W mitologii baskijskiej, Basajaunak to duch, który mieszka w jaskiniach lub w lesie, który chroni stada bydła i uczy umiejętności, takich jak rolnictwo. Są również uznawani za pierwszych kowali i młynarzy, od których ludzie nauczyli się sztuki piłowania, budowy kół młyńskich i spawania metali. Znane one są pod jedną wspólną nazwą "Basajaun, Królowie Lasu". XV-wieczną rzeźbę przedstawiającą Basajaunak można zobaczyć w Burgos Cathedral i w klasztorze Santa María la Real w Nájera. Basajaun istnieje również w mitologii Aragonii w dolinach Tena, ANSO i Broto i nazywani są tam Basajarau, Bonjarau oraz Bosnerau. Są to teksty o tych występujących w Katalonii i Górnej Aragonii w Hiszpanii - stworzenia, które mogą znaleźć swoich odpowiedników w USA jako Bigfoot lub Sasquatch.

Nazwa zaś jest bardzo sugestywna, ponieważ jest to połączenie występujących w języku eskueriańskim (język basków) słów "baso" (las, puszcza) i "jaun" (władca) daje Basajaun, czyli pana lasów i puszczy. Istoty te są różnych wysokości (choć większość z nich jest bardzo wysokich mierzących nawet do 3m), całkowicie pokryte we włosach z długą grzywą, która ma niesamowitą długość, włóczą się po Pirenejach z niewiarygodną zwinnością i szybkością. Mówiono, że mieli być pierwszymi budowniczymi megalitów i stali się znani jako Bożkowie obszarów wiejskich. Niektórzy uważają, że kobieta, istota Basandere istnieje jako jego partnerka.

Legenda głosi, że dawno temu, tylko Basajaunaki wiedziały, jak uprawiać i zbierać pszenicę, by potem stworzyć mąkę. Basajaunaki przechowywały tę wiedzę tylko dla siebie, ale jeden człowiek z Basków opracował plan jak ukraść tajny sekret i przekazać go ludziom. Założył się z Basajaunakami aby zobaczyć, kto może przeskoczyć sterty pszenicy, które mieli zebrane. Śmiali się oni z Basków, ponieważ wiedzieli, że zwykły człowiek byłby żadną konkurencją dla nich, śmiali się też z jego dużych butów w kształcie dyskietki. Wszyscy przeskoczyli pszenicę łatwo, ale kiedy człowiek spróbował, wylądował na szczycie jednej z hałd i zaczął się zapadać, a Basajaunaki znów się roześmiały.

Następnie człowiek Basków roześmiał się, ten się śmieje kto się śmieje ostatni, bo jego trick zadziałał. Basajaunaki są duże i głupie, ale gdy zobaczyli mężczyznę idącego do domu, z jego wielkim dyskietkowymi butami pełnymi ziaren ich pszenicy, zdali sobie sprawę, że zostały oszukane. Gdy przestali się śmiać, baskijski człowiek zaczął uciekać, by ratować życie, i dobrze, że to zrobił. Był już daleko, gdy jeden z Basajaunaków rzucił siekierą. Królowie lasu może są powolni, ale za to bardzo silni. Człowiek zobaczył nadlatujący topór, i schował się za drzewem kasztanowca w sam raz, bo topór uderzył w drzewo i z wielkim hukiem podzielił je na dwie części. Teraz ludzie mieli nasiona, ale nie wiedzieli, w jakim odpowiednim czasie roku siać je. Na szczęście, człowiek przechodzący obok jaskini jednego z Basajaunaków usłyszał jak śpiewa:

"Jeśli ludzie znali by tę pieśń

Byliby dobrze poinformowani.

Gdy liść jest w pąku

wtedy siejesz kukurydzę.

Gdy liść spada z drzew

wtedy siejesz pszenicę.

Gdy lutowa uczta nadchodzi

Obsiej rzepę w ziemię."

Mężczyzna przekazał dalej, co usłyszał, a Baskowie przekazali dalej do wszystkich ludzi, i w ten sposób uprawa rozprzestrzeniła się przez świat.

Inna część legendy oświadcza, że Basajaun jest ochronnym duchem stad. To on wykrzykuje w górach, gdy burza zbliża się tak, że pasterze mogą w odpowiednim czasie wycofać swoje stado owiec. Przez czajenie się wokoło stada powstrzymuje wilki przed zbliżaniem się. Obecność Basajaun jest oznajmiona przez owce, które to potrząsają i biją dzwoneczkami zawieszonymi wokół ich szyj. Stąd pasterze mogą zasypiać w spokoju, wiedząc, że podczas tej nocy albo tego dnia wilki, wielcy wrogowie stad, nie przyjdą ich martwić.

W dzisiejszych czasach również znane są przypadki spotkań z Basajaunakami, rolnicy Valcarlos i Ondorrola są w pełni przekonani, że te istoty wciąż dowodzą swego istnienia. W wywiadzie, starszy oświadczył, że przyjmował wizyty Basajaun w jego domostwie, ale nigdy nie wiedział, dlaczego. Inny naoczny wymienia obserwację młodego olbrzymiego Basajauna w słońcu u wejścia do jaskini Mailuxe, opisał go jako wielkiego, blond długowłosego humanoida. W czerwcu 1993 r. grupa badaczy jaskiń rzekomo spotkała Basajaun w ruinach kościoła w Katalońskich Pirenejach. "Dziki człowiek" został opisany jako 5 m wysokości i duże stworzenie, pokryte kudłami, wydające dźwięk, który przypominał rozwścieczonego kota. Kilka miesięcy później, dwóch paleontologów zgłosili, że zostali zaskoczeni przez dwie duże, włochate humanoidy podczas prowadzenia badań w lasach prowincji Ripoll Gerona, regionu Katalonii w Hiszpanii.

~~~~~~~

684 słów