Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy

Mùa thu nay khác rồi

Tôi đứng vui nghe giữa đất trời

Gió thổi rừng tre phất phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha

Rừng xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa

Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về

Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn như nhớ mắt người yêu

Từ những năm đau thương chiến đấu

Đã ngời lên nét mặt quê hương

Từ gốc mía bờ tre hồn hậu

Đã bật lên những tiếng căm hờn

Bát cơm chan đầy nước mắt

Bay còn giằng khỏi miệng ta

Thằng giặc tây thằng chúa đất

Đứa đè cổ đứa lột da

Xiềng xích chúng bay không khoá được

Trời đầy chìm và đất đầy hoa

Súng đạn chúng bay không bắn được

Lòng dân ta yêu nước thương nhà

Khói nhà máy cuộn trong sương núi

Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng

Ôm đất nước những người áo vải

Đã đứng lên thành những anh hùng

Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội

Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh

Trán cháy rực nghĩ trời đất mới

Lòng ta bát ngát ánh bình minh

Súng nổ tung trời giận dữ

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam như máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng loà.

Tác giả

Tên tuổi Nguyễn Đình Thi gắn liền với những ca khúc như "Diệt phát xít", "Người Hà Nội", với tiểu thuyết "Xung kích", "Vỡ bờ",... với một số vở kịch, với các tập thơ: "Người chiến sĩ", "Dòng sông trong xanh", "Tia nắng",... Thành tựu nổi bật nhất của ông là thơ: cảm xúc dồn nén, hàm súc, ngôn ngữ và hình ảnh đầy sáng tạo, tính nhạc phong phú, hấp dẫn...

Xuất xứ

Bài thơ "Đất nước" in trong tập thơ "Người chiến sĩ". Nguyễn Đình Thi đã sáng tác bài thơ này trong một thời gian dài từ 1948 - 1955. Phần đầu khơi nguồn cảm hứng từ 2 bài thơ "Sáng mát trong" (1948) và "Đêm mít tinh" (1949).

Chủ đề

Bài thơ nói lên lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc; nghĩ về đất nước theo chiều dài lịch sử; tầm cao của giống nòi; quyết chiến đấu và hy sinh để bảo vệ và xây dựng đất nước yêu quý.

Những vần thơ hay, những tình cảm đẹp

1. Yêu những mùa thu quê hương:

- Mùa thu Hà Nội quá vãng đẹp mà buồn:

"Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy".

- Mùa thu chiến khu, đất nước và con người dào dạt một sức sống và niềm vui thiết tha:

"Gió thổi rừng tre phấp phới.

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha"

Cả đất trời "mát trong" ngào ngạt "hương cốm mới" mang theo trong làn gió thu nhẹ:

"Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới"

Cái hay của đoạn thơ là giàu cảm xúc hoài niệm hiện về trong hiện tại, "những ngày thu đã xa" sống lại trong "mùa thu này", tạo nên chất thơ ngọt ngào.

2. Đất nước hùng vĩ tráng lệ. Vui sướng tự hào trong tâm thế của người chiến sĩ đang làm chủ đất nước. Diễn đạt trùng điệp khẳng định tạo nên âm điệu hào hùng, đĩnh đạc:

"Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa"

Các tính từ - vị ngữ: "Xanh, thơm, mát, bát ngát, đỏ nặng - gợi tả vẻ đẹp vĩnh hằng ngàn đời của núi sông thân yêu.

3. Một đất nước anh hùng, một dân tộc kiên cường bất khuất. Tổ tiên như truyền thêm sức mạnh Việt Nam cho con cháu ngày nay để ngẩng cao đầu "đi tới và làm nên thắng trận":

"Nước chúng ta

Nước những người không bao giờ khuất

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về".

Phủ định để khẳng định một chân lý lịch sử "Chưa bao giờ khuất". Chữ dùng rất hay, đem đến nhiều liên tưởng: "rì rầm", "vọng nói về".

4. Xót xa căm giận quân xâm lược đang giày xéo quê hương đất nước: "Ôi những cánh đồng quê chảy máu - Dây thép gai đâm nát trời chiều". Thương xót nhân dân lầm than, đau khổ, tủi nhục: "Bát cơm chan đầy nước mắt"; bị áp bức, bị bóc lột dã man:

"Thằng giặc Tây, thằng chúa đất

Đứa đè cổ, đứa lột da".

5. Đất nước đã quật khởi đứng lên kháng chiến. Cả dân tộc bừng bừng khí thế xung trận. Thế trận nhân dân với những anh hùng áo vải đã và đang đem xương máu gánh vác lịch sử, đang "ôm đất nước". Giọng thơ mang âm điệu anh hùng ca:

"Khói nhà máy cuộn trong sương núi

Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng

Ôm đất nước những người áo vải

Đã đứng lên thành những anh hùng"

Trong "nắng đốt" và "mưa dội", trên những bước đường thấm máu "hy sinh", nhân dân ta vẫn lạc quan, tin tưởng nghĩ về "trời đất mới":

"Lòng ta bát ngát ánh bình minh"

Khổ cuối, tác giả sử dụng thơ lục ngôn diễn tả tư thế chiến đấu và chiến thắng lẫm liệt, hào hùng của quân và dân ta trong máu lửa. Thế "vỡ bờ" là thế đứng sức mạnh và đi lên của dân tộc ta:

"Súng nổ rung trời giận dữ

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng loà".