Lại là một buổi trưa nóng bức.

Ninh Nghệ Trác ngồi đối diện với cô Nội, trong tay em là một quyển bài tập làm văn chưa mở ra. Đây là quyển vở duy nhất chưa đọc và nhận xét.

Nghệ Trác ngập ngừng do dự, trong đầu em lặp đi lặp lại câu nói: "Về đề tài "Cô giáo của tôi", chắc các em đã viết chán rồi. Nhưng học sinh tiểu học và học sinh cấp ba viết văn không thể cùng một đẳng cấp. Tôi hy vọng mọi người viết những điều mới mẻ, thể hiện trình độ học sinh cấp ba. Tôi chỉ đưa ra một yêu cầu: trong bài văn này, các em không được viết về tôi. Nếu vi phạm quy định, xin lỗi, tôi chỉ có thể cho 0 điểm."

Đây là câu nói của cô Nội khi ra đề tài. Câu nói này quanh quẩn trong đầu óc Tiểu Trác suốt một tuần liền. Cả buổi trưa hôm nay, trong đầu em toàn vang vọng câu nói ấy.

Từ trước đến giờ, cô Nội luôn nói một là một, hai là hai. Vì vậy, trong tất cả các bài văn em vừa đọc, không một bạn nào dám "phạm quy". Lòng bàn tay Nghệ Trác rịn đầy mồ hôi. Em không có dũng khí mở quyển vở đang cầm trên tay.

"Nghệ Trác!" cô Nội lên tiếng nhắc nhở: "Nếu tôi nhớ không nhầm, trưa hôm nay em mới chỉ đọc chín bài văn?"

Cả lớp có 50 học sinh, mỗi ngày Tiểu Trác cần đọc mười bài văn để cô Nội nhận xét chấm điểm. Đây là luật bất thành văn giữa em và cô Nội. Em đưa mắt liếc cô. Gương mặt cô vẫn nghiêm túc, lạnh lùng, có một uy lực không thể kháng cự và tôn nghiêm không dễ xâm phạm. Haizz...chuyện gì đến cũng sẽ đến, ai bảo em...Nghệ Trác cắn môi, hít một hơi sâu rồi mở quyển bài tập.

"Câu chuyện về một người nhà giáo." Cuối cùng, Ninh Nghệ Trác cũng đọc ra miệng: "Cô Nội Vĩnh Chi Lợi là cô giáo ngữ văn thời cấp ba của tôi..."

Cô Nội sửng sốt, sống lưng bất giác cứng đờ. Đôi lông mày của cô bắt đầu nhíu chặt, cơ thịt trên khuôn mặt căng cứng: "Đừng đọc nữa, không điểm!" Cô cất giọng nghiêm nghị và đanh thép.

Ninh Nghệ Trác ngừng một hai giây, nhưng em vẫn đọc tiếp: "Cô dạy tôi tròn hai năm..."

"Không điểm!" Cô Nội lặp lại một lần, thanh âm của cô lạnh lẽo đến cực điểm. Nội Vĩnh Chi Lợi mím chặt môi, lồng ngực phập phồng, tựa hồ thầy đang cố gắng đè nén cơn giận dữ trong lòng.

Nghệ Trác vẫn đọc đều đều: "Lúc mới nhập học, tôi không ngờ cô là một người khiếm thị..."

"Được rồi, em đừng đọc nữa!" cô Nội đứng bật dậy như bị điện giật. Sắc mặt tái mét, lồng ngực phập phồng kịch liệt, mũi cô thở phì phò như dã thú: "Không điểm! Không điểm! Không điểm!" Cô liên tiếp phun ra ba từ "không điểm", thanh âm mỗi lúc một cao, mỗi từ như quả đạn pháo bắn về phía Ninh Nghệ Trác không một chút lưu tình.

Ninh Nghệ Trác bắt đầu sợ hãi. Em không ngờ cô Nội tức giận. Bởi vì em chưa từng bắt gặp cô Nội nổi nóng, hơn nữa còn giận dữ như vậy. Trong ký ức của em, Nội Vĩnh Chi Lợi chưa bao giờ cất cao giọng nói, cô luôn mang lại cảm giác lạnh lùng như núi băng ngàn năm không tan. Ai có thể ngờ, núi băng này cũng có lúc phun trào ngọn lửa? Nghệ Trác cảm thấy trái tim em sắp nhảy ra khỏi lồng ngực. Em đấu tranh tư tưởng vài giây, cuối cùng vẫn đọc tiếp: "Tôi càng không ngờ, cô mang đến cho tôi chấn động và ảnh hưởng to lớn vô cùng. Cô đã để lại dấu ấn vĩnh viễn không phai mờ trong lòng tôi..."

Đọc xong câu này, Nghệ Trác mềm nhũn người, ngả về thành ghế phía sau. Em không còn can đảm đọc tiếp. Chỉ một đoạn mở đầu đã tiêu hao hết dũng khí em tích tụ suốt một tuần.

Cô Nội đột nhiên ngẩn người, phảng phất có một cây gậy phép thuật khiến cô hóa đá,  bất động vài giây, nộ khí trên mặt từ từ biến mất. Sắc mặt cô chuyển sang trắng bệch.

"Ninh Nghệ Trác." Cô lên tiếng, thanh âm khôi phục sự bình tĩnh thường lệ: "Đây là bài văn của em đúng không?"

"Vâng ạ." cô Nội nói nhỏ. Đây là lần đầu tiên, cô Nội hỏi đến tác giả của bài văn.

"Vậy thì..." Cô Nội từ từ ngồi xuống: "Em có thể đọc hết bài văn đó."

Trong lòng Nghệ Trác đột nhiên dội lên một sự cảm động không nói thành lời. Em lờ mờ hiểu ra, lúc đưa yêu cầu làm văn, cô Nội cũng có nỗi khổ riêng. Vì vậy, vào thời khắc này, em thật sự cảm nhận được, cô Nội phải có dũng khí và nghị lực lớn đến mức nào mới đưa quyết định đó. Tiếu Trác mở quyển tập làm văn, em cố đè nén tâm trạng xúc động, từ tốn mở miệng.

Bài văn rất dài, Ninh Nghệ Trác gần như thổ lộ mọi điều đè nén trong lòng em suốt hai năm qua. Em kể về tiết dạy đầu tiên của cô Nội và lần đầu tiếp xúc với cô sau tiết học. Em viết, trong buổi chào cờ hát quốc ca, hơn một nghìn thầy trò toàn trường, chỉ có cô Nội hát theo tiếng nhạc. Em đề cập đến chuyện cô Nội nhận xét bài văn, cũng viết cảm nhận của em trong lúc tiễn cô Nội ra trạm xe buýt đợi ô tô...

Cô Nội lặng lẽ lắng nghe, không nói một lời, gương mặt thâm trầm không có bất cứ biểu hiện nào. Cuối cùng, Nghệ Trác cũng đọc đến đoạn kết của bài văn:

"Đây chính là cô Nội. Cô là một câu đố, một câu đố không lời giải đáp. Tuy tôi chưa bao giờ thử tìm cách đi giải câu đố này, nhưng trong lòng tôi vẫn xuất hiện nhiều nghi vấn..." bỗng dừng lại, ngập ngừng nhìn cô Nội mà không chịu đọc tiếp.

"Em cứ đọc đi, đừng sợ chạm đến vết thương trong lòng tôi." Cô lên tiếng.

Trái tim Ninh Nghệ Trác rung lên một nhịp. Tuy đôi mắt mù lòa, nhưng cô Nội có thể "nhìn" thấu tâm tư của em. Điều này khiến em kinh ngạc và chấn động. Em cất giọng trong trẻo: "Mắt cô tại sao bị mù? Cô có người thân không? Tại sao cô có kiến thức sâu rộng nhưng lại chỉ tốt nghiệp phổ thông trung học? Cô gặp phải tai họa như thế nào mới khiến gương mặt đã vĩnh viễn mất đi nụ cười...Tôi không tìm ra câu trả lời, cũng không rõ sự tò mò của tôi liệu có gây thương tổn cho cô ? Có lẽ cũng vì nguyên nhân này, cô Nội mới tạo ra vỏ bọc lạnh lùng. Nhưng dù thế nào, tôi đều cho rằng tôi đã gặp được người nhà giáo xuất sắc nhất. Mỗi lần tiếp xúc với cô, tôi luôn phát hiện ra điều mới mẻ trên con người ấy, đó là những thứ thuộc phương diện tình cảm và tư tưởng. Những thứ đó luôn khiến tôi kinh ngạc. Cô sở hữu những thứ mà người khác khó lòng đạt được, đó chính là tư tưởng vĩ đại và tinh thần cao thượng. Tôi chỉ có thể tổng kết con người cô như sau: câu chuyện cuộc đời cô trong quá khứ, lúc ẩn lúc hiện như đom đóm phía xa xa; tư tưởng của cô sâu xa như núi cao rừng rậm; thế giới tình cảm của cô như đại dương cuộn trào; tâm linh của cô giống mỏ vàng dồi dào..."

Ninh Nghệ Trác đặt quyển bài tập, thở một hơi dài nhẹ nhõm. Em nhướng mắt nhìn cô Nội, muốn tìm ra điều gì đó từ biểu hiện của cô. Nhưng gương mặt cô vẫn vô cảm, như một tờ giấy trắng tinh.

Văn phòng vô cùng yên tĩnh, chỉ có chậu hoa nhài nhỏ lặng lẽ tỏa ra hương thơm dìu dịu khắp căn phòng.

Một lúc lâu sau, cô Nội mới mở miệng: "Em thật sự không muốn giải câu đố này hay sao? Không, tôi biết em rất muốn. Em chỉ là giữ lời hứa của mình, không muốn động đến vết thương trong lòng tôi, nên em mới đè nén sự hiếu kỳ suốt hai năm. Đã hai năm trôi qua, thật làm khó cho em quá." Cô Nội nhíu mày, bờ môi bật ra tiếng thở dài rất khẽ: "Em muốn biết những chuyện liên quan đến tôi đúng không?" Cô cất giọng nhẹ nhàng, như đang hỏi Nghệ Trác, cũng giống hỏi bản thân.

"Được." Sau đó cô hạ quyết tâm. Cô gật đầu, thanh âm vừa lạnh nhạt vừa kiên quyết: "Tôi sẽ thỏa mãn nguyện vọng của em, kể cho em nghe câu chuyện cuộc đời tôi."

Nghệ Trác giật mình, mở to hai mắt, hốt hoảng nhìn cô. Điều này quá bất ngờ, thật...không thể tin nổi.

"Thưa cô..." Tiểu Trác lắp bắp: "Cô không cần kể. Nếu cô cảm thấy..."

Cô Nội xua tay, ra hiệu cô im lặng. Tay cầm cốc trà, chậm rãi thưởng thức một ngụm, phảng phất hồi tưởng vị đắng chát của nước trà. Sau đó, cô bắt đầu kể câu chuyện cuộc đời mình. Thanh âm rất bình thản, rất tự nhiên, như đang trần thuật sự việc không liên quan đến bản thân:

"Tôi không phải là người bản xứ, quê tôi ở Tô Châu (*). Bố tôi là thầy giáo mỹ thuật dạy ở trường phổ thông trung học. Bởi vì ông không thể thực hiện ước mơ trở thành họa sỹ, nên ông gửi gắm niềm hy vọng vào tôi. Có lẽ do gien di truyền từ bố nên từ nhỏ tôi đã rất nhạy cảm với màu sắc và ánh sáng, cũng luyện được một đôi mắt biết quan sát vạn vật. Tuy nhiên, tôi lại yêu thích văn học một cách điên cuồng. Nhờ có khả năng thiên phú về mỹ thuật, tôi rất giỏi quan sát và nắm bắt chi tiết của cuộc sống, có thể nhanh chóng đúc kết yếu tố tôi cần để tiến hành cấu tứ và sáng tác. Sự phát hiện những nét đẹp và sự nhiệt tình đối với cuộc sống của các nhà nghệ thuật đã đốt cháy ngọn lửa sáng tác của tôi. Chắc em cũng biết, điều này có ý nghĩa như thế nào với một người yêu thích văn học và sáng tác. Tôi chìm đắm trong văn học đến mức không thể thoát khỏi. Thế là, lúc thi đại học, tôi đã giấu bố tôi đăng ký khoa Trung văn của Bắc Đại, và được tuyển chọn với thành tích đứng đầu toàn tỉnh." (Bắc Đại tức Đại học Bắc Kinh, trường đại học hàng đầu của Trung Quốc)

Cô Nội đột nhiên ngừng lại. Cô cầm cốc trà nhưng không đưa lên miệng, trầm tư suy nghĩ một lát rồi nói tiếp: "Nghệ Trác, sau này thi đại học, em hãy đăng ký vào Bắc Đại. Nơi đó thật sự là thánh đường của tinh thần và tri thức nhân loại."

Ninh Nghệ Trác ngẩn người, em có thể nghe ra một sự quan tâm sâu sắc, khó phát giác từ trong câu nói bình thản của cô Nội. Nghệ Trác chưa kịp suy nghĩ sâu hơn, thanh âm của cô Nội lại vang lên bên tai em:

"Tôi đến Bắc Đại, chỉ có thể hình dung bằng bốn từ "như cá gặp nước". Tôi vùi đầu vào đại dương kiến thức, bắt đầu điên cuồng hấp thu. Khả năng thiên bẩm và sự chăm chỉ phấn đấu nhanh chóng biến tôi trở thành người xuất sắc trong các bạn cùng khóa. Lúc đó, dùng từ "nổi bật" để hình dung địa vị của tôi cũng không quá đáng. Tôi sở hữu một thứ mà bất cứ người học văn nào cũng ngưỡng mộ, đó là đôi mắt biết quan sát và tâm linh biết cảm thụ. Cứ như vậy, tôi trải qua ba năm đẹp đẽ trong cuộc đời ở Bắc Đại. Vào kỳ nghỉ đông năm cuối trước khi tôi tốt nghiệp, do bố mẹ tôi chuyển đến làm việc tại một thành phố cách Bắc Kinh không xa, nên tôi đến ăn Tết cùng bọn họ. Một ngày trước hôm tất niên, ở đó đã xảy ra vụ hỏa hoạn vô cùng đáng sợ..."

Cây bút trong tay Ninh Nghệ Trác rơi xuống bàn. Em nhìn cô Nội chăm chú. Không hiểu tại sao, em mong cô Nội dừng câu chuyện tàn khốc này. Nội Vĩnh Chi Lợi cuối cùng đưa cốc trà lên miệng, uống một ngụm. Nước trà đã nguội, có lẽ sẽ càng đắng hơn.

Đặt cốc trà xuống bàn, cô Nội không dừng câu chuyện như mong đợi của em, cô tiếp tục cất giọng trầm thấp và bình tĩnh:

"Cho đến bây giờ, tôi vẫn còn nhớ rõ ánh lửa đêm đó. Ánh lửa sáng rực, sáng rực, sáng rực chưa từng thấy...Tôi luôn nghĩ, bố mẹ tôi lên thiên đường trong ngọn lửa rực cháy đó, họ nhất định sẽ rất vui vẻ. Tôi thật sự muốn đi cùng họ lên thiên đường, để cảm nhận những điều đẹp đẽ và vui vẻ. Nhưng tôi không có cơ hội...cảnh tượng cuối cùng đập vào mắt tôi, là bức tường đổ ụp xuống người tôi trong ánh lửa. Sau đó...khi tôi tỉnh lại, trước mắt tôi là một màu đen tối, đen tối vĩnh viễn."

Cuối cùng, Nội Vĩnh Chi Lợi cũng kết thúc câu chuyện. Sắc mặt cô vẫn không một chút xao động. Ninh Nghệ Trác chống một tay lên trán, trong lòng em tràn ngập một nỗi đau không tả nổi. Lời trần thuật như nước chết của cô Nội có một sức mạnh vô hình to lớn, bóp nát lục phủ ngũ tạng của em, khiến toàn bộ sợi dây thần kinh của em chấn động. Nghệ Trác không chảy nước mắt, em không khóc nổi, em chỉ cảm thấy trái tim em đang từ từ rỉ máu.

"Thế nào? Nghe xong câu chuyện của tôi, em có cảm nghĩ gì?" Thanh âm của cô bình thản và tự nhiên, tựa hồ vừa phân tích một cuốn tiểu thuyết với học sinh, bây giờ hỏi cảm nhận của mọi người.

"Đau khổ!" Ninh Nghệ Trác khó nhọc thốt ra hai từ.

"Em nói gì?" cô Nội đứng dậy. Thân thể run rẩy, như bị một cơn chấn động bất thình lình.

"Đau khổ!" Nghệ Trác lặp lại một lần. Ngoài từ này, em không biết diễn tả như thế nào.

Khóe miệng cô Nội run run. Cô Nội vội vàng quay người về đằng sau, tay sờ soạng bám lấy thành cửa sổ, phảng phất để khống chế bản thân. Vài giây sau, cô tựa hồ đã lấy lại bình tĩnh, bóng lưng hoàn toàn bình thường. Nhưng bàn tay bám cửa sổ của cô nổi hết các khớp và gân xanh.

Một lúc lâu sau, cô Nội vẫn đứng quay lưng về phía Tiểu Trác, cô chậm rãi mở miệng: "Em có biết không? Trước đây, khi tôi kể câu chuyện quá khứ với người khác, tôi cũng từng hỏi cảm nghĩ của bọn họ. Câu trả lời của bọn họ không ngoài hai từ: "đồng tình" và "đáng thương".

Ninh Nghệ Trác sững sờ. Vào thời khắc này, em bất chợt hiểu cô sâu sắc hơn hai năm qua. Em đột nhiên hiểu ra nhiều vấn đề trước đây em mù mờ. Em hiểu tại sao cô Nội luôn một thân một mình, xa lánh mọi người, em hiểu thái độ lạnh lùng của cô là bất đắc dĩ, em cũng hiểu tại sao cô lại tin tưởng em, chấp nhận sự giúp đỡ của em.

Ai muốn sống cô độc một mình, muốn tách khỏi thế giới? Ai muốn không được người khác biết đến, không được người khác chấp nhận? Thế nhưng, bản thân sự "đồng tình" và "đáng thương" chính là một loại kỳ thị. Hành động giúp đỡ xây dựng trên "đồng tình" và "đáng thương" chính là phủ nhận và cười nhạo tôn nghiêm của cô Nội. Vì vậy, cô Nội mới dùng thái độ lạnh lùng và cao ngạo để che giấu bản thân. Cô thà cự tuyệt sự quan tâm chân thành, cũng không muốn chấp nhận sự giúp đỡ xuất phát từ thái độ kỳ thị của người khác. Cô tự nguyện xa lánh cuộc đời. Mặc dù sự xa lánh này không mang lại niềm vui và hạnh phúc cho cô, nhưng ít nhất, nó giúp cô tránh xa phản ứng "đồng tình" và "đáng thương" mang tính lăng nhục. Chỉ làm vậy, cô mới có thể giữ lại tôn nghiêm của mình.

Chuông báo vào học đột nhiên vang lên. Nội Vĩnh Chi Lợi quay người, sắc mặt cô đã hồi phục sự lạnh nhạt. "Ninh Nghệ Trác!" Cô nói: "Vào học rồi, chúng ta đi thôi!"

"Nhưng..." Nghệ Trác nhìn quyển vở trên bàn: "Bài văn của em..."

"Không điểm."

Nghệ Trác ngây người mất vài giây. Em nhìn cô Nội chăm chú, muốn nói điều gì đó nhưng không biết mở miệng thế nào. Sau đó, nước mắt trào ra khóe mi, làm mờ tầm nhìn của em. Em cầm bút viết số không lên quyển vở. Do dùng sức quá mạnh, đầu bút chọc thủng trang giấy trắng.

"Tôi không thể làm trái nguyên tắc của mình." Cô Nội nói rành rọt từng từ một: "Nhưng tôi có thể cho em biết, tôi không hối hận nghe bài văn này, cũng không hối hận kể câu chuyện cuộc đời tôi với em."

Nước mắt chảy giàn giụa trên gò má Nghệ Trác. Nó hoàn toàn xối đi giọt lệ thất vọng và tủi thân trước đó, đôi mắt em trở nên sáng lấp lánh. Cô Nội trầm mặc, chủ động giơ tay về phía em. Ninh Nghệ Trác rùng mình, sau đó nhẹ nhàng cầm tay cô. Hai cô trò sánh vai đi khỏi dãy nhà phía bắc, tới khu phòng học ở phía nam như thường lệ.

Trời đột nhiên nổi trận gió lớn, cơn gió hy hữu của mùa hè. Cả sân chơi lập tức trở thành thế giới cát bay mù mịt. Bóng lưng của cả hai dần trở nên mơ hồ trong gió cát. Một giọng hát trong trẻo không biết từ ô cửa nào đó vang vọng khắp không gian:

"Anh hãy đưa tay,

Để em nắm lấy

Đi qua sa mạc hoang vắng,

Tìm kiếm ốc đảo khao khát bấy lâu..."