3.) Energetyka na świecie.

a. Źródła energii – podział na odnawialne i nieodnawialne.

Odnawialne Nieodnawialne

Energia słoneczna Węgiel kamienny i brunatny

Energia wód lądowych Ropa naftowa

Energia ruchu wody morskiej Gaz ziemny

Energia geotermalna Pierwiastki promieniotwórcze (uran, tor)

Energia wiatru Torf

Biomasa Łupki i piąstki bitumiczne

b. Występowanie surowców energetycznych na świecie.

* Ropa naftowa:

12,9% - Rosja

12% - Arabia Saudyjska

8,7% - USA

5,2% - Iran

5,2% - Chiny

56% - Pozostali producenci

* Węgiel kamienny:

51,1% - Chiny

15,1% - USA 8,7% - Indie

5,7% - Australia

4,1% - RPA

15,3% - Pozostali producenci

* Gaz ziemny

19,3% - USA

18,4% - Rosja

5,0% - Kanada

4,3% - Iran

3,6% - Katar

49,4% - Pozostali producenci

* Uran:

33,2% - Kazachstan

18,2% - Kanada

11% - Australia

8,4% - Namibia

7,8% - Niger

21,4% - Pozostali producenci

c. Ropa Jako surowiec strategiczny.

Ropa naftowa jest obecnie najważniejszym surowcem energetycznym, często określanym mianem surowca strategicznego. W bilansie energetycznym świata wysunęła się na pierwsze miejsce w latach 60 - tych i pozostaje na nim do dziś, mimo rosnącej roli innych nośników energii. d. OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu. Celem organizacji jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy naftowej, poziomu cen i opłat eksploatacyjnych. Do OPEC obecnie należą:

* Algieria

* Angola

* Arabia Saudyjska

* Ekwador

* Irak

* Iran

* Katar

* Kuwejt

* Libia

* Nigeria

* Wenezuela

* Zjednoczone Emiraty Arabskie

4.) Energetyka w Polsce.

a. Główne zagłębia wydobycia surowców energetycznych w Polsce.

* Węgiel kamienny:

* Zagłębie Górnośląskie

* Zagłębie Dolnośląskie

* Zagłębie Lubelskie

* Węgiel Brunatny:

* Bełchatów

* Bogatynia

b. Produkcja energii w Polsce.

* Elektrownie cieplne i elektrociepłownie:

* Zasilane węglem kamiennym:

* Nowe Czarnowo,

* Świerże Górne,

* Brzezie,

* Rybnik,

* Łaziska Górne,

* Jaworzno,

* Połaniec.

* Zasilane węglem brunatnym:

* Konin,

* Bogatynia,

* Bełchatów.

* Elektrownie wodne:

* Przepływowe:

* Włocławek

* Szczytowo-pompowe:

* Żarnowiec,

* Żydowo,

* Porąbka-Żar,

* Solina-Myczkowce.

5.) Dysproporcje w ekonomicznym rozwoju państw.

a. Z czego wynikają dysproporcje ?

Przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym świata można doszukiwać się na wielu płaszczyznach. Pod uwagę należy wziąć przede wszystkim uwarunkowania:

* Przyrodnicze, takie jak ukształtowanie terenu, klimat, występowanie surowców mineralnych;

* Historyczne, m.in. kolonializm;

* Kultowe, np. religię, poziom wykształcenia społeczeństwa, podatność na wprowadzanie zmian;

* Polityczne, np. różnica pomiędzy gospodarką centralnie sterowaną a gospodarką rynkową, wojny domowe;

* Ekonomiczne, czyli zasoby finansowe państwa, które umożliwiają inwestowanie w rozwój społeczno-gospodarczy.

b. Czynniki ekonomiczne i społeczno-demograficzne.

Wskaźniki ekonomiczne Wskaźniki społeczno-demograficzne

Udział usług w tworzeniu PKB (%) Średnia długość trwania życia (lata)

Stopa bezrobocia (%) Śmiertelność niemowląt

Zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca

(kWh) Liczba lekarzy na 1000 mieszkańców

Wydajność rolnictwa (q/ha) Dostęp do wody pitnej (%)

Roczne tempo wzrostu PKB (%) PKB przeznaczone na edukacje (%)

Udział w światowej produkcji, np. energii

elektrycznej (%) Średnie dzienne spożycie kalorii i protein na 1 mieszkańca

c. Wskaźniki PKB i HDI.

* PKB – (Produkt Krajowy Brutto) wskaźnik ten oznacza wartość wszystkich wytworzonych towarów i świadczonych usług w danym kraju w ciągu roku. Dla celów porównawczych wartość PKB podawana jest w USD oraz przeliczna na jednego mieszkańca. Pozwala to na wyróżnienie 3 grup państw:

* Wysoko rozwiniętych gospodarczo ( wartość PKB powyżej 15 tys. USD na mieszkańca).

* Średnio rozwiniętych gospodarczo ( wartość PKB w przedziale od 2 tys. USD do 15 tys. USD na mieszkańca).

* Słabo rozwiniętych gospodarczo (wartość PKB poniżej 2 tys. USD na mieszkańca)

* HDI – (Human Development Index) uwzględnia on wiele cech charakteryzujących poziom życia mieszkańców danego obszaru. Oblicza się go m.in. na podstawie:

* Poziomu analfabetyzmu,

* Odsetka osób uczęszczających do szkoły,

* Średniej długości trwania życia,

* Wartości PKB przypadającej na 1 mieszkańca.

HDI przyjmuje wartość od 0 do 1.

6.) Wyżywienie na świecie.

a. Głód i głód utajony.

* Głód – długotrwały brak dostatecznej ilości pokarmu zaspokajającego podstawowe potrzeby żywieniowe człowieka. Może on doprowadzić do śmierci.

* Głód utajony – mówimy o nim gdy ilość pożywienia jest wystarczająca ale w diecie brakuje składników odżywczych m.in. białka, soli mineralnych i witamin.

b. Czynniki wpływające na głód.

Przyczyna Opis wpływu

Niski poziom

rolnictwa Rolnicy z krajów słabo rozwiniętych bardzo często nie mają środków finansowych na stosowanie nawozów, zakup lepszego materiału siewnego czy narzędzi i maszyn zwiększających wydajność produkcji rolniczej. Brak giełd żywności, sieci komunikacyjnej czy magazynów powoduje natomiast, że osoby, którym uda się wyprodukować większą ilość żywności, nie mogą jej dostarczyć do odbiorców, przetwarzać ani składować.

Nieracjonalna

Gospodarka

glebami Dążenie do zwiększenia produkcji żywności bardzo często prowadzi do zbyt intensywnej eksploatacji gleb i – w konsekwencji – ich stopniowego wyjaławiania. To z kolei powoduje zmniejszenie plonów, a przez to – zwiększenie niedoborów żywności i pogłębienie problemu głodu.

Wysoki

przyrost

naturalny W wielu biednych krajach mających problem z wyżywieniem mieszkańców wciąż obserwuje się znaczny wzrost liczby ludności. Zbyt wysoki przyrost naturalny powoduje tam jeszcze większy deficyt żywności.

Utrudnienia

w handlu

żywnością Bogate, wysoko rozwinięte kraje bronią się przed importem tańszych produktów z krajów słabo rozwiniętych, m.in. po przez nakładanie wysokich ceł. Dlatego producenci z mniej zamożnych krajów nie mogą eksportować towarów i osiągać dochodów, które wystarczyłyby na zakup potrzebnej żywności.

Epidemie Epidemie, np. AIDS w Afryce, powodują, że w społeczeństwach poszczególnych krajów obserwuje się zbyt mały odsetek dorosłych, którzy mogliby na przykład produkować żywność czy przekazywać swoje doświadczenie dzieciom. Ocenia się, że na kontynencie Afrykańskim mieszka ok. 12 mln sierot w wieku poniżej 18 lat, których rodzice zmarli na AIDS.

Konflikty

zbrojne Wojny i konflikty utrudniają lub uniemożliwiają normalną działalność rolniczą (np. w wyniku zaminowania pól uprawnych). Często zmuszają także ludność do opuszczenia strefy walk oraz pozostawienia dobytku: domu, ziemi, materiału siewnego czy narzędzi.

Kryzysy gospodarcze Prowadzą do zubożenia części społeczeństwa w wyniku wzrostu bezrobocia i ograniczenia wydatków na opiekę socjalną. To główna przyczyna niedożywienia w krajach wysoko rozwiniętych.

c. Sposoby ograniczania głodu.

Rządy poszczególnych krajów oraz instytucje międzynarodowe starają się ograniczyć głód i niedożywienie. Ich działania można podzielić na dwie grupy:

* Działania doraźne,

* Działania długofalowe.

* Doraźna pomoc żywieniowa polega na bezpośrednim dostarczaniu produktów spożywczych potrzebującym. Najczęściej otrzymują ją kraje, gdzie przez długi czas panują warunki uniemożliwiające normalne funkcjonowanie rolnictwa (np. katastrofalne susze) lub te, w których znaczna część upraw ulegała zniszczeniu na skutek klęsk żywiołowych (np. trzęsień ziemi, powodzi). Pomoc doraźna dociera również do regionów ogarniętych konfliktami uniemożliwiającymi produkcję żywności.

* Natomiast działania długofalowe zmierzają do wzrostu produkcji pożywienia na obszarach jego niedoboru. Może to się odbywać na dwa sposoby, po przez :

o Zwiększanie powierzchni upraw (metoda ekstensywna).

o Zwiększanie plonów ( metoda intensywna).

Pierwsza metoda jest zazwyczaj prostsza, jednak jej stosowanie ogranicza mała powierzchnia obszarów, które można kształcić na użytki rolne bez inwestowania znacznych środków finansowych. Natomiast druga, polegająca na zwiększaniu plonów, wymaga wielokierunkowych działań prowadzących do wzrostu poziomu dochodowości rolnictwa na terenach objętych głodem. Należą do nich m.in.

o Wprowadzenie wysokoplennych odmian roślin i wysoko produktywnych ras zwierząt,

o Stosowanie nawozów i środków ochrony roślin,

o Zwiększanie stopnia mechanizacji,

o Nawadnianie terenów,

o Edukacja rolników,

o Zniesienie lub ograniczenie barier w handlu żywnością.

7.) Globalizacja.

a. Płaszczyzny globalizacji.

Gospodarcza Technologiczna Społeczno-kulturowa Polityczna Ekologiczna

Dominacja

korporacji

międzynarodowych

. Upowszechnienie nowoczesnych form telekomunikacji, głównie sieci komórkowych, bezprzewodowych, łączności satelitarnej, Internetu. Rozpowszechnianie jednolitego stylu w kulturze masowej (m.in. międzynarodowe festiwale filmowe, koncerty, pokazy mody) Procesy integracyjne prowadzące do wzrostu znaczenia organizacji międzynarodowych. Międzynarodowe działania na rzecz ochrony środowiska (WWF – światowy fundusz na rzecz przyrody, UNEP – program ochrony środowiska narodów zjednoczonych.

Swobodny

przepływ kapitału

towarów i usług. Rozwój transportu głównie lotnictwa, flot handlowych i przewozów kontenerowych (zmniejszenie kosztów przewozu towarów). Międzynarodowe środowiska pracy. Zawieranie koalicji międzynarodowych. Globalne zagrożenia klimatu (dziura ozonowa kwaśne opady).

Globalny rynek

(funkcjonowanie

WTO – Światowej

organizacji handlu). Kształtowanie norm i poglądów przez środki masowego przekazu. Porozumienia o ruchu bezwizowym.

Standaryzacja

produktów. Swobodny przepływ osób. Działania Interpolu (międzynarodowa

organizacja policyjna).

b. Pozytywne i negatywne skutki globalizacji.

* Pozytywne skutki globalizacji:

* Gospodarcze:

o Ułatwienia w wymianie handlowej pomiędzy krajami umożliwiają powstawanie międzynarodowych koncernów.

o Zmniejszenie bezrobocia i wzrost PKB w krajach których powstają filie międzynarodowych koncernów.

o spadek cen spowodowany zwiększeniem się na rynku konkurencji na rynku oraz obniżeniem kosztów związanych z masową produkcją standaryzowanych towarów.

o Możliwość zakładania przedsiębiorstw w krajach, w których działalność jest najbardziej opłacalna.

o Uchronienie wielu firm przed bankructwem dzięki inwestycją zagranicznym.

o Większe szanse na poprawę sytuacji materialnej wynikające z możliwości znalezienia pracy za granicą.

* Społeczno-kulturowe:

o Wzrost tolerancyjności dla odmiennych kultur, obyczajów i poglądów.

o Ułatwienie kontaktów między ludźmi z różnych krajów dzięki rozwojowi komunikacji i upowszechnieniu języka angielskiego.

o Podnoszenie kwalifikacji pracowników zagranicznych filii.

o Łatwiejszy dostęp do wiedzy i informacji.

o Dostęp do dóbr masowo produkowanych przez międzynarodowe koncerny niemal na całym świecie.

* Technologiczne:

o Transfer nowoczesnych technologii z krajów wysoko rozwiniętych do państw rozwijających się.

o Szybszy przepływ informacji i wiedzy.

o Rozwój infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.

* Polityczne:

o Integracja polityczna, współpraca międzynarodowa, polepszenie stosunków między krajami.

* Negatywne skutki globalizacji.

* Gospodarcze:

o Zmonopolizowanie rynków przez międzynarodowe koncerny prowadzi niekiedy do sztucznego utrzymywania wysokiego poziomu cen produktów.

o Zastępowanie tradycyjnych, lokalnych marek i produktów towarami oraz markami globalnymi.

o Niewielka konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw w stosunku do wielkich koncernów na rynkach międzynarodowych.

o Odprowadzanie większości zysków uzyskiwanych w filiach zlokalizowanych w krajach słabo rozwiniętych do macierzystych krajów koncernów.

o Ulgi finansowe przyznawane niekiedy tylko inwestorom zagranicznym kosztem lokalnych firm.

o Redukcja zatrudnienia w wyniku przeniesienia produkcji do krajów, w których jest ona bardziej opłacalna.

* Społeczno-kulturowe:

o Zacieranie się różnorodności kulturowej świata przez upowszechnianie wzorców i wartości moralnych propagowanych przez media.

o Ujednolicanie zachowań konsumenckich.

o Ubożenie języków lokalnych i narodowych przez upowszechnianie się języka angielskiego.

* Technologiczne:

o Transfer technologii niespełniających już wymagań technicznych w krajach wysoko rozwiniętych do państw rozwijających się.

o Ryzyko utraty poufności informacji przekazywanych przez publiczne łącza telekomunikacyjne.

* Polityczne:

o Ograniczenia swobody podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych przez kraje należące do organizacji międzynarodowych.

8.) Organizacje międzynarodowe.

* NATO

* Albania

* Belgia

* Bułgaria

* Chorwacja

* Czechy

* Dania

* Estonia

* Francja

* Grecja

* Hiszpania

* Holandia

* Islandia

* Kanada

* Niemcy

* Norwegia

* Polska

* Litwa

* Luksemburg

* Łotwa

* Portugalia

* Rumunia

* Słowacja

* Słowienia

* Stany zjednoczone

* Turcja

* Węgry

* Wielka Brytania

* Włochy

* ONZ

* Polska

* WHO

* Polska

* UNICEF

* Polska

* UNESCO

* Polska

* WTO

* Polska

* OPEC

* Algieria

* Angola

* Arabia Saudyjska

* Ekwador

* Irak

* Iran

* Katar

* Kuwejt

* Libia

* Nigeria

* Wenezuela

* Zjednoczone Emiraty Arabskie

* NAFA

* UNIA AMERYKANSKA

* BANK ŚWIATOWY