Đọc truyện Hệ điều hành linux và unix - Hệ điều hành linux và unix

♥ Truyen2U.Pro - Tên miền mới của Truyen2U.Net

Hệ điều hành linux và unix

Trước Sau

Màu nền

Font chữ

Font size

Chiều cao dòng

www.nhipsongcongnghe.net

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ

=====================================

HÀ QUANG THY

NGUYN TRÍ THÀNH

Giáo trình:

H IU HÀNH UNIX - LINUX

Dành cho sinh viên ngành Công ngh thông tin,

in t - Vin thông, Toán tin ng dng

HÀ NI - 2004 2

MC LC

LI GII THIU ..................................................................................................... 9

CHƠNG 1. GII THIU CHUNG V LINUX...................................................... 10

1.1. Gii thiu v UNIX và Linux...................................................................................... 10

1.1.1. Xut x, quá trình tin hóa và mt s c trưng c

a h iu hành UNIX ......... 10

1.1.2. Gi

i thiu sơ b v Linux................................................................................... 13

1.2. Sơ b v các thành phn ca Linux ........................................................................... 17

1.2.1. Sơ b v nhân ..................................................................................................... 18

1.2.2. Sơ b v shell ..................................................................................................... 18

1.3. Gii thiu v s

dng lnh trong Linux..................................................................... 20

1.3.1. Các quy ư

c khi vit lnh................................................................................... 22

1.3.3. Làm ơn gin thao tác gõ lnh ........................................................................... 25

1.3.4. Tip ni dòng lnh.............................................................................................. 29

1.4. Trang Man ................................................................................................................... 29

CHƠNG 2. THAO TÁC VI H THNG ........................................................... 32

2.1. Quá trình khi

ng Linux......................................................................................... 32

2.2. Thtc

ng nhp và các lnh thoát khi h thng ................................................ 33

2.2.1. ng nhp........................................................................................................... 33

2.2.2. Ra khi h thng................................................................................................. 36

2.2.3. Khi ng li h thng ....................................................................................... 38

2.2.4. Khi ng vào ch ho............................................................................. 38

2.3. Lnh thay

i mt khu .............................................................................................. 42

2.4. Lnh xem, thit

t ngày, gi hin ti và xem lch trên h thng ........................... 45

2.4.1 Lnh xem, thit t ngày, gi .............................................................................. 45

2.4.2. Lnh xem lch .................................................................................................... 47

2.5. Xem thông tin h thng .............................................................................................. 48

2.6. Thay

i ni dung du nhc shell .............................................................................. 49

2.7. Lnh gi ngôn ng tính toán s hc .......................................................................... 50

CHƠNG 3. H THNG FILE ............................................................................. 53

3.1 Tng quan v h thng file........................................................................................... 53

3.1.1. Mt s khái nim................................................................................................ 53

3.1.2. Sơ b kin trúc ni ti c

a h thng file............................................................. 57

3.1.3. Mt s thut toán làm vic v

i inode ................................................................. 63

3.1.4. H tr nhiu h thng File.................................................................................. 66

3.1.5. Liên kt tưng trưng (lnh ln) ............................................................................ 71 3

3.2 Quyn truy nhp thư mc và file ................................................................................ 72

3.2.1 Quyn truy nhp .................................................................................................. 72

3.2.2. Các lnh cơ bn .................................................................................................. 75

3.3 Thao tác vi thư mc.................................................................................................... 80

3.3.1 Mt s thư mc c bit ...................................................................................... 80

3.3.2 Các lnh cơ bn v thư mc ................................................................................ 83

3.4. Các lnh làm vic vi file ............................................................................................ 87

3.4.1 Các kiu file có trong Linux ................................................................................ 87

3.4.2. Các lnh to file.................................................................................................. 88

3.4.3 Các lnh thao tác trên file.................................................................................... 90

3.4.4 Các lnh thao tác theo ni dung file .................................................................... 98

3.4.5 Các lnh tìm file ................................................................................................ 106

3.5 Nén và sao lưu các file ................................................................................................ 115

3.5.1 Sao lưu các file (lnh tar) .................................................................................. 115

3.5.2 Nén d liu ....................................................................................................... 118

CHƠNG 4. QU

N TR QUÁ TRÌNH................................................................. 122

4.1 Quá trình trong UNIX................................................................................................ 122

4.1.1. Sơ b v quá trình............................................................................................. 122

4.1.2. Sơ b cu trúc iu khin c

a UNIX................................................................ 123

4.1.3. Các h thng con trong nhân ............................................................................ 125

4.1.4. Sơ b v iu khin quá trình ........................................................................... 129

4.1.5. Trng thái và chuyn dch trng thái ................................................................ 130

4.1.6. S ngưng hot ng và hot ng tr li c

a quá trình.................................... 132

4.1.7. Sơ b v lnh i v

i quá trình ........................................................................ 132

4.2. Các lnh cơ bn.......................................................................................................... 133

4.2.1. Lnh fg và lnh bg ............................................................................................ 133

4.2.2. Hin th các quá trình ang chy v

i lnh ps ................................................... 135

4.2.3. H

y quá trình v

i lnh kill ............................................................................... 137

4.2.4. Cho máy ngng hot ng mt thi gian v

i lnh sleep.................................. 139

4.2.5. Xem cây quá trình v

i lnh pstree.................................................................... 139

4.2.6. Lnh thit t li ưu tiên c

a quá trình nice và lnh renice......................... 141

CHƠNG 5. QU

N LÝ TÀI KHO

N NGI DÙNG......................................... 142

5.1 Tài khon ngưi dùng ................................................................................................ 142

5.2 Các lnh cơ bn qun lý ngưi dùng ........................................................................ 142

5.2.1 File /etc/passwd ................................................................................................ 143

5.2.2 Thêm ngưi dùng v

i lnh useradd................................................................... 143

5.2.3 Thay i thuc tính ngưi dùng ........................................................................ 146

5.2.4 Xóa b mt ngưi dùng (lnh userdel).............................................................. 147 4

5.3 Các lnh cơ bn liên quan

n nhóm ngưi dùng ................................................... 148

5.3.1 Nhóm ngưi dùng và file /etc/group ................................................................. 148

5.3.2 Thêm nhóm ngưi dùng .................................................................................... 149

5.3.3 S!a i các thuc tính c

a mt nhóm ngưi dùng (lnh groupmod) ................ 149

5.3.4 Xóa mt nhóm ngưi dùng (lnh groupdel) ...................................................... 150

5.4 Các lnh cơ bn khác có liên quan

n ngưi dùng ................................................ 150

5.4.1 ng nhp v

i tư cách mt ngưi dùng khác khi dùng lnh su ....................... 150

5.4.2 Xác nh ngưi dùng ang ng nhp (lnh who) ............................................ 151

5.4.3 Xác nh các quá trình ang ưc tin hành (lnh w) ....................................... 153

CHƠNG 6. TRUYN THÔNG VÀ MNG UNIX-LINUX................................... 154

6.1. Lnh truyn thông ..................................................................................................... 154

6.1.1. Lnh write......................................................................................................... 154

6.1.2. Lnh mail.......................................................................................................... 155

6.1.3. Lnh talk ........................................................................................................... 156

6.2 Cu hình Card giao tip mng .................................................................................. 156

6.3. Các dch v mng ...................................................................................................... 159

6.3.1 H thông tin mng NIS...................................................................................... 159

6.4 H thng file trên mng ............................................................................................. 164

6.4.1 Cài t NFS ....................................................................................................... 165

6.4.2 Khi ng và dng NFS.................................................................................... 166

6.4.3 Cu hình NFS server và Client.......................................................................... 167

6.4.4 S! dng mount................................................................................................... 167

6.4.5 Unmount............................................................................................................ 168

6.4.6 Mount t ng qua tp cu hình........................................................................ 168

CHƠNG 7. L

P TRÌNH SHELL VÀ L

P TRÌNH C TRÊN LINUX ................... 170

7.1. Cách thc pipes và các yu t cơ bn lp trình trên shell ..................................... 170

7.1.1. Cách thc pipes ................................................................................................ 170

7.1.2. Các yu t cơ bn lp trình trong shell ........................................................ 171

7.2. Mt s lnh lp trình trên shell ................................................................................ 175

7.2.1. S! dng các toán t! bash .................................................................................. 175

7.2.2. iu khin lung .............................................................................................. 179

7.2.3 Các toán t! nh hư

ng vào ra........................................................................... 193

7.2.4. Hin dòng vn bn............................................................................................ 194

7.2.5. Lnh read c d liu cho bin ngưi dùng ..................................................... 194

7.2.6. Lnh set ............................................................................................................ 195

7.2.7. Tính toán trên các bin ..................................................................................... 196

7.2.8. Chương trình ví d............................................................................................ 196 5

7.3. Lp trình C trên UNIX ............................................................................................. 197

7.3.1. Trình biên dch gcc........................................................................................... 197

7.3.2. Công c GNU make ......................................................................................... 201

7.3.3. Làm vic v

i file............................................................................................... 203

7.3.4. Thư vin liên kt............................................................................................... 211

7.3.5 Các công c cho thư vin ................................................................................. 220

TÀI LIU THAM KH

O ...................................................................................... 223

CHÚ THÍCH MT STHU

T NG ................................................................... 224

PH LC A. QUÁ TRÌNH CÀI T REDHAT-LINUX ........................................ 227

AA. Cài

t phiên bn RedHat 6.2 ................................................................................. 228

AA.1. To "a mm khi ng ................................................................................... 228

AA.2. Phân vùng li #"a DOS/Windows hin thi.................................................. 228

AA.3. Các bư

c cài t (bn RedHat 6.2 và khi ng t CD-ROM)....................... 229

AA.4. Các hn ch v ph$n cng i v

i Linux ........................................................ 239

PH LC B. TRÌNH SON TH

O VIM .............................................................. 242

B.1 Khi

ng vim............................................................................................................ 244

B.1.1 M chương trình son tho vim........................................................................ 244

B.1.2. Tính nng m nhiu c!a s .............................................................................. 245

B.1.3. Ghi và thoát trong vim ..................................................................................... 246

B.2. Di chuy n tr son tho trong Vim ......................................................................... 247

B.2.1. Di chuyn trong vn bn .................................................................................. 247

B.2.2. Di chuyn theo các i tưng vn bn............................................................. 248

B.2.3. Cun màn hình................................................................................................. 248

B.3. Các thao tác trong vn bn ...................................................................................... 249

B.3.1. Các lnh %&'n vn bn trong vim..................................................................... 249

B.3.2. Các lnh xoá vn bn trong vim ...................................................................... 250

B.3.3. Các lnh khôi phc vn bn trong vim ............................................................ 250

6.3.4. Các lnh thay th vn bn trong vim ................................................................ 250

B.3.5. Sao chép và di chuyn vn bn trong vim ....................................................... 252

B.3.6. Tìm kim và thay th vn bn trong vim......................................................... 253

B.3.7. ánh du trong vim ......................................................................................... 254

B.3.8. Các phím s! dng trong ch %&'n............................................................... 255

B.3.9. Mt s lnh trong ch o............................................................................. 256

B.3.10. Các lnh lp ................................................................................................... 256

B.4. Các lnh khác ............................................................................................................ 257

B.4.1. Cách thc hin các lnh bên trong Vim........................................................... 257

B.4.2. Các lnh liên quan n file............................................................................... 257 6

PH LC C. MIDNIGHT COMMANDER ............................................................ 259

C.1. Gii thiu v Midnight Commander (MC) ............................................................ 259

C.2. Khi

ng MC .......................................................................................................... 259

C.3. Giao din ca MC ..................................................................................................... 259

C.4. Dùng chut trong MC .............................................................................................. 260

C.5. Các thao tác bàn phím.............................................................................................. 261

C.6. Th!c

ơn thanh ngang (menu bar) ......................................................................... 263

C.7. Các phím chc nng ................................................................................................. 266

C.8. B son tho ca Midnight Commander................................................................ 267

PH LC D. SAMBA.......................................................................................... 270

D.1 Cài

t Samba ............................................................................................................ 270

D.2 Các thành phn ca Samba ...................................................................................... 271

D.3 File cu hình Samba .................................................................................................. 272

D.4 Các phn

c bit ca file cu hình Samba............................................................. 275

D.5 Qun lý ngưi dùng trong Samba............................................................................ 282

D.6 Cách s

dng Samba t" các máy trm.................................................................... 284

D.6.1 Cách s! dng t các máy trm là Linux ........................................................... 284

D.6.2 Cách s! dng t các máy trm là Windows ..................................................... 2877

LI GII THIU

Trong hơn mưi nm tr li ây h iu hành Linux ã8

CHƠNG 1. GII THIU CHUNG V LINUX

1.1. Gii thiu v UNIX và Linux

1.1.1. Xut x, quá trình tin hóa và mt s

c trưng ca h

iu hành UNIX

Nm 1965, Vin công ngh Massachusetts (MIT: Massachusetts Institute of

Technology) và Phòng thí nghim Bell c

a hãng AT&T thc hin d án xây dng mt h

iu hành có tên g(i là Multics (MULTiplexed Information and Computing Service) v

mc tiêu: to lp ưc mt h iu hành ph

trên vùng lãnh th # rng (hot ng trên tp

các máy tính ưc kt ni), a ngưi dùng, có nng lc cao v tính toán và lưu tr. D án

nói trên thành công mc ht sc khiêm tn và ngưi ta ã bit n mt s khim

khuyt khó kh)c phc c

a Multics.

Nm1969, Ken Thompson, mt chuyên viên ti phòng thí nghim Bell, ngưi ã tham

gia d án Multics, cùng Dennics Richie vit li h iu hành a-bài toán trên máy PDP-7

i tên là UNICS (UNiplexed Information and Computing Service) t mt câu g(i ùa c

mt ng nghip. Trong h iu hành UNICS, mt s khi tho $u tiên v H thng file

ã ưc Ken Thompson và Dennis Ritchie thc hin. n nm 1970 h iu hành ưc vit

trên assembler cho máy PDP-11/20 và mang tên là UNIX.

Nm 1973, Riche và Thompson vit li nhân c

a h iu hành UNIX trên ngôn ng C,

và h iu hành ã tr nên d*#dàng cài t t

i các loi máy tính khác nhau; tính cht như

th ưc g(i là tính kh chuyn (portable) c

a UNIX. Trư

c ó, khong nm 1971, h iu

hành ưc th hin trên ngôn ng B (mà da trên ngôn ng B, Ritche ã phát trin thành

ngôn ng C).

Hãng AT&T ph # bin chương trình ngun UNIX t

i các trưng i h(c, các công ty

thương mi và chính ph

i giá không áng k.

Nm 1982, h thng UNIX-3 là bn UNIX thương mi $u tiên c

a AT&T.

Nm 1983, AT&T gi

i thiu H thng UNIX-4 phiên bn th nht trong ó ã có trình

son tho vi, thư vin qun lý màn hình ưc phát trin t i h(c T ng hp California,

Berkley.

Giai on 1985-1987, UNIX-5 phiên bn 2 và 3 tương ng ưc ưa ra vào các nm

1985 và 1987. Trong giai on này, có khong 100000 bn UNIX ã ưc ph #bin trên th

i, cài t t máy vi tính n các h thng l

$u thp +,#1990. UNIX-5 phiên bn 4 ưc ưa ra như là mt chu-n c

a UNIX. ây

là s kt hp c

a các bn sau:

AT&T UNIX-5 phiên bn 3,

Berkley Software Distribution (BSD),

XENIX c

a MicroSoft

SUN OS

Có th tìm thy các ni dung liên quan t

i mt s phiên bn m

i c

a UNIX ti a ch.

website http://problem.rice.edu/.

Các nhóm nhà cung cp khác nhau v UNIX ang hot ng trong thi gian hin nay

ưc k n như sau:

Unix International (vit t)t là UI). UI là mt t #chc gm các nhà cung cp

thc hin vic chuyn nhưng h thng UNIX-5 và cung cp bn AT&T theo các 9

nhu c$u và thông báo phát hành m

i, ch/ng hn như iu ch.nh bn quyn. Giao

din #h(a ngưi dùng là Open Look.

Open Software Foundation (OSF). OSF ưc h tr bi IBM, DEC, HP ...

theo hư

ng phát trin mt phiên bn c

a Unix nh0m tranh ua v

i h thng UNIX-5

phiên bn 4. Phiên bn này có tên là OSF/1 v

i giao din #h(a ngưi dùng ưc

g(i là MOTIF.

Free SoftWare Foundation (FSF): mt cng ng do Richard Stallman khi

xư

ng nm 1984 ch

trương phát hành các ph$n mm s! dng t do, trên cơ s mt

h iu hành thuc loi UNIX.

Bng sau ây lit kê mt s cài t UNIX khá ph #bin (thưng thy có ch X cui

tên g(i c

a H iu hành):

Tên h Nhà cung cp Nn phát trin

AIX International Business Machines AT&T System V

A/UX Apple Computer AT&T System V

Dynix Sequent BSD (Berkeley SoftWare Distribution)

HP-UX Hewlett-Packard BSD

Irix Silicon Graphics AT&T System V

Linux Free SoftWare Foundation

NextStep Next BSD

OSF/1 Digital Equipment Corporation BSD

SCO UNIX Santa Cruz Operation AT&T System V

Solaris Sun Microsystems AT&T System V

SunOS Sun Microsystems BSD UNIX

Ultrix Digital Equipment Corporation BSD UNIX

Unicos Cray AT&T System V

UnixWare Novell AT&T System V

XENIX MicroSoft AT&T System III-MS

Dư

i ây lit kê mt s c trưng c

a h iu hành UNIX:

H iu hành ưc vit trên ngôn ng bc cao; bi vy, rt d*#(c, d*#hiu,

d*#thay i cài t trên loi máy m

i (tính d*#mang chuyn, như ã nói),

Có giao din ngưi dùng ơn gin

nng lc cung cp các dch v mà

ngưi dùng mong mun (so sánh v

i các h iu hành có t trư

c ó thì giao din

a UNIX là mt tin b vưt bc),

Tha mãn nguyên t)c xây dng các chương trình phc tp t nhng chương

trình ơn gin hơn: trư

c ht có các môun cơ bn nht c

a nhân sau ó phát trin

có toàn b h iu hành,

S! dng duy nht mt h thng File có cu trúc cho phép d*#dàng bo qun

và s! dng hiu qu, 1

S! dng ph #bin mt dng ơn gin trình bày ni ti c

a File như mt dòng

các byte cho phép d*#dàng khi vit các chương trình ng dng truy nhp, thao tác

i các d liu trong File,

Có kt ni ơn gin v

i thit b ngoi vi: các file thit b ã ưc t s1n

trong H thng File to ra mt kt ni ơn gin gia chương trình ngưi dùng v

các thit b ngoi vi,

Là h iu hành a ngưi dùng, a quá trình, trong ó mi ngưi dùng có

th thc hin các quá trình c

a mình mt cách c lp.

M(i thao tác vào - ra c

a h iu hành ưc thc hin trên h thng File:

mi thit b vào ra tương ng v

i mt file. Chương trình ngưi dùng làm vic v

file ó mà không c$n quan tâm c th tên file ó ưc t cho thit b nào trong h

thng.

Che khut cu trúc máy i v

i ngưi dùng, m bo tính c lp tương i

a chương trình i v

i d liu và ph$n cng, to iu kin thun li hơn cho

ngưi lp trình khi vit các chương trình chy UNIX v

i các iu kin ph$n cng

hoàn toàn khác bit nhau.

1.1.2. Gii thiu sơ b v Linux

Linus Tovalds (mt sinh viên Ph$n lan) ưa ra nhân (phiên bn $u tiên) cho h iu hành

Linux vào tháng 8 nm 1991 trên cơ s ci tin mt phiên bn UNIX có tên Minix do Giáo

sư Andrew S. Tanenbaum xây dng và ph bin. Nhân Linux tuy nh song là t óng gói.

Kt hp v

i các thành ph$n trong h thng GNU, h iu hành Linux ã ưc hình thành.

Và c2ng t thi im ó, theo tư tưng GNU, hàng nghìn, hàng vn chuyên gia trên toàn

th gi

i (nhng ngưi này hình thành nên cng ng Linux) ã tham gia vào quá trình phát

trin Linux và vì vy Linux ngày càng áp ng nhu c$u c

a ngưi dùng.

Dư

i ây là mt s mc thi gian quan tr(ng trong quá trình hình thành và phát trin h

iu hành Linux.

Sau ba nm nhân Linux ra i, n ngày 14-3-1994, h iu hành Linux phiên bn

1.0 ưc ph bin. Thành công l

n nht c

a Linux 1.0 là nó ã h tr giao thc mng

TCP/IP chu-n UNIX, sánh v

i giao thc socket BSD- tương thích cho lp trình mng.

Trình iu khin thit b ã ưc b sung chy IP trên mt mng Ethernet hoc trên

tuyn ơn hoc qua modem. H thng file trong Linux 1.0 ã vưt xa h thng file c

Minix thông thưng, ngoài ra ã h tr iu khin SCSI truy nhp "a tc cao. iu

khin b nh

o ã ưc m rng h tr iu khin trang cho các file swap và ánh x

b nh

a file c quyn (ch. có mt ánh x b nh

ch. (c ưc thi hành trong Linux

1.0).

Vào tháng 3-1995, nhân 1.2 ưc ph bin. iu áng k c

a Linux 1.2 so v

Linux 1.0 ch nó h tr mt phm vi rng và phong phú ph$n cng, bao gm c kin

trúc tuyn ph$n cng PCI m

i. Nhân Linux 1.2 là nhân kt thúc dòng nhân Linux ch. h

tr PC.

Mt iu c$n lưu ý v các ánh ch. s các dòng nhân (h iu hành) Linux. H thng

ch. s ưc chia thành mt s mc, ch/ng hn hai mc như 2.4 hoc ba mc như 2.2.5.

Trong cách ánh ch. s như vy, quy ư

c r0ng v

i các ch. s t mc th hai tr i, nu

là s ch1n thì dòng nhân ó ã khá n nh và tương i hoàn thin, còn nu là s l3 thì

dòng nhân ó v4n ang ưc phát trin tip. 1

Tháng 6-1996, nhân Linux 2.0 ưc ph bin. Có hai c trưng n i bt c

a Linux

2.0 là h tr kin trúc phc hp, bao gm c c ng Alpha 64-bit $y

, và h tr kin

trúc a b x! lý. Phân phi nhân Linux 2.0 c2ng thi hành ưc trên b x! lý Motorola

68000 và kin trúc SPARC c

a SUN. Các thi hành c

a Linux da trên vi nhân GNU

Mach c2ng chy trên PC và PowerMac.

i nm 2000, nhân Linux 2.4 ưc ph bin. Mt trong c im ưc quan tâm

a nhân này là nó h tr mã ký t Unicode 32 bít, rt thun li cho vic xây dng các

gii pháp toàn din và trit i v

i vn ngôn ng t nhiên trên phm vi toàn th

phân phi và giy phép Linux

V lý thuyt, m(i ngưi có th khi to mt h thng Linux b0ng cách tip nhn bn m

nht các thành ph$n c$n thit t các site ftp và biên dch chúng. Trong thi k5 $u tiên,

ngưi dùng Linux phi tin hành toàn b các thao tác này và vì vy công vic là khá vt v.

Tuy nhiên, do có s tham gia ông o c

a các cá nhân và nhóm phát trin Linux, ã tin

hành thc hin nhiu gii pháp nh0m làm cho công vic khi to h thng 6 vt v. Mt

trong nhng gii pháp in hình nht là cung cp tp các gói chương trình ã tin dch,

chu-n hóa.

Nhng tp hp như vy hay nhng bn phân phi là l

n hơn nhiu so v

i h thng Linux

cơ s. Chúng thưng bao gm các tin ích b sung cho khi to h thng, các thư vin

qun lý, c2ng như nhiu gói ã ưc tin dch, s1n sàng khi to c

a nhiu b công c

UNIX dùng chung, ch/ng hn như phc v tin, trình duyt web, công c x! lý, son tho

vn bn và thm chí các trò chơi.

Cách thc phân phi ban $u rt ơn gin song ngày càng ưc nâng cp và hoàn thin

b0ng phương tin qun lý gói tiên tin. Các bn phân phi ngày nay bao gm các cơ s d

liu tin hóa gói, cho phép các gói d* dàng ưc khi to, nâng cp và loi b.

Nhà phân phi $u tiên thc hin theo phương châm này là Slakware, và chính h( là nhng

chuyn bin mnh m7 trong cng ng Linux i v

i công vic qun lý gói khi to Linux.

Tin ích qun lý gói RPM (RedHat Package Manager) c

a công ty RedHat là mt trong

nhng phương tin in hình.

Nhân Linux là ph$n mm t do ưc phân phi theo Giy phép s hu công cng ph$n

mm GNU GPL.

Các thành phn tích h#p H

iu hành Linux

Linux s! dng rt nhiu thành ph$n t D án ph$n mm t do GNU, t h iu hành BSD

a i h(c Berkeley và t h thng X-Window c

a MIT.

Thư vin h thng chính c

a Linux ưc b)t ngun t D án GNU, sau ó ưc rt nhiu

ngưi trong cng ng Linux phát trin tip, nhng phát trin tip theo như vy ch

liên quan t

i vic gii quyt các vn như thiu v)ng a ch. (li trang), thiu hiu qu và

g6 ri. Mt s thành ph$n khác c

a D án GNU, ch/ng hn như trình biên dch GNU C

(gcc), vn là cht lưng cao nên ưc s! dng nguyên xy trong Linux.

Các tool qun lý mng ưc b)t ngun t mã 4.3BSD song sau ó ã ưc cng ng

Linux phát trin, ch/ng hn như thư vin toán h(c ng x! lý du chm ng Intel và các

trình iu khin thit b ph$n cng âm thanh PC. Các tool qun lý mng này sau ó li

ưc b sung vào h thng BSD. 1

H thng Linux ưc duy trì g$n như bi mt mng lư

i không cht ch7 các nhà phát trin

ph$n mm cng tác v

i nhau qua Internet, mng lư

i này gm các nhóm nh và cá nhân

chu trách nhim duy trì tính toàn v8n c

a tng thành ph$n. Mt lưng nh các site phân

cp ftp Internat công cng ã óng vai trò nhà kho theo chu-n de facto cha các thành

ph$n này. Tài liu Chu-n phân cp h thng file (File System Hierarchy Standard) ưc

cng ng Linux duy trì nh0m gi tính tương thích xuyên qua s khác bit rt l

n gia các

thành ph$n h thng.

Mt s

i m chính ca Linux

Dư

i ây trình bày mt s c im chính c

a c

a h iu hành Linux hin ti:

Linux tương thích v

i nhiu h iu hành như DOS, MicroSoft Windows ...:

Cho phép cài t Linux cùng v

i các h iu hành khác trên cùng mt cng. Linux

có th truy nhp n các file c

a các h iu hành cùng mt "a. Linux cho phép chy

mô phng các chương trình thuc các h iu hành khác.

Do gi ưc chu-n c

a UNIX nên s chuyn i gia Linux và các h UNIX khác

là d* dàng.

Linux là mt h iu hành UNIX tiêu biu v

i các c trưng là a ngưi dùng, a

chương trình và a x! lý.

Linux có giao din ho (GUI) tha hưng t h thng X-Window. Linux h tr

nhiu giao thc mng, b)t ngun và phát trin t dòng BSD. Thêm vào ó, Linux còn h

tr tính toán thi gian thc.

Linux khá mnh và chy rt nhanh ngay c khi nhiu quá trình hoc nhiu c!a s .

Linux ưc cài t trên nhiu ch

ng loi máy tính khác nhau như PC, Mini và vic

cài t khá thun li. Tuy nhiên, hin nay chưa xut hin Linux trên máy tính l

(mainframe).

Linux ngày càng ưc h tr bi các ph$n mm ng dng b sung như son tho,

qun lý mng, qun tr cơ s d liu, bng tính ...

Linux h tr tt cho tính toán song song và máy tính cm (PC-cluster) là mt hư

nghiên cu trin khai ng dng nhiu trin v(ng hin nay.

Là mt h iu hành v

i mã ngun m, ưc phát trin qua cng ng ngun m

(bao gm c Free Software Foundation) nên Linux phát trin nhanh. Linux là mt trong

mt s ít các h iu hành ưc quan tâm nhiu nht trên th gi

i hin nay.

Linux là mt h iu hành h tr a ngôn ng mt cách toàn din nht. Do Linux

cho phép h tr các b mã chu-n t 16 bit tr lên (trong ó có các b mã ISO10646,

Unicode) cho nên vic bn a hóa trên Linux là trit nht trong các h iu hành.

Tuy nhiên c2ng tn ti mt s khó khn làm cho Linux chưa thc s tr thành mt h iu

hành ph dng, dư

i ây là mt s khó khn in hình:

Tuy ã có công c h tr cài t, tuy nhiên, vic cài t Linux còn tương i phc

tp và khó khn. Kh nng tương thích c

a Linux v

i mt s loi thit b ph$n cng còn

thp do chưa có các trình iu khin cho nhiu thit b, 1

Ph$n mm ng dng chy trên nn Linux tuy ã phong phú song so v

i mt s h

iu hành khác, c bit là khi so sánh v

i MS Windows, thì v4n còn có khong cách.

i s h tr c

a nhiu công ty tin h(c hàng $u th gi

i (IBM, SUN, HP ...) và s tham

gia phát trin c

a hàng vn chuyên gia trên toàn th gi

i thuc cng ng Linux, các khó

khn c

a Linux ch)c ch)n s7 nhanh chóng ưc kh)c phc.

Chính vì l7 ó ã hình thành mt s nhà cung cp Linux trên th gi

i. Bng dư

i ây là

tên c

a mt s nhà cung cp Linux có ting nht và a ch. website c

a h(.

áng chú ý nht là Red Hat Linux (ti M9) và Red Flag Linux (ti Trung Quc). Red

Hat ưc coi là lâu i và tin cy, còn Red Flag là mt công ty Linux c

a Trung quc, có

quan h v

i cng ng Linux Vit nam và chúng ta có th h(c hi mt cách trc tip kinh

nghim cho quá trình ưa Linux vào Vit nam.

Tên công ty a ch website

Caldera OpenLinux www.caldera.com

Corel Linux www.corel.com

Debian GNU/Linux www.debian.com

Linux Mandrake www.mandrake.com

Red Hat Linux www.redhat.com

Red Flag Linux www.redflag-linux.com

Slackware Linux www.slackware.com

SuSE Linux www.suse.com

TurboLinux www.turbolinux.com

1.2. Sơ b v các thành phn ca Linux

H thng Linux, ưc thi hành như mt h iu hành UNIX truyn thng, gm shell và ba

thành ph$n (ã dng mã chương trình) sau ây:

- Nhân h iu hành chu trách nhim duy trì các i tưng tru tưng quan tr(ng c

a h

iu hành, bao gm b nh

o và quá trình. Các mô un chương trình trong nhân ưc

c quyn trong h thng, bao gm c quyn thưng trc b nh

trong.

- Thư vin h thng xác nh mt tp chu-n các hàm các ng dng tương tác v

nhân, và thi hành nhiu chc nng c

a h thng nhưng không c$n có các c quyn c

mô un thuc nhân. Mt h thng con in hình ưc thi hành da trên thư viên h

thng là h thng file Linux.

- Tin ích h thng là các chương trình thi hành các nhim v qun lý riêng r7, chuyên

bit. Mt s tin ích h thng ưc g(i ra ch. mt l$n khi ng và cu hình phương

tin h thng, mt s tin ích khác, theo thut ng UNIX ưc g(i là trình chy ng$m

(daemon), có th chy mt cách thưng xuyên (thưng theo chu k5), iu khin các bài

toán như hưng ng các kt ni mng m

i n, tip nhn yêu c$u logon, hoc cp nht

các file log.

Tin ích (hay lnh) có s1n trong h iu hành (dư

i ây tin ích ưc coi là lnh thưng

trc). Ni dung chính yu c

a tài liu này gi

i thiu chi tit v mt s lnh thông dng nht

a Linux. H thng file s7 ưc gi

i thiu trong chương 3. Trong các chương sau có

cp t

i nhiu ni dung liên quan n nhân và shell, song dư

i ây là mt s nét sơ b v

chúng. 1

1.2.1. Sơ b v nhân

Nhân (còn ưc g(i là h lõi) c

a Linux, là mt b các môdun chương trình có vai trò

iu khin các thành ph$n c

a máy tính, phân phi các tài nguyên cho ngưi dùng (các quá

trình ngưi dùng). Nhân chính là c$u ni gia chương trình ng dng v

i ph$n cng.

Ngưi dùng s! dng bàn phím gõ ni dung yêu c$u c

a mình và yêu c$u ó ưc nhân g!i

i shell: Shell phân tích lnh và g(i các chương trình tương ng v

i lnh thc hin.

Mt trong nhng chc nng quan tr(ng nht c

a nhân là gii quyt bài toán lp lch, tc

là h thng c$n phân chia CPU cho nhiu quá trình hin thi cùng tn ti. i v

i Linux, s

lưng quá trình có th lên t

i con s hàng nghìn. V

i s lưng quá trình ng thi nhiu

như vy, các thut toán lp lch c$n phi

hiu qu: Linux thưng lp lch theo ch

Round Robin (RR) thc hin vic luân chuyn CPU theo lưng t! thi gian.

Thành ph$n quan tr(ng th hai trong nhân là h thng các môun chương trình (ưc

g(i là li g(i h thng) làm vic v

i h thng file. Linux có hai cách thc làm vic v

i các

file: làm vic theo byte (kí t) và làm vic theo khi. Mt c im áng chú ý là file trong

Linux có th ưc nhiu ngưi cùng truy nhp t

i nên các li g(i h thng làm vic v

i file

c$n m bo vic file ưc truy nhp theo quyn và ưc chia x3 cho ngưi dùng.

1.2.2. Sơ b v shell

Mt s ni dung chi tit v shell (còn ưc g(i là h v) trong Linux ưc trình bày

trong chương "Lp trình trên shell". Nhng ni dung trình bày dư

i ây cung cp mt cách

nhìn sơ b v shell và vai trò c

a nó trong hot ng chung c

a h iu hành.

Ngưi dùng mong mun máy tính thc hin mt công vic nào ó thì c$n gõ lnh th

hin yêu c$u c

a mình h thng áp ng yêu c$u ó. Shell là b dch lnh và hot ng

như mt kt ni trung gian gia nhân v

i ngưi dùng: Shell nhn dòng lnh do ngưi dùng

ưa vào; và t dòng lnh nói trên, nhân tách ra các b phn nhn ưc mt hay mt s

lnh tương ng v

i các on vn bn có trong dòng lnh. Mt lnh bao gm tên lnh và

tham s: t $u tiên là tên lnh, các t tip theo (nu có) là các tham s. Tip theo, shell s!

dng nhân khi sinh mt quá trình m

i (khi to quá trình) và sau ó, shell ch i quá

trình con này tin hành, hoàn thin và kt thúc. Khi shell s1n sàng tip nhn dòng lnh c

ngưi dùng, mt du nh)c shell (còn g(i là du nh)c nhp lnh) xut hin trên màn hình.

Linux có hai loi shell ph #bin là: C-shell (du nh)c %), Bourne-shell (du nh)c $) và

mt s shell phát trin t các shell nói trên (ch/ng hn, TCshell - tcsh v

i du nh)c ng$m

nh > phát trin t C-shell và GNU Bourne - bash v

i du nh)c bash # phát trin t

Bourne-shell). Du mi phân bit shell nói trên không phi hoàn toàn rõ ràng do Linux cho

phép ngưi dùng thay i li du nh)c shell nh vic thay giá tr các bin môi trưng PS1

và PS2. Trong tài liu này, chúng ta s! dng kí hiu "hàng rào #" biu th du nh)c

shell.

C-shell có tên g(i như vy là do cách vit lnh và chương trình lnh Linux ta như

ngôn ng C. Bourne-shell mang tên tác gi c

a nó là Steven Bourne. Mt s lnh trong Cshell (ch/ng hn lnh alias) không còn có trong Bourne-shell và vì vy nhn bit h

thng ang làm vic v

i shell nào, chúng ta gõ lnh:

# alias

Nu mt danh sách xut hin thì shell ang s! dng là C-shell; ngưc li, nu xut hin

thông báo "Command not found" thì shell ó là Bourne-shell.

Lnh ưc chia thành 3 loi lnh: 1

Lnh thưng trc (có s1n c

a Linux). Tuyt i a s lnh ưc gi

i thiu

trong tài liu này là lnh thưng trc. Chúng bao gm các lnh ưc cha s1n trong

shell và các lnh thưng trc khác.

File chương trình ngôn ng máy: ch/ng hn, ngưi dùng vit trình trên ngôn

ng C qua b dch gcc (bao gm c trình kt ni link) to ra mt chương trình

trên ngôn ng máy.

File chương trình shell (Shell Scrip).

Khi kt thúc mt dòng lnh c$n gõ phím ENTER shell phân tích và thc hin lnh.

1.3. Gii thiu v s

dng lnh trong Linux

Như ã gi

i thiu ph$n trên, Linux là mt h iu hành a ngưi dùng, a nhim,

ưc phát trin bi hàng nghìn chuyên gia Tin h(c trên toàn th gi

i nên h thng lnh

c2ng ngày càng phong phú; n thi im hin nay Linux có khong hơn mt nghìn lnh.

Tuy nhiên ch. có khong vài chc lnh là thông dng nht i v

i ngưi dùng. Tài liu

này c2ng hn ch gi

i thiu khong vài chc lnh ó. Chúng ta ng e ngi v s lưng

lnh ưc gi

i thiu ch. chim mt ph$n nh trong tp hp lnh bi vì ây là nhng lnh

thông dng nht và chúng cung cp mt phm vi ng dng rng l

tha mãn yêu c$u

a chúng ta.

C2ng như ã nói trên, ngưi dùng làm vic v

i máy tính thông qua vic s! dng trm

cui: ngưi dùng ưa yêu c$u c

a mình b0ng cách gõ "lnh" t bàn phím và giao cho h

iu hành x! lý.

Khi cài t Linux lên máy tính cá nhân thì máy tính cá nhân va óng vai trò trm cui,

va óng vai trò máy tính x! lý.

Dng t ng quát c

a lnh Linux có th ưc vit như sau:

# <Tên lnh> [<các tham s>] ¿

trong ó:

Tên lnh là mt dãy ký t, không có du cách, biu th cho mt lnh c

Linux hay mt chương trình. Ngưi dùng c$n h iu hành áp ng yêu c$u gì c

mình thì phi ch(n úng tên lnh. Tên lnh là b)t buc phi có khi gõ lnh.

Các tham s có th có hoc không có, ưc vit theo quy nh c

a lnh mà

chúng ta s! dng, nh0m cung cp thông tin v các i tưng mà lnh tác ng t

i. Ý

ngh"a c

a các du [, <, >, ] ưc gii thích ph$n quy t)c vit lnh.

Các tham s ưc phân ra thành hai loi: tham s khóa (sau ây thưng dùng là "tùy ch(n")

và tham s v trí. Tham s v trí thưng là tên file, thư mc và thưng là các i tưng chu

s tác ng c

a lnh. Khi gõ lnh, tham s v trí ưc thay b0ng nhng i tưng mà ngưi

dùng c$n hư

ng tác ng t

i. Tham s khóa chính là nhng tham s iu khin hot ng

a lnh theo các trưng hp riêng. Trong Linux, tham s khóa thưng b)t $u bi du tr

"-" hoc hai du tr liên tip "--". Khi gõ lnh, c2ng ging như tên lnh, tham s khóa phi

ưc vit chính xác như trình bày trong mô t lnh. Mt lnh có th có mt s hoc rt

nhiu tham s khóa. Ph thuc vào yêu c$u c th c

a mình, ngưi dùng có th ch(n mt

hoc mt s các tham s khóa khi gõ lnh. Trong mô t lnh, thưng xut hin thut ng

tùy-chn. Tùy ch(n lnh (thc cht là tham s khóa) cho phép iu ch.nh hot ng c

lnh trong Linux, làm cho lnh có tính ph #dng cao. Tu5 ch(n lnh cho phép lnh có th

áp ng ý mun c

a ngưi dùng i v

i h$u ht (tuy không phi lúc nào c2ng vy) các tình

hung t ra cho thao tác ng v

i lnh. 1

Ký hiu "↵" biu th vic gõ phím ht dòng <Enter>. kt thúc mt yêu

c$u, ngưi dùng nht thit phi gõ phím "↵".

Ví d, khi ngưi dùng gõ lnh xem thông tin v các file:

# ls -l g↵↵↵¿

trong lnh này:

ls là tên lnh thc hin vic ưa danh sách các tên file/ thư mc con trong

mt thư mc,

-l là tham s khóa, cho bit yêu c$u xem $y

thông tin v các i tưng

hin ra. Chú ý, trong tham s khóa ch cái (ch "l") phi i ngay sau du tr "-".

Tương ng v

i lnh ls còn có các tham s khóa -a, -L, ... và chúng c2ng là các tùy

ch(n lnh. Trong mt s tham s khóa có nhiu ch cái thay cho mt du "-" là hai

du "--" $u tham s. Ví d, như trưng hp tham s --file c

a lnh date.

g* là tham s v trí ch. rõ ngưi dùng c$n xem thông tin v các file có tên

g(i b)t $u là ch cái "g".

Trong tài liu này, quy ư

c r0ng khi vit mt lnh (trong mô t lnh và gõ lnh) thì

không c$n phi vit du "↵" cui dòng lnh ó, song luôn ghi nh

r0ng phím ENTER

("↵") là b)t buc khi gõ lnh.

Lu ý:

Linux (và UNIX nói chung) ưc xây dng trên ngôn ng lp trình C, vì vy

khi gõ lnh phi phân bit ch thưng v

i ch hoa. Ngoi tr mt s ngoi l, trong

Linux chúng ta thy ph #bin là:

Các tên lnh là ch thưng,

Mt s tham s có th là ch thưng hoc ch hoa (ví d, trong lnh date

v thi gian h thng thì hai tham s -r và -R có ý ngh"a hoàn toàn khác

nhau). Tên các bin môi trưng c2ng thưng dùng ch hoa.

Trong tài liu này, ti nhng dòng vn bn di*n gii, s! dng cách vit tên

lnh, các tham s khóa b0ng kiu ch không chân, m như date, -R, -r ...

Linux phân bit siêu ngưi dùng (ting Anh là superuser hoc root, còn

ưc g(i là ngi qu

n tr hay ngi dùng ti cao hoc siêu ngi dùng) v

ngưi dùng thông thưng. Trong tp hp lnh c

a Linux, có mt s lnh mà ch. siêu

ngưi dùng m

i ưc phép s! dng còn ngưi dùng thông thưng thì không ưc

phép (ví d như lnh adduser thc hin vic b #sung thêm ngưi dùng). Mt khác

trong mt s lnh, v

i mt s tham s khóa thì ch. siêu ngưi dùng ưc phép dùng,

còn v

i mt s tham s khác thì m(i ngưi dùng u ưc phép (ví d như lnh

passwd thay i mt kh-u ngưi dùng).

Mt dòng lnh có th có nhiu hơn mt lnh, trong ó lnh sau ưc ngn

cách bi v

i lnh i ngay trư

c b0ng du ";" hoc du "|". Ví d v mt s dòng lnh

dng này:

# ls -l; date

# head Filetext | sort >temp

Sau khi ngưi dùng gõ xong dòng lnh, shell tip nhn dòng lnh này và

phân tích ni dung vn bn c

a lnh. Nu lnh ưc gõ úng thì nó ưc thc hin;

ngưc li, trong trưng hp có sai sót khi gõ lnh thì shell thông báo v sai sót và 1

du nh)c shell li hin ra ch lnh tip theo c

a ngưi dùng. V ph #bin, nu

như sau khi ngưi dùng gõ lnh, không thy thông báo sai sót hin ra thì có ngh"a

lnh ã ưc thc hin mt cách bình thưng.

Trư

c khi i vào ni dung chi tit các lnh thông dng, chúng ta xem xét v mt s quy

nh dùng trong mô t lnh ưc trình bày trong tài liu này.

1.3.1. Các quy ưc khi vit lnh

Trong tài liu này, các lnh ưc trình bày theo mt b quy t)c cú pháp nht quán. B

quy t)c này cho phép phân bit trong mi lnh các thành ph$n nào là b)t buc phi có, các

thành ph$n nào có th có hoc không ... Dư

i ây là ni dung c

a các quy t)c trong b quy

t)c ó.

Tên lnh là b)t buc, phi là t $u tiên trong bt k5 lnh nào, phi ưc gõ

úng như khi mô t lnh.

Tên khái nim ưc n0m trong cp du ngoc quan h (< và >) biu th cho

mt l

p i tưng và là tham s b)t buc phi có. Khi gõ lnh thì tên khái nim (có

th ưc coi là "tham s hình thc") phi ưc thay th b0ng mt t (thưng là tên

file, tên thư mc ... và có th ưc coi là "tham s thc s") ch. i tưng liên

quan n thao tác c

a lnh.

Ví d, mô t cú pháp c

a lnh more xem ni dung file là

# more <file>

thì t more là tên lnh, còn <file> là tham s trong ó file là tên khái nim và là tham s

b)t buc phi có. Lnh này có tác ng là hin lên màn hình theo cách thc cun ni dung

a file v

i tên ã ch. trong lnh.

xem ni dung file có tên là temp, ngưi dùng gõ lnh:

# more temp

Như vy, tên lnh more ưc gõ úng như mô t cú pháp (c ni dung và v trí) còn

"file" ã ưc thay th b0ng t "temp" là tên file mà ngưi dùng mun xem ni dung.

Các b phn n0m gia cp du ngoc vuông [ và ] là có th gõ hoc không

gõ c2ng ưc.

Ví d, cú pháp c

a lnh halt là

# halt [tùy-chn]

i các tùy ch(n là -w, -n, -d, -f, -i mã mi tùy ch(n cho mt cách thc hot ng

khác nhau c

a lnh halt. Lnh halt có tác ng chính là làm ngng hot ng c

a h iu

hành, tuy nhiên khi ngưi dùng mun có mt cách hot ng nào ó c

a lnh này thì s7

ch(n mt (hoc mt s) tu5 ch(n lnh tương ng. Mt s cách gõ lnh halt c

a ngưi dùng

như sau ây là úng cú pháp:

# halt

# halt -w

# halt -n

# halt -f

Các giá tr có trong cp | và | trong ó các b phn cách nhau b0ng du s #

ng "|" cho bit c$n ch(n mt và ch. mt trong các giá tr n0m gia hai du ngoc

ó. 1

Ví d, khi gi

i thiu v tùy ch(n lnh c

a lnh tail xem ph$n cui ni dung c

a file,

chúng ta thy:

-f, --follow[={tên | c t}]

Như vy, sau tham s khóa --follow, nu xut hin thêm du b0ng "="

thì phi có hoc tên hoc c t

. ây là trưng hp các ch(n la "loi tr nhau".

Du ba chm ... th hin vic lp li thành ph$n cú pháp i ngay trư

c du

này, vic lp li ó có th t không n nhiu l$n (không k chính thành ph$n cú

pháp ó). Cách thc này thưng ưc dùng v

i các tham s như tên file.

Ví d, mô t lnh chown như sau:

chown [tùy-chn] <ch>[,[nhóm]]<file>...

Như vy trong lnh chown có th không có hoc có mt s tùy ch(n lnh và có t mt

n nhiu tên file.

Các b phn trong mô t lnh, nu không n0m trong các cp du [ ], <>, { }

thì khi gõ lnh thc s phi gõ y úng như khi mô t (chú ý, quy t)c vit tên lnh là

mt trưng hp riêng c

a quy t)c này).

Vic kt hp các du ngoc v

i nhau cho phép to ra cách thc s! dng quy

t)c t #hp các tham s trong lnh. Ví d, lnh more bình thưng có cú pháp là:

# more <file>

có ngh"a là thay <file> b0ng tên file c$n xem ni dung, nu kt hp thêm du ngoc vuông [

và ], tc là có dng sau (chính là dng t ng quát c

a lnh more):

# more [<file>]

thì <file> nói chung phi có trong lnh more, tuy nhiên trong mt s trưng hp có th b

qua tham s file.

Lu ý:

i v

i nhiu lnh, cho phép ngưi dùng gõ tham s khóa k

t hp tương

ng v

i tùy_ch

n trong mô t lnh. Tham s khóa kt hp ưc vit theo cách -

<xâu-kí-t>, trong ó xâu-kí-t gm các ch cái trong tham s khóa. Ví d,

trong mô t lnh in lch cal:

cal [tùy-chn] [tháng [nm] ]

có ba tham s khóa là -m, -j, -y. Khi gõ lnh có th gõ mt t #hp nào ó t ba

tham s khóa này ưc tình hung s! dng lnh theo ý mun. Ch/ng hn,

nu gõ lnh

cal -mj 3

thì lnh cal thc hin theo iu khin c

a hai tham s khóa -m (ch(n Th Hai

là ngày $u tu$n, thay vì cho ng$m nh là Ch

Nht) và -j (hin th ngày trong

tháng dư

i dng s ngày trong nm k t $u nm). Vì vy, khi vit [tùy-ch(n]

trong mô t lnh biu th c vic s! dng tng tùy ch(n, nhiu tùy ch(n hoc kt

hp các tu5 ch(n.

Trong mt s lnh, có hai tham s khóa cùng tương ng v

i mt tình hung

thc hin lnh, trong ó mt tham s gm mt kí t còn tham s kia li là mt t.

Tham s dài mt t là tham s chu-n c

a lnh, còn tham s mt kí t là cách vit

ng)n g(n. Tham s chu-n dùng ưc trong m(i Linux và khi gõ phi có

kí t

trong t. 1

Ví d, khi mô t lnh date có tùy ch(n:

-d, --date=STRING

như vy hai tham s -d và --date=STRING có cùng ý ngh"a.

Ngoài nhng quy ư

c trên ây, ngưi dùng ng quên mt quy nh cơ bn là c$n phân

bit ch hoa v

i ch thưng khi gõ lnh.

1.3.3. Làm

ơn gin thao tác gõ lnh

Vic s! dng bàn phím nhp lnh tuy không phi là mt công vic nng n, song

Linux còn cho phép ngưi dùng s! dng mt s cách thc thun tin hơn khi gõ lnh.

Mt s trong nhng cách thc ó là:

S! dng vic khôi phc dòng lnh,

S! dng các phím c bit,

S! dng các kí hiu thay th và phím <Tab>,

S! dng thay th alias,

S! dng chương trình lnh.

Cách thc s! dng chương trình lnh (shell script) s7 ưc gi

i thiu chi tit trong các

chương sau. Dư

i ây, chúng ta xem xét cách thc s! dng vic khôi phc dòng lnh, phím

c bit và kí hiu thay th.

Cơ ch khôi phc dòng lnh

Linux cung cp mt cách thc c bit là kh nng khôi phc lnh. Ti du nh)c shell:

Ngưi dùng s! dng các phím m2i tên lên/xung (↑/↓) trên bàn phím nhn li các dòng

lnh ã ưc ưa vào trư

c ây ti du nh)c shell, ch(n mt trong các dòng lnh ó và biên

tp li ni dung dòng lnh theo úng yêu c$u m

i c

a mình.

Ví d, ngưi dùng va gõ xong dòng lnh:

# ls -l tenfile*

sau ó mun gõ lnh ls -l tentaptin thì ti du nh)c c

a shell, ngưi dùng s! dng các

phím di chuyn lên (↑) hoc xung (↓) nhn ưc:

# ls -l tenfile*

dùng các phím t)t di chuyn, xoá kí t (xem ph$n sau) có ưc:

# ls -l ten

và gõ tip các kí t "taptin" nhn ưc:

# ls -l tentaptin

chính là kt qu mong mun.

Trong trưng hp s lưng kí t thay th là rt ít so v

i s lưng kí t c

a toàn dòng

lnh thì hiu qu c

a cách thc này rt cao.

Lu ý:

Vic nhn liên tip các phím di chuyn lên (↑) hoc xung (↓) cho phép

ngưi dùng nhn ưc các dòng lnh ã gõ t trư

c mà không ch. dòng lnh m

ưc gõ. Cách thc này tương t v

i cách thc s! dng tin ích DOSKEY trong h

iu hành MS-DOS. 2

Mt s phím

c bit khi gõ lnh

Khi ngưi dùng gõ lnh có th x-y ra mt s tình hung như sau:

Dòng lnh ang gõ có ch sai sót, không úng theo yêu c$u c

a ngưi dùng

vì vy c$n phi s!a li ôi chút ni dung trên dòng lnh ó. Trong trưng hp ó

c$n s! dng các phím c bit (còn g(i là phím vit t)t hay phím t)t) di chuyn,

xoá b, b #sung vào ni dung dòng lnh.

Sau khi s! dng cách thc khôi phc dòng lnh, chúng ta nhn ưc dòng

lnh tương t v

i lnh c$n gõ và sau ó s! dng các phím t)t hoàn thin lnh.

Dư

i ây gi

i thiu các phím t)t và ý ngh"a c

a vic s! dng chúng:

• Nhn phím → di chuyn con tr sang bên phi mt v trí

• Nhn phím ← di chuyn con tr sang bên trái mt v trí

• Nhn phím <ESC-BACKSPACE> xoá mt t bên trái con tr

• Nhn phím <ESC-D> xoá mt t bên phi con tr

• Nhn phím <ESC-F> di chuyn con tr sang bên phi mt t

• Nhn phím <ESC-B> di chuyn con tr sang bên trái mt t

• Nhn phím <CTRL-A> di chuyn con tr v $u dòng lnh

• Nhn phím <CTRL-E> di chuyn con tr v cui dòng

• Nhn phím <CTRL-U> xóa dòng lnh

Có th dùng phím <ALT> thay cho phím <ESC>.

Các kí hiu mô t nhóm file và phím <Tab>

Khi gõ lnh thc s nhiu trư

ng hp ngư

i dùng mong mun mt tham s trong lnh

không ch xác nh mt file mà li liên quan n mt nhóm các file mà tên g

i ca các file

trong nhóm có chung mt tính cht nào ó. Trong nhng trư

ng hp như vy, ngư

i dùng

cn s dng các kí hiu mô t nhóm file (wildcards), chúng ta g

i là kí hiu mô t nhóm

(còn ưc g

i là kí hiu thay th). Ngư

i ta s dng các kí t *, ? và cp hai du [ và ]

mô t nhóm file. Các kí t này mang ý ngha như sau khi vit vào tham s tên file thc s:

• "*" : là ký t mô t nhóm gm m(i xâu kí t (thay th m(i xâu). Mô t này

cho mt nhóm l

n nht trong ba mô t.

• "?" : mô t nhóm gm m(i xâu v

i dài không quá 1 (thay th mt kí t).

Nhóm này là tp con c

a nhóm $u tiên (theo kí t "*").

• [xâu-kí-t] : mô t nhóm gm m(i xâu có dài 1 là mi kí t thuc xâu nói

trên. Mô t này cho mt nhóm có lc lưng bé nht trong ba mô t. Nhóm này là tp

con c

a nhóm th hai (theo kí t "?"). Khi gõ lnh phi gõ c hai du [ và ]. Mt

dng khác c

a mô t nhóm này là [<kí_t_1>-<kí_t_2>] ngh"a là gia cp du

ngoc có ba kí t trong ó kí t gia là du ni (du -) thì cách vit này tương

ương v

i vic lit kê m(i kí t t <kí_t_1> n <kí_t_2>. Ch/ng hn, cách vit

[a-d] tương ương v

i cách vit [abcd].

Ví d, gi s! khi mun làm vic v

i tt c các file trong mt thư mc nào ó, ngưi

dùng gõ * thay th tham s file thì xác nh ưc các tên file sau (chúng ta vit bn tên file

trên mt dòng): 2

info-dir initlog.conf inittab lynx.cfg

mail.rc mailcap minicom.users motd

mtab mtools.conf services shadow

shadow- shells smb.conf sysctl.conf

syslog.conf temp termcap up2date.conf

temp termcap

Nu ngưi dùng gõ s* ( ch. các tên có ch cái $u là s) thay th tham s file thì xác

nh ưc các tên file sau:

shadow shadow- shells sysctl.conf

syslog.conf

Nu ngưi dùng gõ [si]* ( ch. các tên có ch cái $u là s hoc i, chú ý dùng c hai kí

t [ và ]) thay th tham s file thì xác nh các tên file sau:

info-dir initlog.conf inittab services

shadow shadow- shells smb.conf

sysctl.conf syslog.conf

Lu ý:

Như vy, Linux (và UNIX nói chung) không ch. s! dng hai kí t mô t

nhóm * và ? mà còn có cách thc s! dng cp kí t [ và ].

C$n phân bit cp du [ và ] ưc s! dng khi ngưi dùng gõ lnh có ý

ngh"a hoàn toàn khác v

i ý ngh"a c

a chúng khi ưc s! dng trong mô t lnh.

Hơn th na, Linux còn cung cp cho ngưi dùng cách thc s! dng phím <TAB>

hoàn thành nt tên file (tên thư mc) trong lnh. Ví d, khi chúng ta gõ dòng lnh

# ls /u<TAB>local<TAB>b<TAB>

thì nó c2ng tương ương như gõ dòng lnh (và ây chính là ni dung xut hin ti du nh)c

shell):

# ls /usr/local/bin

i iu kin trong thư mc /usr ch. có thư mc local ưc b)t $u bi ch "l" và trong thư

mc local c2ng ch. có thư mc bin ưc b)t $u bi ch "b".

Trong trưng hp nu như mt kí t chưa

xác nh, ngưi dùng c$n gõ thêm kí t tip

theo trong tên file (tên thư mc) và nhn phím <TAB> hoàn thành dòng lnh.

1.3.4. Tip ni dòng lnh

Như ã lưu ý trên ây, mt dòng lnh có th gm mt hoc mt s lnh, mt khác tham

s c

a lnh có th là rt dài không th trong khuôn kh #c

a mt dòng vn bn ưc. Khi gõ

lnh, nu dòng lnh quá dài, Linux cho phép ng)t dòng lnh xung dòng dư

i b0ng cách

thêm kí t báo hiu chuyn dòng "\" ti cui dòng; trong trưng hp ó, kí t "\" phi là ký

t cui cùng thuc dòng lnh trư

Ví d,

# cd vsd\

thumuc

thì dòng th hai là ph$n tip theo c

a dòng th nht và kt hp c hai dòng này thc cht là

mt dòng lnh Linux. 2

1.4. Trang Man

Chúng ta có th nói r0ng Linux là mt h iu hành rt phc tp v

i hàng nghìn lnh và

mi lnh li có th có t

i vài hoc vài chc tình hung s! dng do chúng cho phép có nhiu

tùy ch(n lnh. thuc ht ưc ni dung tt c các lnh c

a Linux là mt iu ht sc

khó khn, có th nói là không th. Linux cho phép ngưi dùng s! dng cách thc g(i trang

Man có ưc các thông tin $y

i thiu ni dung các lnh. Dư

i ây là mt s ni

dung v cách thc s! dng trang Man.

"Man" là t vit t)t c

a "manual", ưc coi là tài liu trc tuyn trong Linux ã lưu tr

toàn b các lnh có s1n v

i các thông tin tham kho khá $y

cho phép ngưi dùng có th

m ra nhn ưc tr giúp.

m trang Man c

a mt lnh, chúng ta s! dng lnh man c

a Linux và gõ:

# man <tên-lnh>

Ni dung c

a trang Man tuy không phi là quá khó hiu, song hiu ht ưc nó c2ng

òi hi không ít thi gian. Tuy vy, nu quên ni dung mt lnh nào ó thì cách tt nht là

hãy s! dng trang Man.

Cu trúc chung c

a mt trang Man như sau:

COMMAND(1) Linux Programmer's Manual COMMAND(1)

NAME

tên lnh - khái quát tác dng c

a lnh

SYNOPSIS

cú pháp c

a lnh

DESCRIPTION

mô t c th hơn v tác dng c

a lnh

OPTIONS

lit kê các tùy ch(n lnh và tác dng c

a chúng

FILES

lit kê các file mà lnh s! dng hoc tham chiu n

archive

usr/src/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/Linux/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/Linux/modules/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-generic/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-i386/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-mips/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-alpha/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-m68k/

usr/src/Linux-1.2.10-includes/include/asm-sparc/

usr/src/patch-1.2.11.gz

Lưu ý r0ng, tar không th thông báo ưc khi các thông tin trong inode c

a mt file b

thay i, ví d như thay i quyn truy nhp c

a file, hay thay i tên file ch/ng hn.

bit ưc nhng thông tin thay i s7 c$n dùng n lnh find và so sánh v

i trng thái hin

thi c

a file h thng v

i danh sách các file ưc sao lưu t trư

3.5.2 Nén d liu

Vic sao lưu rt có ích nhưng ng thi nó c2ng chim rt nhiu không gian c$n thit

sao lưu. gim không gian lưu tr c$n thit, có th thc hin vic nén d liu trư

khi sao lưu, sau ó thc hin vic gii nén (dãn) nhn li ni dung trư

c khi nén.

Trong Linux có khá nhiu cách nén d liu, tài liu này gi

i thiu hai phương cách

ph #bin là gzip và compress. 8

* Nén, gii nén và xem ni dung các file vi lnh gzip, gunzip và zcat

Cú pháp các lnh này như sau:

gzip [tùy-chn] [ -S suffix ] [ < file> ]

gunzip [tùy-chn] [ -S suffix ] [ <file> ]

zcat [tùy-chn] [ <file> ]

Lnh gzip s7 làm gim kích thư

c c

a file và khi s! dng lnh này, file gc s7 b thay

th bi file nén v

i ph$n m rng là .gz, các thông tin khác liên quan n file không thay

i. Nu không có tên file nào ưc ch. ra thì thông tin t thit b vào chu-n s7 ưc nén và

g!i ra thit b ra chu-n. Trong mt vài trưng hp, lnh này s7 b qua liên kt tưng trưng.

Nu tên file nén quá dài so v

i tên file gc, gzip s7 c)t b b

t. gzip s7 ch. c)t ph$n tên

file vưt quá 3 ký t (các ph$n ưc ngn cách v

i nhau bi du chm). Nu tên file gm

nhiu ph$n nh thì ph$n dài nht s7 b c)t b. Ví d, tên file là gzip.msdos.exe, khi ưc

nén s7 có tên là gzip.msd.exe.gz.

File ưc nén có th ưc khôi phc tr li dng nguyên th v

i lnh gzip -d hoc

gunzip.

i lnh gzip có th gii nén mt hoc nhiu file có ph$n m rng là .gz, -gz, .z, -z,

_z hoc .Z ... gunzip dùng gii nén các file nén b0ng lnh gzip, zip, compress,

compress -H.

Lnh zcat ưc s! dng khi mun xem ni dung mt file nén trên thit b ra chu-n.

Các tùy ch(n:

-c, --stdout --to-stdout : ưa ra trên thit b ra chu-n; gi nguyên file gc không có s thay

i. Nu có nhiu hơn mt file $u vào, $u ra s7 tu$n t là các file ưc nén mt cách c lp.

-d, --decompress --uncompress : gii nén.

-f, --force : thc hin nén hoc gii nén thm chí file có nhiu liên kt hoc file tương ng thc

s ã tn ti, hay d liu nén ưc (c hoc ghi trên thit b $u cui.

-h, --help : hin th màn hình tr giúp và thoát.

-l, --list : hin th nhng thông tin sau i v

i mt file ưc nén:

compressed size: kích thư

c c

a file nén

uncompressed size: kích thư

c c

a file ưc gii nén

ratio: A,#l nén (0.0% nu không bit)

uncompressed_name: tên c

a file ưc gii nén

Nu kt hp v

i tùy ch(n --verbose, các thông tin sau s7 ưc hin th:

method: phương thc nén

crc: CRC 32-bit cho d liu ưc gii nén

date & time: thi gian các file ưc gii nén

Nu kt hp v

i tùy ch(n --name, tên file ưc gii nén, thi gian gii nén ưc lưu

tr trong file nén

Nu kt hp v

i tùy ch(n --verbose, t ng kích thư

c và A,#l nén c

a tt c các file s7

ưc hin th

Nu kt hp v

i tùy ch(n --quiet, tiêu và t ng s dòng c

a các file nén không ưc

hin th. 8

-n, --no-name : khi nén, tùy ch(n này s7 không lưu tr tên file gc và thi gian nén, (tên file

gc s7 luôn ưc lưu nu khi nén tên c

a nó b c)t b). Khi gii nén, tùy ch(n này s7 không

khôi phc li tên file gc c2ng như thi gian thc hin vic nén. Tùy ch(n này ưc ng$m

nh.

-N, --name : tùy ch(n này ngưc v

i tùy ch(n trên (-n), nó hu ích trên h thng có s gi

i hn

v dài tên file hay khi thi im nén b mt sau khi chuyn i file.

-q, --quiet : b qua m(i cnh báo.

-r, --recursive : nén thư mc.

-S .suf, --suffix .suf : s! dng ph$n m rng .suf thay cho .gz. Bt k5 ph$n m rng nào c2ng

có th ưc ưa ra, nhưng các ph$n m rng khác .z và .gz s7 b ngn chn tránh s ln xn

khi các file ưc chuyn n h thng khác.

-t, --test : tùy ch(n này ưc s! dng kim tra tính toàn G8n c

a file ưc nén

-v, --verbose : hin th ph$n trm thu g(n i v

i mi file ưc nén hoc gii nén

-#, --fast, --best : iu ch.nh tc c

a vic nén b0ng cách s! dng du #,

nu -# là -1 hoc --fast thì s! dng phương thc nén nhanh nht (less

compression),

nu là -9 hoc --best thì s7 dùng phương thc nén chm nht (best

compression).

Ng$m nh mc nén là -6 (ây là phương thc nén theo tc nén cao).

Ví d:

# ls /home/test

Desktop data dictionary newt-0.50.8 rpm save vd1

# gzip /home/test/vd1

# ls /home/test

Desktop data dictionary newt-0.50.8 rpm save vd1.gz

# zcat /home/test/vd1

PID TTY TIME CMD

973 pts/0 00:00:00 bash

996 pts/0 00:00:00 man

1008 pts/0 00:00:00 sh

1010 pts/0 00:00:00 less

1142 pts/0 00:00:00 cat

1152 pts/0 00:00:00 cat

1181 pts/0 00:00:00 man

1183 pts/0 00:00:00 sh

1185 pts/0 00:00:00 less

* Nén, gii nén và xem file vi các lnh compress, uncompress, zcat

Cú pháp các lnh như sau:

compress [tùy-chn] [<file>] 8

uncompress [tùy-chn] [<file>]

zcat [tùy-chn] [<file>]

Lnh compress làm gim kích thư

c c

a file và khi s! dng lnh này, file gc s7 b

thay th bi file nén v

i ph$n m rng là .Z, các thông tin khác liên quan n file không

thay i. Nu không có tên file nào ưc ch. ra, thông tin t thit b vào chu-n s7 ưc nén

và g!i ra thit b ra chu-n. Lnh compress ch. s! dng cho các file thông thưng. Trong

mt vài trưng hp, nó s7 b qua liên kt tưng trưng. Nu mt file có nhiu liên kt cng,

compress b qua vic nén file ó tr khi có tùy ch(n -f.

Các tùy ch(n:

-f : nu tùy ch(n này không ưc ưa ra và compress chy trong ch nn trư

c, ngưi dùng

s7 ưc nh)c khi các file ã thc s tn ti và có th b ghi '. Các file ưc nén có th ưc

khôi phc li nh vic s! dng lnh uncompress.

-c : tùy ch(n này s7 thc hin vic nén hoc gii nén ri ưa ra thit b ra chu-n, không có file

nào b thay i.

Lnh zcat tương ương v

i uncompress -c. zcat thc hin vic gii nén hoc là các

file ưc lit kê trong dòng lnh hoc t thit b vào chu-n ưa ra d liu ưc gii nén

trên thit b ra chu-n.

-r : nu tùy ch(n này ưc ưa ra, compress s7 thc hin vic nén các thư mc.

-v : hin th#A,#l gim kích thư

c cho mi file ưc nén.9

CHƠNG 4. QU

N TR QUÁ TRÌNH

4.1 Quá trình trong UNIX

4.1.1. Sơ b v quá trình

Quá trình là i tưng trong h thng tương ng v

i mt phiên thc hin c

a mt

chương trình. Quá trình bao gm ba thành ph$n là text, data, stack. Text là thành ph$n câu

lnh thc hin, data là thành ph$n d liu còn stack là thành ph$n thông tin tm thi hot

ng theo cơ ch LIFO. Các câu lnh trong text ch. thao tác t

i vùng data, stack tương ng

a quá trình, không truy nhp ưc t

i data và stack c

a các quá trình khác, ngoi tr các

vùng d liu dùng chung.

Các quá trình ưc h thng phân bit b0ng s hiu c

a quá trình, vit t)t là PID

(Proccess Index). Quá trình ưc to khi khi ng h iu hành là quá trình 0. M(i quá

trình khác u ưc to ra t mt quá trình khác thông qua li g(i h thng fork: quá trình

thc hin li g(i h thng fork ưc g(i là quá trình cha, còn quá trình ưc to ra theo li

g(i fork ưc g(i là quá trình con. Tr quá trình 0 không có cha, m(i quá trình có trong h

thng u có mt cha và mt cha có th có nhiu con.

Kt qu dch chương trình ngun s7 to ra file chương trình ích gm mt s ph$n như

sau (lưu tr trên vt d4n ngoài):

Ph$n $u file mô t mt s c tính c

a file chương trình (tương t File

header c

a file chương trình trong MS-DOS),

Ph$n text c

a chương trình,

Các giá tr m $u v vic phân phi b nh

i v

i vùng data c

a chương

trình,

Mt s bng thông tin liên quan n t file.

Khi có li g(i fork, thông qua li g(i h thng exec, nhân s7 ti ni dung

a file chương trình vào b nh

trong theo các vùng text, data và stack:

Vùng text c

a quá trình tương ng v

i file chương trình,

Vùng data c

a quá trình tương ng v

i các giá tr ưc quy nh trong file

chương trình,

Vùng stack ưc nhân t ng to v

i kích thư

c theo s linh hot c

nhân.

Ph$n stach bao gm các stack frame (khung) lôgic: mi satck frame ưc t vào khi

gi mt hàm và ly ra khi quay v. Mi stack frame cha tham sô c

a hàm, các bin a

phương v.v. Tương ng trong stack có mt stack pointer liên quan n chiu sâu c

a stack.

Trong mã chương trình có các dòng lnh qun lý hình trng c

a stack, và nhân s7 nh v

không gian i v

i stack theo yêu c$u.

4.1.2. Sơ b cu trúc

iu khi n ca UNIX

Theo phân cp, h thng thc hin theo ba mc: mc ngưi dùng, mc nhân và mc

ph$n cng.

• Mc ngưi dùng (user level): gm có chương trình ngưi dùng và chương trình

trong các thư vin. Các chương trình này chy (ph$n lnh c

a chúng thc hin) 9

trong trng thái ngưi dùng c

a quá trình. Chương trình ngưi dùng thao tác v

nhân hoc trc tip hoc gián tip nh g(i thư vin nh các li gi h thng.

• Mc nhân là mc tr(ng tâm nht c

a h iu hành Linux-UNIX. Chy mc nhân

là nhng chương trình c

a h iu hành thuc h thng con iu khin File (h

thng con làm vic v

i File - File Subsystem), h thng con iu khin quá trình

(Proccess Control System), các li g(i h thng (system calls), các chương trình

iu khin thit b (Device Drivers), Cache b m (Buffer cache) và các chương

trình iu khin ph$n cng (Hard Control). Hai thành ph$n cơ bn nht là H thng

iu khin File và H thng con iu khin quá trình.

Hình v7 dư

i ây cho sơ b cu trúc iu khin trong UNIX:

Chương AHInh ngưi BCng

Thư vin m4u

J>ao din theo các li ?(i h#thng

H#thng con iu khin

File

H#thng con iu khin quá

AHInh (bao gm 3#A&@nh ph$n

con bên K&iB#truyn

thông liên quá AHInhB#

lp LchM&@nh ph$n iu

phi b#nh

Cache b#m

69"tKhiiu khin

thit )

IU KHIN PHN C NG

PHN C NG

Mc phn

cng

Mc ngư

i $;ng

nhân

Cu &'c a Nhân .*"các mc quá &'(nh9

4.1.3. Các h thng con trong nhân

H thng con iu khin File có nhim v qun lý h thng File, cung cp vùng nh

"a cho File, iu khin truy cp File và tìm kim d liu v.v. a s các thut toán v các

li g(i h thng liên quan n File và các hàm chương trình con mc thp ã ưc trình

bày trong chương 2. Các quá trình tương tác v

i H thng con iu khin File nh các li

g(i h thng (các li g(i h thng File mc cao). Vic truy nhp t

i File nh hai cách thc:

truy nhp trc tip v

i File hoc thông qua buffer cache.

Các buffer cache lưu tr d liu tm thi theo tng khi. Nhân vào-ra d

liu thông qua các khi trung gian và nh thit b nh

th cp: truy nhp d liu

theo khi,

Nhân thao tác trc tip v

i khi iu khin thit b truy nhp trc tip d

liu trong File không qua thit b ph: truy nhp theo ký t.

H thng con iu khin quá trình chu trách nhim ng b hóa s tương tác liên quá

trình, qun lý b nh

và lp lch thc hin i v

i các quá trình ang tn ti. H thng con

iu khin File và H thng con iu khin quá trình tương tác v

i nhau khi file ưc ti

vào b nh

trong và cho thc hin. Mt s li g(i h thng cho khi iu khin quá trình:

fork: To quá trình m

i. Li g(i hàm này có dng pid=fork()

exec: Cho thc hin quá trình ang tn ti; exec(pid)

exit: Cho kt thúc quá trình ang tn ti,

brk: iu khin kích thư

c b nh

cp phát cho quá trình,

signal: iu khin các hin tưng bt thưng trong quá trình

H thng con iu khin quá trình bao gm 3 thành ph$n sau ây:

Thành ph$n iu phi b nh

có nhim v qun lý, iu khin cp phát b

. Mt s trang b loi b khi cp phát b nh

cho quá trình.

B lp lch (schelduler) có nhim v iu phi CPU cho các quá trình. Các

quá trình có ưu tiên và b lp lch ch(n quá trình có ưu tiên cao nht.

B truyn thông liên quá trình thc hin vic ng b hóa các quá trình liên

quan nhau.

B iu khin ph$n cng (hardware control) có chc nng cho phép ng)t và tương tác

thông tin v

i máy. Các thit b như "a, thit b $u cui có th ng)t CPU khi ang thc

hin quá trình. Các chương trình x! lý ng)t là hàm riêng bit trong nhân mà không phi là

mt quá trình.

Stack trong quá trình

Mi quá trình thc hin ưc mode nhân và mode ngưi dùng vì vy phân chia hai loi

stack nhân và stack ngưi dùng.

Chúng ta xem xét ví d sau:

#include <fenth.h>

char buffer[2048];

int version;

main (argc, argv);

int argc;

char *argv[];

int fdold, fdnew; 9

if (argc != 3)

printf(' c$n 2 i s i v

i chương trình sao file!');

exit(1)

fdold = open (argv[1], O_RDONLY); /* m file ngun ch. (c */

if (fdold == -1)

printf (' Không th m file &cs

',argv[1]);

exit(1);

fdnew =creat (argv[2],0666); /*m File ich rw cho m(i ngưi */

if (fdnew ==-1)

printf('Không th khi to file &cs

',argv[2];

exit(1);

copy(fdold,fdnew);

exit(0);

copy (old, new)

int old, new;

int count;

while (count = read(old,buffer,sizeof(buffer))>0)

write(buffer,count);

Trong chương trình trên, mã lnh (g(i là ph$n text) c

a file ưc sinh ra t các hàm

main và copy. Khi to giá tr ban $u cho bin version và dành vùng nh

cho bin mng

buffer.

Trong ví d trên, các tham s argc, argv và các bin fdold, fdnew trong chương trình

main trong stack khi main ưc g(i (mt l$n i v

i m(i chương trình), còn các tham s

old và new và bin count trong hàm copy xut hin mi khi copy ưc g(i.

Stack ngi dùng Stack nhân

Bin cc b không có

a ch. frame 2

a ch. quay li sau khi

write

Hư7ng t1ng ca stack

Các tham s

a write

b m

buffer

i frame 3

Frame 3

Các bin cc

count call write () call

func2()

Bin cc b

a ch. c

a Frame 1 a ch. c

a Frame 1 9

a ch. quay v sau li g(i

copy

a ch. quay v sau li g(i

func2

Các tham s

a copy

old

new frame 2 Frame 2

Tham s c

a func2 nhân

Bin cc b fdold

fdnew

call copy () call

func2()

Bin cc b

a ch. c

a Frame 0 a ch. c

a Frame 0

a ch. quay v sau li g(i

main

a ch. quay v sau li g(i

func1

Tham s c

main

argc

argv Frame 1

Frame 1

Tham s c

a func1 nhân

call main () call func1()

Các stack cho mt quá trình

Quá trình trong UNIX ưc thc hin theo mt trong hai mode: mode nhân hay mode

ngưi dùng và tương ng v

i 2 mode này, quá trình s! dng stack riêng bit i v

i mi

mode.

Stack ngưi dùng cha các i s, bin cc b, và các d liu khác i v

i vic thc

hin hàm trong mode ngưi dùng. Stach nhân cha các i s, bin cc b, các tham s,

các a ch. liên kt v.v. liên quan n thc hin các hàm theo mode nhân.

4.1.4. Sơ b v

iu khi n quá trình

Nhân s! dng 4 cu trúc d liu sau ây truy nhp n quá trình:

• Bng các quá trình, tương ng v

i mi quá trình ang tn ti trong h thng là mt

thành ph$n. Mi thành ph$n bao gm mt s trưng sau ây (mi thành ph$n ây

chính là mt PCB):

- Trng thái c

a quá trình,

- Ch

s hu c

a quá trình,

- Trưng liên quan n trng thái ngưng c

a quá trình (theo li g(i hàm sleep)

- a ch. c

a vùng s! dng tương ng v

i quá trình,

- Các thông tin tương ng ưc trình bày trong PCB.

• Vùng s! dng (U-area) cha các thông tin riêng, có tác dng khi quá trình ang thc

hin:

- Ch. s thành ph$n tương ng v

i quá trình trong bng các quá trình: a ch. c

khi PCB tương ng,

- B m thi gian chy mc nhân và mc ngưi dùng,

- Các giá tr tr v và mã li (nu có) i v

i li g(i h thng hin ti,

- Mô t v các file ang m ng v

i quá trình,

- Tham s lưu tr dung lưng d liu di chuyn trong vào - ra.

- Thư mc hin ti và thư mc gc hin ti: môi trưng c

a quá trình,

- Các gi

i hn kích thư

c file và quá trình,

- Các mc cho phép thc hin i v

i quá trình,

- Mt s thông tin khác

• Các bng nh v a ch. b nh

i v

i mi quá trình, 9

• Bng cha vùng b nh

chung: phân hoch b nh

, c tính mi vùng theo phân hoch:

cha text, data hoc vùng b nh

dùng chung v.v.

Sơ b v mi liên kt c

a các cu trúc d liu trên ưc mô t như hình v7 phía sau.

Nhân x! lý v

i các li g(i h thng như sau:

- V

i li g(i fork: Nhân sao vùng a ch. c

a quá trình c2, cho phép các quá trình

chia x3 vùng b nh

- V

i li g(i exec: Nhân cp phát các vùng b nh

thc cho các vùng text, data và

stack,

- V

i li g(i exit: Nhân s7 gii phóng các vùng b nh

liên quan n quá trình.

Cá

trú

liu

khi

quá

trìn

4.1.

5. Trng thái và chuy n dch trng thái

Sơ #biu di*n các trng thái và vic chuyn trng thái trong UNIX ưc trình bày

trong hình dư

i ây (S hiu trng thái quá trình xem trong hình v7).

Thc hin mc

nhân (2)

Thc hin mc

ngư

i $;ng (1)

S<n 2*ng sang mc

ngư

i $;ng (7)

4,*n thin

(9)

"i thiu &*i

nguyên (4) S<n 2*ng thc

hin (3)

"i ="b"nh7"

>8,*i (6)

Quá &'(nh

phát sinh

(8)

i b"nh7""

thc hin (5)

U-area

B#nh

#trong (các trang thc)

Nng các GCng

#cho mt

quá AHInh

Nng các GCng nh

(Eng các trang o) 9

Sơ ?"chuyn trng thái quá trình

Khi quá trình ưc phát sinh nó trng thái (8), tùy thuc vào tình trng b nh

quá

trình ưc phân phi b nh

trong (3) hay b nh

ngoài (5). Trng thái (3) th hin quá

trình ã s1n sáng thc hin, các thành ph$n c

a nó ã b nh

trong ch i CPU thc

hin. Vic thc hin tip theo tùy thuc vào trng thái trư

c ó c

a nó. Nu l$n $u phát

sinh, nó c$n i t

i thc hin mc nhân hoàn thin công vic li g(i fork s7 t trng thái

(3) sang trng thái (1), trong trưng hp khác, t trng thái (3) nó i t

i trng thái ch di

CPU mc ngưi dùng (7).

Trong trng thái thc hin mc ngưi dùng (1), quá trình i t

i trng thái (2) khi gp

li g(i h thng hoc hin tưng ng)t xy ra. T trng thái (1) t

i trng thái (7) khi ht

lưng t! thi gian.

Trng thái (4) là trng thái ch i trong b nh

còn trng thái (6) th hin vic ch i

trong b nh

ngoài.

Cung chuyn t trng thái (2) vào ngay trng thái (2) xy ra khi quá trình trng thái

thc hin mc nhân, nhân h thng g(i các hàm x! lý ng)t tương ng.

4.1.6. S! ngưng hot

ng và hot

ng tr li ca quá trình

Mt quá trình trong trng thái thc hin mc nhân có kh nng chuyn sang trng thái

ngưng theo li g(i hàm sleep. Trng thái ngưng xy ra trong mt s tình hung ch i mt

s kin: hoàn thành vic vào-ra, quá trình khác thc hin li g(i exit v.v.

Sau khi s kin xy ra, quá trình t trng thái ngưng chuyn sang trng thái s1n sàng

có th ưc cp phát CPU chy.

4.1.7. Sơ b v lnh

i vi quá trình

Khi m mt trang man, lit kê các file v

i lnh ls, chy trình son tho vi hay chy bt

k5 mt lnh nào trong Linux thì iu ó có ngh"a là ang khi to mt hoc nhiu quá

trình. Trong Linux, bt c chương trình nào ang chy u ưc coi là mt quá trình. Có

th có nhiu quá trình cùng chy mt lúc. Ví d dòng lnh ls -l | sort | more s7 khi to

ba quá trình: ls, sort và more.

Quá trình có th tri qua nhiu trng thái khác nhau và ti mt thi im mt quá trình

rơi vào mt trong các trng thái ó. Bng dư

i ây gi

i thiu các trng thái cơ bn c

a quá

trình trong Linux.

Ký hiu Ý ngh)a

(uninterruptible sleep) trng thái này quá trình b treo và không th

chy li nó b0ng mt tín hiu.

(runnable) trng thái s1n sàng thc hin, tc là quá trình có th thc

hin ưc nhưng ch n lưt thc hin vì mt quá trình khác ang có

CPU.

(sleeping) trng thái tm dng, tc là quá trình tm dng không hot

ng (20 giây hoc ít hơn)

(traced or stopped) trng thái dng, quá trình có th b treo bi mt

quá trình ngoài 9

(zombie process) quá trình ã kt thúc thc hin, nhưng nó v4n ưc

tham chiu trong h thng

không có các trang thưng trú

quá trình có mc ưu tiên cao hơn

quá trình có mc ưu tiên thp hơn

có các trang khóa bên trong b nh

4.2. Các lnh cơ bn

4.2.1. Lnh fg và lnh bg

Linux cho phép ngưi dùng s! dng t #hp phím CTRL+z dng mt quá trình và

khi ng li quá trình ó b0ng cách gõ lnh fg. Lnh fg (foreground) tham chiu n

các chương trình mà màn hình c2ng như bàn phím ang làm vic v

i chúng.

Ví d, ngưi dùng ang xem trang man c

a lnh sort, nhìn xung cui thy có tùy

ch(n -b, mun th! tùy ch(n này ng thi v4n mun xem trang man. Thay cho vic ánh

q thoát và sau ó chy li lnh man, cho phép ngưi dùng gõ CTRL+z tm dng

lnh man và gõ lnh th! tùy ch(n -b. Sau khi th! xong, hãy gõ fg tip tc xem trang

man c

a lnh sort. Kt qu c

a quá trình trên hin th như sau:

# man sort | more

SORT(1) FSF SORT(1)

NAME

sort - sort lines of text Files

SYNOPSIS

../src/sort [OPTION] ... [Files]...

DESCRIPTION

Write sorted concatenation of all FILE(s) to standard out-put.

+POS1 [-POS2]

start a key at POS1,end it *before* POS2 obsoles-cent)field numbers and character

offsets are num-bered starting with zero(contrast with the -k option)

-b ignore leading blanks in sort fields or keys

--More--

(CTRL+z)

[1]+ Stopped man sort | more

# ls -s | sort -b | head -4

1 Archives/

1 InfoWorld/

1 Mail/

1 News/

1 OWL/

# fg

man sort | more

--More-- 9

Trong ph$n trư

c, cách thc gõ phím CTRL+z tm dng mt quá trình ã ưc gi

thiu. Linux còn ngưi dùng cách thc chy mt chương trình dư

i ch nn

(background) - s! dng lnh bg - trong khi các chương trình khác ang chy, và chuyn

mt chương trình vào trong ch nn - dùng ký hiu &.

Nu mt quá trình hot ng mà không ưa ra thông tin nào trên màn hình và không

c$n nhn bt k5 thông tin $u vào nào, thì có th s! dng lnh bg ưa nó vào trong ch

nn ( ch này nó s7 tip tc chy cho n khi kt thúc). Khi chương trình c$n ưa

thông tin ra màn hình hoc nhn thông tin t bàn phím, h thng s7 t ng dng chương

trình và thông báo cho ngưi dùng. C2ng có th s! dng ch. s iu khin công vic (job

control) làm vic v

i chương trình nào mun. Khi chy mt chương trình trong ch

nn, chương trình ó ưc ánh s th t (ưc bao bi du ngoc vuông []), theo sau là

ch. s c

a quá trình.

Sau ó có th s! dng lnh fg + s th! t" ca chơng trình ưa chương trình

tr li ch n i và tip tc chy.

có mt chương trình (hoc mt lnh ng) t ng chy trong ch nn, ch. c$n

thêm ký hiu '&' vào cui lnh.

Trong mt s h thng, khi quá trình nn kt thúc thì h thng s7 g!i thông báo t

ngưi dùng, nhưng trên h$u ht các h thng, khi quá trình trên nn hoàn thành thì h thng

s7 ch cho n khi ngưi dùng gõ phím Enter thì m

i hin th du nh)c lnh m

i +'m theo

thông báo hoàn thành quá trình (thưng thì mt quá trình hoàn thành sau khong 20 giây).

Nu c chuyn mt chương trình vào ch nn mc dù nó có các thông tin c$n xut

hoc nhp t các thit b vào ra chu-n thì h thng s7 ưa ra thông báo li dư

i dng sau:

Stopped (tty input/output) tên chơng trình.

Ví d, lnh sau ây thc hin vic tìm kim file thu1 trong ch nn:

# find -name thu1 &

[5] 918

trong ch này, s th t c

a chương trình là [5], ch. s quá trình tương ng v

i lnh

find là 918. Vì gõ Enter khi quá trình chưa thc hin xong nên trên màn hình ch. hin th

s th t c

a chương trình và ch. s quá trình, nu ch khong 30 hoc 40 giây sau ri gõ

Enter l$n na, màn hình hin th thông báo hoàn thành chương trình như sau:

[5] Done find -name thu1

Gi s! chương trình chưa hoàn thành và mun chuyn nó lên ch n i, hãy gõ lnh

# fg 5

find -name thu1

./thu1

chương trình ã hoàn thành và hin th thông báo r0ng file thu1 n0m thư mc gc.

Thông thưng s7 ưa ra mt thông báo li nu ngưi dùng c chuyn mt chương trình

vào ch nn khi mà chương trình ó c$n phi xut hoc nhp thông tin t thit b vào ra

chu-n. Ví d, lnh:

# vi &

[6] 920 9

nhn Enter

[6] + Stopped (tty output) vi

Lnh trên chy chương trình vi trong ch nn, tuy nhiên lnh gp phi li vì ây là

chương trình òi hi hin th các thông tin ra màn hình (output). Dòng thông báo li

Stopped (tty intput) vi c2ng xy ra khi chương trình vi c$n nhn thông tin.

4.2.2. Hi n th các quá trình

ang chy vi lnh ps

Linux cung cp cho ngưi dùng hai cách thc nhn bit có nhng chương trình nào

ang chy trong h thng. Cách d*#hơn, ó là lnh jobs s7 cho bit các quá trình nào ã

dng hoc là ưc chy trong ch nn.

Cách phc tp hơn là s! dng lnh ps. Lnh này cho bit thông tin $y

nht v các

quá trình ang chy trên h thng.

Ví d:

# ps

PID TTY TIME CMD

7813 pts/0 00:00:00 bash

7908 pts/0 00:00:00 ps

(PID - ch. s c

a quá trình, TTY - tên thit b $u cui trên ó quá trình ưc thc hin,

TIME - thi gian chy quá trình, CMD - lnh khi to quá trình).

Cú pháp lnh ps:

ps [tùy-chn]

Lnh ps có mt lưng quá phong phú các tùy ch(n ưc chia ra làm nhiu loi. Dư

ây là mt s các tùy ch(n hay dùng. Các tùy ch(n ơn gin:

-A, -e : ch(n hin th tt c các quá trình.

-T : ch(n hin th các quá trình trên trm cui ang chy.

-a : ch(n hin th tt c các quá trình trên mt trm cui, bao gm c các quá trình c

nhng ngưi dùng khác.

-r : ch. hin th quá trình ang ưc chy.

Chn theo danh sách

-C : ch(n hin th các quá trình theo tên lnh.

-G : hin th các quá trình theo ch. s nhóm ngưi dùng.

-U : hin th các quá trình theo tên hoc ch. s c

a ngưi dùng thc s (ngưi dùng khi ng

quá trình).

-p : hin th các quá trình theo ch. s c

a quá trình.

-s : hin th các quá trình thuc v mt phiên làm vic.

-t : hin th các quá trình thuc mt trm cui.

-u : hin th các quá trình theo tên và ch. s c

a ngưi dùng hiu qu. 1

Thi

t t khuôn dng c a ra ca các quá trình

-f : hin th thông tin v quá trình v

i các trưng sau UID - ch. s ngưi dùng, PID - ch. s quá

trình, PPID - ch. s quá trình khi to ra quá trình, C - , STIME - thi gian khi to quá trình,

TTY - tên thit b $u cui trên ó quá trình ưc chy, TIME - thi gian thc hin quá

trình, CMD - lnh khi to quá trình

-l : hin th $y

các thông tin v quá trình v

i các trưng F, S, UID, PID, PPID, C, PRI, NI,

ADDR, SZ, WCHAN, TTY, TIME, CMD

-o xâu-chn : hin th các thông tin v quá trình theo dng do ngưi dùng t ch(n thông qua

xâu-ch(n các kí hiu iu khin hin th có các dng như sau:

%C, %cpu % CPU ưc s! dng cho quá trình

%mem % b nh

ưc s! dng chy quá trình

%G tên nhóm ngưi dùng

%P ch. s c

a quá trình cha khi ng ra quá trình con

%U nh danh ngưi dùng

%c lnh to ra quá trình

%p ch. s c

a quá trình

%x thi gian chy quá trình

%y thit b $u cui trên ó quá trình ưc thc hin

Ví d, mun xem các thông tin như tên ngưi dùng, tên nhóm, ch. s quá trình, ch. s

quá trình khi to ra quá trình, tên thit b $u cui, thi gian chy quá trình, lnh khi to

quá trình, hãy gõ lnh:

# ps -o '%U %G %p %P %y %x %c'

USER GROUP PID PPID TTY TIME COMMAND

root root 1929 1927 pts/1 00:00:00 bash

root root 2279 1929 pts/1 00:00:00 ps

4.2.3. Hy quá trình vi lnh kill

Trong mt s trưng hp, s! dng lnh kill h

y b mt quá trình. iu quan tr(ng

nht khi s! dng lnh kill là phi xác nh ưc ch. s c

a quá trình mà chúng ta mun

y. Cú pháp lnh:

kill [tùy-chn] <ch(-s-ca-tin-trình>

kill -l [tín hiu]

Lnh kill s7 g!i mt tín hiu n quá trình ưc ch. ra. Nu không ch. ra mt tín hiu

nào thì ng$m nh là tín hiu TERM s7 ưc g!i.

-s : xác nh tín hiu ưc g!i. Tín hiu có th là s hoc tên c

a tín hiu. Dư

i ây là mt s

tín hiu hay dùng:

S Tên Ý ngh)a

1 SIGHUP (hang up) ây là tín hiu ưc g!i n tt c các

quá trình ang chy trư

c khi logout khi h

thng

2 SIGINT (interrupt) ây là tín hiu ưc g!i khi nhn 1

CTRL+c

9 SIGKILL (kill) tín hiu này s7 dng quá trình ngay lp tc

15 SIGTERM tín hiu này yêu c$u dng quá trình ngay lp tc,

nhưng cho phép chương trình xóa các file tm.

-p : lnh kill s7 ch. ưa ra ch. s c

a quá trình mà không g!i mt tín hiu nào.

-l : hin th danh sách các tín hiu mà lnh kill có th g!i n các quá trình (các tín hiu này có

trong file /usr/include/Linux/signal.h)

Ví d,

# ps

PID TTY TIME CMD

2240 pts/2 00:00:00 bash

2276 pts/2 00:00:00 man

2277 pts/2 00:00:00 more

2280 pts/2 00:00:00 sh

2281 pts/2 00:00:00 sh

2285 pts/2 00:00:00 less

2289 pts/2 00:00:00 man

2291 pts/2 00:00:00 sh

2292 pts/2 00:00:00 gunzip

2293 pts/2 00:00:00 less

2298 pts/2 00:00:00 ps

# kill 2277

PID TTY TIME CMD

2240 pts/2 00:00:00 bash

2276 pts/2 00:00:00 man

2280 pts/2 00:00:00 sh

2281 pts/2 00:00:00 sh

2285 pts/2 00:00:00 less

2289 pts/2 00:00:00 man

2291 pts/2 00:00:00 sh

2292 pts/2 00:00:00 gunzip

2293 pts/2 00:00:00 less

2298 pts/2 00:00:00 ps

4.2.4. Cho máy ng"ng hot

ng mt thi gian vi lnh sleep

Nu mun cho máy ngh. mt thi gian mà không mun t)t vì ngi khi ng li thì c$n

dùng lnh sleep. Cú pháp:

sleep [tùy-chn] NUMBER[SUFFIX$]

NUMBER: s giây(s) ngng hot ng.

SUFFIX : có th là giây(s) hoc phút(m) hoc gi hoc ngày(d) 1

Các tùy ch(n:

--help : hin th tr giúp và thoát

--version : hin th thông tin v phiên bn và thoát

4.2.5. Xem cây quá trình vi lnh pstree

ã bit lnh xem các quá trình ang chy trên h thng, tuy nhiên trong Linux còn

có mt lnh cho phép có th nhìn thy mc phân cp c

a các quá trình, ó là lnh

pstree. Cú pháp lnh:

pstree [tùy-chn] [pid | ngưi-dùng]

Lnh pstree s7 hin th các quá trình ang chy dư

i dng cây quá trình. Gc c

a cây

quá trình thưng là init. Nu ưa ra tên c

a mt ngưi dùng thì cây c

a các quá trình do

ngưi dùng ó s hu s7 ưc ưa ra.

pstree thưng gp các nhánh quá trình trùng nhau vào trong du ngoc vuông, ví d:

init -+-getty

|-getty

thành

init ---4*[getty]

-a : ch. ra tham s dòng lnh. Nu dòng lnh c

a mt quá trình ưc tráo i ra bên ngoài, nó

ưc ưa vào trong du ngoc ơn.

-c : không th thu g(n các cây con ng nht. Mc nh, các cây con s7 ưc thu g(n khi có th

-h : hin th quá trình hin thi và "t #tiên" c

a nó v

i màu sáng tr)ng

-H : ging như tùy ch(n -h, nhưng quá trình con c

a quá trình hin thi không có màu sáng

-l : hin th dòng dài.

-n : s)p xp các quá trình cùng mt t #tiên theo ch. s quá trình thay cho s)p xp theo tên

Ví d,

# pstree

init-+-apmd

|-atd

|-automount

|-crond

|-enlightenment

|-gdm-+-X

| '-gdm---gnome-session

|-gen_util_applet

|-gmc

|-gnome-name-serv

|-gnome-smproxy

|-gnomepager_appl

|-gpm

|-identd---identd---3*[identd] 1

|-inetd

|-kflushd

|-klogd

|-kpiod

|-kswapd

|-kupdate

|-lockd---rpciod

|-login---bash---mc-+-bash-+-cat

| | |-passwd

| | '-pstree

| '-cons.saver

|-lpd

|-mdrecoveryd

|-5*[mingetty]

|-panel

|-portmap

|-rpc.statd

|-sendmail

|-syslogd

'-xfs

4.2.6. Lnh thit

t li

ưu tiên ca quá trình nice và lnh renice

Ngoài các lnh xem và h

y b quá trình, trong Linux còn có hai lnh liên quan n

ưu tiên c

a quá trình, ó là lnh nice và lnh renice.

chy mt chương trình v

i ưu tiên nh trư

c, hãy s! dng lnh nice.

Cú pháp lnh:

nice [tùy-chn] [lnh [tham-s ]... ]

Lnh nice s7 chy mt chương trình (lnh) theo ưu tiên ã s)p xp. Nu không có

lnh, mc ưu tiên hin ti s7 hin th. ưu tiên ưc s)p xp t -20 (mc ưu tiên cao

nht) n 19 (mc ưu tiên thp nht).

-ADJUST : tng ưu tiên theo ADJUST $u tiên

--help : hin th trang tr giúp và thoát

thay i ưu tiên c

a mt quá trình ang chy, hãy s! dng lnh renice.

Cú pháp lnh:

renice <-ưu-tiên> [tùy-chn]

Lnh renice s7 thay i mc ưu tiên c

a mt hoc nhiu quá trình ang chy.

-g : thay đổi quyền ưu tiên theo nhóm người dùng

-p : thay đổi quyền ưu tiên theo chỉ số của quá trình

-u : thay đổi quyền ưu tiên theo tên người dùng

Ví d:

# renice +1 987 -u daemon root -p 32 1

lnh trên s7 thay i mc ưu tiên c

a quá trình có ch. s là 987 và 32, và tt c các quá

trình do ngưi dùng daemon và root s hu.1

CHƠNG 5. QU

N LÝ TÀI KHO

N NGI DÙNG

Chương này cung cp mt s công c hu ích trong Linux qun lý các tài khon

ngưi dùng trên h thng.

5.1 Tài khon ngưi dùng

Như ã bit, trong h iu hành a ngưi dùng, c$n phân bit ngưi dùng khác nhau do

quyn s hu các tài nguyên trong h thng, ch/ng hn như, mi ngưi dùng có quyn hn

i file, quá trình c

a riêng h(. iu này v4n rt quan tr(ng thm chí c khi máy tính ch. có

mt ngưi s! dng ti mt thi im. M(i truy cp h thng Linux u thông qua tài khon

ngưi dùng. Vì th, mi ngưi s! dng ưc g)n v

i tên duy nht (ã ưc ng ký) và tên

ó ưc s! dng ng nhp. Tuy nhiên mt ngưi dùng thc s có th có nhiu tên ng

nhp khác nhau. Tài khon ngưi dùng có th hiu là tt c các file, các tài nguyên, và các

thông tin thuc v ngưi dùng ó.

Khi cài t h iu hành Linux, ng nhp root s7 ưc t ng to ra. ng nhp này

ưc xem là thuc v siêu ngưi dùng (ngưi dùng cp cao, ngưi qun tr), vì khi ng

nhp v

i tư cách ngưi dùng root, có th làm bt c iu gì mun trên h thng. Tt nht

ch. nên ng nhp root khi thc s c$n thit, và hãy ng nhp vào h thng v

i tư cách là

mt ngưi dùng bình thưng.

Ni dung chương này gi

i thiu các lnh to mt ngưi dùng m

i, thay i thuc

tính c

a mt ngưi dùng c2ng như xóa b mt ngưi dùng. Lưu ý, ch. có th thc hin

ưc các lnh trên nu có quyn c

a mt siêu ngưi dùng.

5.2 Các lnh cơ bn qun lý ngưi dùng

Ngưi dùng ưc qun lý thông qua tên ngưi dùng (thc ra là ch. s ngưi dùng).

Nhân h thng qun lý ngưi dùng theo ch. s, vì vic qun lý theo ch. s s7 d*#dàng và

nhanh thông qua mt cơ s d liu lưu tr các thông tin v ngưi dùng. Vic thêm mt

ngưi dùng m

i ch. có th thc hin ưc nu ng nhp v

i tư cách là siêu ngưi dùng.

to mt ngưi dùng m

i, c$n phi thêm thông tin v ngưi dùng ó vào trong cơ s

d liu ngưi dùng, và to mt thư mc cá nhân cho riêng ngưi dùng ó. iu này rt c$n

thit thit lp các bin môi trưng phù hp cho ngưi dùng.

Lnh chính thêm ngưi dùng trong h thng Linux là useradd (hoc adduser).

5.2.1 File /etc/passwd

Danh sách ngưi dùng c2ng như các thông tin tương ng ưc lưu tr trong file

/etc/passwd.

Ví d dư

i ây là ni dung c

a file /etc/passwd:

mail:x:8:12:mail:/var/spool/mail:

games:x:12:100:games:/usr/games:

gopher:x:13:30:gopher:/usr/lib/gopher-data:

bien:x:500:0:Nguyen Thanh Bien:/home/bien:/bin/bash

sangnm:x:17:100:Nguyen Minh Sang:/home/sangnm:/bin/bash

lan:x:501:0:Lan GNU:/home/lan:/bin/bash

Mi dòng trong file tương ng v

i by trưng thông tin c

a mt ngưi dùng, và các

trưng này ưc ngn cách nhau bi du ':'. ý ngh"a c

a các trưng thông tin ó l$n lưt

như sau: 1

Tên ngưi dùng (username)

Mt kh-u ngưi dùng (passwd - ưc mã hóa)

Ch. s ngưi dùng (user id)

Các ch. s nhóm ngưi dùng (group id)

Tên $y

hoc các thông tin khác v tài khon ngưi dùng (comment)

Thư mc ngưi dùng ng nhp

Shell ng nhp (chương trình chy lúc ng nhp)

Bt k5 ngưi dùng nào trên h thng u có th (c ưc ni dung file /etc/passwd,

và có th ng nhp v

i tư cách ngưi dùng khác nu h( bit ưc mt kh-u, ây chính là

lý do vì sao mt kh-u ng nhp c

a ngưi dùng không hin th trong ni dung file.

5.2.2 Thêm ngưi dùng vi lnh useradd

Siêu ngưi dùng s! dng lnh useradd to mt ngưi dùng m

i hoc cp nht

ng$m nh các thông tin v ngưi dùng.

Cú pháp lnh:

useradd [tùy-chn] <tên-ngưi-dùng>

useradd -D [tùy-chn]

Nu không có tùy ch(n -D, lnh useradd s7 to mt tài khon ngưi dùng m

i s!

dng các giá tr ưc ch. ra trên dòng lnh và các giá tr mc nh c

a h thng. Tài khon

ngưi dùng m

i s7 ưc nhp vào trong các file h thng, thư mc cá nhân s7 ưc to, hay

các file khi to ưc sao chép, iu này tùy thuc vào các tùy ch(n ưc ưa ra.

Các tùy ch(n như sau:

-c, comment : son tho trưng thông tin v ngưi dùng.

-d, home_dir : to thư mc ng nhp cho ngưi dùng.

-e, expire_date : thit t thi gian (YYYY-MM-DD) tài khon ngưi dùng s7 b h

y b.

-f, inactive_days : tùy ch(n này xác nh s ngày trư

c khi mt kh-u c

a ngưi dùng ht hiu

lc khi tài khon b h

y b. Nu =0 thì h

y b tài khon ngưi dùng ngay sau khi mt kh-u ht

hiu lc, =-1 thì ngưc li (mc nh là -1).

-g, initial_group : tùy ch(n này xác nh tên hoc s khi to ng nhp nhóm ngưi dùng.

Tên nhóm phi tn ti, và s c

a nhóm phi tham chiu n mt nhóm ã tn ti. S nhóm

ng$m nh là 1.

-G, group : danh sách các nhóm ph mà ngưi dùng c2ng là thành viên thuc các nhóm ó.

Mi nhóm s7 ưc ngn cách v

i nhóm khác bi du ',', mc nh ngưi dùng s7 thuc vào

nhóm khi to.

-m : v

i tùy ch(n này, thư mc cá nhân c

a ngưi dùng s7 ưc to nu nó chưa tn ti.

-M : không to thư mc ngưi dùng.

-n : ng$m nh khi thêm ngưi dùng, mt nhóm cùng tên v

i ngưi dùng s7 ưc to. Tùy ch(n

này s7 loi b s ng$m nh trên.//

-p, passwd : to mt kh-u ng nhp cho ngưi dùng.//

-s, shell : thit lp shell ng nhp cho ngưi dùng.

-u, uid : thit t ch. s ngưi dùng, giá tr này phi là duy nht.

Thay i các giá tr ng$m nh 1

Khi tùy ch(n -D ưc s! dng, lnh useradd s7 b qua các giá tr ng$m nh và cp

nht các giá tr m

-b, default_home : thêm tên ngưi dùng vào cui thư mc cá nhân to tên thư mc cá nhân

-e, default_expire_date : thay i thi hn ht giá tr c

a tài khon ngưi dùng.

-f, default_inactive : xác nh thi im ht hiu lc c

a mt kh-u ng nhp khi tài khon

ngưi dùng b xóa b.

-g, default_group : thay i ch. s nhóm ngưi dùng.

-s, default_shell : thay i shell ng nhp.

Ngoài lnh useradd, có th to ngưi dùng m

i b0ng cách sau:

Son tho file /etc/passwd b0ng vipw. Lnh vipw m trình son tho trên h thng

và hiu ch.nh bn sao tm c

a file /etc/passwd. Vic s! dng file tm và khóa file s7 có

tác dng như mt cơ ch khóa ngn vic hai ngưi dùng cùng son tho file mt lúc.

Lúc ó s7 thêm dòng thông tin m

i v ngưi dùng c$n to. Hãy c-n thn trong vic son

tho tránh nh$m l4n. Riêng trưng mt kh-u nên trng và to mt kh-u sau. Khi file này

ưc lưu, vipw s7 kim tra s ng nht trên file b thay i. Nu tt c m(i th dưng như

thích hp thì có ngh"a là file /etc/passwd ã ưc cp nht.

Ví d: thêm ngưi dùng có tên là new, ch. s ngưi dùng 503, ch. s nhóm là 100, thư

mc cá nhân là /home/new và shell ng nhp là shell bash:

# vipw

mail:x:8:12:mail:/var/spool/mail:

games:x:12:100:games:/usr/games:

gopher:x:13:30:gopher:/usr/lib/gopher-data:

bien:x:500:0:Nguyen Thanh Bien:/home/bien:/bin/bash

sang:x:17:100:Nguyen Minh Sang:/home/sangnm:/bin/bash

lan:x:501:0:Lan GNU:/home/lan:/bin/bash

new::503:100:them mot nguoi moi:/home/new:/bin/bash

To thư mc cá nhân ca ngưi dùng mi vi lnh mkdir

# mkdir /home/new

Sao chép các file t thư mc /etc/skel/ (ây là thư mc lưu tr các file c$n

thit cho ngưi dùng) vào file cá nhân va to

Thay i quyn s hu và các quyn truy nhp file /home/new v

i các

lnh chown và chmod

# chown new /home/new

# chmod go=u,go-w /home/new

Thit lp mt khu ca ngưi dùng vi lnh passwd

# passwd new

passwd:

Sau khi thit lp mt kh-u cho ngưi dùng bư

c cui cùng, tài khon ngưi dùng s7

làm vic. Nên thit lp mt kh-u ngưi dùng bư

c cui cùng, nu không h( có th vô tình

ng nhp trong khi ang sao chép các file. 1

5.2.3 Thay

i thuc tính ngưi dùng

Trong Linux có rt nhiu lnh cho phép thay i mt s các thuc tính c

a tài khon

ngưi dùng như:

chfn: thay i thông tin cá nhân c

a ngưi dùng.

chsh: thay i shell ng nhp.

passwd: thay i mt kh-u.

Mt s các thuc tính khác s7 phi thay i b0ng tay. Ví d, thay i tên ngưi dùng,

c$n son tho li trc tip trên file /etc/passwd (v

i lnh vipw).

Nhưng có mt lnh t ng quát cho phép có th thay i bt k5 thông tin nào v tài khon

ngưi dùng, ó là lnh usermod.

Cú pháp lnh:

usermod [tùy-chn] <tên-ng-nhp>

Lnh usermod s!a i các file tài khon h thng theo các thuc tính ưc xác nh

trên dòng lnh.

Các tùy ch(n c

a lnh:

-c, comment : thay i thông tin cá nhân c

a tài khon ngưi dùng.

-d, home_dir : thay i thư mc cá nhân c

a tài khon ngưi dùng.

-e, expire_date : thay i thi im ht hn c

a tài khon ngưi dùng (YYYY-MM-DD).

-f, inactive_days : thit t s ngày ht hiu lc c

a mt kh-u trư

c khi tài khon ngưi dùng

ht hn s! dng.

-g, initial_group : tùy ch(n này thay i tên hoc s khi to ng nhp nhóm ngưi dùng.

Tên nhóm phi tn ti, và s c

a nhóm phi tham chiu n mt nhóm ã tn ti. S nhóm

ng$m nh là 1.

-G, group : thay i danh sách các nhóm ph mà ngưi dùng c2ng là thành viên thuc các

nhóm ó. Mi nhóm s7 ưc ngn cách v

i nhóm khác bi du ',' mc nh ngưi dùng s7

thuc vào nhóm khi to.

-l, login_name : thay i tên ng nhp c

a ngưi dùng. Trong mt s trưng hp, tên thư mc

riêng c

a ngưi dùng có th s7 thay i tham chiu n tên ng nhp m

-p, passwd : thay i mt kh-u ng nhp c

a tài khon ngưi dùng.

-s, shell : thay i shell ng nhp.

-u, uid : thay i ch. s ngưi dùng.

Lnh usermod không cho phép thay i tên c

a ngưi dùng ang ng nhp. Phi

m bo r0ng ngưi dùng ó không thc hin bt k5 quá trình nào trong khi lnh

usermod ang thc hin thay i các thuc tính c

a ngưi dùng ó.

Ví d mun thay i tên ngưi dùng new thành tên m

i là newuser, hãy gõ lnh sau:

# usermod -l new newuser

5.2.4 Xóa b mt ngưi dùng (lnh userdel)

xóa b mt ngưi dùng, trư

c ht phi xóa b m(i th có liên quan n ngưi dùng

ó.

Lnh hay ưc dùng xóa b mt tài khon ngưi dùng là lnh userdel v

i cú pháp:

userdel [-r] <tên-ngưi-dùng> 1

Lnh này s7 thay i ni dung c

a các file tài khon h thng b0ng cách xóa b các

thông tin v ngưi dùng ưc ưa ra trên dòng lnh. Ngưi dùng này phi thc s tn ti.

Tu5 ch(n -r có ý ngh"a:

-r : các file tn ti trong thư mc riêng c

a ngưi dùng c2ng như các file n0m trong các thư

mc khác có liên quan n ngưi dùng b xóa b cùng lúc v

i thư mc ngưi dùng.

Lnh userdel s7 không cho phép xóa b ngưi dùng khi h( ang ng nhp vào h thng. Phi h

y b

m(i quá trình có liên quan n ngưi dùng trư

c khi xoá b ngưi dùng ó.

Ngoài ra c2ng có th xóa b tài khon c

a mt ngưi dùng b0ng cách hiu ch.nh li file

/etc/passwd.

5.3 Các lnh cơ bn liên quan

n nhóm ngưi dùng

Mi ngưi dùng trong h thng Linux u thuc vào mt nhóm ngưi dùng c th. Tt

c nhng ngưi dùng trong cùng mt nhóm có th cùng truy nhp mt trình tin ích, hoc

u c$n truy cp mt thit b nào ó như máy in ch/ng hn.

Mt ngưi dùng cùng lúc có th là thành viên c

a nhiu nhóm khác nhau, tuy nhiên ti

mt thi im, ngưi dùng ch. thuc vào mt nhóm c th.

Nhóm có th thit lp các quyn truy nhp các thành viên c

a nhóm ó có th truy

cp thit b, file, h thng file hoc toàn b máy tính mà nhng ngưi dùng khác không

thuc nhóm ó không th truy cp ưc.

5.3.1 Nhóm ngưi dùng và file /etc/group

Thông tin v nhóm ngưi dùng ưc lưu trong file /etc/group, file này có cách b trí

tương t như file /etc/passwd. Ví d ni dung c

a file /etc/group có th như sau:

root:x:0:root

bin:x:1:root,bin,daemon

daemon:x:2:root,bin,daemon

sys:x:3:root,bin,adm

adm:x:4:root,adm,daemon

disk:x:6:root

lp:x:7:daemon,lp

mail:x:12:mail

huyen:x:500:

langnu:x:501:

Mi dòng trong file có bn trưng ưc phân cách bi du ':'. ý ngh"a c

a các trưng

theo th t xut hin như sau:

Tên nhóm ngưi dùng (groupname)

Mt kh-u nhóm ngưi dùng (passwd - ưc mã hóa), nu trưng này rng,

tc là nhóm không yêu c$u mt kh-u

Ch. s nhóm ngưi dùng (group id)

Danh sách các ngưi dùng thuc nhóm ó (users) 1

5.3.2 Thêm nhóm ngưi dùng

Cho phép hiu ch.nh thông tin trong file /etc/group b0ng bt k5 trình son tho vn

bn nào có trên h thng c

a thêm nhóm ngưi dùng, nhưng cách nhanh nht là s! dng

lnh groupadd.

Cú pháp lnh :

groupadd [tùy-chn] <tên-nhóm>

Các tu5 ch(n là:

-g, gid : tùy ch(n này xác nh ch. s nhóm ngưi dùng, ch. s này phi là duy nht. Ch. s

i phi có giá tr l

n hơn 500 và l

n hơn các ch. s nhóm ã có trên h thng. Giá tr t 0 n

499 ch. dùng cho các nhóm h thng.

-r : tùy ch(n này ưc dùng khi mun thêm mt tài khon h thng.

-f : tùy ch(n này s7 b qua vic nh)c nh, nu nhóm ngưi dùng ó ã tn ti, nó s7 b ghi '.

Ví d:

Thêm nhóm ngưi dùng b0ng cách son tho file /etc/group:

installer:x:102:hieu, huy, sang

tiengviet:x:103:minh, long, dung

Hai dòng trên s7 b # sung hai nhóm ngưi dùng m

i cùng danh sách các thành viên

trong nhóm: nhóm installer v

i ch. s nhóm là 102 và các thành viên là các ngưi dùng

có tên hieu, huy, sang. Tương t là nhóm tiengviet v

i ch. s nhóm là 103 và danh

sách các thành viên là minh, long, dung. ây là hai nhóm (102, 103) ngưi dùng h

thng.

Thêm nhóm ngưi dùng m

i v

i lnh groupadd:

# groupadd -r installer

Lnh trên s7 cho phép to mt nhóm ngưi dùng m

i có tên là installer, tuy nhiên

các thành viên trong nhóm s7 phi b #sung b0ng cách son tho file /etc/group.

5.3.3 S

i các thuc tính ca mt nhóm ngưi dùng (lnh groupmod)

Trong mt s trưng hp c$n phi thay i mt s thông tin v nhóm ngưi dùng b0ng

lnh groupmod v

i cú pháp như sau:

groupmod [tùy-chn] <tên-nhóm>

Thông tin v các nhóm xác nh qua tham s tên-nhóm ưc iu ch.nh.

Các tùy ch(n c

a lnh:

-g, gid : thay i giá tr ch. s c

a nhóm ngưi dùng.

-n, group_name : thay i tên nhóm ngưi dùng.

5.3.4 Xóa mt nhóm ngưi dùng (lnh groupdel)

Nu không mun mt nhóm nào ó tn ti na thì ch. vic xóa tên nhóm ó trong file

/etc/group. Nhưng phi lưu ý r0ng, ch. xóa ưc mt nhóm khi không có ngưi dùng nào

thuc nhóm ó na.

Ngoài ra có th s! dng lnh groupdel xóa mt nhóm ngưi dùng.

Cú pháp lnh:

groupdel <tên-nhóm> 1

Lnh này s7 s!a i các file tài khon h thng, xóa tt c các thc th liên quan n

nhóm. Tên nhóm phi thc s tn ti.

5.4 Các lnh cơ bn khác có liên quan

n ngưi dùng

Ngoài các lnh như thêm ngưi dùng, xóa ngưi dùng ..., còn có mt s lnh khác có

th giúp ích rt nhiu nu ang làm vic trên mt h thng a ngưi dùng.

5.4.1 $ng nhp vi tư cách mt ngưi dùng khác khi dùng lnh su

ôi lúc mun thc hin lnh như mt ngưi dùng khác và s! dng các file hay thit b

thuc quyn s hu c

a ngưi dùng ó. Lnh su cho phép thay i tên ngưi dùng mt

cách hiu qu và cp cho các quyn truy nhp c

a ngưi dùng ó.

Cú pháp lnh:

su <ngưi-dùng>

Nu ng nhp v

i tư cách ngưi dùng bình thưng và mun tr thành siêu ngưi dùng

(root) dùng lnh sau:

# su root

Khi ó h thng s7 yêu c$u nhp mt kh-u c

a siêu ngưi dùng. Nu cung cp úng

mt mã, thì s7 là ngưi dùng root cho t

i khi dùng lnh exit hoc CTRL+d ng xut

ra khi tài khon này và tr v ng nhp ban $u. Tương t, nu ng nhp v

i tư cách

root và mun tr thành ngưi dùng bình thưng có tên là newer thì hãy gõ lnh sau:

# su newer

s7 không b hi v mt kh-u khi thay i t siêu ngưi dùng sang mt ngưi dùng khác.

Tuy nhiên nu ng nhp v

i tư cách ngưi dùng bình thưng và mun chuyn i sang

mt ng nhp ngưi dùng khác thì phi cung cp mt kh-u c

a ngưi dùng ó.

5.4.2 Xác

nh ngưi dùng

ang

ng nhp (lnh who)

* Lnh who là mt lnh ơn gin, cho bit ưc hin ti có nhng ai ang ng nhp

trên h thng v

i cú pháp như sau:

who [tùy-chn]

Các tu5 ch(n là:

-H, --heading : hin th tiêu c

a các ct trong ni dung lnh.

-m : hin th tên máy và tên ngưi dùng v

i thit b vào chu-n.

-q, --count : hin th tên các ngưi dùng ng nhp và s ngưi dùng ng nhp.

Ví d:

# who

root tty1 Nov 15 03:54

lan pts/0 Nov 15 06:07

Lnh who hin th ba ct thông tin cho tng ngưi dùng trên h thng. Ct $u là tên

a ngưi dùng, ct th hai là tên thit b $u cui mà ngưi dùng ó ang s! dng, ct th

ba hin th ngày gi ngưi dùng ng nhp.

Ngoài who, có th s! dng thêm lnh users xác nh ưc nhng ngưi ng nhp

trên h thng. 1

Ví d:

# users

lan root

* Trong trưng hp ngưi dùng không nh

n i tên ng nhp trong mt phiên làm vic

(iu này nghe có v3 như hơi vô lý nhưng là tình hung ôi lúc gp phi), hãy s! dng lnh

whoami và who am i.

Cú pháp lnh:

whoami

hoc

who am i

Ví d:

# whoami

lan

# who am i

may9!lan pts/0 Nov 15 06:07

Lnh who am i s7 hin kt qu $y

hơn v

i tên máy ng nhp, tên ngưi dùng

ang ng nhp, tên thit b và ngày gi ng nhp.

* Có mt cách khác

xác

nh thông tin ngưi dùng vi lnh id

Cú pháp lnh:

id [tùy-chn] [ngưi-dùng]

Lnh này s7 ưa ra thông tin v ngưi dùng ưc xác nh trên dòng lnh hoc thông

tin v ngưi dùng hin thi.

Các tu5 ch(n là:

-g, --group : ch. hin th ch. s nhóm ngưi dùng.

-u, --user : ch. hin th ch. s c

a ngưi dùng.

--help : hin th trang tr giúp và thoát.

Ví d:

# id

uid=506(lan) gid=503(lan) groups=503(lan)

# id -g

503

# id -u

506

# id root 1

uid=0(root)gid=0(root)groups=0(root),1(bin),2(daemon),

3(sys),4(adm),6(disk),10(wheel)

5.4.3 Xác

nh các quá trình

ang

ư#c tin hành (lnh w)

Lnh w cho phép xác nh ưc thông tin v các quá trình ang ưc thc hin trên h

thng và nhng ngưi dùng tin hành quá trình ó.

Cú pháp lnh:

w [ngưi-dùng]

Lnh w ưa ra thông tin v ngưi dùng hin thi trên h thng và quá trình h( ang

thc hin. Nu ch. ra ngưi dùng trong lnh thì ch. hin ra các quá trình liên quan n

ngưi dùng ó.

Ví d:

# w

root tty2 - 2:14pm 13:03 9.30s 9.10s /usr/bin/mc -P

lan pts/1 192.168.2.213 3:20pm 0.00s 0.69s 0.10s w

root pts/2 :0 3:33pm 9:32 0.41s 0.29s /usr/bin/mc –P1

CHƠNG 6. TRUYN THÔNG VÀ MNG UNIX-LINUX

6.1. Lnh truyn thông

6.1.1. Lnh write

Lnh write ưc dùng trao i gia nhng ngưi hin ang cùng làm vic trong h

thng. Thông thưng, mt ngưi dùng mun liên h v

i ngưi dùng khác, c$n s! dng lnh

who:

$who

hin thông tin như sau:

user1 tty17 Oct 15 10:20

user2 tty43 Oct 15 8:25

user4 tty52 Oct 15 12:20

trong ó có tên ngưi dùng, s hiu terminal, ngày gi vào h thng.

Sau ó s! dng lnh write chuyn thông báo cho nhau.

$write <tên ngưi dùng> [<tên trm cui>]

c$n g!i thông báo n ngưi dùng user1 có tên user2 s7 gõ:

$write user2 tty43

• Nu ngưi dùng user2 hin không làm vic thì trên màn hình ngưi dùng user1 s7 hin

ra: "user2 is not logged in" và hin li du mi shell.

• Nu ngưi dùng user2 ang làm vic, máy ngưi dùng user2 s7 phát ra ting chuông và

trên màn hình hin ra:

Message from user1 on tty17 at <gi, phút>

Cùng lúc ó, ti máy c

a user1 màn hình tr)ng hin nhng thông tin g!i t

i ngưi

dùng user2. Ngưi g!i gõ thông báo c

a mình theo quy t)c:

- Kt thúc mt dòng b0ng cm -o,

- Kt thúc dòng cui cùng (ht thông báo) b0ng cm -oo.

kt thúc kt ni v

i ngưi dùng user2, ngưi dùng user1 gõ ctrl-d.

t chi m(i vic nhn thông báo t ngưi khác, s! dng lnh không nhn thông báo:

$mesg n (n - no)

Mt ngưi khác g!i thông báo n ngưi này s7 nhn ưc vic truy nhp không cho

phép permission denied.

tip tc cho phép ngưi khác g!i thông báo n, s! dng lnh:

$mesg y (y - yes)

6.1.2. Lnh mail

Lnh mail cho phép g!i thư in t! gia các ngưi dùng, song hot ng theo ch

off-line (gián tip). Khi dùng lnh write truyn thông cho nhau thì òi hi hai ngưi g!i

và nhn ng thi ang làm vic và cùng chp nhn cuc trao i ó. Cách thc s! dng

mail là khác h/n: mt trong hai ngưi g!i hoc nhn có th không ng nhp vào h thng.

m bào cách thc truyn thông gián tip (còn g(i là off-line) như vy, h thng to ra

cho mi ngưi dùng mt hp thư riêng. Khi mt ngưi dùng lnh mail g!i thư n mt

ngưi khác thì thư ưc t ng cho vào hp thư c

a ngưi nhn và ngưi nhn sau ó

c2ng dùng lnh mail xem trong hp thư có thư m

i hay không. Không nhng th mail

còn cho phép s! dng trên mng internet (a ch. mail thưng dư

i dng tênlogin@máy.mng.l#nh-vc.quc-gia). 1

- Lnh mail ch. yêu c$u ngưi g!i (hoc ngưi nhn) login trong h thng. Vic nhn và

g!i thư ưc tin hành t mt ngưi dùng. Thư g!i i cho ngưi dùng khác, ưc lưu

ti hp thư c

a h thng.

- Ti thi im login h thng, ngưi dùng có th thy ưc có thư m

i khi trên màn

hình xut hin dòng thông báo "you have mail".

Lnh mail trong UNIX gm 2 chc nng: g!i thư và qun lý thư. Tương ng, có hai ch

làm vic v

i lnh mail: mode lnh (command mode) qun tr thư và mode son

(compose mode) cho phép to thư.

a/ Mode son

Mode son làm vic trc tip v

i mt thư và g!i ngay cho ngưi khác. Mode son thc

cht là s! dng lnh mail có tham s:

$mail tên_ngưi_nhn> Ví d, $mail user2

Lnh này cho phép son và g!i thư cho ngưi nhn có tên ưc ch..

Sau khi gõ lnh, màn hình b xóa và con tr son tho nhp nháy góc trên, trái

ngưi dùng gõ ni dung thư.

kt thúc son thư, hãy gõ ctrl-d, màn hình c

a mail bin mt và du mi c

a shell li

xut hin.

Chú ý: Dng sau ây ưc dùng g!i thư ã son trong ni dung mt file nào ó (chú

ý du "<" ch. d4n thit b vào chu-n là ni dung file thay vì cho bàn phím):

$mail tên_ngưi_nhn < tên_file_ni_dung_thư

Ví d, $ mail user2 < thu1

Ni dung thư t File thu1 ưc g!i cho ngưi nhn user2, du mi c

a shell li hin ra.

Cách làm trên ây hay ưc s! dng trong g!i / nhn thư in t! hoc liên kt truyn

thông vì cho phép tit kim ưc thi gian kt ni vào h thng, c bit chi phí phi tr

khi kt ni là áng k.

b/ Mode lnh

Như ã nói s! dng mode lnh c

a mail qun lý hp thư. Vào mail theo mode lnh

khi dùng lnh mail không tham s:

$mail

Sau khi gõ lnh, màn hình mail mode lnh ưc hin ra v

i du mi c

a mode lnh.

(ph #bin là du chm hi "?") Ti ây ngưi dùng s! dng các lnh c

a mail qun lý h

thng thư c

a mình.

C$n tr giúp gõ du chm hi (màn hình có hai du ??): ? màn hình hin ra dng sau:

(du cách) Hin thư ngay phía trư

+ Hin thư ngay tip theo

l cmd thc hin lnh cmd

dq xóa thư hin thi và ra khi mail

m user g!i thư hin thi cho ngưi dùng

s tên-file ghi thư hin thi vào file có tên

r [tên-file] tr li thư hin thi (có th t file)

d <s> xóa thư s

u khôi phc thư hin thi

u <s> khôi phc thư s

m <user> ... chuyn tip thư t

i các ngưi dùng khác

q ra khi mail 1

Thc hin các lnh theo ch. d4n trên ây qun tr ưc hp thư c

a cá nhân.

6.1.3. Lnh talk

Trong Linux cho phép s! dng lnh talk thay th cho lnh write.

6.2 Cu hình Card giao tip mng

các máy có th giao tip ưc v

i nhau trong mng theo giao thc TCP/IP, thit b

dùng làm phương tin giao tip ó là Card giao tip mng (network card). qun lý thit

b này Linux cung cp lnh ifconfig. Lnh này dùng xem các thông tin v cu hình mng

hin thi c

a máy c2ng như gán các a ch. cho các card giao tip mng (interface). Ngoài

ra ta c2ng có th dùng lnh này kích hot hoc t)t mt card mng.

/sbin/ifconfig <giao din> [ <

a ch(> ] [ arp | -arp][

broadcast <

a ch(>][netmask <mt n mng> ]

trong ó:

tên c

a thit b giao tip mng, ch/ng hn eth0 cho card mng $u tiên, eth1 cho card mng

th hai.

a ch(>

a ch. mng s7 gán cho giao din này.

tu5 ch(n này s7 kích hot giao din ưc ch. ra.

down

tu5 ch(n này s7 t)t giao din ưc ch. ra.

arp | -arp

cho phép hay cm giao thc ARP trên giao din này.

broadcast <

a ch(>

xác nh a ch. qung bá cho giao din này.

netmask <mt n mng>

xác nh mt n mng cho giao din này.

xem cu hình c

a máy hin ti ta dùng lnh

# ifconfig

Và ví d v kt qu thu ưc là:

eth0 Link encap:Ethernet HWaddr 00:02:55:07:63:07

inet addr:203.113.130.201 Bcast:203.113.130.223 Mask:255.255.255.224

UP BROADCAST RUNNING MULTICAST MTU:1500 Metric:1

RX packets:3912830 errors:84463 dropped:0 overruns:0 frame:0

TX packets:2402090 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0

collisions:84463 txqueuelen:100

RX bytes:2767096664 (2638.9 Mb) TX bytes:1265930467 (1207.2 Mb)

Interrupt:29 1

eth1 Link encap:Ethernet HWaddr 00:05:1C:98:05:B1

inet addr:10.10.0.10 Bcast:10.10.255.255 Mask:255.255.0.0

UP BROADCAST RUNNING MULTICAST MTU:1500 Metric:1

RX packets:15389731 errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0

TX packets:7768909 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0

collisions:0 txqueuelen:100

RX bytes:2578998337 (2459.5 Mb) TX bytes:1471928637 (1403.7 Mb)

lo Link encap:Local Loopback

inet addr:127.0.0.1 Mask:255.0.0.0

UP LOOPBACK RUNNING MTU:16436 Metric:1

RX packets:45868 errors:0 dropped:0 overruns:0 frame:0

TX packets:45868 errors:0 dropped:0 overruns:0 carrier:0

collisions:0 txqueuelen:0

RX bytes:5338927 (5.0 Mb) TX bytes:5338927 (5.0 Mb)

Trong trưng hp này ta thy máy hin ti có 2 card mng và ưc gán các a ch.

tương ng như trên.

Mun ch. xem các thông tin v mt card mng nào ó thôi ta dùng lnh:

# ifconfig eth0

Mun kích hot mt card mng ta dùng lnh

# ifconfig eth0 up

Mun t)t mt card mng ta dùng lnh

# ifconfig eth0 down

Mun t li a ch. cho mt card mng ta dùng lnh:

# ifconfig eth0 203.162.9.154 netmask 255.255.255.248

Ngoài ra nu máy tính có cài giao din GNOME cùng các package qun lý mng c

GNOME thì ta có th s! dng lnh có giao din #ho giúp cho vic cu hình các tham s

card mng d*#dàng hơn. có công c này ta phi cài t package redhat-config-networkxxx.rpm trong ó xxx là s hiu phiên bn c

a chương trình.

Trong giao din #ho GNOME ta ánh lnh redhat-config-network, mt hp thoi s7

hin lên cho phép ta thay i các tham s cho tng card mng ưc cài trên máy.

6.3. Các dch v mng

6.3.1 H thông tin mng NIS

Khi s! dng h thng mng nói chung, mc ích c

a chúng ta là làm cho môi trưng

mng tr nên trong sut i v

i ngưi dùng. Mt trong nhng im quan tr(ng là làm cho

các d liu quan tr(ng như là thông tin v ngưi dùng, v các trm trong mng là ng nht

trên tt c các trm làm vic. NIS (Network Information System) là mt ng dng cung cp

các tin ích truy nhp cơ s d liu phân phi thông tin, ch/ng hn như d liu trong

/etc/passwd và /etc/group cho tt c các máy trm trên mng. iu này làm cho mng tr

nên mt h thng duy nht. NIS ưc xây dng trên vic s! dng dch v RPC (Remote

Procedure Call). Nó bao gm mt thư vin máy ch

, thư vin máy trm và các công c

qun tr. Ban $u NIS ưc g(i là nhng trang vàng (Yellow Pages –YP). Cùng v

i s phát 1

trin c

a NIS mà có s xut hin khác nhau trong các phiên bn. NIS truyn thng ưc

xây dng trên thư vin libc 4/5. NIS+ là s m rng c

a NIS song v4n h tr bo mt thông

tin. NYS là mt phiên bn chu-n h tr c NIS và NIS+.

Hot

ng ca NIS

NIS lưu tr cơ s d liu v thông tin qun tr mng trong các file maps. Các file này

ưc t trên mt NIS server trung tâm, t ó các NIS client có th truy nhp n các thông

tin thông qua dch v RPC. Các file maps thưng là các file theo nh dng DMB, mt

dng cơ s d liu ơn gin. Các file maps ưc to ra t các file vn bn như /etc/hosts

hay /etc/passwd. Mi file vn bn này có th có nhiu file maps khác nhau tùy thuc vào

khóa c

a nó. Ví d nu khóa là tên máy trm thì ta có file hosts.byname, nu khóa là a ch.

IP thì ta có file hosts.byname.

File chFile maps tương ng

/etc/hosts hosts.addr Hosts.byname

/etc/networks network.byname network.byaddr

/etc/passwd passwd.byname passwd.byid

/etc/groups Groups.byname group.byid

/etc/services service.byname service.bynumber

/etc/rpc rpc.bynumber rpc.byname

/etc/protocol protocol.byname protocol.bynumber

/usr/lib/aliases mail.aliases

Mi mt file maps có mt tên ng)n hơn 7 nh

i v

i ngưi dùng g(i là các

nickname. hin th danh sách các nickname ta dùng lnh ypcat:

#ypcat -x

Use "ethers" for map "ethers.byname"

Use "aliases" for map "mail.aliases"

Use "services" for map "services.byname"

Use "protocols" for map "protocols.bynumber"

Use "hosts" for map "hosts.byname"

Use "networks" for map "networks.byaddr"

....

Các chương trình máy ch

a NIS thưng có tên là ypserv. Trong các mng c6#nh ta

ch. c$n mt máy làm máy ch

NIS. Mt min (domain) NIS là mt tp hp các máy trm

ưc qun lý bi mt máy ch

NIS. hin th và t tên cho mt min ta s! dng lnh

#domainname nis-domain

Tên min NIS s7 cho bit máy ch

a min nào các ng dng s7 truy cp nhn

thông tin c$n thit. bit ưc máy ch

nào trong mng là NIS server, các chương trình

ng dng phi hi ypbind, mt chương trình chy ng$m có nhim v phát hin các NIS

server trên mng. Nó s7 phát các gói tin qung bá tìm các máy ch

NIS trên mng hoc

s! dng các thông tin trong các file cu hình ngưi qun tr ã cung cp. 1

Cài

t và cu hình cho máy chNIS

i NIS ta có khái nim máy ch

NIS chính và máy ch

NIS ph, mt min ch. có th

có mt máy ch

NIS chính. Khi trong mng có nhiu máy trm làm vic, mt máy ch

NIS

có th b quá ti, hoc khi có s c thì toàn b h thng mng ó s7 không th hot ng

ưc. Các máy ch

NIS ph s7 giúp gii quyt vn này. Vic cài t các máy ch

NIS

ph ch. khác máy ch

NIS chính ch to ra các file map. Chúng không ưc to ra b0ng

makedbm mà ưc ly v t máy ch

chính.

Bây gi ta tìm hiu cách cài t máy ch

NIS chính. Trư

c tiên ta phi cài t ph$n

mm ypserv lên máy tính. Chương trình s7 n0m trong package ypserv-xxx.rpm. Ta có th

cài t b0ng lnh:

#rpm -ivh ypserv-xxx.rpm

#mkdir /var/yp/nis-domain

to các file cơ s d liu ta s! dng chương trình makedbm. Do ó phi m bo

chương trình ã ưc cài trên máy, vic to lp s7 ưc tin hành thông qua mt makefile.

Trong file này s7 cha các lnh c$n thit to ra file maps. Sau khi cài t ph$n mm ta

dùng lnh make:

#domainname nis-domain

#cd /var/yp

#make

Các file map không t ng cp nht mi khi ta s!a thông tin qun tr. Do vy mi khi

có s thay i, ta c$n thc hin li lnh make cp nht s s!a i.

Cài

t các máy trm NIS

Trư

c tiên ta c$n cài t ph$n mm ypbind lên máy trm b0ng lnh:

#rpm -ivh ypbind-xxx.rpm

Bư

c tip theo là ch. ra tên c

a máy ch

và tên min NIS mà trm này s7 s! dng b0ng

cách thay i thông tin trong file /etc/yp.conf như sau:

#/etc/yp.conf

domainname nis-domain

server lnserver

Dòng $u tiên cho bit máy trm này thuc vào min NIS có tên là nis-domain. Nu

không có dòng lnh này thì ta có th ch. ra b0ng cách ánh lnh domainname ti du nh)c

dòng lnh. Dòng th 2 ch. ra tên máy ch

NIS. a ch. IP c

a tên máy ch

này phi xut

hin trong file /etc/hosts. Hoc ta có th s! dng a ch. IP ngay trên dòng này.

Khi ta s! dng máy tính thưng xuyên phi thay i min NIS, ta có th ch. ra nhiu

min NIS và các máy ch

tương ng v

i nó b0ng lnh server. File cu hình dư

i ây cho

phép thc hin iu ó:

#yp.conf

server ln-server1 domainname1

server ln-server2 domainname2

Khi mun s! dng mt min khác thì ta ch. c$n ánh li lnh domainname xác nh

min ta tương ng. 1

Sau khi ã to ra các file cu hình cơ bn, ta nên kim tra xem chương trình ypbind ã

hot ng hay chưa. Trư

c ht, khi ng ypbind, sau ó dùng tin ích ypcat ly thông

tin qun lý bi NIS server. xem thông tin v a ch. IP c

a các trm ta dùng lnh:

#ypbind

#ypcat hosts.byname

192.168.50.1 may1

192.168.50.1 may2

....

Nu ta không nhn ưc kt qu như trên hoc ta nhn ưc mt thông báo li “can’t

bind to servers domain”, có ngh"a là h thng NIS hot ng chưa tt, ta có th kim tra

xem tên min và tên máy ch

trong file yp.conf ã chính xác chưa và sau ó ping máy ch

Nu máy ch

ã hot ng ta kim tra xem s hot ng c

a ypserv b0ng lnh rpcinfo:

#rpcinfo –u serverhost ypserv

program 10004 version 2 ready and waiting

Nu ta nhn ưc thông báo như trên là ypserv ang hot ng tt.

L!a chn các file map

Khi s! dng NIS ta c$n xác nh nhng file cu hình nào c

a các máy trm s7 ưc

thay th bi NIS. Thông thưng NIS ưc s! dng tra cu các thông tin v máy trm và

tài khon ngưi dùng. Mc dù ta ã s! dng NIS như là mt h qun tr tp trung, h thng

này v4n cho phép các máy trm làm vic ưc quyn t do la ch(n s! dng các file cu

hình cc b hoc s! dng t NIS server. Th t ưc ch. ra trong file /etc/nsswitch.conf.

Ví d sau cho bit th t s! dng dch v c

a các hàm gethostbyname(),

gethostbyaddr() và getservbyname(). Các dch v ưc lit kê trư

c s7 ưc s! dng, nu

không thành công thì s! dng dch v sau ó.

#nsswitch.conf

hosts: nis dns files

services files nis

Dư

i ây là danh sách các dch v có th s! dng trong file /etc/nsswitch.conf. Các file,

chương trình c th ưc s! dng s7 ph thuc vào tng loi dch v:

nisplus hay nis+: s! dng NIS+ server cho min NIS hin thi. Tên c

a server ưc ch.

ra trong file /etc/nis.conf.

nis: s! dng NIS server cho domain hin thi. Tên c

a server ưc ch. ra trong file

/etc/yp.conf. V

i thành ph$n hosts, các file map là hosts.byname và hosts.byaddr s7 ưc s!

dng.

dns: s! dng DNS server, dch v này ưc s! dng cho mình thành ph$n hosts. Tên

a máy ch

ưc t trong file /etc/resolv.conf.

files: s! dng các file cu hình cc b, ví d: /etc/passwd cho thành ph$n passwd.

dbm: tìm thông tin trong các file cơ s d liu /var/dbm. Tên c

a các file là tên c

a các

file map tương ng c

a dch v NIS.

Các thành ph$n ưc h tr hin thi c

a NYS là: hosts, networks, passwd, group,

shadow, services, protocols, rpc, và mt s file khác.

Nu có t khóa [NOTFOUND=return] trong các thành ph$n c

a file nsswitch.conf, NIS

s7 thoát ra ngay mà không s! dng tip các dch v sau trong trưng hp nó không tìm thy

thông tin dch v trư

c ó. Ch. khi nào dch v trư

c b li, NIS m

i dùng tip dch v1

sau. Trong ví d dư

i NIS ch. s! dng các file cc b khi khi ng hoc DNS, NIS server

b hng.

#/ect/nsswitch.conf

hosts: nis dns [NOTFOUND=return] files

network: nis [NOTFOUND=return] files

services: file nis

protocol: files nis

rpc: files nis

dng các file map passwd và group

Mt trong nhng ng dng chính c

a NIS là ng b thông tin v các tài khon c

ngưi s3 dng trên tt c các máy trm trong min NIS. Khi ó thông tin v ngưi dùng

trên trm ưc lit kê mt ph$n nh trong /etc/passwd, ph$n còn li ưc lưu trong file map

passwd.byname. Vic ch(n nis trong file /etc/nsswitch.conf chưa

NIS có th hot

ng.

Khi s! dng tài khon c

a ngưi dùng ưc cung cp bi NIS, trư

c tiên phi m bo

s hiu c

a ngưi dùng trong file passwd phi trùng v

i s hiu c

a ngưi dùng ó trên

NIS. Nu s hiu ngưi dùng, s hiu nhóm c

a ngưi dùng ó khác v

i thông tin trong

min NIS, ta c$n s!a li cho trùng nhau.

Trư

c tiên ta thay i s hiu ngưi dùng (uid) và s hiu nhóm (gid) trong ó file

/etc/passwd và /etc/group trên trm cc b sang các giá tr m

i c

a NIS. Sau ó i quyn

s hu c

a tt c các file b0ng cách thay i s hiu uid và gid c2 sang uid và gid m

i. Gi

s! ngưi dùng anhnv có s hiu uid là 501, thuc nhóm sinhvien có gid là 423, ta s!a i

quyn s hu như sau:

#find / -uid 501 – print > /tmp/uid/uid.501

#find / -gid 501 – print > /tmp/uid/gid.501

#cat /tmp/uid.501 | xargs chown anhnv

#cat /tmp/gid.501 | xargs chgrp sinhvien

Sau khi thc hin các công vic trên s hiu uid và gid c

a mt ngưi dùng trên máy

trm s7 ng nht v

i NIS. Bư

c tip theo là s!a i file /etc/nsswitch.conf như sau:

#/etc/nsswitch.conf

passwd: nis files

group: nis files

File trên quy nh lnh login và các lnh thuc h( này s7 truy vn NIS server khi mt

ngưi dùng mun truy nhp, nu không tìm thy nó s7 tìm tip n các file cc b. Thông

thưng ta loi b h$u ht ngưi dùng khi các file cc b, ch. gi li root hoc các tài

khon chung như mail, news,… cho mt s tác v c$n chuyn i s hiu uid sang tên và

ngưc li. Ví d trong chương trình qun lý công vic cron s! dng lnh su tm tr

thành news. Nu news không có trong /etc/passwd, chương trình trên s7 không thc hin

ưc.

Khi ngưi dùng mun thay i mt kh-u, h( không th dùng lnh passwd như khi chưa

có NIS. Lnh passwd ch. có tác dng s!a i các file cu hình cc b. NIS cung cp mt

công c là yppasswd, nó không nhng cho phép s!a i mt kh-u ngưi dùng trên NIS mà

còn thay i các thuc tính khác như shell… Chương trình này ưc thc hin khi khi

ng h thng b0ng cách chy thêm dch v rpc.yppasswd. Vì thói quen ngưi dùng có th1

gõ lnh passwd khi mun thay i mt kh-u. Gii pháp ây là thay i passwd b0ng mt

liên kt n yppasswd.

#cd /bin

#mv passwd passwd.old

#ln yppasswd passwd

6.4 H thng file trên mng

Linux có dch v chia s3 file trên mng máy tính. Khi ta mun có kh nng các máy

Linux có th chia s3 tài nguyên là các file v

i nhau, dch v NFS s7 cung cp kh nng này.

Dch v này cho phép chia s3 file cho các ngưi dùng trên mng LAN, các file này có kh

nng xut hin i v

i các ngưi dùng như là các file trên máy c

a mình.

6.4.1 Cài

t NFS

cài t dch v này ta c$n chu-n b mt package là nfs-utils-xxx.rpm trong ó xxx là

s hiu phiên bn. ng nhp v

i quyn root và s! dng lnh:

# rpm –ivh nfs-utils-xxx.rpm

Nu không có li thông báo li thì vic cài t ã thành công.

NFS s! dng th

tc RPC (Remote Procedure Calls) g!i và nhn yêu c$u gia các

máy ch

và máy trm trên mng, do vy dch v ánh x c ng portmap (dch v qun lý các

yêu c$u RPC) phi ưc khi ng trư

c. Trên máy ch

NFS d nh s7 chia s3 các file d

liu phi khi ng hai dch v nfs và portmap b0ng lnh:

# service nfs start

# service portmap start

NFS hot ng thì ta c$n phi khi ng các dch v sau:

Portmapper: tin trình này không làm vic trc tip v

i NFS mà tham gia qun lý các

yêu c$u RPC t máy trm g!i n.

Mountd: tin trình này s7 ánh x các file trên máy ch

i các thư mc trên máy trm

yêu c$u. Nó s7#&O,#b ánh x này nu có lnh umount t máy trm.

Nfs: là tin trình chính thc hin các nhim v c

a giao thc NFS. Nó có nhim v

cung cp cho các máy trm các thư mc hoc file ưc yêu c$u.

Ta có th kim tra các thông tin v các dch v NFS b0ng lnh:

#rpcinfo -p

Ta s7 thu ưc kt qu:

program vers proto port

100000 2 tcp 111 portmapper

100000 2 udp 111 portmapper

…

100005 3 udp 1024 mountd

100005 3 tcp 1024 mountd

100003 2 udp 2049 nfs

100003 3 udp 2049 nfs

... 1

6.4.2 Khi

ng và d"ng NFS

Vic khi ng dch v NFS c2ng khá ơn gin và ã ưc gi

i thiu trên b0ng cách

khi ng portmap và nfs.

# service nfs start

hoc

#/etc/init.d/nfs start

Vic dng (t)t) dch v này c2ng khá ơn gin, ta dùng lnh sau:

#service nfs stop

hoc

#/etc/init.d/nfs stop

Ta có th t cho dch v này ưc t ng khi ng khi ta khi ng máy tính b0ng

cách dùng lnh:

#setup

Hình t các ng dng t khi ng khi Linux khi ng

Sau ó ch(n “System services”, tip ó ta s7 nhn ưc mt danh sách các dch v hin

ang có trong h thng. Mun cho dch v nào ưc t ng khi ng ta ch. c$n ch(n

dch v ó, ây ta ch(n dch v có tên nfs. Ch(n OK và cui cùng ch(n Quit.

6.4.3 Cu hình NFS server và Client

Cu hình nfs ta ch. c$n s!a file /etc/exports, ây là file cha danh sách các thư mc

ưc chia s3 cho các máy khác. Nó c2ng ng thi cha danh sách các máy trm có quyn

ưc truy cp và quyn truy cp c

a các máy trm này. Mt chú ý v nh dng c

a file này

như sau: các dòng trng s7 ưc b qua, các dòng b)t $u b0ng du # ưc coi là các dòng 1

chú thích và s7 ưc b qua. Các dòng dài quá ta có th ng)t trên nhiu dòng b0ng cách s!

dng du ng)t dòng (\).

Cu trúc c

a mi dòng khai báo trong file này như sau:

Tên thư mc Danh sách a ch.

các máy trm,

quyn truy nhp c

các máy trm ó

Danh sách a ch.

các máy trm,

quyn truy nhp

a các máy trm

/software/project 192.168.0.172(rw) 192.168.0.127(ro)

/software/setup 192.168.0.0/28(ro)

Trong ó, các tham s có ý ngh"a như sau: tên thư mc là ưng d4n n thư mc ta

mun chia s3 cho các máy khác. Danh sách a ch. các máy trm, có th là a ch. IP hoc

tên máy (ưc lit kê trong file /etc/hosts). Trong trưng hp mun lit kê danh sách các

máy có a ch. g$n k nhau trong mt khong nào ó ta có th có cách vit rút g(n như sau:

ch/ng hn ta mun lit kê các a ch. c

a máy trm trong khong t 192.168.0.0 n các

máy trm có a ch. 192.168.0.15 ta ch. c$n vit 192.168.0.0/28. Quyn truy nhp ưc vit

dư

i dng (rw) ch. quyn (c và ghi, còn (ro) thì các máy trm ch. có quyn (c trên thư

mc ó, (noaccess) cm các máy trm truy nhp vào các thư mc con c

a thư mc chia s3.

Chú ý, gia a ch. c

a máy và quyn truy nhp không có du cách.

6.4.4 S

dng mount

(c d liu trên các thư mc ã ưc chia s3 này ta có th dùng cách sau: ta

s7 dùng lnh mount, nhưng trong trưng hp này ta phi c$n quyn qun tr (root).

Cú pháp c

a lnh s7 như sau:

#mount <tên_máy_ch:/tên_thư_mc_chia_s)>

</tên_thư_mc_cn_ánh_x>

Lưu ý, trư

c khi ra lnh này ta phi to ra thư mc c$n ánh x (trong trưng hp

nó chưa tn ti).

Ví d, ánh x thư mc /software/project trên mt máy ch

192.168.0.33 vào

thư mc /mnt/project trên máy hin ti ta dùng lnh sau:

#mount 192.168.0.33:/software/project /mnt/project

Bây gi thư mc /mnt/project trên máy hin ti s7 bình /ng như các thư mc

khác trên máy. Ta có th sao chép, (c các file trên thư mc này.

6.4.5 Unmount

Sau khi thc hin xong các thao tác c$n thit, ta có th h

y b ánh x này b0ng

lnh umount như sau:

#umount /mnt/project

Sau lnh này thì ta không còn có kh nng thao tác v

i thư mc trên máy ch

ưc na, nu mun ta li phi ánh x li. 1

Ngoài ra mun xem trng thái hot ng c

a dch v nfs ta có th dùng lnh:

#/etc/init.d/nfs status

Nó s7 hin th thông tin v trng thái hin ti c

a dch v này ang chy hay ã

dng li.

rpc.mountd (pid 936) is running...

nfsd (pid 948 947 946 945 944 943 942 941) is running...

rpc.rquotad (pid 931) is running...

6.4.6 Mount t!

ng qua tp cu hình

Bây gi nu ta mun h thng s7 t ng ánh x thư mc này khi máy khi ng cho

nhng ngưi dùng không có quyn qun tr có th dùng ưc thì ta có th s! dng cách s!a

i ni dung c

a file /etc/fstab.

C2ng tương t như lnh mount trên, trong file /etc/fstab c2ng có các trưng ging như

ã nói trên. Mi mt dòng trong file này s7 có cu trúc như sau:

<tên_máy_ch:/ưng_d!n_n_thư_mc_chia_s)>

</ưng_d!n_n_thư_mc_cc_b> nfs

tham s nfs ch. cho h iu hành bit kiu file là nfs. Ví d ta có th thêm dòng

192.168.0.33:/software/project /mnt/project nfs

vào cui file /etc/fstab. 1

CHƠNG 7. L

P TRÌNH SHELL VÀ L

P TRÌNH C TRÊN LINUX

7.1. Cách thc pipes và các yu t cơ bn lp trình trên shell

7.1.1. Cách thc pipes

Trong Linux có mt s loi shell, shell ng$m nh là bash. Shell cho phép ngưi dùng

chy tng lnh shell (thc hin trc tip) hoc dãy lnh shell (file script) và c bit hơn là

theo dng thông qua ng d4n (pipe).

• Trong mt dòng lnh c

a shell có th thc hin mt danh sách các lnh tu$n t nhau

dng:

<lnh> [; <lnh>]...

Như vy danh sách lnh là dãy các lnh liên tip nhau, cái sau cách cái trư

c bi du

chm phy ";"

Ví d, $ cal 10 1999; cal 11 1999 ; cal 12 1999

Shell cho ngưi dùng cách thc c bit thc hin các lnh tu$n t nhau, cái ra c

a lnh

trư

c là cái vào c

a lnh sau và không phi thông qua nơi lưu tr trung gian.

• S! dng ng d4n là cách thc c bit trong UNIX và Linux, ưc th hin là mt cách

thc c

a shell truyn thông liên quá trình. ống d4n ưc t #chc theo kiu cu trúc

d liu dòng xp hàng "vào trư

c ra trư

c" FIFO "First In First Out". Trong cu trúc

dòng xp hàng, mt $u c

a dòng nhn ph$n t! vào và còn $u kia li xut ph$n t! ra.

Trong ng cnh c

a shell, v

i hai quá trình A và B ưc kt ni mt ng d4n ưc th

hin như sau:

Như vy $u ra c

a A thông thưng hoc là thit b ra chu-n (màn hình) hoc là mt

File (là mt tham s c

a lnh) ưc thay b0ng "$u nhp c

a ng d4n". Tương t, $u vào

a B thông thưng hoc là thit b vào chu-n (bàn phím) hoc là mt File (là mt tham s

a lnh) ưc thay b0ng "$u xut c

a ng d4n". Dòng byte l$n lưt "chy" t quá trình A

sang quá trình B.

Mô t cách thc s! dng ưng ng trong shell như sau:

<lnh ph c h*p> là hoc <lnh> hoc (<lnh>[;<lnh>]...)

Vy ưng ng có dng

Lnh phc hp phía sau có th không có i s. Trong trưng hp ó, thông tin kt qu

t lnh phía trư

c tr thành thông tin input c

a lnh ngay phía sau mà không chu tác ng

theo cách thông thưng c

a lnh trư

c na.

Ví d, $ cal 1999 | more

Ni dung lch nm 1999 (lnh cal óng vai trò quá trình A) không ưc in ngay ra màn

hình như thông thưng theo tác ng c

a lnh cal na mà ưc lưu lên mt "file" tm thi

kiu "ng d4n" c

a h thng và sau ó tr thành i s c

a lnh more (lnh more óng vai

trò quá trình B).

Trong chương trình, có th dùng ng d4n làm file vào chu-n cho các lnh (c tip theo.

Ví d,

ls -L | \

Quá AHInh A Quá AHInh B 1

thì ký hiu "\" ch. ra r0ng ng d4n ưc dùng như file vào chu-n.

7.1.2. Các yu t cơ bn

lp trình trong shell

Shell có công c cho phép có th lp trình trên shell làm tng thêm thân thin khi

giao tip v

i ngưi dùng. Các i tưng tham gia công c như th có th ưc lit kê:

- Các bin (trong ó chú ý t

i các bin chu-n),

- Các hàm vào - ra

- Các phép toán s h(c,

- Biu thc iu kin,

- Cu trúc r7 nhánh,

- Cu trúc lp.

a. Mt s ni dung trong chương trình shell

- Chương trình là dãy các dòng lnh shell song ưc t trong mt file vn bn

(ưc son tho theo son tho vn bn),

- Các dòng lnh b)t $u b0ng du # chính là dòng chú thích, b b qua khi shell

thc hin chương trình,

- Thông thưng các b dch lnh shell là sh (/bin/sh) hoc ksh (/bin/ksh)

thc hin mt chương trình shell ta có các cách sau ây:

$sh <<tên chương trình>

hoc $sh <tên chương trình>

hoc nh i mod c

a chương trình:

$chmod u+x <tên chương trình>

và chy chương trình $<tên chương trình>

- Ph$n l

n các yu t ngôn ng trong lp trình shell là tương ng v

i lp trình C.

Trong tài liu này s! dng chúng mt cách t nhiên.

b. Các bin trong file script

Trong shell có th k t

i 3 loi bin:

• Bin môi trưng (bin shell c bit, bin t khóa, bin shell xác nh trư

c hoc bin

shell chu-n) ưc lit kê như sau (các bin này thưng gm các ch cái hoa):

- HOME : ưng d4n thư mc riêng c

a ngưi dùng,

- MAIL: ưng d4n thư mc cha hp thư ngưi dùng,

- PATH: thư mc dùng tìm các file th hin ni dung lnh,

- PS1: du mi ban $u c

a shell (ng$m nh là $),

- PS2: du mi th 2 c

a shell (ng$m nh là >),

- PWD: Thư mc hin ti ngưi dùng ang làm,

- SHELL: ưng d4n c

a shell (/bin/sh hoc /bin/ksh)

- TERM: S hiu gán cho trm cui,

- USER: Tên ngưi dùng ã vào h thng,

Trong .profile thư mc riêng c

a mi ngưi dùng thưng có các câu lnh dng:

<bin môi trưng> = <giá tr

• Bin ngưi dùng: Các bin này do ngưi dùng t tên và có các cánh thc nhn giá tr

các bin ngưi dùng t bàn phím (lnh read).

Bin ưc t tên gm mt xâu ký t, quy t)c t tên như sau: ký t $u tiên phi là

mt ch ci hoc du gch chân (_), sau tên là mt hay nhiu ký t khác. to ra mt

bin ta ch. c$n gán bin ó mt giá tr nào ó. Phép gán là mt du b0ng (=). Ví d:

myname=”TriThanh” 1

Chú ý: không ưc có du cách (space) 0ng trư

c hay 0ng sau du b0ng. Tên bin là

phân bit ch hoa ch thưng. truy xut n mt bin ta dùng cú pháp sau; $tên_bin.

Ch/ng hn ta mun in ra giá tr c

a bin myname trên ta ch. c$n ra lnh: echo $myname.

$myname.

Mt s ví d v cách t tên bin:

$ no=10 #ây là mt cách khai báo hp l

Nhưng cách khai báo dư

i ây là không hp l

$ no =10 #có du cách sau tên bin

$ no= 10 # có du cách sau du =

$ no = 10 # có du cách c 0ng trư

c l4n 0ng sau du =

Ta có th khai báo mt bin nhưng nó có giá tr NULL như trong nhng cách sau:

$ vech=

Nu ta ra lnh in giá tr c

a bin này thì ta s7 thu ưc mt giá tr NULL ra màn hình

(mt dòng trng).

• Bin t ng (hay bin-ch. (c, tham s v trí) là các bin do shell ã có s1n; tên các

bin này cho trư

c. Có 10 bin t ng:

$0, $1, $2, ..., $9

Tham bin “$0” cha tên c

a lnh, các tham bin thc b)t $u b0ng “$1” (nu tham s

cú v trí l

n hơn 9, ta phi s! dng cú pháp ${} – ví d, ${10} thu ưc các giá tr c

chúng). Shell bash có ba tham bin v trí c bit, “$#”, “$@”, và “$#”. “$#” là s lưng

tham bin v trí (không tính “$0”). “$*” là mt danh sách tt c các tham bin v trí loi tr

“$0”, ã ưc nh dng như là mt xâu ơn v

i mi tham bin ưc phân cách bi k

$IFS. “$@” tr v tt c các tham bin v trí ưc ưa ra dư

i dng N xâu ưc bao trong

du ngoc kép.

S khác nhau gia “$*” và “$@” là gì và ti sao li có s phân bit? S khác nhau cho

phép ta x! lý các i s dòng lnh b0ng hai cách. Cách th nht, “$*”, do nó là mt xâu

ơn, nên có th ưc biu di*n linh hot hơn không c$n yêu c$u nhiu mã shell. “$@” cho

phép ta x! lý mi i s riêng bit bi vì giá tr c

a chúng là N i s c lp.

Dòng ra (hay dòng vào) tương ng v

i các tham s v trí là các "t" có trong các dòng

ó. Ví d,

$chay vao chuong trinh roi

Nu chay là mt lnh thì dòng vào này thì:

$0 có giá tr chay $1 có giá tr vao $2 có giá tr chuong

$3 có giá tr trinh $4 có giá tr roi

Mt ví d khác v bin v trí giúp ta phân bit ưc s khác nhau gia bin $* và $@:

#!/bin/bash

#testparm.sh

function cntparm

{ 1

echo –e “inside cntparm $# parms: $*”

}

cntparm ‘$*’

cntparm ‘$@’

echo –e “outside cntparm $* parms

”

echo –e “outside cntparm $@ parms

”

Khi chy chương trình này ta s7 thu ưc kt qu:

$./testparm.sh Kurt Roland Wall

inside cntparm 1 parms: Kurt Roland Wall

inside cntparm 3 parms: Kurt Roland Wall

outside cntparm: Kurt Roland Wall

Trong dòng th nht và th 2 ta thy kt qu có s khác nhau, dòng th nht bin

“$*” tr v tham bin v trí dư

i dng mt xâu ơn, vì th cntparm báo cáo mt tham bin

ơn. Dòng th hai g(i cntparm, tr v i s dòng lnh c

a là 3 xâu c lp, vì th cntparm

báo cáo ba tham bin.

c. Các ký t c bit trong bash

Ký t! Mô t

{

}

‘

“

nh hư

ng $u vào

nh hư

ng $u ra

B)t $u subshell

Kt thúc subshell

Ký hiu d4n

Dùng hin ký t c bit

Thi hành lnh chy ch ng$m

B)t $u khi lnh

Kt thúc khi lnh

Thư mc home c

a ngưi dùng hin ti

Thay th lnh

Chia c)t lnh

Li chú gii

Trích d4n mnh

Trích d4n yu

Biu thc bin

Ký t i din cho chui

Ký t i din cho mt ký t

Các ký t c bit ca bash

Du chia c)t lnh, ; , cho phép thc hin nhng lnh bash phc tp ánh trên mt dòng.

Nhưng quan tr(ng hơn, nó là kt thúc lnh theo lý thuyt POSIX.

Ký t chú gii, # , khin bash b qua m(i ký t t ó cho n ht dòng. im khPQc nhau

gia các ký t trích d4n mnh và trích d4n yu, ‘ và “, tương ng là: trích d4n mnh b)t

bash hiu tt c các ký t theo ngh"a en; trích d4n yu ch. bo h cho mt vài ký t c

bit c

a bash . 1

7.2. Mt s lnh lp trình trên shell

7.2.1. S

dng các toán t

bash

Các toán t string

Các toán t! string, c2ng ưc g(i là các toán t! thay th trong tài liu v bash, kim tra

giá tr c

a bin là chưa gán giá tr hoc khng xác nh. Bng dư

i là danh sách các toán t!

này cùng v

i miêu t c th cho chc nng c

a tng toán t!.

Toán t

Chc nng

${var:- word} Nu bin tn ti và xác nh thì tr v giá tr c

a nó, nu

không thì tr v word

${var:= word} Nu bin tn ti và xác nh thì tr v giá tr c

a nó, nu

không thì gán bin thành word, sau ó tr v giá tr c

nó

${var:+ word} Nu bin tn ti và xác nh thì tr v word, còn không

thì tr v null

${var:?message} Nu bin tn ti và xác nh thì tr v giá tr c

a nó, còn

không thì hin th “bash: $var:$message” và thoát ra khi

lnh hay tp lnh hin thi.

${var: offset[:length]} Tr v mt xâu con c

a var b)t $u ti offset c

a dài

length. Nu length b b qua, toàn b xâu t offset s7

ưc tr v.

Các toán t string ca bash

minh ho, hãy xem xét mt bin shell có tên là status ưc khi to v

i giá tr

defined. S! dng 4 toán t! string $u tiên cho kt qu status như sau:

$echo ${status:-undefined}

defined

$echo ${status:=undefined}

defined

$echo ${status:+undefined}

undefined

$echo ${status:?Dohhh\! undefined}

defined

Bây gi s! dng lnh unset xoá bin status, và thc hin v4n các lnh ó, ưc

output như sau:

$unset status

$echo ${status:-undefined}

undefined

$echo ${status:=undefined}

undefined

$echo ${status:+undefined}

undefined

$unset status

$echo ${status:?Dohhh\! undefined}

bash:status Dohhh! Undefined 1

C$n thit unset status l$n th hai vì lnh th ba, echo ${status:+undefined}, khi to

li status thành undefined.

Các toán t! substring ã có trong danh sách bng trên c bit có ích. Hãy xét bin

foo có giá tr Bilbo_the_Hobbit. Biu thc ${foo:7} tr v he_Hobbit, trong khi ${foo:7:5}

li tr v he_Ho.

Các toán t Pattern-Matching

Các toán t! pattern-matching có ích nht trong công vic v

i các bn ghi dài bin

hay các xâu ã ưc nh dng t do ưc nh gi

i bi các kí t c nh. Bin môi trưng

$PATH là mt ví d. Mc dù nó có th khá dài, các thư mc riêng bit ưc phân nh bi

du hai chm. Bng dư

i là danh sách các toán t! Pattern-Matching c

a bash và chc nng

a chúng.

Toán t! Chc nng

${var#pattern} Xoá b ph$n kh

p (match) ng)n nht c

a pattern trư

c var

và tr v ph$n còn li

${var##pattern} Xoá b ph$n kh

p (match) dài nht c

a pattern trư

c var và

tr v ph$n còn li

${var%pattern} Xoá b ph$n kh

p ng)n nht c

a pattern cui var và tr

v ph$n còn li

${var%%pattern} Xoá b ph$n kh

p dài nht c

a pattern cui var và tr v

ph$n còn li

${var/pattern/string} Thay ph$n kh

p dài nht c

a pattern trong var b0ng string.

Ch. thay ph$n kh

p $u tiên. Toán t! này ch. có trong bash

2.0 hay l

n hơn.

${var//pattern/string} Thay ph$n kh

p dài nht c

a pattern trong var b0ng string.

Thay tt c các ph$n kh

p. Toán t! này có trong bash 2.0

hoc l

n hơn.

Các toán t bash Pattern-Matching

Thông thưng quy t)c chu-n c

a các toán t! bash pattern-matching là thao tác v

i file

và tên ưng d4n. Ví d, gi s! ta có mt tên bin shell là mylife có giá tr là

/usr/src/linux/Documentation/ide.txt (tài liu v trình iu khin "a IDE c

a nhân). S!

dng m4u “/*” và “*/” ta có th tách ưc tên thư mc và tên file.

#!/bin/bash

############################################

myfile=/usr/src/linux/Documentation/ide.txt

echo ‘${myfile##*/}=’ ${myfile##*/}

echo ‘basename $myfile =’ $(basename $myfile)

echo ‘${myfile%/*}=’ ${myfile%/*}

echo ‘dirname $myfile =’ $(dirname $myfile)

Lnh th 2 xoá xâu matching “*/” dài nht trong tên file và tr v tên file. Lnh th 4

làm kh

p tt c m(i th sau “/”, b)t $u t cui bin, b tên file và tr v ưng d4n c

file. Kt qu c

a tp lnh này là:

$ ./pattern.sh 1

${myfile##*/} = ide.txt

basename $myfile = ide.txt

${myfile%/*} = /usr/src/linux/Documentation

dirname $myfile = /usr/src/linux/Documentation

minh ho v các toán t! pattern-matching và thay th, lnh thay th mi du hai

chm trong bin môi trưng $PATH b0ng mt dòng m

i, kt qu hin th ưng d4n rt d*

(c (ví d này s7 sai nu ta không có bash phiên bn 2.0 hoc m

i hơn):

$ echo –e ${PATH//:/\

}

/usr/local/bin

/usr/bin

/usr/X11R6/bin

/home/kwall/bin

/home/wall/wp/wpbin

Các toán t so sánh chui

kim tra iu kin thc

str1 = str2 str1 b0ng str2

str1 != str2 str1 khác str2

-n str str có dài l

n hơn 0 (khác null)

-z str str có dài b0ng 0 (null)

Toán t sánh chu@i ca bash

Các toán t so sánh s hc

kim tra iu kin thc

-eq b0ng

-ge l

n hơn hoc b0ng

-gt l

n hơn

-le nh hơn hoc b0ng

-lt nh hơn

-ne khác

Các cách test s nguyên ca bash

7.2.2. $iu khi n lu%ng

Các cu trúc iu khin lung c

a bash, nó bao gm:

• if – Thi hành mt hoc nhiu câu lnh nu có iu kin là true hoc false.

• for – Thi hành mt hoc nhiu câu lnh trong mt s c nh l$n.

• while – Thi hành mt hoc nhiu câu lnh trong khi mt iu kin nào ó là

true hoc false.

• until – Thi hành mt hoc nhiu câu lnh cho n khi mt iu kin nào ó

tr thành true hoc false.

• case – Thi hành mt hoc nhiu câu lnh ph thuc vào giá tr c

a bin.

• select – Thi hành mt hoc nhiu câu lnh da trên mt khong tu5 ch(n c

ngưi dùng. 1

7.2.2.1 Cu trúc r nhánh có i"u kin if

Bash cung cp s thc hin có iu kin lnh nào ó s! dng câu lnh if, câu lnh if c

bash $y

chc nng như c

a C. Cú pháp c

a nó ưc khái quát như sau:

if condition

then

statements

[elif condition

statements]

[else

statements]

$u tiên, ta c$n phi ch)c ch)n r0ng mình hiu if kim tra trng thái thoát c

a câu lnh

last trong condition. Nu nó là 0 (true), sau ó statements s7 ưc thi hành, nhưng nu nó

khác 0, thì mnh else s7 ưc thi hành và iu khin nhy t

i dòng $u tiên c

a mã fi.

Các mnh elif (tu5 ch(n) (có th nhiu tu5 ý) s7 ch. thi hành khi iu kin if là false.

Tương t, mnh else (tu5 ch(n) s7 ch. thi hành khi tt c else không tha mãn. Nhìn

chung, các chương trình Linux tr v 0 nu thành công hay hoàn toàn bình thưng, và khác

0 nu ngưc li, vì th không có hn ch nào c.

Chú ý: Không phi tt c chương trình u tuân theo cùng mt chu-n cho giá tr tr v,

vì th c$n kim tra tài liu v các chương trình ta kim tra mã thoát v

i iu kin if. Ví d

chương trình diff, tr v 0 nu không có gì khác nhau, 1 nu có s khác bit và 2 nu có

vn nào ó. Nu mt câu iu kin hot ng không như mong i thì hãy kim tra tài

liu v mã thoát .

Không quan tâm n cách mà chương trình xác nh mã thoát c

a chúng, bash ly 0 có

ngh"a là true hoc bình thưng còn khác 0 là false. Nu ta c$n c th kim tra mt mã

thoát c

a lnh, s! dng toán t! $? ngay sau khi chy lnh. $? tr v mã thoát c

a lnh chy

ngay lúc ó.

Phc tp hơn, bash cho phép ta phi hp các mã thoát trong ph$n iu kin s! dng các

toán t! && và || ưc g(i là toán t! logic AND và OR. Cú pháp $y

cho toán t! AND

như sau:

command1 && command2

Câu lnh command2 ch. ưc chy khi và ch. khi command1 tr v trng thái là s 0

(true).

Cú pháp cho toán t! OR thì như sau:

command1 || command2

Câu lnh command2 ch. ưc chy khi và ch. khi command1 tr li mt giá tr khác 0

(false).

Ta có th kt hp li c 2 loi toán t! li có mt biu thc như sau:

command1 && comamnd2 || command3

Nu câu lnh command1 chy thành công thì shell s7 chy lnh command2 và nu

command1 không chy thành công thì command3 ưc chy. 1

Ví d:

$ rm myf && echo "File is removed successfully" || echo "File is not removed"

Nu file myf ưc xóa thành công (giá tr tr v c

a lnh là 0) thì lnh "echo File is

removed successfully" s7 ưc thc hin, nu không thì lnh "echo File is not removed"

ưc chy.

Gi s! trư

c khi ta vào trong mt khi mã, ta phi thay i mt thư mc và copy mt

file. Có mt cách thc hin iu này là s! dng các toán t! if lng nhau, như là on mã

if cd /home/kwall/data

then

if cp datafile datafile.bak

then

# more code here

Tuy nhiên, bash cho phép ta vit on mã này súc tích hơn nhiu như sau:

if cd /home/kwall/data && cp datafile datafile.bak

then

# more code here

C hai on mã u thc hin cùng mt chc nng, nhưng on th hai ng)n hơn nhiu,

g(n nh8 và ơn gin. Mc dù if ch. kim tra các mã thoát, ta có th s! dng cu trúc […]

lnh test kim tra các iu kin phc tp hơn. [condition] tr v giá tr biu th condition

là true hay false. test c2ng có tác dng tương t.

Mt ví d khác v cách s! dng cu trúc if:

#!/bin/sh

# Script to test if..elif...else

if [ $1 -gt 0 ]; then

echo "$1 is positive"

elif [ $1 -lt 0 ]

then

echo "$1 is negative"

elif [ $1 -eq 0 ]

then

echo "$1 is zero"

else

echo "Opps! $1 is not number, give number"

S lưng các phép toán iu kin c

a bin hin ti khong 35, khá nhiu và hoàn ch.nh.

Ta có th kim tra các thuc tính file, so sánh các xâu và các biu thc s h(c.

Chú ý: Các khong trng trư

c du m ngoc và sau du óng ngoc trong [condition]

là c$n phi có. ây là iu kin c$n thit trong cú pháp shell c

a bash.

Bng dư

i là danh sách các toán t! test file ph bin nht (danh sách hoàn ch.nh có th

tìm thy trong nhng trang manual $y

v bash). 1

Toán t! iu kin true

-d file file tn ti và là mt thư mc

-e file file tn ti

-f file file tn ti và là mt file bình thưng(không là

mt thư mc hay mt file c bit)

-r file file cho phép (c

-s file file tn ti và khác rng

-w file file cho phép ghi

-x file file kh thi hoc nu file là mt thư mc thì

cho phép tìm kim trên file

-O file file c

a ngưi dùng hin ti

-G file file thuc mt trong các nhóm ngưi dùng

hin ti là thành viên

file1 -nt file2 file1 m

i hơn file2

file1 -ot file2 file1 c2 hơn file2

Các toán t test file ca bash

Ví d chng trình shell cho các toán t! test file trên các thư mc trong bin $PATH. Mã

cho chương trình descpath.sh như sau:

#!/bin/bash

################################

IFS=:

for dir in $PATH;

echo $dir

if [ -w $dir ]; then

echo -e "\tYou have write permission in $dir"

else

echo –e “\tYou don’t have write permission in $dir”

if [ -0 $dir ]; then

echo -e "\tYou own $dir"

else

echo –e “\tYou don’t own $dir”

if [ -G $dir ]; then

echo -e "\tYou are a member of $dir's group"

else

echo -e "\tYou aren't a member of $dir's group"

done

Chương trình descpath.sh 1

Vòng lp for (gi

i thiu trong ph$n dư

i) s7 duyt toàn b các ưng d4n thư mc trong

bin PATH sau ó kim tra các thuc tính c

a thư mc ó. Kt qu như sau (kt qu có th

khác nhau trên các máy khác nhau do giá tr c

a bin PATH khác nhau):

/usr/local/bin

You don’t have write permission in /usr/local/bin

You don’t own /usr/local/bin

You aren’t a member of /usr/local/bin’s group

You don’t have write permission in /bin

You don’t own /bin

You aren’t a member of /bin’s group

/usr/bin

You don’t have write permission in /usr/bin

You don’t own /usr/bin

You aren’t a member of /usr/bin’s group

/usr/X11R6/bin

You don’t have write permission in /usr/X11R6/bin

You don’t own /usr/X11R6/bin

You aren’t a member of /usr/X11R6/bin’s group

/home/kwall/bin

You have write permission in /home/kwall/bin

You own /home/kwall/bin

You are a member of /home/kwall/bin’s group

/home/kwall/wp/wpbin

You have write permission in /home/kwall/wp/wpbin

You own /home/kwall/wp/wpbin

You are a member of /home/kwall/wp/wpbin’s group

Các biu thc trong ph$n iu kin c2ng có th kt hp v

i nhau to thành các biu

thc phc tp hơn b0ng các phép toán logic. Dư

i ây là mt bng các biu thc logic

trong shell.

Toán t

Ý ngh)a

! expression Logical NOT

expression1 -a expression2 Logical AND

expression1 -o expression2 Logical OR

7.2.2.2 Các vòng lp ã quy

t nh: for

Như ã thy chương trình trên, for cho phép ta chy mt on mã mt s l$n nht

nh. Tuy nhiên cu trúc for c

a bash ch. cho phép ta lp i lp li trong danh sách các giá

tr nht nh bi vì nó không t ng tng hay gim con m vòng lp như là C, Pascal, hay

Basic. Tuy nhiên vòng lp for là công c lp thưng xuyên ưc s! dng bi vì nó iu

khin g(n gàng trên các danh sách, như là các tham s dòng lnh và các danh sách các file

trong thư mc. Cú pháp $y

a for là:

for value in list 1

statements using $value

done

list là mt danh sách các giá tr, ví d như là tên file. Giá tr là mt thành viên danh sách

ơn và statements là các lnh s! dng value. Mt cú pháp khác c

a lnh for có dng như

for (( expr1; expr2; expr3 ))

.....

...

repeat all statements between do and

done until expr2 is TRUE

done

Linux không có tin ích i tên hay copy các nhóm c

a file. Trong MS-DOS nu ta

có 17 file có ph$n m rng a*.doc, ta có th s! dng lnh COPY copy *.doc thành file

*.txt. Lnh DOS như sau:

C:\ cp doc\*.doc doc\*.txt

s! dng vòng lp for c

a bash bù )p nhng thiu sót này. on mã dư

i ây có th

ưc chuyn thành chương trình shell thc hin úng như nhng gì ta mun:

for docfile in doc/*.doc

cp $docfile ${docfile%.doc}.txt

done

S! dng mt trong các toán t! pattern-matching c

a bash, on mã này làm vic copy

các file có ph$n m rng là *.doc b0ng cách thay th .doc cui c

a tên file b0ng .txt.

Mt ví d khác v vòng for ơn gin như sau:

#!/bin/bash

for i in 1 2 3 4 5

echo "Welcome $i times"

done

Ta c2ng có mt cu trúc v for như sau, chương trình này c2ng có cùng chc nng như

chương trình trên nhưng ta chú ý n s khác bit v cú pháp c

a lnh for.

#!/bin/bash

for (( i = 0 ; i <= 5; i++ ))

echo "Welcome $i times"

done

$ chmod +x for2

$ ./for2

Welcome 0 times

Welcome 1 times

Welcome 2 times

Welcome 3 times 1

Welcome 4 times

Welcome 5 times

Tip theo là mt ví d v vòng for lng nhau:

#!/bin/bash

for (( i = 1; i <= 5; i++ )) ### Outer for loop ###

for (( j = 1 ; j <= 5; j++ )) ### Inner for loop ###

echo -n "$i "

done

Ví d khác v cách s! dng cu trúc if và for như sau:

#!/bin/sh

#Script to test for loop

if [ $# -eq 0 ]

then

echo "Error - Number missing form command line argument"

echo "Syntax : $0 number"

echo "Use to print multiplication table for given number"

exit 1

n=$1

for i in 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

echo "$n * $i = 'expr $i \* $n'"

done

Khi ta chy chương trình v

i tham s:

$ chmod 755 mtable

$ ./mtable 7

Ta thu ưc kt qu như sau:

7 * 1 = 7

7 * 2 = 14

...

7 * 10 = 70

7.2.2.3 Các vòng lp không xác nh: while và until1

Vòng lp for gi

i hn s l$n mà mt on mã ưc thi hành, các cu trúc while và until

a bash cho phép mt on mã ưc thi hành liên tc cho n khi mt iu kin nào ó

xy ra. Ch. v

i chú ý là on mã này c$n vit sao cho iu kin cui phi xy ra nu không

s7 to ra mt vòng lp vô tn. Cú pháp c

a nó như sau:

while condition

statements

done

Cú pháp này có ngh"a là khi nào condition còn true, thì thc hin statements cho n

khi condition tr thành false (cho n khi mt chương trình hay mt lnh tr v khác 0):

until condition

statements

done

Cú pháp until có ngh"a là trái ngưc v

i while: cho n khi condition tr thành true thì

thi hành statements (có ngh"a là cho n khi mt lnh hay chương trình tr v mã thoát

khác 0)

Cu trúc while c

a bash kh)c phc thiu sót không th t ng tng, gim con m cua

vòng lp for. Ví d, ta mun copy 150 bn c

a mt file, thì vòng lp while là mt la ch(n

gii quyt bài toán này. Dư

i ây là chương trình:

#!/bin/sh

declare -i idx

idx=1

while [ $idx != 150]

cp somefile somefile.$idx

idx=$idx+1

done

Chương trình này gi

i thiu cách s! dng tính toán s nguyên c

a bash. Câu lnh

declare khi to mt bin, idx, nh ngh"a là mt s nguyên. Mi l$n lp idx tng lên, nó s7

ưc kim tra thoát khi vòng lp. Vòng lp until tuy c2ng có kh nng ging while

nhưng không ưc dùng nhiu vì rt khó vit và chy chm.

Mt ví d na v cách s! dng vòng lp while ưc minh h(a trong chương trình in

bn nhân c

a mt s:

#!/bin/sh

#Script to test while statement

if [ $# -eq 0 ]

then

echo "Error - Number missing form command line argument"

echo "Syntax : $0 number"

echo " Use to print multiplication table for given number"

exit 1

n=$1

i=1

while [ $i -le 10 ] 1

echo "$n * $i = 'expr $i \* $n'"

i='expr $i + 1'

done

7.2.2.4 Các cu trúc la chn: case và select

Cu trúc iu khin lung tip theo là case, hot ng c2ng tương t như lnh switch

a C. Nó cho phép ta thc hin các khi lnh ph thuc vào giá tr c

a bin. Cú pháp $y

a case như sau:

case expr in

pattern1 )

statements ;;

pattern2 )

statements ;;

…

[*)

statements ;;]

esac

expr ưc em i so sánh v

i tng pattern, nu nó b0ng nhau thì các lnh tương ng s7

ưc thi hành. Du ;; là tương ương v

i lnh break c

a C, to ra iu khin nhy t

i dòng

$u tiên c

a mã esac. Không như t khoá switch c

a C, lnh case c

a bash cho phép ta

kim tra giá tr c

a expr da vào pattern, nó có th cha các kí t i din. Cách làm vic

a cu trúc case như sau: nó s7 kh

p (match) biu thc expr v

i các m4u pattern1,

pattern2,…nu có mt m4u nào ó kh

p thì khi lnh tương ng v

i m4u ó s7 ưc thc

thi, sau ó nó thoát ra khi lnh case. Nu tt c các m4u u không kh

p và ta có s! dng

m4u * (trong nhánh *)), ta thy ây là m4u có th kh

p v

i bt k5 giá tr nào (ký t i din

là *), nên các lnh trong nhánh này s7 ưc thc hin.

Cu trúc iu khin select (không có trong các phiên bn bash nh hơn 1.14) ch. riêng

có trong Korn và các shell bash. Thêm vào ó, nó không có s tương t như trong các ngôn

ng lp trình quy ư

c. select cho phép ta d* dàng trong vic xây dng các menu ơn gin

và áp ng các ch(n la c

a ngưi dùng. Cú pháp c

a nó như sau:

select value [in list]

statements that manipulate $value

done

Dư

i ây là mt ví d v cách s! dng lnh select:

#!/bin/bash

# menu.sh – Createing simple menus with select

#######################################

IFS=:

PS3=“choice? ”

# clear the screen

clear 1

select dir in $PATH

if [ $dir ]; then

cnt=$(ls –Al $dir | wc -l)

echo “$cnt files in $dir”

else

echo “Dohhh! No such choice!”

echo –e “

Press ENTER to continue, CTRL –C to quit”

read

clear

done

Chương trình to các menu b+ng select

Lnh $u tiên t kí t IFS là : (ký t phân cách), vì th select có th phân tích hoàn

ch.nh bin môi trưng $PATH. Sau ó nó thay i li nh)c default khi select b0ng bin

PS3. Sau khi xoá sch màn hình, nó bư

c vào mt vòng lp, ưa ra mt danh sách các thư

mc n0m trong $PATH và nh)c ngưi dùng ch(n la như là minh ho trong hình dư

Nu ngưi dùng ch(n hp l, lnh ls ưc thc hin kt qu ưc g!i cho lnh m t

wc m s file trong thư mc và hin th kt qu có bao nhiêu file trong thư mc ó. Do

ls có th s! dng mà không c$n i s, script $u tiên c$n ch)c ch)n là $dir khác null (nu

nó là null, ls s7 hot ng trên thư mc hin hành nu ngưi dùng ch(n 1 menu không hp

l). Nu ngưi dùng ch(n không hp l, mt thông báo li s7 ưc hin th. Câu lnh read

(ưc gi

i thiu sau) cho phép ngưi dùng ánh vào la ch(n c

a mình và nhn Enter

lp li vòng lp hay nhn Ctrl + C thoát.

Chú ý: Như ã gi

i thiu, các vòng lp script không kt thuc nu ta không nhn Ctrl+C.

Tuy nhiên ta có th s! dng lnh break thoát ra. 1

7.2.2.5 Các hàm shell

Các hàm chc nng c

a bash là mt cách m rng các tin ích s1n có trong shell, nó có các

im li sau:

• Thi hành nhanh hơn do các hàm shell luôn thưng trc trong b nh

• Cho phép vic lp trình tr nên d* dàng hơn vì ta có th t chc chương trình thành

các module.

Ta có th nh ngh"a các hàm shell s! dng theo hai cách:

function fname

{

commands

}

hoc là

fname()

{

commands

C hai dng u ưc chp nhn và không có gì khác gia chúng. g(i mt hàm ã

nh ngh"a ơn gin là g(i tên hàm cùng v

i các i s mà nó c$n.

Nu so sánh v

i C hay Pascal, hàm c

a bash không ưc cht ch7, nó không kim tra

li và không có phương thc tr v i s b0ng giá tr. Tuy nhiên ging như C và Pascal,

các bin a phương có th khai báo cc b i v

i hàm, do ó tránh ưc s xung t v

bin toàn cc. thc hin iu này ta dùng t khoá local như trong on mã sau:

function foo

{

local myvar

local yourvar=1

}

Trong ví d v các bin v trí trên ta c2ng thy ưc cách s! dng hàm trong bash.

Các hàm shell giúp mã c

a ta d* hiu và d* bo dư6ng. S! dng các hàm và các chú thích

ta s7 6 rt nhiu công sc khi ta phi tr li nâng cp on mã mà ta ã vit t thi gian

rt lâu trư

c ó.

7.2.3 Các toán t

nh hưng vào ra

Ta ã ưc bit v các toán t! nh hư

ng vào ra, > và <. Toán t! nh hư

ng ra cho

phép ta g!i kt qu ra c

a mt lnh vào mt file. Ví d như lnh sau:

$ cat $HOME/.bash_profile > out

Nó s7 to mt file tên là out trong thư mc hin ti cha các ni dung c

a file

bash_profile, b0ng cách nh hư

ng $u ra c

a cat t

i file ó.

Tương t, ta có th cung cp $u vào là mt lênh t mt file hoc là lnh s! dng toán

t! $u vào, <. Tacó th vit li lnh cat s! dng toán t! nh hư

ng $u vào như sau:

$ cat < $HOME/.bash_profile > out 1

Kt qu c

a lnh này v4n như th nhưng nó cho ta hiu thêm v cách s! dng nh

hư

ng $u vào $u ra.

Toán t! nh hư

ng $u ra, >, s7 ghi è lên bt c file nào ang tn ti. ôi khi iu

này là không mong mun, vì th bash cung cp toán t! ni thêm d liu, >>, cho phép ni

thêm d liu vào cuôi file. Hay xem lnh thêm bí danh cdlpu vào cui c

a file .bashrc c

tôi:

$echo “alias cdlpu=’cd $HOME/kwall/projects/lpu’ ” >> $HOME/.bashrc

Mt cách s! dng nh hư

ng $u vào là $u vào chu-n (bàn phím). Cú pháp c

a lnh

này như sau:

Command << label

Input …

Label

Cú pháp này nói lên r0ng command (c các input cho n khi nó gp label. Dư

i ây là

ví d v cách s! dng cu trúc này:

#!/bin/bash

####################################

USER=anonymous

[email protected]

ftp -i -n << END

open ftp.caldera.com

user $USER $PASS

cd /pub

END

7.2.4. Hin dòng vn bn

Lnh echo hin ra dòng vn bn ưc ghi ngay trong dòng lnh có cú pháp:

echo [tùy chn] [xâu ký t]…

i các tùy ch(n như sau:

-n : hin xâu ký t và du nh)c trên cùng mt dòng.

-e : bt kh nng thông dch ưc các ký t iu khin.

-E : t)t kh nng thông dch ưc các ký t iu khin.

--help : hin h tr và thoát. Mt s bn Linux không h tr tham s này.

Ví d, dùng lnh echo v

i tham s -e

# echo -e ‘th

dùng lnh echo

’

s7 thy hin ra chính dòng vn bn lnh:

dùng lnh echo

ở đây ký tự điểu khiển ‘

’ là ký t Q xung dòng. 1

7.2.5. Lnh read

c d liu cho bin ngưi dùng

Lnh read có dng read <tên bin>

Ví d chương trình shell có tên thu1.arg có ni dung như sau:

#!/bin/sh

# Chuong trinh hoi ten nguoi va hien lai

echo "Ten anh la gi?"

read name

echo "Xin chao, $name , anh go $# doi so"

echo "$*"

Sau ó, ta thc hin

$chmod u+x thu1.arg

và $thu1.arg Hoi ten nguoi va hien lai

s7 thy xut hin

Ten anh la gi? Tran Van An

Xin chao, Tran Van An, anh go 6 doi so

Hoi ten nguoi va hien lai

7.2.6. Lnh set

gán kt qu ư ra t lnh shell ra các bin t ng, ta dùng lnh set

Dng lnh set set '<lnh>'

Sau lnh này, kt qu thc hin lnh không hi ra lê màn hình mà gán kt qu ó tương

ng cho các bin t ng. MRt cách t ng các t trong kt qu thc hin lnh s7 gán

tương ng cho các bin t ng (t $1 tr i).

Xem xét mt ví d sau ây (chương trình thu2.arg) có ni dung:

#!/bin/sh

# Hien thoi diem chay chuong trinh nay

set 'date'

echo "Thoi gian: $4 $5"

echo "Thu: $1"

echo "Ngay $3 thang $2 nam $6"

Sau khi i mode c

a File chương trình này và chy, chúng ta nhn ưc:

Thoi gian: 7:20:15 EST

Thu: Tue

Ngay 20 thang Oct nam 1998

Như vy,

$# = 6

$* = Tue Oct 20 7:20:15 EST 1998

$1 = Tue $2=Oct $3 = 20 $4 = 7:20:15

$5 = EST $6 = 1998

7.2.7. Tính toán trên các bin

Các tính toán trong shell ưc thc hin v

i các i s nguyên. Các phép toán gm có:

cng (+), tr (-), nhân (*), chia (/), mod (%).

Biu thc thc hin theo các phép toán ã nêu.

Tính toán trên shell có dng:

'expr <biu thc>' 1

Ví d, chương trình v

i tên cong.shl sau ây:

#!/bin/sh

# Tinh va in hai so

tong = 'expr $1 + $2'

echo "Tong = $tong"

Sau ó, khi i mod và chy

$cong.shl 5 6

s7 hin ra:

Tong = 11

7.2.8. Chương trình ví d

/* Program 5 */

#!/bin/sh

# Chuong trinh liet ke cac thu muc con cua 1 thu muc

# Minh hoa cach su dung if then fi, while do done

# va cac CT test, expr

if test $# -ne 1

then

echo Cu phap: $0 \<Ten thu muc\>

exit 1

cd $1 # Chuyen vao thu muc can list

if test $? -ne 0 # Neu thu muc khong ton tai thi ra khoi CT

then

exit 1

ls -lL |\

# Liet ke ca cac thong tin cua symbolic link

# Su dung sub-shell de tu giai phong bien

{

sum=0

# Lenh read x y de bo di dong 'total 1234..' cua lenh ls -lL

read x y ; while read mode link user group size month day hour name

if [ -d $name ]

then

echo $name $size $$mode$ 1

done

}

7.3. Lp trình C trên UNIX

7.3.1. Trình biên dch gcc

H iu hành UNIX luôn kèm theo b dch ngôn ng lp trình C v

i tên g(i là cc (C

compiler). Trong Linux, b dch có tên là gcc (GNU C Compiler) v

i ngôn ng lp trình

không khác nhiu v

i C chu-n. Ni dung chi tit v các ngôn ng lp trình trên Linux thuc

phm vi c

a các tài liu khác.

gcc cho ngưi lp trình kim tra trình biên dch. Quá trình biên dch bao gm bn giai

on:

• Tin x! lý

• Biên dch

• Tp hp

• Liên kt

Ta có th dng quá trình sau mt trong nhng giai on kim tra kt qu biên dch

ti giai on y. gcc c2ng có th chp nhn ngôn ng khác c

a C, như ANSI C hay C

truyn thng. Như ã nói Q trên, gcc thích hp biên dch C++ hay Objective-C. Ta có th

kim soát lưng c2ng như kiu thông tin c$n debug, tt nhiên là có th nhúng trong quá

trình nh phân hóa kt qu và ging như h$u ht các trISnh biên dch, gcc c2ng thc hin ti

ưu hóa mã.

Trư

c khi b)t $u i sâu vào nghiên cu gcc, ta xem mt ví d sau:

#include<stdio.h>

int main (void)

{

fprintf( stdout, “Hello, Linux programming world!

”);

return 0;

}

Mt chương trình in hình dùng minh ho vic s dng gcc

biên dch và chy chương trình này hãy gõ:

$ gcc hello.c –o hello

$ ./hello

Hello, Linux programming world!

Dòng lnh $u tiên ch. cho gcc phi biên dch và liên kt file ngun hello.c, to

ra tp tin thc thi, b0ng cách ch. nh s! dng i s -o hello. Dòng lnh th hai

thc hin chương trình, và kt qu cho ra trên dòng th 3.

Có nhiu ch mà ta không nhìn thy ưc, gcc trư

c khi chy hello.c thông qua

b tin x! lý c

a cpp, m rng bt k5 mt macro nào và chèn thêm vào ni dung

a nhng file #include. Tip n, nó biên dch mã ngun tin x! lý sang mã obj .

Cui cùng, trình liên kt, to ra mã nh phân cho chương trình hello. 1

Ta có th to li tng bư

c này b0ng tay, chia thành tng bư

c qua tin trình

biên dch. ch. cho gcc bit phi dng vic biên dch sau khi tin x! lý, ta s! dng

tu5 ch(n –E c

a gcc:

$ gcc –E hello.c –o hello.cpp

Xem xét hello.cpp và ta có th thy ni dung c

a stdio.h ưc chèn vào file,

cùng v

i nhng mã thông báo tin x! lý khác. Bư

c tip theo là biên dch hello.cpp

sang mã obj. S! dng tu5 ch(n –c c

a gcc hoàn thành:

$ gcc –x cpp-output -c hello.cpp –o hello.o

Trong trưng hp này, ta không c$n ch. nh tên c

a file output bi vì trình biên

dch to mt tên file obj b0ng cách thay th .c bi .o. Tu5 ch(n –x ch. cho gcc bit

b)t $u biên dch bư

c ưc ch. báo trong trưng hp này v

i mã ngun tin x!

lý.

Làm th nào gcc bit chia loi c bit c

a file? Nó da vào uôi m rng c

file trên xác nh rõ phi x! lý file như th nào cho dúng. H$u ht nhng uôi

m rng thông thưng và chú thích c

a chúng ưc lit kê trong bng dư

Phn m rng Ki u

.c Mã ngun ngôn ng C

.c, .cpp Mã ngun ngôn ng C++

.i Mã ngun C tin x! lý

.ii Mã ngun C++ tin x! lý

.S, .s Mã ngun Hơp ng

.o Mã i tưng biên dch (obj)

.a, .so Mã thư vin biên dch

Các ph$n m rng c

a tên file i v

i gcc

Liên kt file i tưng, và cui cùng to ra mã nh phân:

$ gcc hello.o –o hello

Trong trưng hp , ta ch. mun to ra các file obj, và như vy thì bư

c liên kt

là không c$n thit.

H$u ht các chương trình C cha nhiu file ngun thì mi file ngun ó u phi

ưc biên dch sang mã obj trư

c khi t

i bư

c liên kt cui cùng. Gi s! có mt ví

d, ta ang làm vic trên killerapp.c là chương trình s! dng ph$n mã c

a helper.c,

như vy biên dch killerapp.c ta phi dùng dòng lnh sau:

$ gcc killerapp.c helper.c –o killerapp

gcc qua l$n lưt các bư

c tin x! lý - biên dch – liên kt, lúc này to ra các file

obj cho mi file ngun trư

c khi to ra mã nh phân cho killerapp.

Mt s tu5 ch(n dòng lnh c

a gcc:

-o FILE Ch. nh tên file output; không c$n thit khi biên dch sang

mã obj. Nu FILE không ưc ch. rõ thì tên mc nh s7 là

a.out.

-c Biên dch không liên kt. 1

-DF00=BAR nh ngh"a macro tin x! lý t tên F00 v

i mt giá tr

a BAR trên dòng lnh.

-IDIRNAME Trư

c khi chưa quyt nh ưc DIRNAME hãy tìm

kim nhng file include trong danh sách các thư mc(

tìm trong danh sách các ưng d4n thư mc)

-LDIRNAME Trư

c khi chưa quyt nh ưc DIRNAME hãy tìm

kim nhng file thư vin trong danh sách các thư mc.

i mc nh gcc liên kt da trên nhng thư vin dùng

chung

-static Liên kt da trên nhng thư vin t"nh

-lF00 Liên kt da trên libF00

-g Bao gm chu-n g6 ri thông tin mã nh phân

-ggdb Bao gm tt c thông tin mã nh phân mà ch. có chương

trình g6 ri GNU- gdb m

i có th hiu ưc

-O Ti ưu hoá mã biên dch

-ON Ch. nh mt mc ti ưu hoá mã N, 0<=N<=3.

-ANSI H tr chu-n ANSI/ISO c

a C, loi b nhng m rng

a GNU mà xung t v

i chu-n( tu5 ch(n này không

bo m mã theo ANSI).

-pedantic Cho ra tt c nhng cnh báo quy nh bi chu-n

-pedantic-erors Thông báo ra tt c các li quy nh bi chu-n

ANSI/ISO c

a C.

-traditional H tr cho cú pháp ngôn ng C c

a Kernighan và

Ritchie (ging như cú pháp nh ngh"a hàm kiu c2).

-w Chn tt c thông ip cnh báo.

-Wall Thông báo ra tt c nhng cnh báo hu ích thông

thưng mà gcc có th cung cp.

-werror Chuyn i tt c nhng cnh báo sang li mà s7 làm

ngưng tin trình biên dch.

-MM Cho ra mt danh sách s ph thuc tương thích ưc

to.

-v Hin ra tt c các lnh ã s! dng trong mi bư

c c

tin trình biên dch.

7.3.2. Công c GNU make

Trong trưng hp ta vit mt chương trình rt l

n ưc cu thành bi t nhiu

file, vic biên dch s7 rt phc tp vì phi vit các dòng lnh gcc rt là dài. kh)c

phc tình trng này, công c GNU make ã ưc ưa ra. GNU make ưc gii

quyt b0ng cách cha tt c các dòng lnh phc tp ó trong mt file g(i là

makefile. Nó c2ng làm ti ưu hóa quá trình dch b0ng cách phát hin ra nhng file

nào có thay i thì nó m

i dch li, còn file nào không b thay i thì nó s7 không

làm gì c, vì vy thi gian dch s7 ưc rút ng)n. 1

Mt makefile là mt cơ s d liu vn bn cha cách lut, các lut này s7 báo

cho chương trình make bit phi làm gì và làm như th nào. Mt lut bao gm các

thành ph$n như sau:

• ích (target) – cái mà make phi làm

• Mt danh sách các thành ph$n ph thuc (dependencies) c$n to ra ích

• Mt danh sách các câu lnh thc thi trên các thành ph$n ph thuc

Khi ưc g(i, GNU make s7 tìm các file có tên là GNUmakefile, makefile hay

Makefile. Các lut s7 có cú pháp như sau:

target: dependency1, dependency2, ….

command

……

Target thưng là mt file như file kh thi hay file object ta mun to ra.

Dependency là mt danh sách các file c$n thit như là $u vào to ra target.

Command là các bư

c c$n thit (ch/ng hn như g(i chương trình dch) to ra

target.

Dư

i ây là mt ví d v mt makefile v to ra mt chương trình kh thi có tên là

editor (s hiu dòng ch. ưa vào tin theo dõi, còn ni dung c

a makefile không

cha s hiu dòng). Chương trình này ưc to ra bi mt s các file ngun: editor.c,

editor.h, keyboard.h, screen.h, screen.c, keyboard.c.

1. editor : editor.o screen.o keyboard.o

2. gcc -o editor.o screen.o keyboard.o

3. editor.o : editor.c editor.h keyboard.h screen.h

4. gcc -c editor.c

5. screen.o : screen.c screen.h

6. gcc -c screen.c

7. keyboard.o : keyboard.c keyboard.h

8. gcc -c keyboard.c

9. clean:

10. rm *.o

biên dch chương trình này ta ch. c$n ra lnh make trong thư mc cha file

này.

Trong makefile này cha tt c 5 lut, lut $u tiên có ích là editor ưc g(i là

ích ng$m nh. ây chính là file mà make s7 phi to ra, editor có 3 dependencies

editor.o, screen.o, keyboard.o. Tt c các file này phi tn ti thì m

i to ra ưc

ích trên. Dòng th 2 là lnh mà make s7 g(i thc hin to ra ích trên. Các dòng

tip theo là các ích và các lnh tương ng to ra các file i tưng (object).

7.3.3. Làm vic vi file

Trong Linux, làm vic v

i file ta s! dng mô t file (file descriptor). Mt

trong nhng thun li trong Linux và các h thng UNIX khác là giao din file làm

như nhau i v

i nhiu loi thit b. "a t, các thit b vào/ra, c ng song song, gi1

máy trm (pseudoterminal), c ng máy in, bng mch âm thanh, và chut ưc qun

lý như các thit b c bit ging như các tp thông thưng lp trình ng dng.

Các socket TCP/IP và min, khi kt ni ưc thit lp, s! dng mô t file như th

chúng là các file chu-n. Các ng (pipe) c2ng tương t các file chu-n.

Mt mô t file ơn gin ch. là mt s nguyên ưc s! dng như ch. mc (index)

vào mt bng các file m liên kt v

i tng tin trình. Các giá tr 0, 1 và 2 liên quan

n các dòng (streams) vào ra chu-n: stdin, stderr và stdout; ba dòng ó thưng kt

ni v

i máy c

a ngưi s! dng và có th ưc chuyn tip (redirect).

Mt s li g(i h thng s! dng mô t file. H$u ht các li g(i ó tr v giá tr -1

khi có li xy ra và bin errno ghi mã li. Mã li ưc ghi trong trang chính tu5

theo tng li g(i h thng. Hàm perror() ưc s! dng hin th ni dung thông

báo li da trên mã li.

Hàm open()

Li g(i open() s! dng m mt file. Khuôn m4u c

a hàm và gii thích tham

s và c c

a nó ưc cho dư

i ây:

#include <sys/types.h>

#include <sys/stat.h>

#include <fcntl.h>

int open(const char *pathname, int flags);

int open(const char *pathname, int flags, mode_t mode);

i s pathname là mt xâu ch. ra ưng d4n n file s7 ưc m. Thông s

th ba xác nh ch c

a file Unix (các bit ưc phép) ưc s! dng khi to mt

file và nên ưc s! dng khi to mt file . Tham s flags nhn mt trong các giá tr

O_RDONLY, O_WRONLY hoc O_RDWR

C Chú gii

O_RDONLY

O_WRONLY

O_RDWR

O_CREAT

O_EXCL

O_NOCTTY

O_TRUNC

O_APPEND

O_NONBLOCK

O_NODELAY

O_SYNC

M file (c

M file ghi

M file (c và ghi

To file nu chưa tn ti file ó

Tht bi nu file ã có

Không iu khin tty nu tty ã m và tin trình không iu khin tty

C)t file nu nó tn ti

Ni thêm và con tr t cui file

Nu mt quá trình không th hoàn thành mà không có tr*, tr v trng

thái trư

c ó

Tương t O_NONBLOCK

Thao tác s7 không tr v cho n khi d liu ưc ghi vào "a hoc thit

b khác

Các giá tr c

ca hàm open() 1

open() tr v mt mô t file nu không có li xy ra. Khi có li , nó tr v giá tr -1 và

t giá tr cho bin errno. Hàm create() c2ng tương t như open() v

i các c O_CREATE |

O_WRONLY | O_TRUNC

Hàm close()

Chúng ta nên óng mô t file khi ã thao tác xong v

i nó. Ch. có mt i s ó là s

mô t file mà li g(i open() tr v. Dng c

a li g(i close() là:

#include <unistd.h>

int close(int fd);

Tt c các khoá (lock) do tin trình x! lý trên file ưc gii phóng, cho dù chúng ưc

t mô t file khác. Nu quá trình óng file làm cho b m liên kt b0ng 0 thì file s7 b

xoá. Nu ây là mô t file cui cùng liên kt n mt file ưc m thì bn ghi bng file

m ưc gii phóng. Nu không phi là mt file bình thưng thì các hiu ng không mong

mun có th xy ra.

Hàm read()

Li g(i h thng read() s! dng (c d liu t file tương ng v

i mt mô t file.

#include <unistd.h>

ssize_t read(int fd, void *buf, size_t count);

i s $u tiên là mô t file mà ưc tr v t li g(i open() trư

c ó. i s th hai là

mt con tr t

i b m sao chép d liu và i s th ba là s byte s7 ưc (c. read()

tr v s byte ưc (c hoc -1 nu có li xy ra.

Hàm write()

Li g(i h thng write() s! dng ghi d liu vào file tương ng v

i mt mô t file.

#include <unistd.h>

ssize_t write(int fd, const void *buf, size_t count);

i s $u tiên là s mô t file ưc tr v t li g(i open() trư

c ó. i s th hai là

con tr t

i b m ( sao chép d liu, có dung lưng

n cha d liu) và i s

th ba xác nh s byte s7 ưc ghi. write() tr v s byte (c hoc -1 nu có li xy ra

Hàm ftruncate()

Li g(i h thng ftruncate() c)t file tham chiu bi mô t file fd v

i dài ưc xác

nh bi tham s length

#include <unistd.h>

int ftruncate(int fd, size_t length);

Tr v giá tr 0 nu thành công và -1 nu có li xy ra.

Hàm lseek()

Hàm lseek() t v trí (c và ghi hin ti trong file ưc tham chiu bi mô t file files

i v trí offset 1

#include <sys/types.h>

#include <unistd.h>

off_t lseek(int fildes, off_t offset, int whence);

Ph thuc vào giá tr c

a whence, giá tr c

a offset là v trí b)t $u (SEEK_SET), v trí

hin ti (SEEK_CUR), hoc cui file (SEEK_END). Giá tr tr v là kt qu c

a offset: b)t

$u file, hoc mt giá tr c

a off_t , giá tr -1 nu có li.

Hàm fstat()

Hàm fstat () ưa ra thông tin v file thông qua vic mô t các file, nơi kt qu c

a struct

stat ưc ch. ra con tr ch. n buf().Kt qu tr v giá tr 0 nu thành công và nhn giá

tr -1 nu sai ( kim tra li).

#include <sys/stat.h>

#include <unistd.h>

int fstat(int filedes, struct stat *buf);

Sau ây là nh ngh"a c

a struct stat:

struct stat

{

dev_t st_dev; / * thit b */

int_t st_ino ; /* inode */

mode_t st_mode; /* ch bo v */

nlink_t st_nlink; /* s lưng các liên kt cng */

uid_t st_uid; /* s hiu c

a ngưi ch

gid_t st_gid; /* s hiu nhóm c

a ngưi ch

dev_t st_rdev; /* kiu thit b */

off_t st_size;/* kích thư

c bytes */

unsigned long st_blksize; /* kích thư

c khi*/

unsigned long st_blocks; /* S lưng các khi ã s! dng*/

time_t st_atime; /* thi gian truy cp cui cùng*/

time_t st_mtime; /* thi gian cp nht cui cùng */

time_t st_ctime; /* thi gian thay i cui cùng */

};

Hàm fchown()

Li g(i h thng fchown() cho phép tathay i ngưi ch

và nhóm ngưi ch

kt hp

i vic m file.

#include <sys/types.h>

#include <unistd.h>

int fchown(int fd, uid_t owner, gid_t group);

Tham s $u tiên là mô t file, tham s th hai là s nh danh c

a ngưi ch

, và tham

s th ba là s nh danh c

a nhóm ngưi ch

. Ngưi dùng hoc nhóm ngưi dùng s7 ưc 1

phép s! dng khi giá tr -1 thay i. Giá tr tr v là 0 nu thành công và –1 nu gp li

(kim tra bin errno).

Thông thưng ngưi dùng có th thay i nhóm các file thuc v h(. Ch. root m

i có

quyn thay i ngưi ch

s hu c

a nhiu nhóm.

Hàm fchdir( )

Li g(i hàm fchdir( ) thay i thư mc b0ng cách m file ưc mô t bi bin fd. Giá

tr tr v là 0 nu thành công và –1 nu có li (kim tra bin errno).

#include <unistd.h>

int fchdir(int fd);

Mt ví d v cách s! dng các hàm thao tác v

i file:

/* filedes_io.c */

#include <sys/types.h>

#include <sys/stat.h>

#include <sys/file.h>

#include <fcntl.h>

#include <unistd.h>

#include < assert.h>

#include <errno.h>

#include <string.h>

#include <stdio.h> /*for print */

char sample1[] = “This is sample data 1

”;

char sample2[] = “This is sample data 2

”;

char data[16];

main ( )

{

int fd;

int rc;

struct stat statbuf;

printf( “Creating file

”);

fd = open(“junk.out”, 0_WRONLY | 0_CREAT| 0_TRUNG, 0666);

assert(fd>=0);

rc = write(fd, sample1, strlen(sample 1) );

assert(fd>=0);

rc = write(fd, sample1, strlen(sample1));

assert(rc == strlen(sample1));

close(fd); 1

printf(“ Appending to file

”);

fd = open(“junk.out”, 0_WRONLY| 0_APPEND);

assert(fd>=0);

printf( “ locking file

”);

rc = flock(fd, LOCK_EX);

assert(rc == 0);

printf(“sleeping for 10 seconds

”);

sleep(10);

printf(“writing data

”);

rc = write(fd, sample2, strlen(sample2));

assert(rc == strlen(sample2));

printf(“unlocking file

”);

rc = flock(fd, LOCK_UN);

assert(rc == 0);

close(fd);

printf(“Reading file

”);

fd = open(“junk.out”, 0_RDONLY);

assert (fd >=0);

while (1)

{

rc = read (fd, data, sizeof (data) );

if( rc > 0 )

{

data[rc] =0; /* kt thúc xâu */

printf (“ Data read (rc = %d): <%s>

”, rc, data);

}

else if (rc == 0)

{

printf (“ End of file read \ n”);

break;

} else

{

perror ( “ read error ” );

break;

}

close (fd);

printf (“ Fiddling with inode

”);

fd = open (“ junk.out”, 0_RDONLY); 1

assert (fd >= 0);

printf (“ changing file mode

”);

rc = fchmod ( fd, 0600);

assert (rc == 0);

if ( getuid ( ) == 0 ) {

printf ( “ changing file owner

” );

rc = fchown (fd, 99, 99);

assert (rc == 0);

} else

{

printf ( “ not changing file owner

”);

}

fstat (fd, &statbuf);

printf (“ file mode = 0% ( octal ) \ n”, statbuf.st_mode);

printf(“Owner uid = %d \ n”, statbuf.st_uid);

printf(“ Owner gid = %d

”, statbuf.st_uid);

close(fd);

}

7.3.4. Thư vin liên kt

Ph$n này s7 gi

i thiu cách to ra và s! dng thư vin (các module chương trình ã

ưc vit và ưc tái s! dng nhiu l$n). Thư vin gc c

a C/C++ trên Linux chính là

glibc, thư vin này cung cp cho ngưi dùng rt nhiu li g(i h thng. Các thư vin trên

Linux thưng ưc t chc dư

i dng t"nh (static library), thư vin chia s3 (shared

library) và ng (dynamic library - ging như DLL trên MS Windows). Thư vin

t"nh ưc liên kt c nh vào trong chương trình trong quá trình liên kt. Thư vin

dùng chung ưc np vào b nh

trong khi chương trình b)t $u thc hin và cho

phép các ng dng cùng chia s3 loi thư vin này. Thư vin liên kt ng ưc np

vào b nh

ch. khi nào chương trình g(i t

7.3.4.1 Thư vin liên kt t)nh

Thư vin t"nh và các thư vin dùng chung (shared library) là các file cha các

file ưc g(i là các module ã ưc biên dch và có th s! dng li ưc. Chúng

ưc lưu tr dư

i mt nh dng c bit cùng v

i mt bng (hoc mt bn )

phc v cho quá trình liên kt và biên dch. Các thư vin liên kt t"nh có ph$n m

rng là .a. s! dng các module trong thư vin ta c$n thêm ph$n #include file tiêu

(header) vào trong chương trình ngun và khi liên kt (sau quá trình biên dch)

thì liên kt v

i thư vin ó. Dư

i ây là mt ví d v cách to và s! dng mt thư

viên liên kt t"nh. Có 2 ph$n trong ví d này, ph$n th nht là mã ngun cho thư

vin và ph$n th 2 cho chương trình s! dng thư vin. 1

* liberr.h

#ifndef _LIBERR_H

#define _LIBERR_H

#include <stdarg.h>

/* in ra mt thông báo li t

i vicg(i stderr và return hàm g(i */

void err_quit(const char *fmt, … );

/* in ra mt thông ip li cho logfile và tr v hàm g(i */

void log_ret(char *logfile, const char *fmt, …);

/* in ra mt thông ip li cho logfile và thoát */

void log_quit( char *logfile, const char *fmt , …);

/* in ra mt thông báo li và tr li hàm g(i */

void err_prn(const char *fmt, va_list ap, char *logfile);

#endif //_LIBERR_H

Mã ngu?n cho file liberr.h

#include <errno.h>

#include <stdarg.h>

#include <stdlib.h>

#include <stdio.h>

#include "liberr.h"

#define MAXLINELEN 500

void err_ret(const char *fmt, ...)

{

va_list ap;

va_start(ap, fmt);

err_prn(fmt, ap, NULL);

va_end(ap);

return;

}

void err_quit(const char *fmt, ...)

{

va_list ap;

va_start(ap, fmt);

err_prn(fmt, ap, NULL);

va_end(ap);

exit(1);

}

void log_ret(char *logfile, const char *fmt, ...)

{

va_list ap;

va_start(ap, fmt);

err_prn(fmt,ap, logfile);

va_end(ap);

return;

} 1

void log_quit(char *logfile, const char *fmt,... )

{

va_list ap;

va_start(ap, fmt);

err_prn(fmt, ap,logfile);

va_end(ap);

exit(1);

}

extern void err_prn( const char *fmt, va_list ap, char *logfile)

{

int save_err;

char buf[MAXLINELEN];

FILE *plf;

save_err = errno;

vsprintf(buf,fmt, ap);

sprintf( buf+strlen(buf), ": %s", strerror(save_err));

strcat(buf, "

");

fflush(stdout);

if(logfile !=NULL){

if((plf=fopen(logfile, "a") ) != NULL){

fputs(buf, plf);

fclose(plf);

}else

fputs("failed to open log file

", stderr);

}else fputs(buf, stderr);

fflush(NULL);

return;

}

Mã ngu?n file liberr.c

to mt thư vin t"nh, bư

c $u tiên là dch on mã c

a form i tưng:

$gcc –H –c liberr.c –o liberr.o

tip theo:

$ar rcs liberr.a liberr.o

* errtest.c

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

#include "liberr.h"

#define ERR_QUIT_SKIP 1

#define LOG_QUIT_SKIP 1

int main(void)

{ 1

FILE *pf;

fputs("Testing err_ret()...

", stdout);

if((pf = fopen("foo", "r")) == NULL)

err_ret("%s %s", "err_ret()", "failed to open foo");

fputs("Testing log_ret()...

", stdout);

if((pf = fopen("foo", "r")) == NULL);

log_ret("errtest.log", "%s %s", "log_ret()",

"failed to open foo");

#ifndef ERR_QUIT_SKIP

fputs("Testing err_quit()...

", stdout);

if((pf = fopen("foo", "r")) == NULL)

err_ret("%s %s", "err_quit()", "failed to open foo");

#endif /* ERR_QUIT_SKIP */

#ifndef LOG_QUIT_SKIP

fputs("Testing log_quit()...

", stdout);

if((pf = fopen("foo", "r")) == NULL)

log_ret("errtest.log", "%s %s", "log_quit()", "failed to open foo");

#endif /* LOG_QUIT_SKIP */

return EXIT_SUCCESS;

}

Mã ngu?n file testerr.c

Biên dch chương trình kim tra, ta s! dng dòng lnh:

$ gcc -g errtest.c -o errtest -L. -lerr

Tham s -L. ch. ra ưng d4n t

i thư mc cha file thư vin là thư mc hin thi, tham

s –lerr ch. rõ thư vin thích hp mà chúng ta mun liên kt. Sau khi dch ta có th kim tra

b0ng cách chy chương trình.

7.3.4.2 Thư vin dùng chung

Thư vin dùng chung có nhiu thun li hơn thư vin t"nh.Th nht, thư vin dùng

chung tn ít tài nguyên h thng, chúng s! dng ít không gian "a vì mã ngun thư vin

dùng chung không biên dch sang mã nh phân nhưng ưc liên kt và ưc dùng t ng

mi l$n dùng. Chúng s! dng ít b nh

h thng vì nhân chia s3 b nh

cho thư vin dùng

chung này và tt c các chương trình u s! dng chung min b nh

này. Th 2, thư vin

dùng chung nhanh hơn vi chúng ch. c$n np vào mt b nh

. Lí do cui cùng là mã ngun

trong thư vin dùng chung d* bo trì. Khi các li ưc s!a hay thêm vào các c tính,

ngưi dùng c$n s! dng thư vin nâng cp. i v

i thư vin t"nh, mi chương trình khi s!

dng thư vin phi biên dch li.

Trình liên kt (linker)/module ti (loader) ld.so liên kt tên biu tưng t

i thư vin dùng

chung mi l$n chy. Thư vin dùng chung có tên c bit (g(i là soname), bao gm tên thư

vin và phiên bn chính. Ví d: tên $y

a thư vin C trong h thng là libc.so.5.4.46,

tên thư vin là libc.so, tên phiên bn chính là 5, tên phiên bn ph là 4, 46 là mc vá (patch 1

level). Như vy, soname thư vin C là libc.5. Thư vin libc6 có soname là libc.so.6, s thay

i phiên bn chính là s thay i áng k thư vin. Phiên bn ph và patch level thay i

khi li ưc s!a nhưng soname không thay i và bn m

i có s thay khác bit áng k so

i bn c2.

Các chương trình ng dng liên kt da vào soname. Tin ích idconfig to mt biu

tưng liên kt t thư vin chu-n libc.so.5.4.46 t

i soname libc.5 và lưu tr thông tin này

trong /etc/ld.so.cache. Trong lúc chy, ld.so (c ph$n lưu tr, tìm soname thích hp và

np thư vin hin tai vào b nh

, kt ni hàm ng dng g(i t

i i tưng thích hp trong

thư vin.

Các phiên bn thư vin khác nhau nu:

Các giao din hàm $u ra thay i.

Các giao din hàm m

i ưc thêm.

Chc nng hot ng thay i so v

i c t ban $u

Cu trúc d liu $u ra thay i

Cu trúc d liu $u ra ưc thêm

duy trì tính tương thích c

a thư vin, c$n m bo các yêu c$u:

Không thêm vào nhng tên hàm ã có hoc thay i hot ng c

a nó

Ch. thêm vào cui cu trúc d liu ã có hoc làm cho chúng có tính tu5 ch(n hay

ưc khi to trong thư vin

Không m rng cu trúc d liu s! dng trong các mng

Xây dng thư vin dùng chung hơi khác so v

i thư vin t"nh, quá trình xây dng thư

vin dùng chung ưc minh ho dư

i ây:

Khi biên dch file i tưng, s! dng tùy ch(n -fpic c

a gcc nó s7 to ra mã c lp

v trí (position independence code) t ó có th liên kt hay s! dng bt c ch

nào

Không loi b file i tưng và không s! dng các tùy ch(n –fomit –frame -pointer

a gcc, vì nu không s7 nh hưng n quá trình g6 ri (debug)

S! dng tu5 ch(n -shared and –soname c

a gcc

S! dng tu5 ch(n –Wl c

a gcc truyn tham s t

i trình liên kt ld.

Thc hin quá trình liên kt da vào thư vin C, s! dng tu5 ch(n –l c

a gcc

Tr li thư vin x! li li , to thư vin dùng chung trư

c ht xây dng file i tưng:

$ gcc -fPiC -g -c liberr.c -o liberr.o

Tip theo liên kt thư vin:

$ gcc -g -shared -Wl,-soname,liberr.so -o liberr.so.1.0.0 liberr.o -lc

Vì không th cài t thư vin này như thư vin h thng trong /usr hay /usr/lib chúng ta

c$n to 2 kiên kt, mt cho soname:

Và cho trình liên kt khi kt ni da vào liberr, s! dng –lerr:

$ ln -s liberr.so.1.0.0 liberr.so

Bây gi, d! dng thư vin dùng chung m

i chúng ta quay li chương trình kim tra,

chúng ta c$n hư

ng trình liên kt t

i thư vin nào s! dng và tìm nó âu, vì vy chúng

ta s7 s! dng tu5 ch(n –l và –L:

$ gcc -g errtest.c -o errtest -L. -lerr

Cui cùng chy chưong trình, chúng ta c$n ch. cho ld.so nơi tìm thư vin dùng

chung :

$ LD_LIBRARY_PATH=$(pwd) ./errtest

7.3.4.3 S dng i tng dùng chung theo cách ng1

Mt cách s! dng thư vin dùng chung là np chúng t ng mi khi chy không

ging như nh2ng thư vin liên kt và np mt cách t ng. Ta có th s! dng giao din dl

(dynamic loading) vì nó to s linh hot cho lp trình viên hay ngưi dùng.

Gi s! ta ang to mt ng dng s! lý ho. Trong ng dng, ta biu di*n d liu

mt dng không theo chu-n nhưng li thun tin cho ta x! lý, và ta c$n có nhu c$u chuyn

d liu ó ra các nh dng thông dng ã có (s lưng các nh dng này có th có hàng

trm loi) hoc (c d liu t các nh dng m

i này vào x! lý. gii quyt vn

này ta có th s! dng gii pháp là thư vin. Nhưng khi có thêm mt nh dng m

i thì ta li

phi biên dch li chương trình. ây li là mt iu không thích hp l)m. Kh nng s! dng

thư vin ng s7 giúp ta gii quyt vn va gp phi. Giao din dl cho phép to ra giao

din (các hàm) (c và vit chung không ph thuc vào nh dng c

a file nh. thêm

hoc s!a các nh dng c

a file nh ta ch. c$n vit thêm mt module m nhn chc

nng ó và báo cho chương trình ng dng bit là có thêm mt module m

i b0ng cách ch.

c$n thay i mt file cu hình trong mt thư mc xác nh nào ó.

Giao din dl (c2ng ơn thu$n ưc xây dng như mt thư vin - thư vin libdl) cha

các hàm ti (load), tìm kim và gii phóng (unload) các i tưng chia s3. s! dng

các hàm này ta thêm file <dlfcn.h> vào ph$n #include vào trong mã ngun, và khi dch thì

liên kt nó v

i thư vin libdl b0ng cách s! dng tham s và tên –ldl trong dòng lnh dch.

dl cung cp 4 hàm x! lí các công vic c$n thit ti, s! dng và gii phóng i tưng

dùng chung.

Truy cp i tng chia s)

truy cp mt i tưng chia s3, dùng hàm dlopen() có c t như sau:

void *dlopen(const char *filename, int flag);

dlopen() truy cp i tưng chia s3 b0ng filename và b0ng c. Filename có th là ưng

d4n $y

, tên file rút g(n hay NULL. Nu là NULL dlopen() m chương trình ang chy,

ó là chương trình c

a bn, nu filename là ưng d4n dlopen() m file ó, nu là tên rút

g(n dlopen() s7 tìm trong v trí sau tìm file:

$LD_ELF_LiBRARY_PATH,

$LD_LIBRARY_PATH, /etc/ld.so.cache, /usr/lib, và /lib.

C có th là RTLD_LAZY, có ngh"a là các kí hiu (symbol) hay tên hàm t i tưng

truy cp s7 ưc tìm mi khi chúng ưc g(i, hoc c có th là RTLD_NOW, có ngh"a tt

c kí hiu t i tưng truy cp s7 ưc tìm trư

c khi hàm dlopen() tr v. dlopen() tr iu

khin t

i i tưng truy nhâp nu nó tìm thy t filename hay tr v giá tr NULL nu

không tìm thy.

S dng i tng chia s)

Trư

c khi có th s! dng mã ngun trong thư vin ta phi bit ang tìm cái gì và tìm

âu. Hàm dlsym() s7 giúp iu ó:

void *dlsym(void *handle, char *symbol);

dlsym() tìm kí hiu hay tên hàm trong truy cp và tr li con tr kiu void t

i i tưng

hay NULL nu không thành công.

Kim tra li

Hàm dlerror() s7 giúp ta kim tra li khi s! dng i tưng truy cp ng:

const char *dlerror(void);

Nu mt trong các hàm li, dlerror() tr v thông báo chi tit li và gán giá tr NULL

cho ph$n b li.

i phóng i tng chia s)1

bo v tài nguyên h thng c bit b nh

, khi ta s! dng xong module trong mt

i tưng chia s3, thì gii phóng chúng. Hàm dlclose() s7 óng i tưng chia s3:

int dlclose(void *handle);

S dng giao din dl

minh ho cách s! dng dl,chúng ta quay li thư vin x! lí li, s! dng mt chương

trình khác như sau:

* dltest.c

* Dynamically load liberr.so and call err_ret()

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

#include <dlfcn.h>

int main(void)

{

void *handle;

void (*errfcn)();

const char *errmsg;

FILE *pf;

handle = dlopen("liberr.so", RTLD_NOW);

if(handle == NULL) {

fprintf(stderr, "Failed to load liberr.so: %s

", dlerror());

exit(EXIT_FAILURE);

}

dlerror();

errfcn = dlsym(handle, "err_ret");

if((errmsg = dlerror()) != NULL) {

fprintf(stderr, "Didn't find err_ret(): %s

", errmsg);

exit(EXIT_FAILURE);

}

if((pf = fopen("foobar", "r")) == NULL)

errfcn("couldn't open foobar");

dlclose(handle);

return EXIT_SUCCESS;

}

Mã ngu?n chương trình dltest.c

Biên dch ví d trên b0ng lnh:

$ gcc -g -Wall dltest.c -o dltest -ldl

Như tacó th thy, chúng ta không liên kt da vào liberr hay liberr.h trong mã ngun.

Tt c truy cp t

i liberr.so thông qua dl. Chy chương trình b0ng cách sau:

$ LD_LIBRARY_PATH=$(pwd) ./dltest

Nu thành công thì ta nhn ưc kt qu như sau:

couldn’t open foobar: No such file or directory 1

7.3.5 Các công c cho thư vin

Công c nm

Lnh nm lit kê toàn b các tên hàm (symbol) ưc mã hoá trong file i tưng

(object) và nh phân (binary). Lnh nm s! dng cú pháp sau:

nm [options] file

Lênh nm lit kê nhng tên hàm cha trong file. Bng dư

i lit kê các tu5 ch(n c

a lnh

nm:

Tu/ chn Miêu t

-C| -demangle Chuyn tên ký t vào tên mc ngưi dùng cho d* (c.

-s|-print-armap

Khi s! dng các file lưu tr (ph$n m rng là “.a”), in ra các

ch. s c

a module cha hàm ó.

-u| -undefined-only

Ch. ưa ra các hàm không ưc nh ngh"a trong file này, tc

là các hàm ưc nh ngh"a mt file khác.

- l | -line-numbers

S! dng thông tin g6 ri in ra s dòng nơi hàm ưc nh

ngh"a.

Các tu* chn ca lnh nm

Công c ar

Lnh ar s! dng cú pháp sau:

ar {dmpqrtx} [thành viên] file

Lnh ar to, ch.nh s!a và trích các file lưu tr. Nó thưng ưc s! dng to các thư

vin t"nh- nhng file mà cha mt hoc nhiu file i tưng cha các chương trình con

thưng ưc s! dng (subrountine) nh dng tin biên dch (precompiled format), lnh

ar c2ng to và duy trì mt bng mà tham chiu qua tên ký t t

i các thành viên mà trong ó

chúng ưc nh ngh"a. Chi tit c

a lnh này ã ưc trình bày trong chương trư

Công c idd

Lnh nm lit kê các hàm ưc nh ngh"a trong mt file i tưng, nhưng tr khi ta bit

nhng gì thư vin nh ngh"a nhng hàm nào. Lnh idd hu ích hơn nhiu. idd lit kê các

thư vin ưc chia s3 mà mt chương trình yêu c$u mà chy. Cú pháp c

a nó là:

idd [options] file

Lnh idd in ra tên c

a thư vin chia s3 mà file này s! dng. Ví d: chương trình thư

“client mutt” c$n 5 thư vin chia s3, như ưc minh ho sau ây:

$ idd /usr/bin/mutt

libnsl.so.1 => /lib/libns1.so.1 (0x40019000)

libslang.so.1 => /usr/lib/libslang.so.1 (0x4002e000)

libm.so.6 => /lib/libm/so.6 (0x40072000)

libc.so.6 => /lib/libc.so.6 (0x4008f000)

/lib/id-linux.so.2 => /lib/id-Linux.so.2 (0x4000000)

Tìm hi u lnh idconfig

Lnh idconfig s! dng cú pháp sau:

ldconfig [tu* chn] [libs] 1

Lnh ldconfig xác nh rõ các liên kt ng (liên kt khi chy) ưc yêu c$u bi thư

vin ưc chia s3 n0m trong các thư mc /usr/lib và /lib. Dư

i ây là các tùy ch(n c

a lnh

này:

Các tu/ chn Các miêu t

-p

ơn thu$n ch. in ra ni dung c

a /etc/ld.so.cache, mt danh

sách hin thi các thư vin ưc chia s3 mà ld.so bit.

-v

Cp nht /etc/ld.so.cache , lit kê s phiên bn c

a mi thư

vin, quét các thư mc và bt k5 liên kt mà ưc to ra hoc

cp nht.

Các tuA ch

n ca hàm idconfig

n môi trng và file cu hình.

Chương trình ti (loader) và trình liên kt (linker) ld.so s! dng 2 bin môi trưng. Bin

th nht là $LD_LIBRARY, cha danh sách các thư mc cha các file thư vin ưc phân

cách bi du hai chm tìm ra các thư vin c$n thit khi chy. Nó ging như bin môi

trưng $PATH. Bin môi trưng th hai là $LD_PRELOAD, mt danh sách các thư vin

ưc ngưi dùng thêm vào ưc phân cách nhau bi khong trng (space).

ld.so c2ng cho phép s! dng 2 file cu hình mà có cùng mc ích v

i bin môi trưng

ưc cp trên. File /etc/ld.so.conf cha mt danh sách các thư mc mà chương trình

ti và trình liên kt (loader/linker) nên tìm kim các thư vin chia s3 bên cnh /usr/lib và

/lib. /etc/ld.so.preload cha danh sách các file thư vin ưc phân cách b0ng mt khong

trng các thư vin này là thư vin ngưi dùng to ra.1

TÀI LIU THAM KH

……1

CHÚ THÍCH MT STHU

T NG

Vn ch(n thut ng ting Vit cho các thut ng gc ting Anh luôn là vn c$n

ưc tho lun vic ch(n la như vy là thích hp. Dù cho trong tài liu này, nhiu thut

ng ting Vit ã ưc s! dng mt cách ph #bin nhưng tài liu c2ng lit kê vào bng chú

thích dư

i ây v

i mc ích giúp bn (c thun tin trong tra cu và liên h. Trong bng

chú thích, mi thut ng ting Vit dùng trong tài liu s7 ưc +'m theo thut ng ting

Anh gc và sau ó có th là mt li chú thích ng)n. Bng chú thích là mt c g)ng nh

nh0m h tr s! dng tài liu này hiu qu hơn và phm vi s! dng c

a nó gi

i hn trong tài

liu.

Ting Vit Ting Anh Gii thích ngn

File File Tp hp d liu có t #chc theo mt mc ích s!

dng: on vn bn, mt chương trình ngun, mt

tp hp d liu ... Còn ưc g(i là tp hay g(i theo

cách gi nguyên gc ting Anh là File.

Tên file Filename Tên g(i c

a file (file thưng, thư mc, file c bit

...) ưc dùng xác nh file.

Thư mc Directory Nơi cha mt danh sách các file trong h thng

File, ưc Linux coi như mt dng file c bit.

H thng file File system H thng toàn b các file có trong h iu hành

Linux (và UNIX nói chung).

Lnh Command Linux cho phép ngưi s! dng dùng lnh trình

bày mt "thao tác" yêu c$u h thng thc hin.

Tin ích (còn

g(i là lnh

thưng trc)

Utility Lnh có s1n trong Linux (trong shell hoc ưc

t ti nhng thư mc theo quy nh c

a Linux).

Dòng lnh Command line Dòng lnh bao gm mt hoc mt s lnh trong

mt l$n yêu c$u c

a ngưi dùng. Kt thúc dòng

lnh là du xung dòng.

ng nhp Login Th

tc b)t $u mt phiên làm vic c

a mt ngưi

s! dng. Login là lnh cho phép ng nhp. Th

tc logout kt thúc phiên làm vic.

Ngưi dùng User Ngưi s! dng Linux cho công vic c

a mình.

Siêu ngưi

dùng (ngưi

dùng ti

cao/ngưi

qun tr)

Superuser Linux quy nh có mt siêu ngưi dùng thc hin

có quyn hn ti cao trong h thng bao gm các

lnh qun tr h thng. V

i mt s lnh Linux

(thêm, b

t ngưi dùng ...) thì ch. siêu ngưi dùng

ưc phép s! dng.

Con tr cursor im ánh du trên màn hình ánh du v trí hin

thi hin thông tin. Trong trình son tho vn

bn, nó là v trí son tho hin thi trong vn bn

H iu hành Operating

System (OS)

B chương trình bao gm các file trên "a (bng)

t có chc nng qun lý tài nguyên máy tính và

óng vai trò là "máy tính o" i v

i ngưi dùng. 1

H iu hành

a chương

trình

Multiprogramming OS

H iu hành hot ng theo cách thc trong b

ng thi có nhiu chương trình ưc "bình

/ng" trong phân phi tài nguyên (CPU, b nh

H iu hành

a ngưi dùng

Multi-users OS Mi ngưi dùng s! dng mt trm cui ưc kt

ni máy tính trc tip thc hin công vic trên

máy tính (có a chương trình).

Nhân Kernel B phn ct lõi nht c

a Linux, thưng trc

thc hin các chc nng cơ bn c

a h iu hành

(còn ưc g(i là lõi)

Quá trình Process Mt l$n thc hin c

a mt chương trình (Còn ưc

g(i là tin trình). Mt s h iu hành g(i là bài

toán (task).

Chương trình

gii thích lnh

Command

Comment

Program

(CCP)

Mt chương trình thuc h iu hành có chc nng

tip nhn, phân tích dòng lnh ngưi dùng lnh

ưc thc hin. Trong Linux là shell, trong MSDOS là COMMAND.COM.

ng nhp Login Th

tc mà mt ngưi dùng c$n phi thc hin khi

b)t $u phiên làm vic v

i Linux. Th

tc này yêu

c$u ngưi dùng ưa vào tên kí hiu và mt kh-u ã

ưc ng kí trong h thng.

ng xut Logout Th

tc mà mt ngưi dùng c$n phi thc hin khi

kt thúc phiên làm vic v

i Linux. Trên máy tính

cá nhân, sau khi ng xut s7 kéo theo mt ng

nhp m

Du nh)c shell Còn g(i là du nh)c dòng lnh

Kí hiu mô t

nhóm

wildcards Kí hiu ưc dùng xác nh mt nhóm file (ví

d *, ?, [] và [] v

i -). Còn ưc g(i là kí hiu thay

th.

Cài t Linux Installation

Linux

Quá trình to ra h iu hành Linux lên máy tính

s! dng 1

PH LC A. QUÁ TRÌNH CÀI T REDHAT-LINUX

Linux s! dng ph$n cng c

a máy PC hiu qu hơn MS-DOS, Window hay WinNT, và

do ó kh nng chu các li do cu hình sai ph$n cng s7 kém hơn. Chúng ta c$n làm mt

s vic trư

c khi b)t $u cài t gim thiu các kh nng không th cài t tip khi gp

phi vn này.

Trư

c tiên, hãy c g)ng tìm càng nhiu càng tt các tài liu v ph$n cng máy PC mà

mình nh cài, như mainboard, card #ho, màn hình, modem... và chúng nơi có th

tìm thy và tra cu d*#dàng.

Tip theo, tìm hiu thông tin v ph$n cng máy tính c

a và tp hp chúng li. Chúng ta

có th làm iu này khi s! dng chc nng in cu hình máy c

a mt s tin ích như MSD

trong DOS, hoc System Information trong Windows. Nhng thông tin chính xác v bàn

phím, chut, màn hình... s7 giúp rt nhiu trong quá trình cu hình X sau này.

Sau ó, kim tra ph$n cng máy tính c

a tìm ra các vn nu có, bi chúng có th

làm quá trình cài t Linux b treo. Sau ây là mt s vn thưng gp.

Mt h thng DOS hay Windows có th qun lý #"a IDE và CDROM c khi jumper

master/slave không ưc t úng. Trong khi Linux không gii quyt ưc vn này. Vì

vy nu có nghi ng hãy xem li các jumper này ã ưc t úng chưa.

Mt s thit b ngoi vi c$n có nhng tin ích t cu hình cho chúng khi máy khi

ng. Các thit b như card mng, CD-ROM, card âm thanh hoc bng t có th gp phi

vn này. Nu trưng hp này xy ra, có th s! dng lnh t cu hình li ti du nh)c

khi ng.

Mt s h iu hành khác cho phép chut dng bus chia s3 mt IRQ v

i các thit b

khác, trong khi Linux không h tr iu này. Nu th! làm iu ó, h thng có th b treo.

Nên liên h v

i ngưi dùng Linux có kinh nghim ưc gii áp nhng vư

ng m)c.

C$n tin hành công vic chu-n b thi gian cho vic cài t. Quá trình cài t có th kéo

dài mt ting hoc hơn v

i nhng h thng ch. cài Linux, hoc lên t

i ba ting v

i h thng

c$n chy nhiu h iu hành khác nhau (thưng v

i nhng h thng này kh nng b treo

máy hoc có li khi cài t s7 cao hơn).

Ph lc này gi

i thiu cách cài t hai phiên bn RedHat là 6.2 và 7.1 nh0m cung cp

tính a dng khi cài t, to iu kin cho ngưi s! dng.

AA. Cài

t phiên bn RedHat 6.2

AA.1. To

)a mm khi

Bư

c này ch. c$n thit khi không th khi ng t# #CD-ROM.

Nu mua Red Hat Linux trc tip t Red Hat Linux s7 nhn +'m "a khi ng. Còn

nu mua bn copy t công ty th 3, ta phi t to "a khi ng và cách to là như sau:

Trong Windows, ưa "a mm vào . Bm phím phi chut vào desktop to folder

i, t tên Bootdisk ri m folder này.

ưa "a CD Red Hat vào #CD. M My Computer, nhn vào #CD, m folder có tên

Dosutils, nhn vào file Rawrite, bm phím phi chut và kéo nó vào Bootdisk. Ch(n Copy

here t menu xut hin.

óng c!a s # Dosutils. M folder Images trong CD-ROM. Chép file Boot.img vào

folder Bootdisk, ging như ã làm v

i Rawrite. 1

Ch(n Start.Run gõ vào Command trong hp hi thoi, nhn OK. Mt c!a s #xut hin

i du nh)c DOS “C:\Windows\Desktop”. Gõ vào cd bootdisk, nhn Enter.

Khi ã hoàn tt vic to "a mm khi ng: gõ rawrite ti du nh)c DOS. Nhp

boot.img là tên file mun copy, nhn Enter. Gõ a:\ (tên #"a mm), và nhn Enter khi ưc

hi #ích.

AA.2. Phân vùng li &

)a DOS/Windows hin thi

Trong h$u ht các h thng ưc s! dng, # cng thưng ưc phân vùng cho MSDOS, OS/2,... C$n thay i kích thư

c, s)p xp li các phân vùng này to ch trng cho

vic cài t Linux.

Cách tt nht làm vic này là dùng mt ph$n mm chuyên dng, ch/ng hn như ph$n

mm PQMagic c

a Power Quest. Dùng ph$n mm này, có th di chuyn / thay i kích

thư

c / thêm / xoá / format các phân vùng trong #cng mt cách d*#dàng v

i giao din #

ho. Còn vic dùng FDisk c

a MS-DOS thì cc k5 vt v, mun di chuyn / thay i kích

thư

c c

a mt phân vùng nào ó, $u tiên phi backup tt c các d liu trong phân vùng,

xoá phân vùng ó (vic này s7 làm mt các thông tin v d liu trong phân vùng), tip theo

là to mt phân vùng m

i v

i kích thư

c mong mun, cui cùng là restore li toàn b d

liu ã backup vào phân vùng m

i to này! Tt nht dùng mt ph$n mm mi*n phí cc

mnh như PQMagic.

AA.3. Các bưc cài

t (bn RedHat 6.2 và khi

ng t" CD-ROM)

ưa "a CDROM Redhat 6.2 vào #CD, sau ó trong BIOS SETUP ta t ch khi

ng t# #CD. Khi khi ng li máy, quá trình s7 ưc boot t CDROM. Sau ây là chi

tit quá trình mt "a khi ng cài t tin hành.

L!a chn ch

cài

H thng ưa ra các ch cho chúng ta la ch(n :

Gõ Enter ch(n ch cài t #h(a.

Gõ “text” + Enter ch(n ch Text.

Gõ “expert” + Enter ch(n ch Expert. Ch(n ch này có ngh"a ta t

ch(n cu hình ph$n cng còn hai ch trên s7 t ng detect.

Gõ “linux ks” + Enter ch(n ch cài t t mng hoc t "a mm.

L!a chn ngôn ng hi n th.

H thng ưa ra rt nhiu ngôn ng cho phép la ch(n, ví d như Czech, English,

French, German.... Thưng ch(n English.

L!a chn cu hình bàn phím

Linux òi hi la ch(n cu hình bàn phím t các mô hình sau:

Model :

Brazilian ABNT 2

Dell

Generic.

Microsoft.

................. 1

Ta s7 la ch(n bàn phím tương thích theo các dng trên, nu không rõ bàn phím thuc

loi nào thì nên ch(n kiu Generic.

Layout: Ngôn ng s! dng gõ (khong 24 ngôn ng)

Variant: Có 2 ch là.

Eliminate Dead Keys (khi chúng ta s! dng các kí t c bit).

None (kiu mc nh).

Test: chúng ta s7 gõ các phím kim tra th!.

Chn cu hình chut

H thng ưa ra 10 loi chut la ch(n loi tương thích v

i chut c

a mình, nu

không bit rõ chut thuc loi nào thì nên ch(n kiu Generic. Và phi ch(n úng kiu chut

là PS/2 hay Serial nu không thì s7 không s! dng ưc chut.

H thng

ưa ra li gii thiu v bn Red Hat

ang cài

L!a chn ki u cài

Install (cài m

i) gm có các ch :

GNome Workstation.

KDE Workstation.

Server

Custom

Upgrade (Nâng cp)

• Tu/ chn cài

t WorkStation

Nu la ch(n kiu cài m

i là GNome Workstation hoc KDE Workstation thì h thng

s7 cài t X Window System và chương trình qun lý Desktop theo dng GNome hoc

KDE. Nu chưa tho l)m v Linux thì hãy s! dng tu5 ch(n này, nó s7 b qua nhiu bư

La ch(n Custom là ch. phù hp v

i ngưi ã quen v

i Linux. C hai la ch(n

WorkStation này s7 chu-n b các vic sau:

Nu "a cng c

a chưa h ưc phân vùng trư

c ó, Linux s7 xoá ht tt c các phân

vùng trên các #"a cng và cài t các phân vùng sau:

+ Mt phân vùng swap kích thư

c 64MB

+ Mt phân vùng root (ưc mount là / ) cha ng m(i file ưc cài t.

Chú ý là chúng ta s7 phi c$n ti thiu 600MB #cng tin hành cài t theo kiu

WorkStattion.

Nu h thng ã ưc cài s1n Windows (Windows 3.1/95/98), kiu cài t WorkStation

s7 t ng cu hình h thng khi ng ch song song s! dng LILO.

• Tu/ chn cài

t Server

Nu la ch(n kiu cài t m

i là Server thì h thng s7 cài t theo kiu máy ch

Linux

và c2ng như kiu WorkStation, tu5 ch(n này s7 tránh phi cu hình nhiu thành ph$n ph$n

cng. Và khi cài t theo kiu này, nên c-n thn vì h thng s7 xoá tt c các partition trên 1

tt c các #"a. Vì vy, ch ch

n kiu cài t Server nu chBc chBn trong #"cng không có

mt d liu gì c. Sau ây là các bư

c mà kiu này tin hành phân vùng #"a:

+ To mt phân vùng Swap kích thư

c 64MB.

+ To mt phân vùng kích thư

c 256MB v

i mount point là “/”.

+ To mt phân vùng kích thư

c ti thiu 512MB ưc mount là “/usr”.

+ To mt phân vùng ti thiu 215MB ưc mount là “/home”.

+ To mt phân vùng kích thư

c 256MB ưc mount là “/var”.

Như vy chúng ta phi c$n ti thiu 1.6BG# #cng tin hành cài t theo kiu Server.

• Tu/ chn cài

t Custom

i v

i kiu Custom h thng s7 cho phép t ch(n các thành ph$n và cu hình ph$n

cng cài t mt cách $y

nht, tuy nhiên c2ng ri r)m và phc tp nht. T bư

c 7

tr i, ch. gi

i thiu v tu5 ch(n cài t này. Sau ây s7 gi

i thiu t ng quát mt s bư

mà quá trình này thit t:

To các phân vùng: c$n phi ch. rõ Redhat s7 ưc cài t vào phân vùng nào.

Format các phân vùng: Nhng phân vùng m

i ưc thêm vào s7 phi ưc format li

theo nh dng Linux filesystem. Tuy nhiên c2ng có th la ch(n phân vùng nào c$n phi

format.

L!a chn và cài

t các gói phn mm

i 01m: Thc hin sau khi ã phân vùng "a

cng.

Thit

t cu hình LILO: có th la ch(n cài t LILO vào Master Boot Record hoc

Sector $u tiên c

a phân vùng Root hoc không la ch(n cài LILO.

Xác

nh các Partition

$u tiên c$n xác nh các im kích hot (mount point) cho mt hoc nhiu partition.

Trong bng partition có các thông tin sau:

Mount Point: Xác nh partition nào s7 ưc kích hot khi Linux ưc cài t và chy. Nu

partition tn ti và có nhãn là not set thì ta xác nh mount point b0ng cách kích chut vào nút

Edit hoc double - click trên partition.

Và h thng khuyên chúng ta nên to các partition theo cách sau:

Mt swap partition (ít nht 16MB) - dùng h tr b nh

o. Nu máy chúng ta có

16Mb Ram hoc ít hơn thì b)t buc chúng ta phi to swap partition. Thm chí nu có

nhiu b nh

hơn, chúng ta c2ng nên to swap partition. Kích thư

c ti thiu c

a swap

partition = max |b nh

Ram và 16Mb|.

Mt boot partition (ti a 16Mb) - cha nhân c

a HH cùng v

i các file trong quá

trình khi ng.

Mt root partition (t 500Mb - 1Gb) là nơi cha thư mc gc và tt c các file (tr các

file trong boot partition). V

i 500Mb cho phép cài theo kiu Workstation và v

i 1Gb cho

phép cài m(i th. 1

Device:

Hin tên các device partition (Ví d: hda2 i din cho partition th 2 trên # cng

primary).

Request: Cho bit không gian mà partition hin có. Nu mun thay i kích thư

c thì chúng ta

phi xoá partition ó và to li b0ng cách dùng nút “Add”.

Actual: Cho bit không gian mà partition ang s! dng.

Type: Cho bit kiu c

a partition.

Và chúng ta có th add, edit, và delete các partition b0ng cách kích chut vào các nút

ó. Chc nng c

a tng nút là:

Add: Dùng to mt partition m

i, gm có các thông tin sau:

Mount Point: gm có các kiu

/ :

/boot :

/usr :

/home :

/var :

/opt :

/tmp :

/usr/local :

Size (Megs): ch(n kích thư

c c

a partition.

Grow to fill disk: nu ch(n thì partition này s7 s! dng toàn b vùng "a trng còn li.

Partition type: gm có các kiu

Linux Swap: ch(n kiu này nu chúng ta mun to partition swap.

Linux Native : ch(n kiu này nu chúng ta mun to partition root.

Linux RAID :

DOS 16-bit < 32 :

DOS 16-bit > 32 :

Edit: Dùng thay i mount point c

a partition.

Delete: Dùng xoá partition.

Reset: Khôi phc li nhng thay i.

Make RAID Device: S! dng Make Raid device ch. khi ã có kinh nghim v RAID.

Drive Summaries: hin th thông tin v cu hình "a.

Chn Partition

Format

Gm có các thông tin: 1

Partition mun Format.

La ch(n “Check for bad blocks while formating”

Ch(n “Check for bad blocks while formating” tìm ra nhng bad bocks trên "a sau

ó s7 ánh du li nh0m không ghi d liu lên chúng na.

Chn cu hình LILO (Linux Loader)

ch(n cu hình LILO, phi không t du kim “Do not install LILO”. Nu #Linux

Native có tên là /dev/hda5 thì màn hình s7 hin ra cho phép cài t chương trình np Linux

vào Master Boot Record (MBR) hoc First Sector of boot partition (sector $u tiên c

phân vùng khi ng). Nói chung là nên ch(n Master Boot Record có th khi ng t

nhiu .

Nu có các #"a SCSI hoc "a cng c

a h tr LBA thì c$n phi ánh du kim vào

mc “Use Linear Mode”.

Kernel Parameters: Các tham s s7 dùng bt c khi nào nhân ưc khi ng.

Bng dư

i s7 cho bit thông tin v các phân vùng: tên phân vùng, loi phân vùng, có

phi là phân vùng khi ng không ?. c$n ch(n phân vùng khi ng là phân vùng có tên

Linux (thưng là phân vùng mà Redhat s7 t mc nh và chúng ta không phi thay i

gì). Nu ã có phân vùng tên là ‘dos’, chính là phân vùng trư

c khi cài t thì sau này mi

khi khi ng máy tính, chúng ta có th ch(n phân vùng này khi ng mt cách bình

thưng b0ng cách gõ tên phân vùng ó ti du nh)c “LILO Boot” trong quá trình khi

ng. Cho phép thay i tên c

a phân vùng tương ng trong ph$n “Boot Label”.

Tu5 ch(n “Create boot disk”: ch. c$n ch(n mc này nu không cài LILO hoc cài LILO

nhưng không cài vào MBR. Chú ý là nu không cài LILO thì b)t buc phi ch(n mc này

khi ng t "a mm.

Chn múi gi

Nu cài trong ch #h(a, màn hình mc nh s7 hin ra mt bn #th gi

i. Có th

thay i bn #theo các kiu sau:

World (bn #th gi

North American (B)c M9)

South American (Nam M9)

Pacific Rim (Châu úc)

Europe (Châu Âu)

Africa (Châu Phi)

Asia (Châu á)

i v

i Vit Nam ta thì ch(n Asia/Saigon (trong "a CD cài t LinuxVN thì mc

ch(n là Asia/Hanoi).

Có th ch(n múi gi theo kiu UTC Offset (Universal Time Coordinated), tc là kiu

GMT +/- lch. Nu h thng gi s ti s! dng UTC thì ch(n “System clock uses

UTC”. 1

Thit

t cu hình Account (ngưi s

dng)

Như ã bit Linux k tha t Unix, do ó nó c2ng h tr ch a ngưi dùng như

Unix. Bn cài t Redhat cho phép t luôn cu hình ngưi dùng ngay trong quá trình cài

$u tiên chúng ta c$n t mt kh-u cho ngưi dùng Root trong ph$n “Root Password”

và xác nhn li mt kh-u này trong mc “Confirm”. Chú ý là mc nh tt c các mt kh-u

u phi ti thiu 6 ký t.

Sau ó ta có th thêm ngay mt s ngưi dùng $u tiên: Tên t trong “Account

Name”, gõ password trong mc “Password” và xác nhn mt kh-u trong mc Password

(confirm) ngay bên cnh, tên $y

a ngưi dùng trong mc “Full Name”. Sau ó gõ

phím “Add” th thêm ngưi dùng m

i vào danh sách các ngưi dùng. Phím “Edit” cho

phép hin th ngưi dùng hin hành trong bng danh sách ngưi dùng, phím “Delete”

xoá ngưi dùng hin thi.

Thit

t cu hình quyn hn (Authentication Configuration)

Thc hin các mc sau:

Enable MD5 Password: cách mã hoá này cho phép mt kh-u dài t

i 256 ký t.

Shadow Password: ây là cách bo mt ti a cho mt kh-u, file cha mt kh-u

/etc/passwd s7 ưc thay b0ng etc/shadow và file này ch. ưc phép hin th bi ngưi

dùng Root. Ch(n c 2 mc này s7 tng tính bo mt c

a h thng.

Enable NIS: ch(n mc này nu máy tính kt ni vào mng NIS (Network Information

System) cho phép mt nhóm máy tính trong vùng Network Information Service v

i cùng

mt password.

NIS domain: tên c

a domain hoc nhóm máy tính cha h thng.

NIS server: cho phép máy tính dùng mt NIS server rêng, hơn là mt thông ip rng

rãi trong mng LAN.

L!a chn các gói phn mm cài

t (Pakage Selection)

Có rt nhiu mc ch(n s7 nói chi tit ph$n sau như: Printer Support, h thng X

Window, GNome, KDE, DOS / Window Connectivity,.... La ch(n “Everything” s7 cài

tt c m(i th, do ó c$n phi la ch(n các gói ph$n mm phù hp nu #Linux

Native / không

Các packages có thưc ch

n cài t bao g?m:

Printer Support: Nu ưc cài Linux s7 c g)ng nhn máy in hoc cho phép ngưi

dùng thit lp các thông s v máy in c

a h thng.

X Window System: Môi trưng #h(a nguyên A&O,#trong Linux, ưc g(i t)t là X. X

không phi là mt giao din #h(a ngưi dùng thc s mà ch. là mt h c!a s #cùng v

các công c mt giao din #h(a ngưi dùng có th ưc xây dng t ó.

GNOME: Là mt giao din #h(a ngưi dùng 8p hơn, tin li và thân thin hơn X,

GNOME c2ng cung cp mt giao din lp trình mc cao hơn to ra các ng dng v

giao din kiu GNOME. 1

KDE: KDE là mt giao din #h(a ngưi dùng ưc phát trin da trên thư vin giao

din #h(a C++ Qt. Thư vin giao din này h tr UNIX, Windows và c Mac. Do ưc

phát trin trư

c GNOME nên KDE có nhiu im tt hơn.

Mail/ WWW/ News tools: B công c dùng g!i, nhn thư tín in t!, duyt Web và

(c các bn tin.

Dos/ Windows Connectivity: B gi lp DOS và Windows cho phép ngưi dùng chy

các ng dng DOS và Windows ngay trong Linux.

Graphic Manupulation: Các tin ích #h(a như Gview, Imgedit... cho phép trình di*n

và x! lý các file hình nh.

Games: Mt s chương trình trò chơi gii trí trong ch text hoc X Window.

Multimedia Support: Các chương trình h tr a phương tin, như nghe midi, wave,

mp3... iu khin joystick, thu âm ...

Dialup WorkStation: Cho phép ngưi dùng s! dng modem và quay s s! dng

các dch v qua ưng in thoi như g!i nhn mail, web...

News Server: Cung cp dch v máy ch

news, cho phép máy tính tr thành mt server

bn tin.

NFS Server: Máy ch

h thng file mng NFS (Network File System).

SMB Server: Máy ch

h thng file mng Samba.

IPX/ Netware Connectivity: Giúp h thng chy Linux giao tip v

i các máy tính

khác qua mng Netware s! dng giao thc IPX.

Anonymous FTP Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành mt máy ch

FTP (File Transfer Protocol), có th cung cp dch v truyn file cho các máy khác trong

mng.

Web Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành mt máy ch

Web, có th

cung cp dch v web cho các máy khác trong mng.

DNS Name Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành mt máy ch

DNS, có

th cung cp dch v t tên vùng cho các máy khác trong mng.

Postgres (SQL) Server: Cài t package này giúp máy tính tr thành mt máy ch

SQL, có th cung cp dch v truy vn d liu cho các máy khác trong mng.

Network Management Workstation: Giúp máy tính trm làm vic iu hành tr thành

mt máy ch

SQL, có th cung cp dch v truy vn d liu cho các máy khác trong mng.

TeX Document Formatting: H son tho và nh dng vn bn dư

i dng Tex.

Emacs: H son tho vn bn ơn gin.

Development: Các b biên dch, g6#ri, công c phát trin ph$n mm ... dư

i các ngôn

ng như Perl, C, C++. Mã ngun c

a các chương trình trong Linux.

Kernel Development: Mã ngun nhân Linux và b công c phát trin dành cho phát

trin nhân Linux. 1

Extra Documentation: M(i tài liu v Linux có trong "a CD, dư

i nhng ngôn ng

như Anh, Pháp, Italia, Tây Ban Nha...

Utilities: Các tin ích cho Linux.

Thit

t cu hình X (X Configuration)

Ph$n này s7 t cu hình card màn hình th hin khi chúng ta s! dng các h thng

X Window. Ví d sau ây là mt s thông s hin th khi chúng ta cài t:

Video Card: ATI Mach64

Video Ram: 4096KB

X server: Mach64

Monitor: 14” COLOR

quét ngang: 30 - 54 Khz

quét d

c: 50 - 120 Hz

ây là ph$n khá quan tr(ng, nu card màn hình c

a không phi là dng chu-n thì s7

phi cài b0ng tay, mt công vic khá mt mi.

Test this Configuration: n vào ây kim tra tính nng # ho có hot ng tt

không, nu màn hình c

a qua khi cuc kim tra này thì có th coi là ã thành công t

90% quá trình cài t Redhat.

Customize X Configuration: Nu ch(n mc này thì ghi gõ Next, Redhat s7 cho mt

bng cho thit lp b0ng tay các ch #h(a 8 bits, 16 bits, 32 bits; các ch phân gii

640x480, 800x600, 1024x786, ... Chú ý là khi ch(n phân gii nào thì luôn luôn gõ phím

“Test this Configuration” m bo màn hình c

a luôn hin th úng.

u quá trình copy t"

)a CD vào &cng

Bư

c cui cùng này s7 thc hin các bư

c format #Linux Native / (nu ã ch(n ph$n

trư

c), format #Linux Swap, và sau ó là gii nén tt c các gói ph$n mm mà ã la ch(n

trong bư

c th 13 vào #cng. Quá trình này mt khong 10 phút n 20 phút tu5 theo s

lưng các gói ch(n.

Kt thúc quá trình này, gõ “Exit”, khi ng li máy, nh

tháo "a CD Redhat ra khi #

b)t $u khi ng t# #cng.

AA.4. Các hn ch v phn cng

i vi Linux

Các b vi x

lý mà Linux h( tr#

Linux ch

yu chy trên các máy PC th h 386, 486, 586 s! dng các ph$n cng h( vi

x! lý 80386. Vic cài t trên các ph$n cng khác thì v4n ang trong giai on thit k.

Có th chy th! Linux b0ng mt máy v

i ph$n cng ti thiu là: b vi x! lý Intel 386,

486, 586, 4MB RAM và mt #mm. D" nhiên là càng nhiu RAM thì càng tt.

Linux h tr VESA Local Bus và PCI. 1

Linux c2ng h tr ph$n l

n cho các #cng chu-n ESDI và MCA (bus c quyn c

IBM).

Linux c2ng có th chy trên các laptop h( 386.

Có mt cách cài t Linux trên 8086 ưc bit n dư

i tên g(i ELKS (Embeddable

Linux Kernel Subset). ây là mt nhân Linux 16 bit ưc ch

yu s! dng trong các h

thng nhúng. Thc ra phiên bn Linux hin nay không th chy ưc $y

trên 8086 hay

286 bi vì nhng b vi x! lý này không h tr cho vic chuyn i tác v c2ng như qun lý

b nh

Linux h tr a quá trình cho các kin trúc Intel MP.

Dư

i ây là danh sách các b VXL mà Linux h tr:

Dòng 68000 c

a Amigas và Ataris hin ang ưc trin khai nghiên cu.

Các phiên bn GNU/Linux c2ng ưc th! cài t cho các nn Alpha, Sparc, PowerPC, ARM.

Mt d án v Linux trên PPC c2ng ã ưc tin hành.

Apple ã h tr MkLinux trên các Power Macs da trên OSF c

a Mach vi nhân.

Linux cho máy 64 bit DEC Alpha/AXP.

ang nghiên cu v Linux cho MIPS, b)t $u i v

i R4 trên các máy Deskstation Type.

Hin có 2 bn Linux cho dòng máy dùng h( vi x! lý ARM. Mt là c

a vi x! lý ARM3 trên các

máy Acorn A5000 và nó còn bao gm c các thit b I/O cho 82710. Còn li là cho h( vi x! lý

ARM610 c

a máy Acorn RISC PC.

Linux cho SPARC ang ưc tin hành.

Có bn Hardhat cho các máy SGI/Indy.

Các yêu cu v không gian &cng

i vic cài t ti thiu là 10 MB, ch

yu là th! ch không có nhiu các tính nng

khác.

Ta có th cài t thêm X v

i khong 80 MB. Nu cài t c b GNU/Linux s7 c$n

khong 500MB-1GB bao gm c mã ngun và nhiu th khác na.

Các yêu cu v b nh

Ti thiu là 4MB. Ta có th s! dng swapping chy thêm các cài t khác. Linux nói

chung là chy tương i “thoi mái” v

i 4MB Ram nhưng các ng dng X Windows s7

chy chm bi vì chúng c$n phi thc vic swap vào ra trên "a.

Mt vài ng dng hin ti li ch. chy bình thưng v

i 128MB b nh

vt lý ch/ng hn

như Netscape.

S! tương thích vi các h

iu hành khác: DOS, OS/2, 386BSD, Win95

Linux s! dng s)p xp phân dng ging như MS-DOS do ó nó có th chia s3 "a v

các h iu hành khác. Tuy vy, iu này c2ng có ngh"a là các h iu hành khác c2ng có

th không h/n là hoàn toàn tương thích. Các trình Fdisk và Format c

a DOS th.nh thong

li có th vit '#lên d liu trong phân vùng c

a Linux bi vì chúng có th s! dng các

thông tin phân vùng sai lnh t boot sector c

a phân vùng ch không phi là t bng phân

vùng. tránh hin tưng này, mt ý tưng là ưa v 0 a ch. b)t $u c

a mt phân vùng 1

va m

i to lp trong Linux trư

c khi s! dng các lnh format c

a MS-DOS. S! dng lnh

$ dd if=/dev/zero of=/dev/hdXY bs=512 count=1

i hdXY là phân vùng liên quan, ch/ng hn /dev/hda1 là phân vùng $u tiên trên "a

IDE $u tiên.

Linux có th (c và ghi các file trên các phân vùng FAT c

a DOS và OS/2 và các "a

mm b0ng cách s! dng h thng file DOS ưc tích hp vào nhân hoc các công c

mtool. Nhân c2ng cung cp h tr cho h thng file VFAT c

a Windows 9x và Windows

NT. Hin ti các "a phân vùng theo NTFS c2ng ang ưc nghiên cu h tr cùng v

vic h tr nén "a như là mt tính nng chu-n.

Linux c2ng có th truy cp ưc t

i h thng file HPFS c

a OS/2 nhưng ch. ch

read-only. Ngưi ta có th thc hin iu này như mt la ch(n khi biên dch nhân.

Linux c2ng h tr cho vic thao tác trên các nh dng AFFS (Amiga Fast File System)

t bn 1.3 tr v sau b0ng cách như mt la ch(n lúc biên dch hay như mt mô un riêng.

Tuy vy, iu này c2ng ch. dng mc ch. (c. Các truy cp "a mm thì chưa có h

tr bi vì s khác bit gia các iu khin "a c

a PC và Amiga.

i v

i các máy chy các h iu hành c

a Unix như BSD, System V... thì các nhân

hin ti c2ng m

i ch. có th (c h thng file UFS trên System V, Xenix, BSD, mt s sn

ph-m tha k khác như SunOS, FreeBSD, NetBSD, NeXTStep. H tr UFS c2ng ưc coi

như mt la ch(n lúc biên dch nhân hay như mt mô un.

Linux cho phép (c/vit trên các #"a SMB c

a các nhóm Windows và WinNT. Có

mt chương trình tên là Samba cho phép truy cp và h thng file mng WfW (mi*n là

dùng giao thc TCP/IP) .

i v

i các máy Macintosh thì có mt tp hp các chương trình cp ngưi dùng

có th (c, ghi trên HFS (Macintosh Hierarchical File System).

Câu hi t ra là có th chy mt chương trình Windows trong Linux hay không ?

Chương trình tên WINE ang ưc phát trin mô phng môi trưng Windows trong

Linux. Hin ti khi mun dùng hai h iu hành cùng lúc v

i Linux thì ta ã có chương

trình LILO boot. LILO boot b)t buc ta phi la ch(n h iu hành vào lúc khi ng.

Ngoài ra, còn có mt chương trình tên LOADLIN là mt chương trình DOS cho phép np

Linux (c2ng như bt k5 h iu hành khác) khin cho Linux cùng tn ti v

i DOS.

LOADLIN c bit hu dng khi ta mun cài Linux trên các #"a th 3, 4 c

a h thng

(hoc khi ta thêm mt #SCSI vào mt h thng có cha #IDE). Trong trưng hp này thì

LILO boot s7 không có kh nng tìm kim và np nhân. Do ó ta s7 phi to mt thư mc

ch/ng hn C:LINUX, t LOADLIN vào trong ó cùng v

i mt bn copy c

a nhân và ri

s! dng nó.

Chú ý: C$n to ít nht mt phân vùng Linux dư

i hn 1024 cylinder logic. 1

PH LC B. TRÌNH SON TH

O VIM

UNIX có hai b son tho là ed và vi trong ó vi ưc ưa chung hơn do vi ưc phát

trin t b son tho dòng lnh ed. Trong ch vn bn, Linux cho phép ngưi dùng s!

dng trình son tho vim mà vim chính là b son tho tương thích v

i vi. vim ưc ph$n

n ngưi dùng s! dng son tho các file vn bn ASCII, c bit là to ra các vn bn

chương trình ngun.

vim có sáu ch cơ bn:

Ch thưng (Normal mode): trong ch thưng ngưi dùng ưc

phép nhp tt c các lnh son tho thông thưng. Nu không thit lp tu5 ch(n

insertmode, ng$m nh vào ngay ch thưng khi khi ng vim. Ch

thưng còn ưc g(i là ch

lnh.

Ch o (Visual mode): ch này c2ng g$n ging như ch thưng,

ch. khác ch là lnh di chuyn có tác dng ánh du vn bn. Mt khác, các lnh

khác (không là lnh di chuyn) thc s tác dng trong phm vi nhng on vn bn

ã ưc ánh du.

Ch ch(n la (Select mode): ch này tương t như ch la ch(n

a MS-Windows. Ngưi dùng có th nhp mt ký t thuc loi in n ưc xoá

mt s la ch(n và chy ch #%&'n.

Ch #%&'n (Insert mode): Trong ch này, có th son tho vn bn

bình thưng như các b son tho quen bit khác. Vn bn ó s7 ưc %&'n vào

trong b m.

Ch dòng lnh (Command-line mode hay cmdline mode): Trong

ch này, mt dòng lnh ưc nhp ti áy c!a s #son tho. ó có th là các lnh

Ex (:), các lnh tìm kim (/ hay ?), và các lnh l(c (!).

Ch Ex (Ex mode): ging như ch dòng lnh, nhưng sau khi nhp

mt lnh, v4n trong ch Ex. Tuy nhiên còn rt nhiu hn ch i v

i các lnh

ch này.

Ngoài ra còn có nm ch ph sau:

Ch ch thc hin (Operator-pending mode): ch này ging ch

thưng, nhưng sau khi g(i mt lnh, vim s7 ch cho n khi on vn bn chu

tác ng c

a lnh ưc ưa ra.

Ch thay th (Replace mode): ch thay th là mt trưng hp c

bit c

a ch #%&'n. Ngưi dùng có th nhp m(i ký t như trong ch #%&'n, ch.

khác ch: mi ký t nhp s7 thay th cho mt ký t ã tn ti (có th g(i là ch

'#- overwrite).

Ch #%&'n-lnh (Insert Normal mode): gõ CTRL-O trong ch #%&'n

chuyn sang ch #%&'n-lnh. Ch này c2ng ging như ch thưng, nhưng

sau khi thc hin mt lnh, vim s7 tr li ch #%&'n.

Ch #%&'n-o (Insert Visual mode): ch này ưc sinh ra khi trong

ch #%&'n thc hin mt s la ch(n o. vim s7 tr v ch #%&'n sau khi s la

ch(n o ó kt thúc. 1

Ch #%&'n-la ch(n (Insert Select mode): ch này ưc khi to khi

chy ch la ch(n trong ch #%&'n. Khi ch la ch(n kt thúc, vim s7 tr v

ch #%&'n.

Vic chuyn i gia các ch trong vim ưc thc hin nh các lnh (phím lnh

hoc xâu lnh) c

a vim và ưc tp hp trong bng dư

i ây. Trong bng này, ct $u tiên

là ch ngun, hàng $u tiên là ch ích, ô giao gia hàng và ct cha các phím lnh

chuyn ch (ký hiu *1, *2, *3, *4, *5, *6 là cách vit t)t danh sách lnh ưc gii thích

sau):

cn chuyn t+i

hin

thi Thưng o

L!a

chn

231n

Thay

Dòng

lnh

Thưng v, V,

*4 *1 R :, /, ?, ! Q

ảo *2 ^G c, C -- : --

La ch(n *5 ^O, ^G *6 -- : --

T&'n <Esc> -- -- <Insert> -- --

Thay th <Esc> -- -- <Insert> -- --

Dòng lnh *3 -- -- :start -- --

Ex :vi -- -- -- -- --

Gii thích các lnh vit t)t:

*1 chuyn sang ch #%&'n t ch thưng, s! dng mt trong

các phím: i, I, a, A, o, O, c, C, s, S.

*2 chuyn sang ch thưng t ch o: ngoài <Esc>, v, V,

CTRL-V có th gõ mt phím lnh thông thưng (ngoi tr phím lnh di chuyn con

tr).

*3 chuyn sang ch thưng t ch dòng lnh:

Thc hin lnh <Enter>

Gõ CTRL-C hoc <Esc>

*4 chuyn sang ch la ch(n t ch thưng:

S! dng chut la ch(n vn bn

S! dng các phím không in ưc di chuyn du nh)c tr trong khi n

gi phím SHIFT

*5 chuyn sang ch thưng t ch la ch(n: s! dng các phím

không in ưc di chuyn du nh)c tr mà không nhn phím SHIFT.

*6 chuyn sang ch #%&'n t ch la ch(n: nhp mt ký t có

th in ưc.

Dư

i ây trình bày ni dung mt s các lnh cơ bn trong vim. 1

B.1 Khi

ng vim

B.1.1 M chương trình son tho vim

Cách ơn gin nht b)t $u dùng vim son tho mt file vn bn, là gõ mt trong ba

lnh sau:

vim [tu/-chn] b)t $u son tho hay hiu ch.nh mt file

vim [tu/-chn] <danh sách các file> b)t $u son tho mt hoc nhiu file

vim [tu5 ch(n] - son tho mt file t thit b vào chu-n

Nu tham s danh sách các file không có thì vim s7 thao tác v

i mt file m

i (vùng

m son tho rng). Ngưc li, file $u tiên trong danh sách tr thành file hin hành và

ưc (c vào trong vùng son tho. Con tr s7 xut hin $u dòng $u tiên c

a vùng này.

hư

ng n file k tip, ta ánh lnh ":next" ch lnh. son tho mt file có tên

b)t $u b0ng "-" thì phi in vào tên file du "--".

Ví d:

# vim vdvim'

"vdvim"[New File] 0,0-1 All

Lnh trên m mt c!a s #cho ngưi dùng son tho mt file m

i có tên là "vdvim"

Mt s các tu5 ch(n cơ bn:

B.1.2. Tính nng m nhiu c

a s

Trong vim, có th chia c!a s #son tho hin thi thành nhiu ph$n hay m nhiu c!a

s #cùng lúc son tho các file khác nhau.

Ví d lnh sau s7 m hai file vd1 và vd2 trên hai c!a s #son tho:

# vim -o2 vd1 vd2

+ [n] t du nh)c tr ti dòng th n (ng$m nh là dòng cui)

+ <lnh> thc hin lnh sau khi np file

+/<m4u> <file> t du nh)c tr ti dòng $u tiên có cha m4u trong file

-o[n] m n c!a s #(ng$m nh có mt c!a s #cho mt file: n=1)

--help hin th danh sách các tham s và thoát 1

vd1 0,0-1 All

vd2 0,0-1 All

"vd2" [New File]

Sau ây là mt s các lnh hay dùng:

CTRL-W chia c!a s #hin ti thành hai ph$n

:split <file> chia c!a s #và son tho <file> trên mt ph$n chia c

a c!a s #

:sf <file> chia c!a s , tìm file trên ưng d4n và son tho nó

CTRL-W CTRL-^ chia c!a s #và edit alternate file

CTRL-W n to mt c!a s #trng m

i (ging :new)

CTRL-W q dng vic son tho và óng c!a s #(ging :q)

CTRL-W o phóng to c!a s #hin hành trên toàn màn hình

CTRL-W j di chuyn tr son tho xung c!a s #dư

CTRL-W k di chuyn tr son tho lên c!a s #trên

CTRL-W t di chuyn tr son tho lên .nh c!a s

CTRL-W b di chuyn tr son tho xung áy c!a s

CTRL-W p di chuyn tr son tho n c!a s #ưc kích hot lúc trư

CTRL-W x di chuyn tr son tho n c!a s #tip theo

CTRL-W = to tt c các c!a s #có chiu cao như nhau

CTRL-W - gim chiu cao c

a c!a s #hin thi

CTRL-W + tng chiu cao c

a c!a s #hin thi

CTRL-W $ thit t chiu cao c

a c!a s #hin thi

B.1.3. Ghi và thoát trong vim

Bng dư

i ây gi

i thiu các lnh ghi ni dung file lên h thng file và thoát khi

vim sau khi ã son tho xong ni dung c

a file (tham s !n, m nu có mang ý ngh"a "tC

dòng n t7i dòng m").

:[n,m] w [!] ghi file hin thi.

:[n,m] w <file> ghi ni dung ra <file>, tr khi file ó ã thc s tn ti

:[n,m] w! <file> ghi ni dung ra <file>, nu file ã tn ti thì ghi '#lên

ni dung c2

:[n,m] w[!] >> [<file>] %&'n thêm vào <file>, nu không có file, mc nh là file

hin thi

:[n,m] w !<lnh> thc hin <lnh> trên các dòng t dòng th n n dòng

th m như thit b vào chu-n

:[n,m] up [thi gian] [!] ghi file hin thi nu nó ưc s!a i

:q [!] thoát khi vim

:wq [!] [<file>] ghi ni dung <file> (mc nh là file hin thi) và thoát

khi vim

:x [!] <file> ging :wq nhưng ch. ghi khi thc s có s thay i trong

ni dung file (ging ZZ) 1

:st [!] dng vim và khi to mt shell (ging CTRL-Z)

B.2. Di chuy n tr son tho trong Vim

B.2.1. Di chuy n trong vn bn

Di chuyn tr son tho trong vn bn là mt tính nng rt quan tr(ng trong mt trình

son tho vn bn vim. Dư

i ây là mt s các lnh thc hin vic trên (ct $u tiên có

n ch. mt s là s lưng):

N l di chuyn tr son tho v bên phi n ký t

N h di chuyn tr son tho v bên trái n ký t

n k di chuyn tr son tho lên n dòng

n j di chuyn tr son tho xung n dòng

0 di chuyn v $u dòng

^ di chuyn n t $u tiên c

a dòng hin ti

$ di chuyn n cui dòng

<Enter> di chuyn n $u dòng tip theo

n - di chuyn n $u dòng trư

c dòng hin ti n dòng

n + di chuyn n $u dòng sau dòng hin ti n dòng

n _ di chuyn n $u dòng sau dòng hin ti n-1 dòng

G di chuyn n dòng cui cùng trong file

n G di chuyn n dòng th n trong file (ging :n)

H di chuyn n dòng $u tiên trên màn hình

M di chuyn n dòng gia màn hình

n gg di chuyn n $u dòng th n (mc nh là dòng $u

tiên)

n gk di chuyn lên n dòng màn hình

n gj di chuyn xung n dòng màn hình

B.2.2. Di chuy n theo các

i tư#ng vn bn

vim cung cp các lnh dư

i ây cho phép di chuyn tr son tho nhanh theo các i

tưng vn bn và iu ó to nhiu thun tin khi biên tp, ch/ng hn, trong các trưng hp

ngưi dùng c$n xoá b hay thay i mt t, mt câu ...

N W di chuyn n t tip theo

N E di chuyn n cui c

a t th n

N B di chuyn ngưc li n t

N ge di chuyn ngưc li n t và t du nh)c tr ti ch cái cui t

N > di chuyn n n câu tip theo

N < di chuyn ngưc li n câu

N | di chuyn n n on tip theo

N | di chuyn ngưc li n on

N ]] di chuyn n n ph$n tip theo và t du nh)c tr ti $u ph$n

N [[ di chuyn ngưc li n ph$n và t du nh)c tr ti $u ph$n

n ][ di chuyn n n ph$n tip theo và t du nh)c tr ti cui ph$n

n [] di chuyn ngưc li n ph$n và t du nh)c tr ti cui ph$n 1

B.2.3. Cun màn hình

Màn hình s7 t ng cun khi di tr son tho n áy hoc lên .nh màn hình. Tuy

nhiên các lnh sau ây giúp ngưi dùng cun màn hình theo ý mun:

N <CTRL-f> cun lên n màn hình (mc nh là 1 màn hình)

N <CTRL-b> cun xung n màn hình (mc nh là 1 màn hình)

N <CTRL-d> cun xung n dòng (mc nh là 1/2 màn hình)

N <CTRL-u> cun lên n dòng (mc nh là 1/2 màn hình)

N <CTRL-e> cun xung n dòng (mc nh là 1 dòng)

N <CTRL-y> cun lên n dòng (mc nh là 1 dòng)

z<Enter> v7 li c!a s #son tho, dòng hin ti s7 là dòng trên cùng c

c!a s #(ging zt)

z. v7 li c!a s #son tho, dòng hin ti s7 là dòng gia c

a c!a

s #(ging zz)

z- v7 li c!a s #son tho, dòng hin ti s7 là dòng áy c

a c!a

s #(ging zb)

B.3. Các thao tác trong vn bn

vim có rt nhiu các lnh h tr thao tác son tho hay hiu ch.nh mt file. Ph$n dư

ây gi

i thiu chi tit v các cách thêm vn bn, hiu ch.nh vn bn hay xoá mt vn

bn.

Khi son tho vn bn, nhiu dòng có th ưc nhp b0ng cách s! dng phím Enter.

Nu có mt li c$n phi s!a, có th s! dng các phím m2i tên di chuyn tr son tho

trong vn bn và s! dng các phím Backspace hoc Delete hiu ch.nh.

B.3.1. Các lnh 431n vn bn trong vim

A %&'n vn bn vào v trí du nh)c tr hin thi (n l$n)

N A %&'n vn bn vào cui mt dòng (n l$n)

n i %&'n vn bn vào bên trái du nh)c tr (n l$n)

I %&'n vn bn vào bên trái ký t $u tiên khác trng trên dòng hin ti

(n l$n)

n gI %&'n vn bn vào ct $u tiên (n l$n)

n o %&'n n dòng trng vào dư

i dòng hin ti

n O %&'n n dòng trng vào trên dòng hin ti

:r file %&'n vào v trí con tr ni dung c

a file

:r! lnh %&'n vào v trí con tr kt qu c

a lnh lnh

B.3.2. Các lnh xoá vn bn trong vim

Bên cnh các lnh to hay %&'n vn bn, vim c2ng có mt s lnh cho phép ngưi dùng

có th xoá vn bn. Dư

i ây là bng lit kê mt s lnh cơ bn:

N x xoá n ký t bên phi du nh)c tr

N X xoá n ký t bên trái du nh)c tr

N dd xoá n dòng k t dòng hin thi

D hoc d$ xoá t v trí hin thi n ht dòng 1

N dw xoá n t k t v trí hin thi

dG xoá t v trí hin thi n cui file

d1G xoá ngưc t v trí hin thi n $u file

dn$ xoá t dòng hin thi n ht dòng th n

N,m d xoá t dòng th n n dòng th m

N cc xoá n dòng, k c dòng hin thi ri khi to ch #%&'n (Insert)

N C xoá n dòng k t v trí hin thi ri khi to ch #%&'n (Insert)

cn$ xoá t dòng hin thi n ht dòng th n ri khi to ch #%&'n

(Insert)

N s xoá n ký t và chy ch #%&'n (Insert)

N S xoá n dòng và chy ch #%&'n (Insert)

B.3.3. Các lnh khôi phc vn bn trong vim

Các lnh sau cho phép khôi phc li vn bn sau mt thao tác hiu ch.nh nào ó:

N u khôi phc li vn bn như trư

c khi thc hin n l$n thay i

U khôi phc li hoàn toàn dòng vn bn hin thi như trư

c khi thc

hin bt k5 s hiu ch.nh nào trên dòng ó

: e! hiu ch.nh li. Lưu tr trng thái c

a l$n ghi trư

N CTRL-R làm li (redo) n l$n khôi phc (undo) trư

c ó !

6.3.4. Các lnh thay th vn bn trong vim

vim còn có các lnh cho phép thay i vn bn mà không c$n phi xoá vn bn ri sau

ó ánh m

n r <ký t> thay th n ký t bên phi du tr bi <ký

R ghi '# vn bn bi mt vn bn m

i (hay

chuyn sang ch thay th - Replace trong

Vim)

n ~ chuyn n ch hoa thành ch thưng và

ngưc li

n gUU chuyn các ký t trên n dòng, k t dòng

hin ti, t ch thưng thành ch hoa

n guu chuyn các ký t trên n dòng, k t dòng

hin ti, t ch hoa thành ch thưng

n CTRL-A cng thêm n ơn v vào s hin có

n CTRL-X b

t i n ơn v t s hin có

n > [> ...] chuyn dòng th n sang bên phi x khong

trng (ging như phím TAB trong Win),

nu không có n mc nh là dòng hin ti, x

là s du ' > ' (ví d: >>> thì x b0ng 3)

n < [< ...] chuyn dòng th n sang bên trái x khong

trng (ging như phím SHIFT+TAB trong

Win), nu không có n mc nh là dòng

hin ti, x là s du ' < ' 1

n J kt hp n dòng, k t dòng hin ti, thành

mt dòng

n gJ ging như J nhưng không %&'n các khong

trng

:[n,m] ce [width] cn gia t dòng th n n dòng th m v

rng là width, nu không có width, mc

nh rng là 80

:[n,m] ri [width] cn phi t dòng th n n dòng th m v

rng là width, nu không có width, mc

nh rng là 80

:[n,m] le [width] cn trái t dòng th n n dòng th m v

rng là width, nu không có width, mc

nh rng là 80

:[n,m]s/<m4u1>/<m4u2>/[g][c] tìm t dòng th n n dòng th m và thay

th m4u1 bi m4u2. V

i [g], thay th cho

m(i m4u tìm ưc. V

i [c], yêu c$u xác

nhn i v

i mi m4u tìm ưc

:[n,m]s[g][c] lp li lnh tìm và thay th trư

c (:s) v

phm Vim m

i t dòng n n dòng m +'m

theo là các tu5 ch(n

& lp li vic tìm kim và thay th trên dòng

hin thi mà không có các tu5 ch(n

B.3.5. Sao chép và di chuy n vn bn trong vim

Ph$n này gi

i thiu v

i các các lnh cơ bn c)t và dán vn bn trong vim.

sao chép vn bn phi thc hin ba bư

c sau:

Sao chép vn bn vào mt b nh

m (Yanking)

Di chuyn du nh)c tr n v trí c$n sao chép (Moving)

Dán vn bn (Pasting)

Sau ây là các lnh c th c

a tng bư

* Sao chép vn bn vào b nh

n yw sao chép n ký t

n Y sao chép n dòng vn bn, k t dòng hin ti, vào b nh

m (ging

yy)

: [n] co [m] sao chép dòng th n vào dư

i dòng th m

* Dán vn bn:

n P dán on vn bn ưc sao chép vào bên phi v trí hin thi (n l$n)

n P dán n on vn bn ưc sao chép vào bên trái v trí hin thi (n l$n)

n Gp ging như p, nhưng ưa du nh)c tr v sau on vn bn m

i dán

n gP ging như P, nhưng ưa du nh)c tr v sau on vn bn m

i dán

: [n] put m dán m dòng vn bn vào sau dòng th n (nu không có n ng$m nh 1

là dòng hin ti)

: [n] put! m dán m dòng vn bn vào trư

c dòng th n (nu không có n ng$m

nh là dòng hin ti)

Ngoài các lnh trên, khi s! dng vim trong xterm, ngưi dùng có th s! dng chut

thc hin các thao tác cho vic sao chép vn bn. Vic này ch. thc hin ưc khi ang

trong ch son tho c

a vim. Nhn phím trái chut và kéo t im b)t $u n im kt

thúc c

a on vn bn c$n sao chép. on vn bn ó s7 ưc t ng sao vào b nh

Sau ó di tr son tho n v trí c$n dán và nháy nút chut gia, vn bn s7 ưc dán vào

v trí mun.

di chuyn vn bn trong vim, c2ng phi thc hin qua ba bư

c sau:

C)t on vn bn và dán vào b m

Di chuyn du nh)c tr t

i v trí m

i c

a on vn bn

Dán on vn bn vào v trí m

Di chuyn vn bn ch. khác sao chép bư

c $u tiên là bư

c c)t on vn bn. hãy s!

dng các lnh xoá trong vim c)t on vn bn. Ví d, khi dùng lnh dd, dòng b xoá s7

ưc lưu vào trong b m, khi ó có th s! dng các lnh dán dán vn bn vào v trí

Ngoài ra còn có th s! dng mt s lnh sau:

B.3.6. Tìm kim và thay th vn bn trong vim

vim có mt s các lnh tìm kim như sau:

/ <xâu> tìm xâu t dòng hin ti n dòng cui trong file

? <xâu> tìm xâu t dòng hin ti ngưc lên dòng $u trong file

N tìm tip xâu ưc ưa ra trong lnh / hoc ? (t trên xung dư

N tìm tip xâu ưc ưa ra trong lnh / hoc ? (t dư

i lên trên)

Xâu ưc tìm kim trong lnh / hay ? có th là mt biu thc. Mt biu thc thông

thưng là mt tp các ký t. Tp ký t này ưc xây dng b0ng cách kt hp gia các ký t

thông thưng và các ký t c bit. Các ký t c bit trong biu thc thưng là:

. thay th cho mt ký t ơn ngoi tr ký t xung dòng

\ hin th các ký t c bit

* thay th cho 0 hoc nhiu ký t

\+ thay th cho 1 hoc nhiu ký t

\= thay th cho 0 hoc mt ký t

^ thay th cho ký t $u dòng

$ thay th cho ký t cui dòng

\ < thay th cho ch b)t $u c

a t

\ > thay th cho ch cui c

a t

: [n] m [x] di chuyn dòng th n vào dư

i dòng th x

' ' dch chuyn n v trí lúc trư

' " dch chuyn n v trí lúc trư

c thc hin vic hiu ch.nh file 1

[] thay th cho mt ký t n0m trong cp du []

[^] thay th cho ký t không thuc trong cp du [] và ng sau du ^

[-] thay th cho mt tp có th t các ký t

\p thay th cho mt ký t có th in ưc

\s thay th cho mt ký t trng

\e thay th cho phím Esc

\t thay th cho phím Tab

vim s! dng ch lnh Ex thc hin các vic tìm kim và thay th. Tt c các lnh

trong ch này ưc b)t $u b0ng du ':'. có th kt hp lnh tìm kim và thay thay th

ưa ra ưc các lnh phc tp theo dng t ng quát sau:

i m bt

u>,<

i m kt thúc> s/<m-u cn thay th>/<m-u

ư#c thay

th>/[g][c]

Ví d, lnh sau ây:

:1,$s/the/The/g

tìm trong file ang son tho các t the và thay chúng bi các t The.

B.3.7. $ánh du trong vim

m |a-zA-Z| ánh du vn bn ti v trí hin thi v

i du là các ch cái |a-zA-Z|

'|a-z| dch chuyn con tr t

i v trí ã ưc ánh du bi các ch cái |a-z| trong

phm Vim file hin thi

'|A-Z| dch chuyn con tr t

i v trí ã ưc ánh du bi các ch cái |A-Z| trong

mt file bt k5

:marks hin th các ánh du hin thi

B.3.8. Các phím s

dng trong ch

&431n

Chuyn i ch

<Insert> chuyn vào ch #%&'n hoc ch thay th

<Esc> thoát khi ch #%&'n, tr li ch thông thưng

CTRL-C ging như <Esc>, nhưng ???

CTRL-O <lnh> thc hin <lnh> và tr v ch #%&'n

Di chuyn

Các phím m2i tên di chuyn tr son tho sang trái/phi/lên/xung mt ký t

SHIFT-left/right di chuyn tr son tho sang trái/phi mt t

<Home> di chuyn tr son tho v $u dòng

<End> di chuyn tr son tho v cui dòng

Các phím c bit

<Enter>, CTRL-M, CTRL-J b)t $u mt dòng m

CTRL-E %&'n ký t vào bên phi du nh)c tr

CTRL-Y %&'n mt ký t vào bên trái du nh)c tr

CTRL-A %&'n vào trư

c on vn bn ưc %&'n

CTRL- %&'n vào trư

c on vn bn ưc %&'n và dng ch #%&'n

CTRL-R <thanh ghi> %&'n ni dung c

a mt thanh ghi 1

CTRL-N %&'n t tip theo vào trư

c du nh)c tr

CTRL-P %&'n t trư

c ó vào trư

c du nh)c tr

CTRL-X ... hoàn thành t trư

c du nh)c tr theo nhiu cách khác nhau

<Backspace>, CTRL-H xoá mt ký t trư

c du nh)c tr

<Del> xoá mt ký t sau du nh)c tr

CTRL-W xoá t trư

c du nh)c tr

CTRL-U xoá tt c các ký t trên dòng hin ti

CTRL-T %&'n mt khong trng trư

c dòng hin thi

CTRL-D xoá mt khong trng trư

c dòng hin thi

B.3.9. Mt s lnh trong ch

v khi nhn phím này, có th s! dng các phím di chuyn ánh du on

vn bn hoc b ánh du (vn bn ưc ánh du có màu tr)ng)

V khi nhn phím này, mt dòng vn bn s7 ưc ánh du và có th s! dng

các phím di chuyn ánh du on vn bn hoc b ánh du

CTRL-V nhn phím này s7 ánh du mt khi vn bn và có th s! dng các phím

di chuyn ánh du on vn bn hoc b ánh du

o di chuyn v trí du nh)c tr trên khi ưc ánh du hoc b ánh du

gv ánh du li on vn bn ưc ánh du lúc trư

n aw ch(n ánh du n t

n as ch(n ánh du n câu

n ap ch(n ánh du n on

n ab ch(n ánh du n khi

B.3.10. Các lnh lp

n . lp li n l$n thay i cui

q |a-z| ghi các ký t ưc nhp vào trong thanh ghi |a-z|

n @|a-z| thc hin ni dung có trong thanh ghi |a-z| n l$n

n @@ lp li n l$n s thc hin c

a lnh @|a-z| trư

:@|a-z| thc hin ni dung c

a thanh ghi |a-z| như mt lnh Ex

:@@ lp li s thc hin c

a lnh :@|a-z| trư

:[n,m]g/m4u/[lnh] thc hin lnh (mc nh là :p) trên các dòng có cha m4u

n0m trong khong t dòng th n n dòng th m

:[n,m]g!/<m4u>/[lnh] thc hin lnh (mc nh là :p) trên các dòng không cha

m4u n0m trong khong t dòng th n n dòng th m

:sl [n] tm dng trong n giây

n gs tip tc dng trong n giây

B.4. Các lnh khác

B.4.1. Cách th!c hin các lnh bên trong Vim

:sh khi to mt shell

:! <lnh> thc hin mt lnh shell trong Vim 1

:!! lp li lnh ':! <lnh>' lúc trư

K m trang man c

a lnh trùng v

i ni dung t ti du nh)c tr

q thoát khi lnh ang thc hin tr li Vim

B.4.2. Các lnh liên quan

n file

Ngoài các lnh cơ bn như sao chép hay c)t dán, trong vim còn có mt s lnh cho

phép có th có ưc nhng thông tin c$n thit v file.

CTRL-G hin th tên file hin thi +'m theo trng thái file và v trí du

nh)c tr (trng thái có th là: ch. (c, ưc s!a, li khi (c,

file m

i) (ging :f)

n CTRL-G hin th thông tin như CTRL -G và có thêm ưng d4n $y

a file (nu n>1, tên buffer hin thi s7 ưc ưa ra)

g CTRL-G ưa ra v trí du nh)c tr theo dng: ct/t ng s ct,

dòng/t ng s dòng và ký t/t ng s ký t

:f <tên m

i> i tên file hin thi thành tên m

:ls lit kê tt c các file hin thi ang ưc s! dng trong Vim

(ging :buffer và :files)

:cd ưa thêm ưng d4n vào tên file

:w <tên file> to mt bn sao c

a file hin thi v

i tên m

i là tên file

(ging như save as trong Win)

Xác nh file c$n son tho

:e[n, /m4u] <file> son tho file, t dòng th n hoc t dòng có cha m4u, tr

khi có s thay i thc s trong file

:e[n, /m4u]! <file> luôn son tho file, t dòng th n hoc t dòng có cha m4u,

b qua m(i s thay i trong file

:e np li file hin thi, tr khi có s thay i thc s trong file

:e! luôn np li file hin thi, b qua m(i s thay i thc s

trong file

:fin [!] <file> tìm file trên ưng d4n và son tho

:e #n son tho file th n (ging n CTRL-^)

Các lnh khác

:pw ưa ra tên thư mc hin thi

:conf <lnh trong vim

thc hin lnh trong vim và ưa ra hp thoi yêu c$u xác

nhn khi có thao tác òi hi s xác nhn 1

PH LC C. MIDNIGHT COMMANDER

C.1. Gii thiu v Midnight Commander (MC)

Ngưi s! dng h iu hành MS-DOS u bit tính nng tin ích Norton Commander

(NC) rt mnh trong qun lý, iu khin các thao tác v file, thư mc, "a c2ng như là môi

trưng trc quan trong ch vn bn (text). Dù trong h iu hành Windows sau này ã

có s h tr c

a tin ích Explorer nhưng không vì th mà vai trò c

a NC gim i: Nhiu

ngưi dùng v4n thích dùng NC trong các thao tác v

i file và thư mc. Linux c2ng có mt

tin ích mang tên Midnight Commander (vit t)t là MC) có chc nng và giao din g$n

ging v

i NC c

a MS-DOS và s! dng MC trong Linux tương t như s! dng NC trong

MS-DOS.

C.2. Khi

ng MC

Lnh khi ng MC:

# mc [Tùy-chn]

Có mt s tu5 ch(n khi dùng tin ích này theo mt s dng thông dng sau:

-a Không s! dng các ký t #ho v7 các ưng th/ng khung.

-b Khi ng trong ch màn hình en tr)ng.

-c Khi ng trong ch màn hình màu.

-d Không h tr chut

-P V

i tham s này, Midnight Commander s7 t ng chuyn thư mc hin

hành t

i thư mc ang làm vic. Như vy, sau khi kt thúc, thư mc hin

hành s7 là thư mc cui cùng thao tác.

-v file S! dng chc nng View c

a MC xem ni dung c

a file ưc ch. ra.

-V Cho bit phiên bn chương trình ang s! dng.

Nu ch. ra ưng d4n (path), ưng d4n $u tiên là thư mc ưc hin th trong panel

ch(n (selected panel), ưng d4n th hai ưc hin th panel còn li.

C.3. Giao din ca MC

Giao din c

a MC ưc chia ra làm bn ph$n. Ph$n l

n màn hình là không gian hin th

a hai panel. Panel là mt khung c!a s #hin th các file thư mc cùng các thuc tính c

nó hoc mt s ni dung khác. Theo mc nh, dòng th hai t dư

i lên s7 là dòng lnh còn

dòng dư

i cùng hin th các phím chc nng. Dòng $u tiên trên .nh màn hình là thc ơn

ngang (menu bar) c

a MC. Thanh thc ơn này có th không xut hin nhưng nu kích

hot b0ng c hai chut ti dòng $u tiên hoc nhn phím <F9> thì nó s7 hin ra và ưc

kích hot.

Midnight Commander cho phép hin th cùng mt lúc c hai panel. Mt trong hai panel

là panel hin hành (panel ch(n). Thanh sáng ch(n n0m trên panel hin hành. H$u ht các

thao tác u di*n ra trên Panel này. Mt s các thao tác khác v file như Rename hay Copy

s7 mc nh s! dng thư mc Panel còn li làm thư mc ích. Tuy nhiên ta v4n có th s!a

ưc thư mc này trư

c khi thao tác vì các thao tác này $u tiên bao gi c2ng yêu c$u nhp

ưng d4n. Trên panel s7 hin th h$u ht các file và thư mc con c

a thư mc hin hành.

Midnight Commander có cơ ch hin th các kiu file khác nhau b0ng các ký hiu và màu 1

s)c khác nhau, ví d như các file biu tưng liên kt s7 có ký hiu ‘@’ $u, các file thit

b s7 có màu tím, các file ưng ng có màu en, các thư mc có ký hiu ‘/’ $u, các

thư mc liên kt có ký hiu ‘~’...

Cho phép thi hành mt lnh h thng t MC b0ng cách gõ chúng lên màn hình. Tt c

nhng gì có gõ vào u ưc hin th dòng lnh phía dư

i tr mt s ký t iu khin và

khi nhn Enter, Midnight Commander s7 thi hành lnh gõ vào.

C.4. Dùng chut trong MC

Midnight Commander s7 h tr chut trong trưng hp không g(i v

i tham s -d. Khi

kích chut vào mt file trên Panel, file ó s7 ưc ch(n, có ngh"a là thanh sáng ch(n s7

n0m ti v trí file ó và panel cha file ó s7 tr thành panel hin hành. Còn nu kích chut

phi vào mt file, file ó s7 ưc ánh du hoc xoá du tu5 thuc vào trng thái kích trư

ó.

Nu kích ôi chut ti mt file, file ó s7 ưc thi hành nu ó là file thi hành ưc

(executable program) hoc nu có mt chương trình c trưng cho riêng ph$n m rng ó

thì chương trình c trưng này s7 ưc thc hin.

Ngưi dùng c2ng có th thc hin các lnh c

a các phím chc nng b0ng cách nháy

chut lên phím chc nng ó.

Nu kích chut ti dòng $u tiên trên khung panel, toàn b panel s7 b kéo lên. Tương

t kích chut ti dòng cui cùng trên khung panel, toàn b panel s7 b kéo xung.

Có th b qua các thao tác chut c

a MC và s! dng các thao tác chut chu-n b0ng

cách gi phím <Shift>

C.5. Các thao tác bàn phím

Mt s thao tác c

a Midnight Commander cho phép s! dng nhanh b0ng cách gõ các

phím t)t (hot key). tương thích v

i mt s h thng khác, trong các bng dư

i ây v

Midnight Commander, vit t)t phím CTRL là “C”, phím ALT là “M” (Meta), phím SHIFT

là “S”. Các ký hiu t #hp phím có dng như sau:

C-<chr> Có ngh"a là gi phím CTRL trong khi gõ phím <char>. Ví d

C -f có ngh"a là gi CTRL và nhn <f>.

C-<chr1><char2> Có ngh"a là gi phím CTRL trong khi gõ phím <char1> sau

ó nh tt c ra và gõ phím <char2>.

M-<chr> Có ngh"a là gi phím ALT trong khi gõ phím <char>. Nu

không có hiu lc thì có th thc hin b0ng cách gõ phím

<Esc> nh ra ri gõ phím <char>.

S-<chr> Có ngh"a là gi phím SHIFT trong khi gõ phím <char>.

Sau ây là chc nng mt s phím thông dng.

Các phím thc hin lnh:

Enter Nu có dòng lnh, lnh ó s7 ưc thi hành. Còn nu không thì s7 tu5

vào v trí c

a thanh sáng trên panel hin hành là file hay thư mc mà

hoc vic chuyn i thư mc hoc thi hành file hay thi hành mt

chương trình tương ng s7 di*n ra.

C-l Cp nht li các thông tin trên Panel. 1

Các phím thao tác trên dòng lnh:

M-Enter hay CEnter

chép tên file v trí thanh sáng ch(n xung dòng lnh

M-Tab

hoàn thành tên file, lnh, bin, tên ngưi dùng hoc tên máy

giúp

C-x t, C-x C-t

sao các file ưc ánh du (mc nh là file hin thi) trên panel

ch(n (C-x t) hoc trên panel kia (C-x C-t) xung dòng lnh

C-x p, C-x C-p

ưa tên ưng d4n hin thi trên panel ch(n (C-x p) hoc trên

panel kia (C-x C-p) xung dòng lnh

M-p, M-n

s! dng hin li trên dòng lnh các lnh ã ưc g(i trư

ó. M-p s7 hin li dòng lnh ưc thi hành g$n nht, M-n hin

li lnh ưc g(i trư

c lnh ó

C-a ưa du nh)c tr v $u dòng

C-e ưa du nh)c tr v cui dòng

C-b, Left ưa du nh)c tr di chuyn sang trái mt ký t

C-f, Right ưa du nh)c tr di chuyn sang phi mt ký t

M-f ưa du nh)c tr n t tip theo

M-b ưa du nh)c tr ngưc li mt t

C-h, Space xoá ký t trư

c ó

C-d, Delete xoá ký t ti v trí du nh)c tr

C-@ ánh du c)t

C-k xoá các ký t t v trí du nh)c tr n cui dòng

M-C-h, MBackspace

xoá ngưc li mt t

Các phím thao tác trên panel:

Up,Down, PgUp,

PgDown, Home, End

s! dng các phím này di chuyn trong mt panel

b, C-b, C-h,

Backspace, Delete

di chuyn ngưc li mt trang màn hình

Space di chuyn tip mt trang màn hình

u, d di chuyn lên/ xung 1/2 trang màn hình

g, G di chuyn n im $u hoc cui c

a mt màn hình

Tab, C-i

hoán i panel hin hành. Thanh sáng ch(n s7 chuyn t panel c2

sang panel hin hành

Insert, C-t ch(n ánh du mt file hoc thư mc

M-g, M-h, M-j l$n lưt ch(n file $u tiên, file gia và file cui trên panel hin th1

C-s, M-s

tìm kim file trong thư mc. Khi kích hot ch này, nhng ký

t gõ vào s7 ưc thêm vào xâu tìm kim thay vì hin th trên

dòng lnh. Nu tu5 ch(n Show mini-status trong option ưc t

thì xâu tìm kim s7 ưc hin th dòng trng thái.

Khi gõ các kí t, thanh sáng ch(n s7 di chuyn n file $u tiên có

nhng ký t $u ging nhng ký t gõ vào. S! dng phím

Backspace hoc Del hiu ch.nh sai sót. Nu nhn C-s l$n na,

vic tìm kim s7 ưc tip tc

M-t chuyn i kiu hin th thông tin v file hoc thư mc

C-\ thay i thư mc hin thi

s! dng du cng la ch(n ánh du mt nhóm file. Có th s!

dng các ký t i din như ‘*’, ‘?’... biu di*n các file s7 ch(n

s! dng du tr xoá ánh du mt nhóm file. Có th s! dng

các ký t di din như ‘*’, ‘?’ biu di*n các file s7 xoá

s! dng du * ánh du hoc xoá ánh du tt c các file trong

panel

M-o

mt panel s7 hin th ni dung thư mc hin thi hoc thư mc cha

a thư mc hin thi c

a panel kia

M-y di chuyn n thư mc lúc trư

c ã ưc s! dng

M-u di chuyn n thư mc tip theo ã ưc s! dng

C.6. Th!c

ơn thanh ngang (menu bar)

Thc ơn thanh ngang trong Midnight Commander ưc hin th dòng $u tiên trên

màn hình. Mi khi nhn <F9> hoc kích chut ti dòng d$u tiên trên màn hình thc ơn

ngang s7 ưc kích hot. Thc ơn ngang c

a MC có nm mc “Left”, “File”,

“Command”, “Option” và “Right”.

Thc ơn Left và Right giúp ta thit lp c2ng như thay i kiu hin th c

a hai panel

left và right. Các thc ơn mc con c

a chúng gm:

Listing Mode ...

thc ơn này ưc dùng khi mun thit lp kiu hin th c

các file. Có bn kiu hin th:

* Full - hin th thông tin v tên , kích thư

c, và thi gian s!

i c

a file;

* Brief - ch. hin th tên c

a file;

* Long - hin th thông tin $y

v file (tương t lnh ls -l);

* User - hin th các thông tin do t ch(n v file;

Quick view C-x q xem nhanh ni dung c

a mt file

Info C-x i xem các thông tin v mt thư mc hoc file

Tree hin th dư

i dng cây thư mc

Sort order...

thc hin s)p xp ni dung hin th theo tên, theo tên m

rng, thi gian s!a cha, thi gian truy nhp, thi gian thay

i, kích thư

c, inode

Filter ... thc hin vic l(c file theo tên

Network link ... thc hin liên kt n mt máy tính

FTP link ... thc hin vic ly các file trên các máy t xa 1

Rescan C-r quét li

Thc ơn File cha mt danh sách các lnh mà có th thi hành trên các file ã ưc

ánh du hoc file ti v trí thanh ch(n. Các thc ơn mc con:

User menu F2 thc ơn dành cho ngưi dùng

View F3 xem ni dung c

a file hin thi

View file ... m và xem ni dung c

a mt file bt kì

Filtered view M-!

thc hin mt lnh l(c v

i tham s là tên file và hin th

ni dung c

a file ó

Edit F4

son tho file hin thi v

i trình son tho mc nh trên

h thng

Copy F5 thc hin copy

cHmod C-x c

thay i quyn truy nhp i v

i mt thư mc hay mt

file

Link C-x l to mt liên kt cng n file hin thi

Symlink C-x s to mt liên kt tưng trưng n file hin thi

edit sYimlink C-x C-s hiu ch.nh li mt liên kt tưng trưng

chOwn C-x o thay i quyn s hu i v

i thư mc hay file

Advanced chown

thay i quyn s hu c2ng như quyn truy nhp c

a file

hay thư mc

Rename/Move F6 thc hin vic i tên hay di chuyn i v

i mt file

Mkdir F7 to mt thư mc

Delete F8 xoá mt hoc nhiu file

Quick cd M-c chuyn nhanh n mt thư mc

select Group M-+ thc hin vic ch(n mt nhóm các file

Unselect group M- ngưc v

i lnh trên

reverse selecTion M-* ch(n các file trong thư mc hin thi

Exit F10 thoát khi MC

Thc ơn Command c2ng cha mt danh sách các lnh.

Directory tree hin th thư mc dư

i dng cây thư mc

Find file M-? tìm mt file

Swap panels C-u thc hin tráo i ni dung gia hai panel hin th

Switch panels on/of C-o

ưa ra lnh shell ưc thc hin l$n cui (ch. s! dng

trên xterm, trên console SCO và Linux)

Compare directories C-x d

thc hin so sánh thư mc hin ti trên panel ch(n v

các thư mc khác

Command history ưa ra danh sách các lnh ã thc hin

Directory hotlist C-\ thay i thư mc hin thi

External panelize C-x !

thc hin mt lnh trong MC và hin th kt qu trên

panel ch(n (ví d: nu mun trên panel ch(n hin th tt

c các file liên kt trong thư mc hin thi, hãy ch(n mc

thc ơn này và nhp lnh

find . -type l -print 1

s7 thy kt qu tht tuyt vi)

Show directory size hin th kích thư

c c

a thư mc

Command history hin th danh sách các lnh ã thc hin

Directory hotlist C-\ chuyn nhanh n mt thư mc

Background C-x j thc hin mt s lnh liên quan n các quá trình nn

Extension file edit

cho phép hiu ch.nh file ~/.mc/ext xác nh chương

trình s7 thc hin khi xem, son tho hay làm bt c iu

gì trên các file có tên m rng

Thc ơn Options cho phép thit lp, &O,# b mt s tu5 ch(n có liên quan n hot

ng c

a chương trình MC.

Configuration ... thit lp các tu5 ch(n cu hình cho MC

Lay-out ... xác lp cách hin th c

a MC trên màn hình

Confirmation ... thit lp các hp thoi xác nhn khi thc hin mt thao tác nào ó

Display bits ... thit lp cách hin th c

a các ký t

Learn keys ... xác nh các phím không ưc kích hot

Virtual FS ... thit lp h thng file o

Save setup ghi m(i s thit lp ưc thay i

C.7. Các phím chc nng

Các phím chc nng c

a Midnight Commander ưc hin th ti dòng cui cùng c

màn hình. Có th thc hin các chc nng ó b0ng cách kích chut lên nhãn c

a các chc

nng tương ng hoc nhn trên bàn phím chc nng ó.

F1 hin th trang tr giúp

F2 ưa ra thc ơn ngưi dùng

F3 xem ni dung mt file

F4 son tho ni dung mt file

F5 thc hin sao chép file

F6 thc hin di chuyn hoc i tên file

F7 to thư mc m

F8 xoá thư mc hoc file

F9 ưa tr son tho lên thanh thc ơn n0m ngang

F10 thoát khi MC

C.8. B son tho ca Midnight Commander

Midnight Commander cung cp mt b son tho khá tin dng trong vic son tho

các vn bn ASCII. B son tho này có giao din và thao tác khá ging v

i tin ích Edit

a DOS hay NcEdit c

a Norton Commander. hiu ch.nh mt s file vn bn, hãy di

chuyn thanh sáng ch(n n v trí file ó ri nhn F4, ni dung c

a file ó s7 hin ra trong

vùng son tho. Sau khi hiu ch.nh xong, nhn F2 ghi li. B son tho này có mt thc

ơn ngang cung cp các chc nng $y

như mt b son tho thông thưng. Nu ã

tng là ngưi dùng DOS và m

i dùng Linux thì nên dùng b son tho này hiu ch.nh

và son tho vn bn thay vì b son tho Vim. Sau ây là bng lit kê các phím chc nng

c2ng như các mc thc ơn trong b son tho này: 1

* Thanh th!c

ơn

Th!c

ơn File:

các thao tác liên quan n file

Open/load C-o m hoc np mt file

New C-n to mt file m

Save F2 ghi ni dung file ã ưc son tho

Save as ... F12 to mt file khác tên nhưng có ni dung trùng v

i ni dung

file hin thi

Insert file ... F15 %&'n ni dung mt file vào file hin thi

Copy to file ... C-f sao on vn bn ưc ánh du n mt file khác

About .. thông tin v b son tho

Quit F10 thoát khi b son tho

Th!c

ơn Edit:

các thao tác liên quan n vic son tho ni dung file

Toggle Mark F3 thc hin ánh du mt on vn bn

Mark Columns S-F3 ánh du theo ct

Toggle Ins/overw Ins chuyn i gia hai ch #%&'n/'

Copy F5 thc hin sao chép file

Move F6 thc hin di chuyn file

Delete F8 xoá file

Undo C-u tr v trng thái trư

c khi thc hin mt s thay i

Beginning C-PgUp di chuyn n $u màn hình

End C-PgDn di chuyn n cui màn hình

Th!c

ơn Sear/Repl:

các thao tác liên quan n vic tìm kim và thay th

Search .. F7 thc hin tìm kim mt xâu vn bn

Search again F17 tìm kim tip

Replace ... F4 tìm và thay th xâu vn bn

Th!c

ơn Command:

Các lnh có th ưc thc hin trong khi son tho

Goto line ... M-l di chuyn tr son tho n mt dòng

Insert Literal ... C-q %&'n vào trư

c du nh)c tr mt ký t

Refresh screen C-l làm tươi li màn hình

Insert Date/time %&'n ngày gi hin ti vào v trí du n)hc tr

Format paragraph M-p nh dng li on vn bn

Sort M-t thc hin s)p xp 1

Th!c

ơn Options:

Các tu5 ch(n có th thit lp cho b son tho

General ... thit lp các tu5 ch(n cho b son tho

Save mode ... ghi li m(i s thit lp ưc thay i

* Các phím chc nng

F1 hin th trang tr giúp

F2 ghi ni dung file

F3 thc hin vic ánh du on vn bn

F4 tìm và thay th xâu vn bn

F5 thc hin vic sao chép

F6 di chuyn file

F7 tìm kim xâu vn bn

F8 xoá on vn bn ưc ánh du

F9 hin th thanh thc ơn ngang

F10 thoát khi b son tho 1

PH LC D. SAMBA

D.1 Cài

t Samba

Nu các dch v chia s3 file gia các máy Windows v

i nhau và gia các máy Linux

i nhau ã ưc gii quyt thì còn li là vn chia s3 file gia các máy Linux và

Windows li là mt nhu c$u quan tr(ng. Samba hin ã tr thành cây c$u ni gia Linux và

Windows. Samba cho phép các máy tính chy Linux có th hot ng và giao tip trên

cùng mt giao thc mng v

i máy Windows. Samba server thc hin các dch v sau:

• Chia s3 mt hay nhiu h thng file.

• Chia s3 các máy in ã ưc cài t c hai phía server và client c

a nó.

• H tr các client duyt Network Neighborhood trong các máy windows.

• Kim tra xác nhn các client ng nhp vào vùng c

a Windows.

• Cung cp hoc h tr vic phân gii a ch. c

a server b0ng WINS (Windows

Internet Name Server).

d*#hình dung hơn, ta ly ví d mng ơn gin có dùng Samba. Gi s! ta có mt cu

hình mng cơ bn sau: mt máy ch

Linux có s! dng Samba v

i tên ưc t là Toltec, và

hai client trên MS Windows, v

i tên là Maya và Aztec, ưc ni v

i nhau trong mt mng

Lan và tham gia vào nhóm làm vic có tên METRAN. Ta còn gi s! máy ch

Toltec còn có

mt máy in phun tên là lp ưc ni ti ch, ng thi vic chia s3 "a cng cho phép các

máy “nhìn” thy nhau. Mô t mng trên b0ng hình v7 D.1 ưc biu di*n dư

i ây:

Hình D.1 Mt mng có nhiu h iu hành

Các vai trò c

a Samba i v

i mng Windows NT (phiên bn Samba 2.0.4b.)

Vai Trò Có th thc hin c

File Server Có

Printer Server Có

Primary Domain Controller Có (Samba 2.1 hay mun hơn)

Backup Domain Controller Không

Window 95/98 Authentication Có

Local Master Browser Có

Local Backup Browser Không

Domain Master Browser Có

Primary WINS Server Có

Secondary WINS Server Không 1

D.2 Các thành phn ca Samba

Samba thc cht cha mt s chương trình phc v cho nhng mc ích khác nhau nhng có liên quan v

i nhau. Ht nhân c

a Samba là hai deamon có nhng nhim v sau:

smbd Daemon: smbd chu trách nhim iu khin các tài nguyên ưc chia s3 gia

máy ch

Samba và các máy trm c

a nó. Nó cung cp các dch v v file, in, và trình duyt

cho các máy trm SMB thông qua mt hay nhiu mng. smdb x! lý tt c các trao i gia

máy ch

Samba và các client mng c

a nó. Ngoài ra, deamon này còn chu trách nhim

kim tra xác nhn ngưi dùng, khoá tài nguyên, và chia s3 d liu thông qua giao thc

SMB.

nmbd Deamon: nmbd là mt máy ch

dch v tên ơn gin b)t chư

c các chc nng

máy ch

dch v tên, chy v

i các giao thc WINS và NetBIOS. Daemon này l)ng ngheÕ

các yêu c$u c

a máy ch

dch v tên và cung cp các thông tin thích hp khi ưc g(i t

Nó còn cung cp danh sách duyt Network Neighborhood và tham gia vào la ch(n các i

tưng mng trong ó.

B cài t Samba còn có mt tp hp nh các công c dòng lnh Linux:

smbclient: Mt client Linux theo kiêu ftp có th dùng tin ích này kt ni v

i tài

nguyên ưc Samba chia s3.

Smbtar: Chương trình lưu tr các tài nguyên ưc chia s3, tương t như lnh tar c

Linux.

nmblookup: Chương trình cung cp NetBIOS thông qua vic tìm tên b0ng TCP/IP.

smbpasswd: Chương trình cho phép ngưưi qun tr thay i mt kh-u ã mã hóa c

Samba.

testparm: Chương trình ơn gin làm cho file cu hình Samba có hiu lc.

testprns: Chương trình kim tra liu các máy in khác nhau có ưc deamon smbd nhn

ra hay không.

Nu mun xem tng deamon thc hin nhng gì, Samba có chương trình v

i tên

smbstatus s7 a tt c các thông tin ó lên màn hình như sau:

Samba version 2.2.7-security-rollup-fix

Service uid gid pid machine

----------------------------------------------

IPC$ root root 21608 httt-09 (10.10.16.5) Fri Nov 28 09:42:52 2003

No locked files

Vic cài t samba c2ng khá ơn gin, ta c$n chu-n b các package sau:

samba-client-xxx.rpm

samba-xxx.rpm

samba-common-xxx.rpm

Trong ó xxx là s hiu phiên bn c

a samba. ng nhp v

i quyn root và sau ó ra lnh:

#rpm –ivh samba-client-xxx.rpm samba-xxx.rpm sambacommon-xxx.rpm

Nu ta không nhn li thông báo li nào c thì quá trình cài t ã hoàn tt. 2

D.3 File cu hình Samba

Nhng tên ưc bao trong các ngoc vuông dùng ký hiu cho các ph$n c

file cu hình smb.conf, mô t các chia s3 hay dch v mà Samba cung cp. Ví d,

các ph$n “test” và “homes” là các chia s3 riêng r7 i v

i "a cng; chúng cha các

tu5 ch(n ưc ánh x t

i các thư mc c th trên server Samba. Ph$n chia s3

“printers” cha các tu5 ch(n ánh x t

i các máy in khác nhau c

a servers. Tt c các

ph$n ưc xác nh trong file smb.conf, tr ph$n [global, s7 ưc coi như các chia

s3 "a cng hoc máy in cho nhng dùng kt ni v

i server Samba.

Các dòng vào còn li là các tu5 ch(n riêng ưc quy nh c th cho s chia s3 ã ưc

cp t

i. Các tu5 ch(n ó có tác dng cho t

i khi b)t $u mt ph$n m

i ưc ký hiu

trong cp ngoc vuông, hoc cho t

i im cui c

a file smb.conf ưc thit lp b0ng cách

gán giá tr cho chúng. Mi mt tu5 ch(n cu hình u có cú pháp ơn gin: option =

value

Cui cùng, ta có th dùng khong trng d ngn cách chui các giá tr trong danh sách,

hoc có th dùng các du phy, Hai cách trên là tơng ơng nhau nhng ta ch. nên dùng mt

cách hoc du phy hoc khong trng.

Ch vit hoa không có ý ngh"a gì i v

i file cu hính Samba, ngoi tr trong các v trí

mà h iu hành ưc ch. t

i không cho phép vit, bi vì h iu hành Linux phân bit ch

vit thưng và vit hoa.

Trong trưng hp dòng vào quá dài không th gói g(n trong không gian mà c!a s #

dòng lnh cho phép, ta có th vit tip dòng trong file cu hình Samba b0ng cách dùng ký

hiu du gch ngưc “\”, ví d:

comment = Su chia se dau tien la ban sao chinh cua s\

an pham phan mem Teamworks moi

Có th thay i file smb.conf và bt k5 tu5 ch(n nào c

a nó vào thi im bt k5 trong

khi các daemon Samba ang chy. Theo mc nh, Samba kim tra file cu hình c

a mình

c 60 giây mt l$n tip nhn cá thay i m

i. Nu không mun ch i lâu như vy, bn

có th b)t các daemon ó np li b0ng cách g!i tín hiu SIGHUP t

i chúng, hoc ch. ơn

gin là khi ng li. Ví d, nu tin trình smbd có PID là 893, ta có th b)t nó (c li file

cu hình b0ng lnh sau ây:

# kill –SIGHUP 893

Không phi tt c các thay i u ưc cá máy client chp nhn ngay. Ví d, các tài

nhuyên chia s3 hin thi ang ưc s! dng s7 không ưc ng ký cho n khi các máy

client c)t các ni kt ri kt ni li t

i các tài nguyên ó. Thêm na, c2ng s7 không ưc

ng ký ngay lp tc. iu ó giúp cho các máy client tích cc không b ng)t ni kt mt

cách bt ng hoc gp phi các vn không ưc ch i v truy cp tài nguyên khi phiên

làm vic v4n ang ưc m.

Các bi

n: Samba có mt tp hp $y

cá bin xác nh các c trưng c

a server

Samba và c

a cá máy client ni v

i nó. Mi mt bin ưc b)t $u b0ng du ph$n trm

“%”, tip theo là mt ký t ơn vit hoa hoc vit thưng và ch. có th ưc dùng bên v

phi c

a dòng linh tu5 ch(n cu hình theo cú pháp potion = variable nh trong câu li lnh ví

d sau:

[pub]

path = /home/ftp/pub/%a 2

Ký hiu bin %a có ngh"a i din cho kin trúc c

a máy tính client, như WinNT ch.

các máy tính chy trên Windows NT, Win95 – cho máy Windows 95 hoc 98, hay như

WfWg – cho Windows for Worrgroups (Windows 3.11). Theo cách vit trên, Samba s7 gán

ưng d4n chung ch. t

i tài nguyên ưc chia s3 trong ph$n [pub] cho các máy client chy

trên Windows NT, gán ưng d4n khác cho các máy Windows 9x, và mt ưng d4n na

cho các máy v

i Windows for Worrkgroups. Nói cách khác, các ưng d4n mà theo ó mi

máy client nhn thy tài nhuyên chia s3 s7 khác nhau, tu5 thuc vào kin trúc c

a client.

Bin $nh ngh)a

Các bin ca máy client

%a Kin trúc c

a các máy client(ví d, Samba, wfwg, winNT, win95,

hoc UNKNOWN).

%I a ch. IP c

a client(ví d, 192.168.220.100).

%m Tên NetBIOS c

a client.

%M Tên DNS c

a client.

Các bin v ngưi dùng

%g Nhóm chính c

a %u

%G Nhóm chính c

a %U

%u Thư mc home hin thi c

a %u.

%U Tên ngưi dùng ưc yêu c$u trên máy client

Các bin v tài nguyên

ư#c chia s5

%p ưng d4n cho automounter t

i thư mc gc c

a tài nguyên ưc

chia s3, nu thư mc ó khác v

i %P

%P Th mc gc hin thi c

a tài nguyên ưc chia s3.

%S Tên hin thi c

a tài nguyên ưc chia s3.

Các bin ca server

%d nh danh tin trình (PID) server hin thi.

%h Tên host DNS c

a server Samba.

%L Tên host NetBIOS c

a server Samba

%N Th mc home c

a server Samba, ly t file ánh x (map) c

automount.

%v Phiên bn Samba.

Các bin khác

%R Mc c

a giao thc SMB ưc tho thun thit lp.

%T Ngày gi hin ti.

Danh sách các bin c

a Samba

D.4 Các phn

c bit ca file cu hình Samba

Phn [global]: Ph$n [global] xut hin h$u như trong m(i file cu hình Samba, thm

chí khi trong ó không có dòng lnh b)t buc nào. M(i tu5 ch(n ưc thit lp trong ph$n

này u ưc áp dng i v

i tt c các tài nguyên chia s3 khác, vì ni dung c

a ph$n này

s7 ưc sao chép vào các ph$n khác. Nhưng các ph$n khác, nu c2ng có các tu5 ch(n ging

như trong ph$n [global], thì trong các ph$n ó, các tu5 ch(n s7 ưc xác nh v

i các giá tr

i ưc ghi '#lên các lên các giá tr c2 c

a [global]. Ta có th cu hình server 2

Samba, $u tiên ta phi chú ý n ba tu5 ch(n cu hình cơ bn xut hin trong ph$n

ửglobalứ c

a file cu hình smb.conf:

[global]

Server configuration parameters

netbios name = HYDRA

server string = Samba %v on (%L)

workgroup = SIMPLE

Tu* chn netbios name: cho phép t tên NetBIOS cho server. Ví d:

netbios name = DHQGHN

Giá tr mc nh cho tu5 ch(n này là tên máy c

a server (ph$n bên trái cùng c

a tên

DNS $y

). Ví d, tên NetBIOS mc nh c

a máy hut.edu.vn s7 là HUT. Thông thưng,

ngưi ta t tên NetBIOS khác v

i tên DNS hin thi.

Vic thay i tên NetBIOS c

a server không ưc khuyn khích nu không có lý do

chính áng, nu như tên ó không phi là duy nht vì mng LAN ưc chia ra thành hai

hay nhiu vùng DNS. Ví d, khi mng hut.edu.vn b chia thành hai vùng v

i các server

là hut.lythuyet.edu.vn và hut.thuchanh.edu.vn thì tên NetBIOS c2 là HUT bây

gi có th thành các tên HUTLYTHUYET và HUTTHUCHANH.

Tùy chn server string: Thông s c

a server string xác nh ni dung dòng chú thích s7

xut hin cnh tên c

a server Samba trong c c!a s #Network Neighborhood (khi ch

Details) l4n c!a s #qun lý in c

a Microsoft Windows. Bn có th dùng các bin chu-n

cung cp thông tin cho dòng mô t ó, ví d trên ta ã s! dng hai bin là %v và %L.

Tùy chn workgroup: Thông s c

a tu5 ch(n workgroup thit lp nhóm làm bic hin

thi, nơi mà server Samba t thông báo cho các thành biên c

a mng v mình. Các clients

mun truy cp ưc tài nguyên ưc chia s3 trên server Samba phi cùng thuc v mt

nhóm làm vic NetBIOS. Nên nh

r0ng các nhóm làm vic phi có các tên nhóm NetBIOS

thc th, tuân theo quy t)c t tên NetBIOS.

Cu hình chia s) #a c&ng

Trong ví d ph$n trư

c ta ã nh)c n r0ng do chưa có tài nguyên ưc chia s3 nên

c!a s #chi tit c

a server hydra ang còn trng. Bây gi ta tip tc làm vic c

i file cu

hình Samba và to ra mt "a cng ưc chia s3 còn rng có tên là [data]. ây là các

ng tác c$n thêm vào t ưc kt qu va nêu:

SampleDataDrive]

comment=Data Drive

path = /export/samba/data

writable = yes

guest ok = yes

Tài nguyên ưc chia s3 ửSampleDataDriveứ thưng là "a cng ưc Samba chia

s3 và ánh x t

i thư mc /export/samba/data trên server Samba. Ta ã cho

thêm mt dòng vào có chú thích mô t tài nguyên ưc chia s3 ó là Data Drive, c2ng

như gán cho bn thân tài nguyên ó mt cái tên SampleDataDrive.

Tài nguyên ưc chia s3 ưc thit lp có quyn ghi cho các ngưi dùng. Giá tr mc

nh c

a tu5 ch(n này là ch. (c. Trong phương án không c$n nc bo mt cht ch7 như

ây, ta t giá tr yes cho tu5 ch(n guest ok, cho bt k5 ai c2ng có th kt ni ưc 2

i tài nguyên va ưc chia s3. Trên máy UNIX có cài t Samba ta to thư mc

/export/samba/data v

i quyn root b0ng các lnh sauUV

# mkdir /export/samba/data

#chmod 777 /export/samba/data

Bây gi, nu ta li kt ni v

i server hydra (b0ng cách kích phím chut vào biu tưng

a server trong c!a s #Network Neighborhood c

a Windows), mt thư mc ưc chia s3

i tên data ã xut hin.

Tu/ chn Thông s Chc nng Mc

nh Phm vi

Path

(directory)

String

(ưng d4n

n thư

mc)

t thư mc UNIX dùng

cho chia s3 "a cng hoc

cho vic xp hàng ch bi

máy in ưc chia s3.

/tmp Share

Guest ok

(public)

Nh phân

(yes/no)

Nu t là yes, s7 không

d$n kim tra xác nhn

ngưi dùng 3 truy cp tài

nguyên ưc chia s3 này.

no Share

Comment

String (xâu

ký t)

t chú thích s7 xut hin

cùng tài nguyên ưc chia

s3.

Không có Share

volume String

t tên cho #"a, theo

dng c

a DOS.

Tên c

a tài

nguyên

ưc chia

Read only

Nh phân

(yes/no)

Nu là yes, cho phép truy

cp ch. (c t

i tài nguyên

ưc chia s3.

yes Share

Writeable

(write ok)

nh phân

(yes/no)

Nu là no, cho phép truy

cp ch. (c t

i tài nguyên

ưc chia s3.

Các tu5 ch(n cơ bn chia s3 "a cng

Các tu* chn v" mng ca Samba

Tu/ chn Thông s Chc nng Mc

nh Phm vi

hosts

allow

(allow

hosts)

String (danh

sách tên máy)

Xác nh các máy có th

kt ni v

i Samba. Không có Share V

Hosts deny

(deny

hosts)

String (danh

sách tên máy)

Xác nh các máy không

th kt ni v

i Samba. Không có Share

Bind

interfaces

only

Nh phân

(yes/no)

Nu t là yes, Samba s7

ch. liên kt t

i các giao

din xác nh bi tu5 ch(n

no V Global 2

interfaces.

socket

address

String (a ch.

IP)

t a ch. IP ngheÕ,

dùng cho trng hp có

nhiu giao thc o trên

servers.

Không có Global

Các tu5 ch(n cu hình mng

Tùy chn hosts allow: Tu5 ch(n này xác nh các máy có quyn truy cp các tài

nguyên ưc chia s3 trên servers Samba, ưc vit như danh sách các máy hay a ch. IP

a chúng, cách nhau b0ng du phy hoc khong trng. Ta có th t ưc mt chút ít

mc bo mt, ch. ơn gin b0ng cách t a ch. mng con LAN c

a mình vào ch giá

tr c

a tu5 ch(n này. Ví d:

hosts allow = 192.168.200. localhost

Chú ý r0ng ta t localhost (hoc a ch. 127.0.0.1) v trí sau a ch. c

a mng con.

Mt trong s các li thưng thy khi dùng tu5 ch(n hosts allow là cm luôn servers Samba

liên h v

i chính nó. Chương trình smbpasswd s7 c$n ưc kt ni v

i servers Samba như

là mt client thay i mt kh-u mã hóa c

a ngưi dùng. Thêm na, vic duyt ti ch

c2ng òi hi có ưc ng nhp ti ch.

Sau ây là các quy t)c c

a Samba quy nh cho vic dùng các tu5 ch(n hosts allow

và hosts deny:

- Nu không có tu5 ch(n allow hoc deny nào ưc xác nh trong file cu hình

smb.conf Samba s7 cho phép các kt ni t bt k5 máy nào mà h thng Unix

chp nhn

- Nu có các tu5 ch(n allow hoc deny ưc xác trong ph$n !global c

a file cu

hình smb.conf, chúng s7 ưc áp dng cho tt c các tài nguyên ưc chia s3,

thm chí khi mt tài nguyên nào ó có tu5 ch(n ghi '#lên ưc xác nh.

- Nu ch. có tu5 ch(n allow ưc xác nh cho mt tài nguyên ưc chia s3, ch.

có các máy ưc lit kê m

i có quyn truy cp tài nguyên ó. Các máy khác u

b cm.

- Nu ch. có tu5 ch(n deny ưc xác nh cho mt tài nguyên ưc chia s3, m(i

máy không có trong danh sách u có quyn s! dng tài nguyên ó.

- Nu c hai tu5 ch(n allow và deny ưc xác nh, mt máy ã xut hin trong

danh sách ưc phép thì không có mt trong danh sách b cm. Nu không máy

ó s7 b cm truy cp vào tài nguyên ưc chia s3.

Chý ý: C-n thn tránh trng hp ta cho phép mt máy nào ó, nhưng sau y li cm c

mng con mà máy y tham gia.

hosts deny: Tu5 ch(n hosts deny xác nh các máy không có quyn truy nhp tài

nguyên ưc chia s3, ưc vit như danh sách các tên máy hoc a ch. IP c

a chúng, cách

nhau b0ng du ph-y hay khong trng v

i cú pháp ging như

i v

i tu5 ch(n hosts

allow trên. Ví d, hn ch truy cp t

i servers t mt máy, tr t vùng example.com,

ta có th vit:

hosts deny = ALL EXCEPT.example.com 2

Ging như hosts allow, không có giá tr mc nh cho tu5 ch(n hosts deny. Nu mun

cho phép hay cm truy cp t

i tài nguyên ưc chia s3 c th ta phi qua c hai tu5 ch(n

hosts allow và hosts deny trong ph$n ửglobalứ hay nu có dng thì phi ghi '#

giá tr m

i trong ph$n cu hình cho tài nguyên ưc chia s3 ó.

interfaces: Tu5 ch(n interfaces lit kê các a ch. mng mà ta mun servers Samba

nhn bit và áp ng. Tu5 ch(n này rt tin li nu ta mun máy tính tham gia ng thi

nhiu mng con. Nu không ưc dùng Samba tìm giao din mng chính c

a servers (th-

ưng là card Ethernet $u tiên) khi khi ng và t cu hình hot ng ch. trong mng

con có giao din mng ó. Ta phi dùng tu5 ch(n này b)t buc Samba phi thc hin

mng con khác na trong mng c

a ta.

Giá tr c

a tu5 ch(n là mt hay nhiu b gm các ôi a ch. IP/ mt n mng, ging

như trong ví d sau:

interfaces = 192.168.220.100/255.255.255.0 192.168.210.30/255.255.0

Có th dùng nh dng mt n bít CIDR nh sau:

interfaces = 192.168.220.100/24 192.168.210.30/24

S c

a mt n bít ch. s $u tiên ưc bt trong mt n mng, ví d s 24 ngh"a là 24

bít $u tiên (trong s tt c 32 bit) s7 ưc kích hot, hay ông ngh"a v

i giá tr mt n

mng 255.255.255.0. Tương t nh vy, s 16 tương ương v

i mt n 255.255.0.0, và 8-

i 255.0.0.0. Tuy nhiên, tu5 ch(n này có th hot ng không úng nu ta dùng DHCP

(phân phi a ch. IP ng).

Bind interfaces only: Tu5 ch(n này có th ưc dùng b)t buc các tin trình smbd

và nmbd phc v các yêu c$u SMB ch. cho các a ch. ưc xác nh bi tu5 ch(n

interfaces mà thôi. Tin trình nmbd bình thưng liên kt giao din (0.0.0.0.) trên các c ng

137 và 138 t

i tt c các a ch., cho phép chúng nhn các thông báo phân phi công cng

t kh)p m(i nơi. Tuy nhiên, nu ta ghi '#lên giá tr ó b0ng:

bind interfaces only = yes

Thì ch. các gói i t các a ch. ngun xác thông qua tu5 ch(n interfaces m

i ưc chp

nhn. V

i smbd, tu5 ch(n này c2ng b)t Samba không phc v các yêu c$u v file c

a các

mng con ngoài danh sách c

a tu5 ch(n interfaces. Nu mun cho phép có các ni kt

mng tm thi, như dng SLIP hoc ppp, ta không ưc dng tu5 ch(n này. Nói chung, tu5

ch(n này ít ưc dùng, và thưng ch. có nhng ngưi qun tr $y kinh nghim m

i ý t

nó.

Nu t giá tr cho bind intefaces only là yes, ta phi thêm a ch. c

a máy ti ch

(127.0.0.1) vào danh sách c

a interfaces, nu không smbpasswd s7 không th hot ng

ưc.

socket address: Tu5 ch(n socket address quy nh a ch. nào trong s ưc xác nh

bi interfaces s7 “ghe” tc là ch các kt ni. Samba theo mc nh chp nhn tt c các

ni kt v

i tt c các a ch.. Khi ưc dùng trong file smb.conf, tu5 ch(n này hn ch s

a ch. mà Samba s7 dùng ch các ni kt. Vi d:

Interfaces = 192.168.220.100/24 192.168.210.30/24

Socket address = 192.168.210.30

Bình thưng, tu5 ch(n này không ưc khuyên dùng.

Nu như có dùng các mt kh-u ã mã hoá, ta phi thêm vào mt dòng có ni dung

encrypt passwords=yes vào file cu hình trên.

Sau khi ã son tho ni dung như trên c

a file smb.conf và t nó vào úng v trí c$n

thit, ta khi ng li server Samba và dùng các máy client Windows kim tra kt qu. 2

Tt nhiên các máy client Windows ó c2ng phi thuc v nhóm SIMPLE – trong ví d ta

v4n dùng t $u chơng – ó là các máy phoenix và chimaera.

M(i tu5 ch(n xut hin tr

c ph$n ưc ánh du b0ng ngoc vuông “[]”$u tiên, tc là

bên ngoài ph$n [lobal] c2ng ưc coi là nhng tu5 ch(n chung.

Phn [mes] Nu mt client nào ó c g)ng kt ni t

i tài nguyên ưc chia s3 không

ưc nêu trong file cu hình smb.conf, Samba s7 tìm tài nguyên ưc chia s3 ửhomesứ

trong file cu hình. Nu ph$n này tn ti, tên c

a tài nguyên ưc chia s3 không xác nh

kia s7 ưc coi như tên ngưi dùng c

a Linux và ưc yêu c$u tìm trong cơ s d liu mt

kh-u c

a server Samba. Nu như có tên ngưưi dùng ó, Samba coi máy ưc nói t

trên là mt ngưưi dùng Linux ang c kt ni t

i th mc home c

a mình trong server.

Ví d, gi s! mt máy client kt ni v

i server Samba hydra l$n $u tiên, và c truy cp

i tài nguyên ưc chia s3 có tên là [dung]. Trong file smb.conf, không có tài nguyên

ưc chia s3 nào tên là ửdungứ ưc xác nh, nhng li có ph$n [homes], vì th Samba

tìm file cơ s d liu mt kh-u và tìm xem có tài khon ngưưi dùng dung trong h thng

hay không, Sau ó Samba kim tra m$y kh-u ưc client cung cp và so sánh v

i mt kh-u

a ngưưi dùng Linux dung - hoc trong file cơ s d liu mt kh-u nu dùng mt kh-u

mã hoá. Nu các mt kh-u ó trùng nhau, Samba nhn bit ch)c là ngưưi dùng dung có

quyn và ang mun kt ni t

i th mc home c

a mình trong máy Linux. Sau ó Samba s7

t to tài nguyên ưc chia s3 ưc g(i là ửdungứ cho ngưi dùng dung.

Ngưi ta c2ng áp dng phơng pháp ưc thc hin v

i ph$n [homes] to tài khon

ngưi dùng m

i, +'m theo mt kh-u.

Phn [printers]: Ph$n c bit th ba g(i là [printers] tương t như ph$n

[homes]. Nu mt client c kt ni t

i tài nguyên ưc chia s3 không có mt trong file

cu hình smb.conf file, và nu tên c

a nó không th tìm ưc trong file mt kh-u, Samba s7

kim tra xem nó có phi s chia s3 máy in cho client ó. Samba thc hin iu ó thông

qua vic (c file d liu máy in (thưng là /etc/printcap hay /etc/terminfo)

xem có tên c

a tài nguyên ưc chia s3 ó hay không. Nu có, Samba to ra tài nguyên

ưc chia s3 v

i tên liên quan t

i vic chia s3 máy in. có th in ưc trong Samba ta

phi thêm các tu5 ch(n printer driver, printer driver file, và printer

driver location vào file cu hình smb.conf c

a Samba. Tu5 ch(n chung printer

driver file ch. n file printers.def phi ưc t vào ph$n [global]. Các tu5 ch(n còn li

ưc t vào ph$n tài nguyên máy in ưc chia s3 mà ta mun cu hình mt cách t ng

các trình iu khin máy in. Giá tri cho printer driver phi trùng v

i xâu ưc hin ra trong

Printer Winzard trên h thng Windows. Giá tr c

a printer driver location là -

ng d4n c

a tài nguyên PRINTER$ mà ta thit lp, ch không phi là ng d4n UNIX

trên server. Do ó, ta có th dùng các dòng mã sau ây trong file cu hình Samba:

[global]

printer driver file = /usr/local/samba/print/printers.def

[hpdeskjet]

path = /var/spool/samba/printers

printable = yes

printer driver = HP DeskJet 560C Printer

printer driver location = \\%L\PRINTER$

Ging như i v

i ph$n [home], ta không c$n phi bo trì tài nguyên ưc chia s3 cho

mi mt may in c

a h thng trong file cu hình smb.conf. Thc vy, Samba luôn da vào 2

vic ng ký máy in c

a Linux nu ta c$n n, và cung cp các máy in ã ng ký cho các

client. Tuy nhiên, có mt hn ch nh: nu tài khon ngưưi dùng và máy in u có tên là

hai, Samba bao gi c2ng tìm tài khon ngưưi dùng tr

c tiên, bt k là client thc ra là c$n

kt ni v

i máy in.

Các chi tit G'# vic thit lp tài nguyên ưc chia s3 ửprintersứ ưc trình bày

trong ph$n liên quan t

i vic in và phân gii tên.

Các tu* chn cu hình: Các tu5 ch(n trong file cu hình Samba ưc chia s3 làm hai

loi: global (toàn cc) và share (chia s3). Mi mt loi quy nh mt tu5 ch(n s7 ưc xut

hin âu trong file cu hình.

Global (toàn cc): Các tu5 ch(n global phi có mt ch. trong ph$n [global]

mà thôi. ây là các tu5 ch(n thưng ch. ps dng xác nh hot ng c

a chính server

Samba.

Share: Các tu5 ch(n share có th xut hin trong các tài nguyên ưc chia s3 c th,

hoc c trong ph$n [global]. Nu có mt trong ph$n [global], chúng s7 xác nh

các giá tr mc nh cho tt c các tài nguyên ưc chia s3, chng nào cha b các tu5 ch(n

cùng tên ti các ph$n tài nguyên ưc chia s3 c th ghi '#nhng giá tr m

D.5 Qun lý ngưi dùng trong Samba

Samba có kh nng qun lý ngưi dùng có kh nng truy cp vào máy ch

Samba. Nó

có kh nng qun lý ngưi dùng khá c lp v

i h thng ngưi dùng h thng. Thông

thưng các thông tin v ngưi dùng s7 ưc lưu trong file smbpasswd, file này n0m trong

thư mc /etc/samba. thêm mt ngưi dùng cho samba qun lý, ngưi dùng ó phi là

mt ngưi dùng trong h thng. Sau ó, thao tác v

i nhng ngưi dùng c

a samba, ta có

công c smbpasswd.

smbpasswd [-a][-x][-d][-e][-h][-s] [ tên người dùng ]

Trong ó,

- a : tu5 ch(n này cho phép ta thêm mt ngưi dùng m

i vào trong danh sách ngưi

dùng c

a samba.

- x : tu5 ch(n này cho phép xoá b mt ngưi dùng trong danh sách ngưi dùng c

samba.

- d : tu5 ch(n này cho phép ta khoá (disable) mt ngưi dùng trong danh sách

ngưi dùng c

a samba.

- e : tu5 ch(n này cho phép ta m khoá (enable) mt ngưi dùng trong danh sách

ngưi dùng c

a samba mà ngưi dùng ó ã b khoá b0ng tham s -d.

- <tên ngưi dùng>: tên c

a ngưi dùng ta mun x! lý.

Ch/ng hn, mun thêm mt ngưi dùng vào trong danh sách ngưi dùng c

a samba, ta

dùng lnh (s! dng lnh này v

i quyn root):

#smbpasswd –a thanhnt

Trong ó ngưi dùng thanhnt phi là mt ngưi dùng h thng. Sau khi ánh lnh này,

máy s7 hi ta ánh vào mt kh-u cho ngưi dùng m

i này, và samba cho phép ngưi dùng

do nó qun lý có th có mt kh-u khác v

i mt kh-u h thng c

a ngưi dùng ó.

New SMB password:

Retype new SMB password:

Password changed for user thanhnt. 2

Lưu ý là mt kh-u s7 ưc hi hai l$n m bo tính chính xác và mt kh-u s7 không

ưc hin th ra màn hình. Nu thành công thì ta s7 nhn ưc thông báo như trên. Ta c2ng

có th dùng lnh này thay i mt kh-u c

a mt ngưi dùng b0ng lnh (thc hin b0ng

quyn root):

#smbpasswd thanhnt

Khi ó nó s7 thông báo cho ta nhp mt kh-u hai l$n ging như trên. Còn trong trưng

hp là mt ngưi dùng bình thưng thì mun thay i mt kh-u samba cho chính ngưi

dùng ó ta ch. c$n ánh:

#smbpasswd

Old SMB password:

New SMB password:

Retype new SMB password:

Mismatch - password unchanged.

Unable to get new password.

Trong trưng hp trên, máy s7 yêu c$u ta nhp mt kh-u c2 trư

c khi nhp mt kh-u

i, nu có sai sót (mt kh-u c2 không úng hoc mt kh-u m

i không kh

p nhau) thì ta s7

nhn ưc thông báo li.

Nu mun xoá ngưi dùng ra khi danh sách ngưi dùng thì s! dng lnh (v

i quyn

root):

#smbpasswd –x thanhnt

Còn nu mun mt ngưi dùng trong danh sách v4n tn ti nhưng không có hiu lc,

thì ta có th khoá ngưi dùng ó b0ng lnh:

#smbpasswd –d thanhnt

Khi ó ngưi dùng thanhnt tuy v4n còn n0m trong danh sách nhưng không ưc samba

coi là ngưi dùng hp l na. Khi mun khôi phc ngưi dùng này có các quyn như ban

$u thì ta có th khôi phc b0ng lnh:

#smbpasswd –e thanhnt

D.6 Cách s

dng Samba t" các máy trm

D.6.1 Cách s

dng t" các máy trm là Linux

Samba có cung cp mt công c nh0m s! dng các thư mc chia s3 theo giao thc SMB

trong mng LAN, ó chính là smbclient. V

i công c này ta có th thao tác v

i tài nguyên

ưc chia s3 trên mng, ch/ng hn như kt ni vào mt thư mc chia s3 trên mt máy nào

ó thao tác, sao chép file t thư mc ó. smbclient c2ng ging như mt chương trình

client ftp.

smbclient <tên d

ch v> [-U <tên ngưi dùng> ] [ -W <tên

mi+n hoc group> ] –L [<tên netbios>]

Trong ó:

- <tên dch v> : là tên c

a dch v mun s! dng, có dng //Maychu/dichvu. Maychu

là tên netbios c

a máy ch

cung cp dch v, còn dichvu là tên c

a dch v mun s!

dng. Ch/ng hn như //dulieu/setups, thì tên máy ch

c$n truy nhp là dulieu, còn 2

setups là tên thư mc mun tham chiu n. Ta c2ng có th s! dng a ch. IP thay

cho tên netbios dư

i dng //192.168.0.12/setups.

- U <tên ngưi dùng> : là tên ngưi dùng mun s! dng tài nguyên ó.

- W <tên min hoc group> : là tên min hoc group mà máy ch

ó thuc vào.

- L <tên netbios> : là tên netbios c

a máy ch

ta mun xem các dch v mà máy ch

ang cung cp.

Ví d, xem thông tin v các thư mc chia s3 c

a mt máy ng thi cùng v

i các

thông tin v các máy trong min, các máy min khác ta dùng lnh:

# smbclient -L 10.10.16.5 -U thanhnt -W httt

Thì máy s7 hi ta mt kh-u ng v

i ngưi dùng trên, sau khi ánh úng mt kh-u ta s7

thu ưc kt qu:

added interface ip=10.10.16.23 bcast=10.10.255.255 nmask=255.255.0.0

Password:

Domain=ửCHTTTMPIứ OS=ửUnixứ Server=ửSamba 2.2.3aứ

Sharename Type Comment

--------- ---- -------

netlogon Disk Network Logon Service

public Disk Public Stuff

Source Disk Source and documents for vietseek

IPC$ IPC IPC Service (Samba Server)

ADMIN$ Disk IPC Service (Samba Server)

thanhnt Disk Home Directories

Server Comment

--------- -------

HTTT-23 Samba Server

Workgroup Master

--------- -------

BCNK.FOTECH VINHTQ

BMVT NGUYENHONG

CHTTTMPI HTTT-23

ECC HUNGTN

FOTECH ANHNV

FOTECH-CTSV MAIPT

s! dng mt dch v (mt thư mc chia s3 ch/ng hn) ta có th dùng lnh như sau:

# smbclient //10.10.16.5/setup -U thanhnt -W httt

Trong trưng hp này ta s7 ưc máy hi mt kh-u, nu thành công thì nó s7 cho ta

mt phiên làm vic v

i dch v ó, c th ta s7 ưc mt phiên làm vic v

i thư mc, ta có

th sao chép file trên thư mc này vào máy hin ti và ngưc li.

added interface ip=10.10.16.23 bcast=10.10.255.255

nmask=255.255.0.0

Password:

Domain=[CHTTTMPI] OS=[Unix] Server=[Samba 2.2.3a] 2

smb: \>

smb: \> ls

. D 0 Tue Sep 11 12:03:53 2001

.. D 0 Tue Sep 11 12:03:53 2001

ee120-ta D 0 Wed Aug 29 09:37:14 2001

fa01 D 0 Fri Sep 21 09:47:34 2001

60472 blocks of size 2097152. 52606 blocks available

smb: \> cd fa01\ee120-kmm

smb: \> put hello.p [send files from local to remote]

smb: \> get interruptq.doc [receive files to local from

remote]

smb: \> quit

Khi du nh)c hin ra, xem các lnh thao tác, ta có th ánh lnh help. Sau khi

kt thúc phiên làm vic, ta dùng lnh quit thoát.

t gn mt th mc chia s) vào mt th mc trong h thng file hin ti:

Trong trưng hp ta không mun dùng các lnh smbclient cho tng phiên làm vic

khi mà ta s7 có nhiu thao tác v

i thư mc ưc chia s3 ó, gii pháp tt nht là kt

g)n thư mc chia s3 ó vào thành mt thư mc trên máy cc b. Khi ó thư mc

ưc kt g)n s7 tr thành mt thư mc bình /ng như các thư mc trên máy cc b.

M(i vic thao tác s7 tr nên thun tin hơn rt nhiu. làm iu ó ta dùng lnh

i quyn root):

#smbmount //10.10.16.5/setup /mnt/smb –o username=thanhnt

hoc

#mount –t smbfs //10.10.16.5/setup /mnt/smb –o

username=thanhnt

Khi ó máy s7 hi mt kh-u, khi thành công thì ta s7 ánh x ưc thư mc chia

s3 setup trên máy 10.10.16.5 thành mt thư mc /mnt/smb trên máy c

a mình. Khi

nào xong ta có th b kt g)n ó b0ng lnh:

#smbmount /mnt/smb

hoc

#umount /mnt/smb

D.6.2 Cách s

dng t" các máy trm là Windows

Ta ch(n menu start, ta ch(n run, sau ó ánh vào tên máy mà ta mun s! dng

mt dch v nào ó như trên hình D.2. 2

Hình D.2 S! dng dch v samba t máy trm Windows

Sau ó máy s7 hi ta tên ngưi dùng và mt kh-u dùng truy cp. Sau khi nhp

các thông tin, nu thành công thì ta s7 ưc mt c!a s #hin th danh sách các

dch v c

a máy ch

samba ó cung cp như hình D.3.

Hình D.3 Danh sách các dch v trên mt samba server

Cho phép ánh x mt thư mc trên mt samba server thành mt #"a trêm máy

trm Windows b0ng cách trên c!a s #hin danh sách các tài nguyên trên ta nháy phi

chut vào thư mc ta mun ánh x, sau ó ch(n “Map network drive” như trên hình

D.4. 2

Hình D.4 To mt ánh x# #"a trên máy trm Windows

Sau ó máy s7 hi tên #"a mà ta mun t cho #m

i này như hình D.5: 2

Hình D.5 t tên #"a cho mt ánh x# #"a

Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro

Trước Sau