Truyện ngắn Hai đứa trẻ là một tác phẩm tiêu biểu cho phong

cách nghệ thuật của Thạch Lam. Anh chị hãy trình bày những

nét đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm trên.

Bài Làm

Thạch Lam (1910 - 1942) là thành viên của "Tự lực văn đoàn".

Ông thành công về truyện ngắn và bút kí qua các tác phẩm

như: Gió đầu mùa, Nắng trong vườn, Hà Nội 36 phố phường... Tác

phẩm của Thạch Lam có "cốt cách và phẩm chất văn học", để lại "cái

dư vị và cái nhã thú" cho người đọc. Đó là chữ nghĩa của Nguyễn Tuân

trong Lời bạt cho Tuyển tập Thạch Lam.

Truyện ngắn Hai đứa trẻ in trong tập Nắng trong vườn (1938).

Truyện ngắn này có những nét đặc sắc nghệ thuật tiêu biểu cho

phong cách của Thạch Lam.

Có thể nói rằng những truyện ngắn: Gió lạnh đầu mùa, Hai đứa

trẻ và Dưới bóng hoàng lan là những truyện ngắn không .có cốt

truyện, mỗi truyện là một bài thơ trữ tình đượm buồn. Gió lạnh

đầu mùa nói về chuyện cho áo và trả áo, cho vay tiền để mua áo

ấm giữa ba đứa trẻ và hai người mẹ. Dưới bóng hoàng lan có bốn

nhân vật: hai bà cháu, cô thôn nữ Nga và cây hoàng lan. Mái nhà

xưa và bóng bà che mát tâm hồn đứa cháu; hương thơm và bóng

hoàng lan ướp hương và ủ ấp cho một mối tình êm đẹp dịu ngọt

chăng tơ... Còn truyện Hai đứa trẻ nói về một phố huyện nghèo và

tâm trạng thao thức của hai chị em Liên và An khắc khoái đợi chờ

một chuyến tàu đêm đi qua. Hình ảnh đoàn tàu và tiếng còi tàu đã

trở thành một thói quen của cảm xúc và ước vọng. Tuy không có

cốt truyện, nhưng Hai đứa trẻ có một hương vị thật là man mác.

Đó là chất thơ.

Hai đứa trẻ có bao chi tiết nghệ thuật giàu sức gợi sâu xa,

Thạch Lam tả cảnh, tả người hay kể chuyện đều chọn lọc, tạo nên

ấn tượng, nhiều xao xác và bâng khuâng. Cảnh phố huyện tối dần,

ngoài đồng thì ếch nhái kêu ran; trong nhà thì tiếng muỗi vo ve.

Liên ngồi yên lặng, đôi mắt bóng tối ngập đầy dần, tâm hồn thơ

ngây thấm thía cái buồn của buổi chiều quê. Bà cụ Thi hơi điên,

nghiện rượu, tiếng cười khanh khách. Tiếng đàn bầu của bác Xẩm

thì bẩn bật. Mẹ con chị Tí bán nước chè. Thằng ** khiêng hai cái

ghế trên lưng; mẹ nó đội cái chõng tre trên đầu... Thật là vất vả,

cực nhọc và nghèo khổ. Những chi tiết ấy rất sống, rất hiện thực.

Tiểu thuyết Tự Lực văn đoàn thuộc khuynh hướng lãng mạn.

Nhưng truyện của Thạch Lam, đặc biệt là truyện Hai đứa trẻ, thì

nội dung hiện thực - nhân đạo hòa quyện đầy ám ảnh và lay động.

Một nét đặc sắc trong nghệ thuật của Thạch Lam là tinh tế và

sâu sắc trong phân tích thế giới nội tâm nhân vật, gợi tả xúc động

những biến thái mơ hồ, mong manh trong lòng người. Những dòng

viết về tâm trạng của nhân vật Liên với bao buồn vui lẫn lộn,

nhiều xao xác bâng khuâng. Trời tối dần, Liên ngồi nhìn phố

huyện, không hiểu sao chị thấy lòng buồn man mác. Ngồi đợi tàu

trong màn đêm, dưới ngàn sao lấp lánh, và ánh sáng của những

con đom đóm nhấp nháy, tâm hôn Liên yên tĩnh hắn, có những

cảm giác mơ không hiểu.

Tàu đến, Liên vội đánh thức em dậy, hai chị em nhìn đoàn xe

vút qua, nhìn theo cái chấm nhỏ đèn xanh, xa mãi dần rồi khuất

sau rặng tre. Liên cầm tay em, lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa

xăm. Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo. Liên nhớ lại tuổi thơ

và ước vọng Rồi Liên chìm dần trong giấc ngủ yên tĩnh của phố

huyện về khuya tịch mịch và đầy bóng tối.

Truyện Hai đứa trẻ có một giọng điệu rất riêng, giọng điệu tâm

tình thủ thỉ. Đó là tiếng nói của một con người, như Nguyễn Tuân

nhận xét là "tính 'tình nhẹ nhàng tinh tê , "vừa sống vừa lắng

nghe chung quanh" với bao chuyện buồn vui đang xảy ra. Cái dây

xà tích bằng bạc của Liên, Thạch Lam đã phát hiện ra thứ vật

dụng mà chị quý mến và hãnh diện vì nó tỏ ra chị là người con gái

lớn và đảm đang. Gánh phở bác Siêu là một thứ quà xa xỉ, nhiều

tiền mà hai chị em Liên không bao giờ mua được, vì thế hai chị em

Liên chỉ biết ngửi thấy mùi phở thơm. Liên nhớ về Hà Nội.là nhớ

những kỉ niệm tuổi thơ, ngày bố còn đi làm, mẹ nhiều tiền, 'hai chị

em được đi chơi Bờ Hồ, được uống những cốc nước lạnh xanh đỏ.

Phải chăng đó là những kí ức tuổi thơ êm đềm của Thạch Lam ?

Thạch Lam sử dụng thành công ' thủ pháp nghệ thuật tương

phản dối lập để làm nổi bật những cảnh đời lầm than nơi phố

huyện. Phố huyện ngập đầy bóng tối. Chỉ có vài ngọn đèn le lói.

Riêng ngọn đèn nơi chõng hàng chị Tí được nhắc đi nhắc lại nhiều

lần. Càng về khuya, phố huyện càng im lìm tịch mịch. Đêm nào

cũng có một chuyến tàu chạy qua phố huyện. Dù chỉ trong khoảnh

khắc, nhưng con tàu đã mang đến một thế giới đầy ánh sáng và

náo động. Lân khói bừng sáng. Các toa đèn sáng trưng. Đồng và

kềnh lấp lánh. Các cửa kính sáng. Đốm than đỏ bay tung trên

đường sắt Tiếng xe rít lên. Tiếng hành khách ồn ào, khe khẽ.

Tiếng còi rít lên. Đoàn tàu rầm rộ đi tới và vút qua.. ánh sáng và

bóng tối, ồn ào náo động và tịch mịch; tương phản ấy đã làm nổi

bật những cảnh ngộ nghịch trái, đồng thời đi sâu vào những tâm

tình, tâm trạng, những cảm xúc, cảm giác đầy ám ảnh.

Một nét đặc sắc nữa về nghệ thuật của Thạch Lam là câu văn

dưới ngòi bút của ông thanh nhẹ, trong sáng, giàu hình ảnh và gợi

cảm. Ví dụ, cảnh phố huyện lúc chiều tàn: Phương Tây, đỏ rực như

lửa cháy (..). Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng

tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào...

Đây là cảnh đầu đêm nơi phố huyện: Trời bắt đầu đêm, một đêm

nwa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát. Đường phố và các

con ngõ dần dần chứa đầy bóng tối... Nói về câu văn Thạch Lam.

Nguyễn Tuân nhận xét: "Bằng sáng tác văn học, Thạch Lam đã

làm cho tiếng nói Việt Nam gọn ghẽ đi, co duỗi thêm, mềm mại ra,

và tươi đậm hơn".

Sự đào thải và thanh lọc 1à vô cùng nghiêm khắc và nghiệt ngã

đối với bất kì ai, sự vật nào, nhất là đối với văn chương nghệ

thuật Nhiều cây bút trong Tự lực văn đoàn đã bị độc giả ngày nay

hờ hững! Riêng tác phẩm của Thạch Lam, hơn 60 năm sau, vẫn

được chúng ta yêu thích.

Cái đẹp trong văn chương Thạch Lam, trước hết, là cái đẹp của

tình người, cái đẹp của một trái tim nhân hậu. Là cái đẹp của chất

thơ đậm hương đời và vị đời, là một cái đẹp của ngòi bút giàu bản

sắc là tinh thần nhân đạo sáng bừng trang văn... Con người và văn

chương của Thạch Lam đáng để ta trân trọng và mến mộ.