KHỚPCỦA ĐẦU - MẶT

Bài giảng Giải phẫu học

Chủ biên: TS. Trịnh Xuân Đàn

Cácxươngởđầuvàmặttiếpkhớpvớinhau đểtạothànhhộpsọvà khối mặt. Có hai loại khớp:

-Khớpbất độngthuộc loạikhớpsụnchocácxươngởnềnsọvàkhớpbất

động sợi cho các xương ở vòm sọ và mặt..

- Khớpđộng ở đầu-mặt chỉ duy nhất có khớp thái dương-hàm dưới

1. KHỚPBẤT ĐỘNG SỢI

Có ở vòmsọ và ở mặt, gồmcó nhiều loại hình thểkhácnhaunhư:

-Khớprăngcưa:khixươngsọmắcvàoxươngkianhưrăngcưavídụ như khớptrán đỉnh (khớpvành),khớp dọc giữa (lưỡng đỉnh) và khớplamda (đỉnh chẩm).

-Khớp vây:khi cácdiện khớp được phạt chếchchồng lên nhau như vảy cá như khớp trai (khớptrai đỉnh).

-Khớpmào:khimộtdiệnkhớphìnhmàolắpvàomộtdiệnkháchình rãnhnhư khớp giữa xương lá mía và xươngbướm...

Cáckhớpởsọrấtchắc nênkhisọ bịchạmthươngthường vỡxươngmà khôngbaogiờsaikhớp.ỞtrẻsơsinhcònthấyỞcácgócxươngnhững khoangmàxươngchưatiếpnối hènnhautạothànhkhớpvàmấtkhitrẻ1-2 tuổi.

2. KHỚP THÁIDƯƠNG - HÀM DƯỚI

Về   cấu   tạo   giải   phẫu   khớp   thái   dương   hàm   dưới   (articulatio temporoman-dibularis) làmộtkhớplưỡnglồicầu dolồicầuvàổchảoxương thái dươngvàlồicầuxươnghàm dướitạothành.Vềsinhlý,làmộtkhớp quan trọngtrongđộngtácnhai.Vềbệnhlýthườnghayxảyrasaikhớpgọilàsái quai hàm.

2.1. Diện khớp

2.1.1. Lồi cầu và ổ chảoxương thái dương

- Lồi cầu(củ khớp)dorễ ngangcủamỏm tiếptạo thành, hơi lõm từtrong ra ngoài.

-Ổchảo (hố hàm dưới)ởngay sau lồicầulàhõmsâu,rộngcó2phần, phầntrước tiếpkhớp,phầnsauởngoàikhớp.Giữa2phầnlà đườngkhớptrai đá.

2.1.2. Lồi cầuxương hàmdưới

Hình bầu dục, có 2 mặt chỉ cómặt trước tiếp khớp, mặt sau cũng ở ngoàikhớp.

2.1.3. Sụnchêm

Vìhaidiệncủa xươngtháidươngvà xươnghàmdướiđềulàlồicầu,nêncầncó sụnchêmlắpvàogiữa.Sụnchêmcóhình thấukínhlõm2mặt,mặttrênlồiởphíasau

đểkhớpvớiổchảo,hơilõmởtrướckhớp vớilồicầuxươngtháidương,cònởmặt dưới lõm để khớpvới lồi cầu xương hàm dưới.

Sụnchêmmỏngởgiữa,dầyởchuvi và  phía  trước  mỏng  hơn  phía  sau  (trước

2mm;  sau  4mm).  Xung  quanh  sụn  chêm

1.Lồicầuxươngtháidương

2.Ổchảoxươngtháidương

3.Lỗốngtaingoài

4.Sụnchêm

5.Lồicầuxươnghàmdưới

6.Baokhớp

Hình 4.21. Khớp thái dương hàm

(cắt đứng thẳng)

dínhchặtvàobaokhớp,nênkhớptháidươnghàmcoinhư2khớplàkhớpthái dương sụnchêm, vàkhớp sụn chêmxươnghàmdưới.

2.2.Phương tiện nối khớp

2.2.1. Bao khớp

Là một bao sợi bao quanh khớp có 2 loại sợi.

-Sợi nông:ởxươngtháidươngdínhvào đườngglaser,gaibướm,lồicầu củtiếpvàrễngangcủamỏmtiếp,xuốngdướidínhvào bờ sau vàcổlồicầu xươnghàmdưới.

-Sợisâu:có2loạisợi đitừ xươngtháidươngtớisụnchêm vàtừsụn chêm tới xương hàmdưới.

Đặcbiệtsợitháidươngchêmtạothànhcáchãmtrướcvàsau,trongđó sợisaurấtchắcvà đànhồitạothànhhãm sappeycótácdụng đẩysụnchêmxô ra trước khihọ miệng và kéo sụnchêmvề vị trí cũ khi ngậm miệng.

Cácsợichêmhàmdướidầyở2bêntạonêncáchãmbêncótácdụnggiữ

cho sụn chêmkhi hoạt động không trật ra ngoài.

2.2.2. Dây chằng

Động tácchínhcủa khớplàhạ và ngậm miệng nên các dây chằngbênlà chính, còn các dây chằngkhácchỉ là phụ trợ.

-Dâychằngbênngoàilàphầndàylên ởmặtngoàibaokhớp,rấtchắc. Phíatrênrộngbámvàobờdướimỏmxươnggòmácủaxươngtháidươngrồi đichếchxuống dướivàrasau,bámvàophíasaungoàicổlồicầu xương hàm dưới.

-Dâychằngbêntrong:từméptrong ổ chảo,gaibướm tớiphíasautrongcổlồi cầu xươnghàmdưới.

-Ngoàiracònmộtsốdâychằngphụ

khác:

+Dâychằngbướmhàm:từgaibướm

tới gai spick (lưỡi xương hàmdưới).

+Dâychằngtrâmhàm:từmỏmtrâm

đếngócxương hàm dưới.

+  Dây  chằng  chân  bướm  hàm:  từ cánh trongchân bướmtới bờ sauhuyệt răng hàm dưới lớn 2 của hàmdưới.

1. Bao khớp 2. D/c bên ngoài

3. D/c bướm hàm4. D/c trâmhàm

Hình 4.22. Khớp thái dương hàm

2.3. Bao hoạt dịch

Có 2 bao cho mỗi tầng ở khớp,2baonàykhôngthông với nhau.

2.4.Liên quan

Ởphíatrướcvàdướiốngtaingoàicótuyếnnướcbọtmangtainằmáp vàongànhlênxươnghàm dưới,khiviêm tuyếngâyhạnchếtới độngtáccủa khớpvàngược lại.

2.5. Động tác

-Hángậm miệng:thựcracó2 độngtác đưahàmratrướckhihọ, ra sau khi ngậmxảyraởkhớpchêm hàm,vàđộngtácquaycủahailồicầuhàm dưới xảy ra ở khớpthái dương chêm.

-Đưahàmsangbênkhinhaitrong độngtácnàylồicầuxươnghàm dưới một bên quay tại chỗ, một bên đưa ra trước,cứ như vậy hai bên lầnlượt thay đổi cho nhau.

- Đưa hàm dưới ra trước và sau, động tác này hạn chế.

-Trongmộtsốtrường hợpnếungápquámạnhhaybịvachạm quámạnh hàmdướicóthểbịsaikhớplúcnàycủlồicầuxươnghàmdướinằmởtrước lồicầuxươngtháidươngnênngậmmiệnglạiđược.Muốnchữaphảikeo xươnghàmdướixuốngdướirồi đẩyrasau đểlồicầukhớpvớisụnchêmnhư cũ.