai ben), khi ton thuong loai C co mat vung ca truc doc va truc ngang

-         Ket hop xuong: khi gay khong vung, di lech nhieu.

o   Nep vis xuong mu: toac khop mu don thuan hay gay xuong mu phoi hop.

o   Bat vis qua khop cung chau voi duong rach phia sau khi toac khop cung chau va di lech.

o   Co dinh ngoai co the su dung de lam vung, khong phai boc lo xuong ap dung cho cac truong hop toac khop mu va cung chau o phia truoc va phia sau. Cac vis bat vao canh chau.

1.7.Chi dinh dieu tri vo xuong chau.

      Dau tien phai uu tien xu tri soc chan thuong. Truong hop mat nhieu mau phai mo de that mach chau trong hoac lam tac mach. Co dinh khung chau vo bang khu co dinh ngoai vi cho phep co dinh xuong chau de dieu tri cac bien chung cua vo xuong chau duoc thuan loi hon. Ben canh cac dau hieu song con cua benh nhan can phai danh gia som cac thuong ton bang XQ va chup cat lop vi tinh.

-dieu tri chinh hinh voi cac vo xuong chau loai A hoac ca loai B

dieu tri phau thuat chi dinh ap dung voi cac loai toac khop mu va gay di lech nhieu, rat khong vung va khong nan chinh duoc.

-Nep vis xuong mu khi toac khop mu > 2,5mm

-Co dinh ngoai ap dung cho cac truong hop di lech ngang.

-Doi voi gay loai C: chi dinh bat vis khop cung chau sau, ket hop voi nep vis xuong mu o phia truoc, giup xuong chau vung va cho phep can xuong nhanh.

2.Vo o coi:

Vo o coi rat thuong gap va thuong xay ra trong tai nan giao thong va hay gap trong benh canh da chan thuong. o coi la noi gap nhau cua hai phan xuong chinh la xuong chau va xuong ngoi.

2.1.Lam sang

-Dau hieu toan than hay gap trong benh canh soc

-Dau ro ret vung khop hang, se giam di khi bat dong chi.

-Co the phoi hop voi nhung truong hop trat khop hang hoac trong truong hop trat hang trung tam do chom xuong dui thuc vao o coi. Can tim cac bien chung co the gap sau: bien chung ve tieu hoa, mach, tiet nieu, than kinh, dac biet la chen ep than kinh hong to.

Chup XQ lam bilan  XQ cho phep xac dinh chan doan vo o coi. Chup XQ tu the thang va nghieng, chup chech 3/4 chau va 3/4 bit.

Chup cat lop vi tinh  cho phep xac dinh chinh xac muc do di lech, so luong manh gay va co manh xuong chen giua chom xuong dui va thanh o coi.

2.2.Phan loai

Dua vao phim XQ phan loai theo Judet va Letournel

2.2.1. Gay thanh sau

Thuong gap nhat va hay kem theo trat ra sau. Manh gay thuong lon, manh gay co the o phia sau hoac sau tren hoat sau duoi. Truong hop nay can phai canh thiep phau thuat de dat lai o coi.

2.2.2. Gay tru sau

Gay gan toan bo phan sau o coi, duong gay bat dau ngang muc gai ngoi lon, ngang qua o coi , di toi day o coi va cat ngang nganh ngoi mu.Chom thuong trat ra phia sau, tran cua o coi thi con nguyen ven.

2.2.3. Gay cot tru truoc

Nua truoc cua phan truoc o coi voi duong gay keo dai nhieu hay it huong ve phia xuong chau o tren hoac huong ve phia gai chau truoc tren hoac la gai chau truoc duoi, co the ngang vao canh chau. o phia duoi duong gay cat roi nganh ngoi mu.

2.2.4. Gay thanh truoc: doi khi manh gay cua thanh truoc o coi. Kem theo trat khop hang ra phia truoc.

2.2.5. Gay ngang: duong gay nam ngang qua hai cot tru nhung tran cua o coi thi con nguyen. Chom xuong dui di lech vao trong.

2.2.6. Gay chu T la gay ngang kem theo mot duong gay doc toa  huong ra truoc hoat ra sau

2.2.7. Gay phoi hop :gay ca hai cot tru co the phoi hop voi trat khop hang trung tam.

2.3.Dieu tri

-Chong soc neu co

-Nan cap cuu tat ca nhung truong hop co trat khop hang, dieu tri vo o coi co the la dieu tri chinh hinh hay phau thuat.

-Dieu tri chinh hinh: xuyen kim keo lien tuc qua loi cau dui hoac loi cu truoc xuong chay. truong hop trat hang trung tam thi xuyen kim keo lien tuc qua mau chuan lon lien tuc 45 ngay, tang dan, trung binh 11-12kg

-Phau thuat

+bat vis vao thanh sau cua o coi theo duong sau, nep vis cot tru sau.

+Ket hop xuong hai cot tru theo duong truoc va duong sau.

Chi dinh

+Phau thuat co tri hoan, cac truong hop co trat khop hang can nan cap cuu. Thong thuong trong luc cho mo thi keo lien tuc va danh gia bilan XQ va chup cat lop .

Khi di lech nhieu >03mm , keo nan khong ket qua, phau thuat de nan lai va nep vis o coi.

Neu gay rat phuc tap thi dieu tri bao ton la tot nhat.

Cac bien chung thu phat co the gap                                              

     Cung khop hang

    Thoai hoa khop hang

     Hoai tu chom

III.Luong gia sau bai giang:

1.     Doc phim XQ va phan loai gay xuong chau: cho 3 vi du va goi sinh vien len doc.

2.     Doc phim XQ va phan loai gay o coi: cho 3 vi du kem theo ket qua phau thuat.