1. BỘ LUẬT HAMMURAPI
a. Đặc điểm của luật Hammurapi
Bộ luật Hammurapi được các nhà khả cổ người Pháp tìm ra và năm 1901 - đây là bộ luật thành văn sớm nhất được phát hiện trong lịch sử nhân lại. Luật được khắc trên tảng đá Bazan ca 2 mét. Phần trên cùng của tấm đá có hình Hammurapi đứng trước thần mặt trời Samat (vị thần bả vệ tòa án). Điều này chứng tỏ Hammurapi đã ý thức được hiệu quả của việc kết hợp giữa vương quyền, thần quyền và pháp quyền để tiến hành cai trị dân chúng.
- Về nguồn của bộ luật:
Nguồn của bộ luật là những tiền lệ pháp, các tập quán pháp của người Xume trong xã hội trước đó,
Những quyết định của tòa án và các phán quyết của tòa án ca cấp lúc bấy giờ.
Mệnh lệnh, chiếu chỉ của nhà vua
- Về cơ cấu của bộ luật:
Phần mở đầu và phần nội dung: Khẳng định rằng đất nước Babiln là một vương quốc d các thần linh tạ ra. Và chính các thần linh này đã tra đất nước ch Hammurapi thống trị để làm ch đất nước giàu có, nhân dân n đủ. Hammurapi kể công la của mình đối với đất nước. Riêng ở phần nội dung Hammurapi tuyên bố sẽ trừng trị tất cả những ai xem thường và có ý định hủy bỏ bộ luật.
Phần nội dung: Chứa đựng 282 điều luật – đây là phần chủ yếu của bộ luật. Tuy nội dung của bộ luật chưa phân chia thành từng ngành luật riêng biệt, nhưng tác giả của bộ luật đã có ý thức phân chia các điều khỏan ra từng nhóm riêng the nội dung của chúng. Điều này thuận tiện ch việc tìm hiểu và xét xử.
· Điều 1 đến điều 4 : về thủ tục tố tụng;
· Điều 6 –11: về tội trộm cắp;
· Điều 15 – 16: về tội xâm phạm nô lệ của người khác;
· Điều 21 – 25: tội xâm phạm tài sản của người khác;
· Điều 26 – 41: chế độ ruộng đất của Rêdum và Bairum;
· Điều 42 – 66: về việc thuê ruộng và trách nhiệm của người cày cấy;
· Điều 98 – 107: về việc vay tiền;
· …
b. Nội dung
- Chế định hợp đồng
Hợp đồng mua bán
· Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng:
· Người bán phải là chủ thật sự của tài sản (đ 7)
· Tài sản phải bả đảm giá trị sử dụng ( đ 108)
· Khi ký kết hợp đồng, phải có người làm chứng (đ7)
· Thiếu 1 trng 3 điều kiện trên, hợp đồng không có giá trị, người vi phạm sẽ bị xử phạt bằng hình phạt.
Hợp đồng vay mượn
· Quy định mức lãi suất khác nhau đối với từng lại: vay thóc và vay tiền (đ 89)
· Nếu người cho vay lấy lãi suất ca hơn mức quy định thì sẽ mất vật cho vay (đ 91)
· Dùng thân thể cn người làm vật bảm đảm hợp đồng (đ 115, 116, 117)
Hợp đồng lĩnh canh ruộng đất
· Quy định mức thu tô đối với từng lại lĩnh canh: vườn và ruộng.( đ 46 và đ 64)
· Quy định trách nhiệm của người lĩnh canh trng từng trường hợp không chuyên cần canh tác. (đ 42, 43,44)
· Quy định mức bồi thường thiệt hại đối với người lĩnh canh nếu làm thiệt hai ha màu trên ruộng người bên cạnh (đ 53, 554, 55, 56)
· => Có dấu hiệu của sự phân biệt lỗi cố ý và vô ý.
Hợp đồng gửi giữ
· Khi gởi giữ phải có người làm chứng (đ 122) nếu không, người nhận giữ sẽ bị xem là ăn trộmvà bị xử tử (đ 7).
· Mức thù lao gởi giữ (đ 121)
- Chế định hôn nhân gia đình
· Thủ tục kết hôn: phải có giấy tờ ( đ 128)
· Công khai thừa nhận sự bất bình đẳng giữa nam và nữ. Đề ca vai trò và bả vệ quyền lợi của người chồng. Người vợ bị xem là tài sản của người chồng ( đ 141, 143, 129)
· Tuy nhiên trong một số trường hợp, luật cũng bảo vệ quyền lợi của người phụ nữ (đ 130, 148)
· Ngài ra, luật còn bả vệ một số giá trị đạ đức trng xã hội (155)
- Chế định thừa kế
· Có 2 hình thức thừa kế: theo luật và theo di chúc ( đ 165)
· Căn cứ để chia thừa kế theo cha, không theo mẹ ( đ 162, 163, 167)
· Có sự phân biệt trng việc hưởng thừa kế giữa cn trai, cn gái, cn của nữ nô lệ nếu được người tự d thừa nhận (đ 170, 179, 180, 182, 183)
· Điều kiện tước quyền thừa kế ( đ 169)
- Chế định hình sự
· Bảo vệ các quan hệ xã hội như: quyền sở hữu (đ 6,7,8,…) bả vệ chế độ nô lệ (đ 15, 16, 226), bả vệ nhân phẩm, danh dự, của con người.
· Quan niệm hình phạt là sự trừng trị tội lỗi, mang tính chất trả thù ngang bằng nhau ( đồng thái phục thù) ( 196, 197, 229)
· Tuy nhiên, do bộ luật cũng thừa nhận sự phân biệt đẳng cấp, giai cấp tính chất đồng thái phục thù chỉ là tương đối (đ 198, 199, 201).
· Chế tài phạt tiền cũng đã được áp dụng. Mức tiền phạt tuỳ và địa vị xã hội của các đương sự.
· Các hình thức của hình phạt thường rất dã man, như: chặt tay, chân, thiêu, dìm xuống nước, đóng cọc…
- Chế định tố tụng
· Xét xử công khai
· Coi trọng giá trị chứng cứ, không phân biệt chứng cứ thuộc đẳng cấp nà.
· Trách nhiệm của người xét xử. Nếu có quyết định không đúng trng phiên tà, thì phải nộp tiền phạt và bị truất quyền xét xử.
Hammurabi khẳng định lại mục đích của Bộ luật và tuyên bố sẽ trừng phạt bất cứ ai vi phạm Bộ luật này: “Để cho kẻ mạnh không hà hiếp kẻ yếu; để cho những người cô quả có thể nương tựa ở thành Babilon…; để cho sự tuyên án trong nước tiện việc quyết định; để cho những kẻ thiệt thòi được trình bày lẽ phải…Nếu kẻ nào thi hành triệt để bộ luật này thì sẽ được các thần phù hộ, trái lại nếu người nào không nghiêm chỉnh thi hành hoặc sửa đổi bộ luật thì sẽ bị thần linh trừng phạt”.
Bộ luật Hammurabi là Bộ luật thành văn cổ nhất trên thế giới, là một trong những thành tựu có giá trị bậc nhất của lịch sử văn minh cổ đại. Giá trị của Bộ luật này cho đến nay vẫn tiếp tục được nhiều nhà khoa học tập trung nghiên cứu, khai thác và kế thừa. Bộ luật đã xây dựng rất công phu, điều chỉnh và phản ánh một cách sinh động các hoạt động kinh tế, chính trị, văn hoá xã hội của vương quốc Babilon. Bộ luật không chỉ có giá trị về nghiên cứu pháp lý mà còn là nguồn cứ liệu lịch sử phong phú, quí giá để nghịên cứu nền văn hoá Babilon - Lưỡng Hà cổ đại.
Vượt ra khỏi hạn chế về tính giai cấp, có thể thấy chứa đựng trong nhiều qui phạm của Bộ luật dù ở dạng thức sơ khai nhất, cổ xưa nhất vẫn hằng chứa đậm nét những giá trị tiến bộ, nhân văn, đặc biệt là về kĩ thuật lập pháp trong các qui định từ hôn nhân gia đình đến thừa kế, và qui định về hợp đồng. Gấp Bộ luật lại, nhìn vào cuộc sống và suy ngẫm ta thấy không khỏi ngạc nhiên và trân trọng những giá trị lịch sử pháp lý của Bộ luật, những qui định ra đời cách đây gần 4000 năm vẫn chứa đựng nhiều giá trị đương đại đáng kế thừa, và phát triển./.
[sửa]
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro