Đối với thơ Mới, độc giả như lạc chân vào khu vườn tràn đầy thanh sắc với cái mơ màng, lãng mạn của Lưu Trọng Lư, với sự chân quê của nguyễn Bính, và cả cái kỳ dị, đầy bí ẩn của hàn Mặc Tử. Và trong khu vườn đậm sắc hương ấy, ta không thể không nhắc đến Xuân Diệu, người mà theo nhận định của Hoài Thanh trong cuốn: “Thi nhân Việt Nam” là “Nhà thơ mới nhất trong những nhà thơ mới”. Hồn thơ Xuân Diệu là một hồn thơ thể hiện một quan niệm sống mới với những cách tân nghệ thuật đầy sáng tạo. Bài thơ “Vội vàng” là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của người thi sĩ trước CMT8 biểu hiện rõ nét nhất, minh chứng cho cái mới của Xuân Diệu trong thời đại thơ Mới.

Xuân Diệu họ Ngô, sinh năm 1916, mất năm 1985. Ông theo học chữ Nôm, chữ Quốc ngữ và Tiếng Pháp và làm nhiều nghề ở nhiều vùng miền khác nhau nên ông có vốn hiểu biết vô cùng sâu rộng về văn hóa các vùng miền. Xuân Diệu thuộc thế hệ thi sĩ sống qua hai chế độ, sáng tác ở hai giai đoạn lịch sử khác nhau. Là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn, từ một thi sĩ lãng mạn, ông nhanh chóng trở thành một nhà thơ cách mạng. Từ mảnh vườn tình ái, ông đi lên đại lộ của đất nước, của nhân dân, sôi nổi lao động, chiến đấu trong những năm tháng lịch sử hào hùng. Thơ văn của Xuân Diệu chủ yếu viết về tình yêu, mùa xuân và tuổi trẻ với một giọng thơ sôi nổi đắm say, thắm thiết. Trước Cách mạng, XD nổi tiếng với 2 tập "Thơ thơ" và "Gửi hương cho gió". Chính hai tập thơ ấy đã khiến XD trở thành " nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới". Sau cách mạng, ngòi bút của ông hướng về đời sống thực tế giàu tính thời sự. Xuân Diệu là cây bút có sức sáng tạo mãnh liệt, dồi dào, bền bỉ và phong phú trên nhiều lĩnh vực, ông là nhà thơ lớn, người nghệ sĩ lớn và được trao giải HCM về văn học và nghệ thuật năm 1996. Đến với thi phẩm "Vội vàng “ trích trong tập “Thơ thơ” (1938), bài thơ tiêu biểu nhất của cách mạng là một khúc tự bạch là lời giãi bày chân thành thiết tha của hồn thơ yêu đời ham sống đến cuồng nhiệt say đắm về triết lý sống gấp sống vội để tận hưởng một cách trọn vẹn nhưng tinh túy của mùa xuân và cuộc đời

Thể thơ mới là trào lưu văn học xuất hiện từ năm 1932 đến năm 1945 thoát khỏi hệ thống khi Pháp của văn học trung đại mang ý thức hệ tư sản và quan niệm nghệ thuật vị nghệ thuật diễn đạt cách cảm nhận thế giới với hình thức mới cảm nhận mới thể hiện sâu sắc cảm xúc mới giọng điệu mới của tầng lớp trí thức Tây học và phải đến Xuân Diệu cái tôi cá nhân cái tiêu biểu của nền thơ mới mới được bộc lộ một cách đầy đủ nhất nhiệt thành nhất nghệ thuật diễn đạt vì thế giới đạt đến độ hiện đại nhất cách tân nhất cái mới nhất của Xuân Diệu là ở nội dung tư tưởng và cảm xúc thơ Xuân Diệu là một nguồn sống dạt dào là tiếng nói của một con người yêu đời yêu cuộc sống mãnh liệt cuồng nhiệt đắm say khát khao giao cảm với cuộc đời mới về nhận thức nghệ thuật và quan niệm sống mới mẻ.
*cái mới được thể hiện qua
+nội dung tư tưởng cảm xúc: là nguồn sống dào dạt, là tiếng nói của một con người yêu đời, yêu cuộc sống tha thiết mãnh liệt cuồng nhiệt đắm say + khát khao giao cảm với cuộc đời
+hình thức nghệ thuật: sự kết hợp giữa đông và tây, cổ điển và hiện đại, cách sử dụng thể thơ tự do, cách ngắt nghỉ, động từ mạnh, từ ngữ táo bạo đậmc hất xuân diệu, ảnh hưởng của phong cách thơ lãng mạn
+ quan niệm nhân sinh, quan niệm thẩm mỹ: thức dậy ở con người lòng yêu cuộc sống
KHỔ 1:
Mở đầu bài thơ là bốn câu thơ có lẽ mang nét độc đáo nhất trong bài:
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi
Chỉ riêng bốn câu thơ ấy mang thể ngũ ngôn đây là thể thơ phù hợp với việc diễn tả cảm xúc đặc biệt của Xuân Diệu. Câu thơ ngắn kết hợp với nhịp điệu gấp gáp dồn dập tựa như những cơn sóng đang trào dâng dữ dội trong lòng nhà thơ. Điệp ngữ “Tôi muốn” được nhắc lại hai lần và đều đứng ở đầu câu thể hiện khát vọng cháy bỏng của thi sĩ với sự chủ động, kiêu hãnh vì khát vọng của mình, theo đó là những động từ có tính mệnh lệnh cùng với những hình ảnh thuộc về thiên nhiên và biểu tượng cho cái đẹp. “Tắt nắng”, “buộc gió”, ta đều biết rằng Nắng Và Gió Luôn tuân theo quy luật của tự nhiên khiến cho con người ta không thể chế ngự được. Vậy mà ở đây Xuân Diệu lại mang Khát Vọng hướng đến điều không thể, đó là khát vọng chiếm đoạt quyền của tạo hóa để níu giữ vẻ đẹp đất trời. Ông sợ gió cuốn đi hương thơm ngào ngạt, sợ nắng làm nhạt mất màu xuân sắc. Ước muốn níu giữ thời gian, chặn vòng quy luật của vũ trụ, đảo ngược quy luật thiên nhiên là một điều phi lý nhưng đối với Xuân Diệu Ông muốn chiếm đoạt quyền năng của tạo hóa để giữ cho vẻ đẹp trần gian mãi mang sắc xuân ước muốn của Xuân Diệu là ước muốn lớn lao táo bạo kỳ lạ thay mặt cho tạo hóa Để ngưng đọng thời gian nếu giữ sắc màu tươi đẹp của cuộc sống giữ cái đẹp cho đời đây là ước muốn bất tử hóa cái đẹp. Bài thơ “mới” trước hết trong cái nhìn, trong quan niệm của thi nhân về cái đẹp của cuộc đời. Ông mời gọi, ru bước chân người đọc vào ,một “thiên đường trần thế”, gần gũi như cỏ cây mà đẹp lạ lùng tựa khu vườn địa đàng. Bằng con mắt “tươi non” và “biếc rờn” của người nghệ sĩ mang trái tim nhạy cảm và tinh tế, Xuân Diệu Đã cho ta thấy vẻ đẹp của bức tranh mùa xuân hiện lên trước mắt độc giả.
Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si
Không gian mùa xuân hiện lên trong trẻo, trinh tươi, căng mọng sức sống. Cảnh vật thân quen: có ong bướm trong “tuần tháng mật”, có “hoa của đồng nội xanh rì”, có “lá của cành tơ phơ phất” mang “cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn”. Có lẽ, với Xuân Diệu, cuộc đời bao giờ cũng mới mẻ, thiên nhiên mùa xuân lúc nào cũng tươi non mượt mà. “Thiên đường trần thế” của ông chẳng khác nào một bàn tiệc thịnh soạn với đầy đủ những thức ăn tinh thần quyến rũ. Một bức tranh thiên nhiên rộn rã tình tứ tràn ngập màu sắc và hương thơm mùa xuân đẹp như một cô gái Kiều Diễm tình tứ anh sáng ở đây là Ánh Sáng Bình Minh phát ra từ đôi mắt xinh đẹp của người thiếu nữ mỗi khi chớp hàng mi mùa xuân đã thành giai nhân đây là cái nhìn trẻ hóa thế giới cũ kỹ già nua làm cho nó mới mẻ bất ngờ và đầy xuân sắc. Thiên nhiên và sự sống được Xuân Diệu gợi lên vừa gần gũi vừa Thân Quen tràn đầy tình tứ. Điệp ngữ “này đây” như mới gọi phơi bày sự quyến rũ trong cuộc sống. Các biện pháp tu từ: Điệp Từ, liệt kê, ẩn dụ gợi bức tranh thiên nhiên tươi đẹp rộn ràng căng tràn sức sống. Mùa xuân là mùa của niềm vui của hi vọng, của Khát Khao Yêu Thương cháy bỏng mùa xuân như một vị thần hào hiệp mỗi buổi sớm gõ cửa, ban phát niềm vui. Hóa ra chẳng cần đi đâu xa để Tìm hoa thơm trái lạ vì ở ngay quanh ta đã có một thiên đường, Xuân Diệu đã gieo vào lòng người một lẽ sống đẹp đến thế. Thơ Xuân Diệu còn mang nét mới trong cách nhìn về mối tương quan vẻ đẹp con người và vẻ đẹp thiên nhiên:
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần.
“Tháng giêng” - tháng của mùa xuân, mà cũng có thể là những tháng năm tuổi trẻ. được so sánh với “cặp môi gần” - làn môi của người thiếu nữ ta yêu - một so sánh thật táo bạo! “Tháng giêng” không còn là khái niệm thời gian chung chung mà cụ thể, hữu hình. “Tháng giêng” ngon lành, mời mọc, hấp dẫn đáng yêu khi được ướp trong hương tình. Mà với Xuân Diệu, con người không ngừng khao khát yêu và được yêu, thì mùa xuân, tuổi trẻ chính là những gì quý giá nhất. Điều đáng nói ở đây là trong khi các nhà thơ xưa chọn thiên nhiên làm chuẩn mực cho con người, thì Xuân Diệu làm điều ngược lại. Với ông, con người mới là chuẩn mực cho mọi so sánh. Xuân Diệu đã nhìn cuộc đời bằng cặp mắt xanh non biếc rờn qua lăng kính của tuổi trẻ qua lăng kính của tình yêu vạn vật và thiên nhiên nhuốm màu tình tứ gửi ra thông điệp vì cái đẹp ở ngay trong cuộc sống Trần Thế mới gọi con người mở rộng lòng mình để tận hưởng say sưa.
Tôi sung sướng. nhưng Vội vàng một nửa
Tôi không trừ nắng hạ mới Hoài Xuân
Dấu chấm giữa câu thơ như một nốt lặng đột ngột thể hiện trạng thái sững sờ hững hụt Đồng thời nêu lên tâm trạng với mâu thuẫn nhức nhối sung sướng lại vội vàng. Đan xen vào đó ta có thể thấy được sự nhạy cảm trước vận động của thời gian của tác giả trong niềm vui đã nảy nở nỗi buồn lo trong cái còn đã thấy cái mất.
KHỔ 2:
Với một hồn thơ trong trẻo, cái mới nhất của Xuân Diệu trong áng thơ này, chính là quan điểm sống của ông, một cách sống luôn quấn quýt, hối hả, vội vàng:
Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mất xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Với Xuân Diệu thời gian là tuyến tính, là một đi không trở lại. Thời gian mỗi phút trôi qua là vĩnh viễn. Tác giả sử dụng nghệ thuật đối và cái nhìn biến chứng về thời gian. Điệp từ “xuân” và sử dụng định nghĩa nghĩa là kết hợp với giọng thơ tranh biện thể hiện sự luyến tiếc với cái hữu hạn của mùa xuân tuổi trẻ trước sự vĩnh hằng của vũ trụ. Theo lẽ thường tình con người ta chỉ nhớ đến mùa xuân khi mùa xuân đã đi qua, tiếc những kỷ niệm khi kỷ niệm chỉ còn lại là quá khứ. Xuân Diệu không ngừng bị ảnh hưởng bởi bước đi gấp gáp của thời gian
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,
Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại.
Khao khát sống của con người là vô biên, nhưng đời người là hữu hạn. Mùa xuân của đất trời ra đi, rồi sẽ trở lại theo cái vòng tuần hoàn vĩnh cửu của nó. Nhưng mùa xuân của đời người chỉ đến một lần duy nhất trước khi ta trở về với cát bụi. Vì thế, Xuân Diệu mới “bâng khuâng” tiếc cả đất trời. Mùa xuân tươi đẹp là mùa xuân vĩnh hằng, tràn trề nhựa sống nhưng còn có ý nghĩa gì khi con người chẳng còn mãi để thưởng thức mùa xuân. Câu thơ cuối
Chẳng bao giờ Ôi chẳng bao giờ nữa
Vang lên như là lời tiếc nuối mùa xuân và tuổi trẻ. Nhịp thơ chùng xuống. Cách cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu là sự thức tỉnh của cái tôi cá nhân, ý thức được sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đời đồng thời thể hiện niềm khao khát sống mãi trong tuổi trẻ thời gian
Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm,
Biết quý trọng từng phút, từng giây, sống chân thành, say đắm hết mình. Xuân Diệu giục giã chính mình và những người đang ở vào quãng đẹp nhất của cuộc đời:
KHỔ 3:
Xuân Diệu, với Vội vàng, đã giục giã, thức tỉnh ta bằng những vần thơ cuồng nhiệt hơn, hối hả và mãnh liệt hơn:
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,
Cho no nê thanh sắc của thời tươi:
Ta như lắng nghe được nhịp tim gấp gáp, hối hả, tràn trề nhiệt huyết của chàng trai đang độ mười tám, đôi mươi. Lời thơ như những con sóng bạc đầu trên biển cả, từng đợt sóng tình cảm cứ dâng lên hết lớp này đến lớp khác. Câu chữ cứ chen chúc, xô đẩy nhau như sợ không theo kịp mạch cảm xúc dạt dào. Điệp từ “ta muốn” lặp lại bốn lần khẳng định một khao khát dữ dội, mãnh liệt. Dường như trong một khoảnh khắc, thi nhân muốn bật tung cánh cửa tâm hồn mình để ôm, để thâu trọn tất cả tinh túy của cuộc đời của mùa xuân vào trong. Hàng loạt những động từ mạnh được sử dụng với cấp độ tăng tiến: “ôm” -"riết“ - “say” - “thâu” bày tỏ sự gấp gáp, cuống quýt, hối hả, vội vàng của tác giả để nắm lấy, chiếm giữ, hưởng thụ ở mức độ cao nhất những cái đẹp của thiên đường trần thế”. “Và non nước, và cây, và cỏ rạng”'- cuộc đời rộng mở quá, phong phú quá, làm sao tận hưởng cho trọn những tuyệt diệu xung quanh mình? Chỉ có cách là sống hết mình, sống cuồng nhiệt, đắm say “Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng. Cho no nê thanh sắc của thời tươi”. “Chếch choáng“, “đã đầy”, “no nê” đều là những động từ diễn tả một trạng thái say mê, ứ tràn, thuê thoa. Xuân Diệu khát khao được “thâu” trọn vũ trụ tươi đẹp vào tâm hồn để được nhập hòa làm một. Khát khao cháy bỏng, tha thiết làm rung động lòng người! Xuân Diệu không chấp nhận một cách sống mờ mờ nhân ảnh, uể oải, rệu rạo. sống là phải dốc trọn nhiệt tâm của mình, sống cho trọn chữ “sống”, sống làm sao để thâu hết ý nghĩa của cuộc đời khi tuổi trẻ đã đi qua.
Hỡi xuân hồng! Ta muốn cắn vào ngươi!
Một tiếng thốt lên tha thiết, mới mẻ chưa từng có trong văn chương! Nơi đây, lòng yêu đời, niềm khát khao sống thăng hoa hơn bao giờ hết. Cuộc đời trở thành một trái đời đỏ hồng, căng mọng, hấp dẫn mà Xuân Diệu khao khát được “cắn” để tận hưởng cho trọn những giọt lành của nó.
Giá trị nội dung
Bài thơ là lời giục giã thế hệ trẻ sống vội vàng, sống cuống quít để hưởng thụ hết những gì đẹp đẽ nhất của cuộc đời. Bởi tuổi trẻ của mỗi người chỉ đến một lần duy nhất và thời gian thì không đứng yên để đợi một ai cả. Nó sẽ trôi đi và người ta sẽ mất nó vĩnh viễn.
Đồng thời, bài thơ đã thể hiện lòng ham sống mãnh liệt của cái tôi Xuân Diệu rất hiện đại cùng với một quan niệm sống mới mẻ về thời gian, tuổi trẻ và hạnh phúc.
Cái tôi trong thơ Xuân Diệu là cái tôi tiêu biểu của thời đại thơ Mới, cũng là dấu mốc cho sự thắng thế hoàn toàn của thơ Mới trên thi đàn lúc bấy giờ:
Đó là một quan niệm đầy táo bạo về vẻ đẹp của con người, vượt thoát và đảo lộn hoàn toàn những quan niệm nghệ thuật cũ kĩ đã tồn tại hàng nghìn năm của văn học trung đại. Đó là quan niệm lấy con người làm chuẩn mực cho vẻ đẹp của thiên nhiên. Thiên nhiên sẽ chỉ đẹp khi nó gắn liền và mang vẻ đẹp của con người.
Đó là một ý thức ráo riết về ý thức cá nhân, về đời sống cá thể, những khao khát này là của một người, của một cái tôi, mạnh dạn bước ra để bày tỏ chứ không còn cần phải núp dưới bóng của cái ta nữa.
Đó là một quan niệm vô cùng mới mẻ về thời gian. Thời gian với những nhà thơ mới là thời gian tuyến tính, đã đi là không bao giờ trở lại chứ không còn là thời gian tuần hoàn, sẽ quay lại đúng thời điểm như người trung đại vẫn quan niệm nữa. Và cũng chính vì thế mà Xuân Diệu đã sống vội vàng để hưởng thụ hết những cảnh đẹp, những giá trị của cuộc sống này.
Đó là khao khát sống mãnh liệt và một tâm thế chủ động, sẵn sàng hưởng thụ, sẵn sàng đến với hạnh phúc của mình. Mùa xuân chính là tuổi trẻ, là hạnh phúc cá nhân của con người.
Giá trị nghệ thuật:
Cách liên tưởng, so sánh mới lạ với những hình ảnh thơ độc đáo, giàu sức gợi cảm, gợi hình: Tháng Giêng ngon, Mùi tháng năm,...
Thủ pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác để người thi sĩ có thể cảm nhận mùa xuân, cái đẹp của thiên nhiên đất trời bằng tất cả các giác quan. Đó chính là cách sống hết mình, tận hưởng hết mình, giao hòa với thiên nhiên của Xuân Diệu
Một loạt những hình ảnh nhân hóa, biện pháp điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc và các động từ mạnh đã tạo ra nhịp điệu cuống quít, hối hả, rộn rã khiến cho bài thơ mang âm hưởng như một lời hiệu triệu, một sự giục giã của Xuân Diệu với những con người trẻ.
Vội vàng là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Xuân Diệu trong phong trào thơ mới giai đoạn 1932-1941 không chỉ thể hiện được những quan niệm, triết lý nhân sinh mới mẻ về cuộc đời của người nghệ sĩ mà thông qua đó còn bộc lộ tấm lòng tha thiết, cuồng nhiệt của tác giả đối với mùa xuân, tuổi trẻ và tình yêu. Xuân Diệu là làn gió mới đã thổi tan cái buồn lắng đọng suốt mấy năm trời của giới thơ mới, mở ra một chân trời mới, mang đến chất Pháp dịu dàng, lãng mạn, nhưng vẫn rất đậm đà hương sắc đất Việt, thật xứng với danh “nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới
Với bài thơ Vội vàng, Xuân Diệu khẳng định thêm nhận định của Hoài Thanh về mình. Những lời thơ rống riết, giục giã như hồi chuông thức tỉnh lòng ta. Cuộc đời tươi đẹp và đáng quý biết bao! Hãy sống gấp, sống vội vã để tận hưởng hết những giá trị của cuộc đời, đi trọn những đam mê của tuổi trẻ.