OXIT
I- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC:
OXIT BAZƠ
OXIT AXIT
1) Oxit bazơ + nước
®
dung dịch bazơ
Vd : CaO + H2O
®
Ca(OH)2
2) oxit bazơ + axit
®
muối + nước
Vd : CuO + 2HCl
®
CuCl2 + H2O
Na2O + 2HNO3
®
2NaNO3 + H2O
3) Oxit bazơ (tan) + oxit axit
®
muối
Vd : Na2O + CO2
®
Na2CO3
1) Oxit axit + nước
®
dung dịch axit
Vd : SO3 + H2O
®
H2SO4
2) Oxit axit + dd bazơ
®
muối + nước
Vd : CO2 + Ca(OH)2
®
CaCO3
¯
+ H2O
3) Oxit axit + oxit bazơ (tan)
®
muối
Vd : ( xem phần oxit bazơ )
Lưu ý :
- Các oxit trung tính ( CO,NO,N2O … ) không tác dụng với nước, axit, bazơ ( không tạo muối )
- Một số oxit lưỡng tính ( Al2O3, ZnO, BeO, Cr2O3 …) tác dụng được với cả axit và dd bazơ
Vd : Al2O3 + 2NaOH
®
2NaAlO2 + H2O
Al2O3 + 6HCl
®
2AlCl3 + 3H2O
- Các oxit lưỡng tính tạo ra gốc axit có dạng chung : RO2 , có hoá trị = 4 – hoá trị kim loại R
- Một số oxit hỗn tạp khi tác dụng với axit hoặc dung dịch bazơ thì tạo ra nhiều muối
Vd: Fe3O4 là oxit hỗn tạp của Fe(II) và Fe(III)
Fe3O4 + 8HCl
®
FeCl
2
+ 2FeCl3 + 4H2O
Vd 2 : NO2 là oxit hỗn tạp tương ứng với 2 axit HNO2 và HNO3
2NO2 + 2NaOH
®
NaNO2 + NaNO3 + H2O
Natri nitrit Natri nitrat II- PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ TRỰC TIẾP 1)Đốt các kim loại hoặc phi kim trong khí O2 ( trừ Ag,Au,Pt và N2 ): 2) Nhiệt phân bazơ không tan Ví dụ : 2Fe(OH)3 Fe2O3 + 3H2O 3) Nhiệt phân một số muối : Cacbonat ,nitrat , sunfat … của một số các kim loại ( Xem bài Pư nhiệt phân) Ví dụ : 2Cu(NO3)2 2CuO + 4NO2 + O2 CaCO3 CaO + CO2 4) Điều chế các hợp chất không bền phân huỷ ra oxit Ví dụ : 2AgNO3 + 2NaOH ® 2NaNO3 + AgOH Ag2O ¯ H2O ------------------------------------- BAZƠ I- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC BAZƠ TAN BAZƠ KT 1) Làm đổi màu chất chỉ thị QT ® xanh dd bazơ + Phênolphtalein : ® hồng 2) dd bazơ + axit ® muối + nước NaOH + HNO3 ® NaNO3 + H2O 3) dd bazơ + oxit axit ® muối + nước Ba(OH)2 + CO2 ® BaCO3 ¯ + H2O 4) dung dịch bazơ tác dụng với muối ( xem bài muối ) 5) dd bazơ tác dụng với chất lưỡng tính 2Al + 2NaOH + 2H2O ® 2NaAlO2 + 3H2 1) Bazơ KT + axit ® muối + nước Cu(OH)2 + 2HCl ® CuCl2 + 2H2O 2) Bazơ KT oxit bazơ + nước 2Fe(OH)3 Fe2O3 + 3H2O II- PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ TRỰC TIẾP 1) Điều chế bazơ tan * Kim loại tương ứng + H2O ® dd bazơ + H2 Ví dụ : Ba + 2H2O ® Ba(OH)2 + H2 * Oxit bazơ + H2O ® dd bazơ * Điện phân dung dịch muối ( thường dùng muối clorua, bromua … ) Ví dụ : 2NaCl + 2H2O 2NaOH + H2 + Cl 2 * Muối + dd bazơ ® muối mới + bazơ mới Ví dụ : Na2CO3 + Ba(OH)2 ® BaCO3 ¯ + 2NaOH 2) Điều chế bazơ không tan * Muối + dd bazơ ® muối mới + bazơ mới Ví dụ : CuCl2 + 2NaOH ® Cu(OH)2 ¯ + 2NaCl ----------------------------------------- AXIT I- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 1) Tác dụng với chất chỉ thị màu: Dung dịch axit làm quì tím ® đỏ 2) Tác dụng với kim loại : a) Đối với các axit thường (HCl, H2SO4 loãng ) Axit + kim loại hoạt động ® muối + H2 Ví dụ : 2HCl + Fe ® FeCl2 + H2 b) Đối với các axit có tính oxi hoá mạnh như H2SO4 đặc , HNO3 H2SO4 đặc SO2 (hắc ) Kim loại ( trừ Au,Pt) + HNO3 đặc Muối HT cao + H2O + NO2 (nâu) ( 2 ) HNO3 loãng NO Ví dụ : 3Fe + 4HNO3 loãng ® Fe(NO3)3 + 2H2O + NO 3) Tác dụng với bazơ ( Phản ứng trung hoà ) Axit + bazơ ® muối + nước Ví dụ : HCl + NaOH ® NaCl + H2O H2SO4 + Cu(OH)2 ® CuSO4 + 2H2O 4) Tác dụng với oxit bazơ Axit + oxit bazơ ® muối + nước Ví dụ : Fe2O3 + 6HNO3 ® 2Fe(NO3)3 + 3H2O Lưu ý : Các axit có tính oxi hoá mạnh ( HNO3, H2SO4 đặc ) khi tác dụng với các hợp chất oxit, bazơ, hoặc muối của kim loại có hoá trị chưa cao thì cho sản phẩm như khi tác dụng với kim loại Ví dụ : 4HNO3 + FeO Fe(NO3)3 + 2H2O + NO2 5) Tác dụng với muối ( xem bài muối ) 6) Tác dụng với phi kim rắn : C,P,S ( xảy ra đối với axit có tính oxi hoá mạnh : H2SO4 đặc , HNO3 ) H2SO4 đặc SO2 Phi kim + HNO3 đặc Axit của PK + nước + NO2 HNO3 loãng NO Ví dụ : S + 2H2SO4 3SO2 + 2H2O P + 5HNO3 H3PO4 + 5NO2 + H2O II- PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ TRỰC TIẾP 1) Đối với axit có oxi : * oxit axit + nước ® axit tương ứng * axit + muối ® muối mới + axit mới * Một số PK rắn + Axit có tính oxi hoá mạnh 2) Đối với axit không có oxi * Phi kim + H2 ® hợp chất khí ( Hoà tan trong nước thành dung dịch axit ) * Halogen (F2 ,Cl2,Br2…) + nước : Ví dụ : 2F2 + 2H2O ® 4HF + O2 * Muối + Axit ® muối mới + axit mới Ví dụ : Na2S + H2SO4 ® H2S + Na2SO4 ------------------- MUỐI I- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 1) Tác dụng với kim loại Dung dịch muối + kim loại KT ® muối mới + Kim loại mới Ví dụ : Fe + Cu(NO3)2 ® Fe(NO3)2 + Cu ¯ Điều kiện : kim loại tham gia phải KT và mạnh hơn kim loại trong muối 2) Tác dụng với muối : Hai dung dịch muối tác dụng với nhau tạo thành 2 muối mới Ví dụ: CuCl2 + 2AgNO3 ® Cu(NO3)2 + 2AgCl ¯ 3) Tác dụng với bazơ Dung dịch muối + dung dịch bazơ ® muối mới + bazơ mới Ví dụ: Fe2(SO4)3 + 6NaOH ® 3Na2SO4 + 2Fe(OH)3 ¯ d d vàng nâu KT nâu đỏ 4) Tác dụng với axit Muối + dung dịch axit ® muối mới + axit mới Ví dụ : H2SO4 + BaCl2 ® BaSO4 ¯ + 2HCl ( trắng ) CaCO3 + 2HCl ® CaCl2 + H2O + CO2 5) Muối bị nhiệt phân huỷ: ( Xem bài phản ứng nhiệt phân ) II- PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI TRONG DUNG DỊCH 1) Khái niệm Phản ứng trao đổi là phản ứng hoá học trong đó hai hợp chất trao đổi thành phần cấu tạo để tạo ra các sản phẩm Vd : phản ứng của muối với : muối, bazơ, axit ( kể cả phản ứng của axit với bazơ hoặc oxit bazơ ) 2) Điều kiện để phản ứng trao đổi xảy ra được Sản phẩm sinh ra có ít nhất một chất không tan, hoặc chất khí, hoặc nước Lưu ý : -Đa số muối của axit yếu hơn thường bị tan trong axit mạnh hơn ( do xảy ra phản ứng hoá học) Ví dụ : AgNO3 + H3PO4 ´ Ag3PO4 + HNO3 ( Ag3PO4 bị tan trong HNO3 nên không tồn tại kết tủa ) -Riêng muối sunfua của các kim loại từ Pb về sau trong dãy hoạt động hoá học của kim loại không tan trong các axit thường gặp. Vì vậy pư sau đây xảy ra được: CuCl2 + H2S ® CuS ¯ ( đen ) + 2HCl II- PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ TRỰC TIẾP 1) Các phản ứng thông thường Có thể điều chế các muối bằng sơ đồ tóm tắt như sau: Kim loại (1 ) (1’ ) Phi kim Muối (2 ) ( 2’) Oxit bazơ oxit axit (3) Muối + H2 (3’) Axit Hoặc khí khác Bazơ (4) Muối + H2O (4’) ( 4 ) (4’) Muối + KL, Axit, muối, dd bazơ Muối Giải thích : Các chất ở nhánh trái tác dụng các chất cùng số ở nhánh phải tạo sản phẩm ở trung tâm. Ví dụ : ( 2 ) + ( 2’) : oxit bazơ + oxit axit ® muối 2) Các phản ứng chuyển đổi giữa muối trung hoà và muối axit. * Muối axit + kiềm ® muối trung hoà + nước ví dụ : NaHCO3 + NaOH ® Na2CO3 + H2O 2NaHCO3 + Ca(OH)2 ® CaCO3 ¯ + Na2CO3 + 2H2O * Muối trung hoà + oxit tương ứng / H2O ® muối axit Ví dụ : 2CaCO3 + CO2 + H2O ® Ca(HCO3)2 ( 1) 3) Phản ứng chuyển mức hoá trị của kim loại Muối Fe(II) Muối Fe(III) Ví dụ : 2FeCl2 + Cl2 ® 2FeCl3 6Fe(NO3)2 + 3Cl2 ® 4Fe(NO3)3 + 2FeCl3 Fe2(SO4)3 + Fe ® 3FeSO4 2FeCl3 + Cu ® 2FeCl2 + CuCl2 -------------------------------------- PHẢN ỨNG NHIỆT PHÂN MUỐI ( Sản phẩm phụ thuộc vào độ hoạt động hoá học của kim loại tạo muối ) 1- Nhiệt phân muối Nitrat Qui luật phản ứng chung : Muối Nitrat Sản phẩm X + O2 -Nếu KL tan thì sản phẩm X là : Muối Nitrit 2NaNO3 2NaNO2 + O2 -Nếu KL từ Mg ® Cu : Sản phẩm X là: Oxit kim loại + NO2 2Cu(NO3)2 2CuO + 4NO2 + O2 -Nếu KL sau Cu : Sản phẩm X là : Kim loại + NO2 2AgNO3 2Ag + 2NO2 + 2O2 2-Nhiệt phân muối Cacbonat ( Chỉ có muối không tan mới bị nhiệt phân huỷ ) Muối Cacbonat Sản phẩm Y + CO2 -Kim loại từ Cu về trước, thì sản phẩm Y là : Oxit kim loại CuCO3 CuO + CO2 -Kim loại sau Cu, thì sản phẩm Y là: Kim loại + O2 Ag2CO3 2Ag + O2 + CO2 3- Nhiệt phân muối Hiđrocacbonat Hiđrocacbonat Cacbonat trung hòa + CO2 + H2O Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O 4- Nhiệt phân muối sunfat ( trừ muối Sunfat của K, Na, Ba bền với nhiệt ) Muối sunfat sản phẩm Z + O2 + SO2 * Từ Mg ® Cu thì sản phẩm Z là: Oxit kim loại 4FeSO4 2Fe2O3 + 4SO2 + O2 * Sau Cu thì sản phẩm Z là : Kim Loại Ag2SO4 2Ag + SO2 + O2 5- Các muối của nguyên tố hoá trị rất cao khi nhiệt phân đều cho khí O2 2KClO3 2KCl + 3O2 6- Nhiệt phân muối Amôni : * Amoni của gốc axit dễ bay hơi (- Cl, = CO3 …) : sản phẩm là Axit tạo muối + NH3 Ví dụ : NH4Cl NH3 + HCl (NH4)2CO3 2NH3 + H2O + CO2 * Amôni của axit có tính oxi hoá mạnh : NH3 chuyển hoá thành N2O hoặc N2 tuỳ thuộc nhiệt độ Ví dụ : NH4NO3 N2O + 2H2O 2 NH4NO3 2N2 + O2 + 2H2O ------------------------------------- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA MUỐI AXIT Ngoài tính chất chung của muối, các muối axit còn có những tính chất sau đây: 1- Tác dụng với kiềm : Muối axit + Kiềm ® Muối trung hoà + Nước VD: NaHCO3 + NaOH ® Na2CO3 + H2O Ca(HCO3)2 + 2NaOH ® Na2CO3 + CaCO3 ¯ + 2H2O 2- Muối axit của axit mạnh thể hiện đầy đủ tính chất hoá học của axit tương ứng. 2NaHSO4 + Na2CO3 ® 2Na2SO4 + H2O + CO2 2KHSO4 + Ba(HCO3)2 ® BaSO4 ¯ + K2SO4 + 2CO2 + 2H2O * Trong phản ứng trên, các muối NaHSO4 và KHSO4 tác dụng với vai trò như H2SO4. ----------------------------------------- SỰ THỦY PHÂN MUỐI Khi cho một muối tan trong nước thì dung dịch thu được có môi trường trung tính, bazơ, hoặc axit. Sự thuỷ phân muối được tóm tắt theo bảng sau đây : Muối của Thuỷ phân Môi trường Đổi màu quì tím Axit mạnh và bazơ mạnh Không Trung tính Tím Axit mạnh và bazơ yếu Có Axit Đỏ Axit yếu và bazơ mạnh Có Bazơ Xanh Axit yếu và bazơ yếu Có Tùy * * Tùy** Ví dụ : dd Na2CO3 trong nước làm quì tím hoá xanh dd (NH4)2SO4 trong nước làm quì tím hoá đỏ dd Na2SO4 trong nước không làm đổi màu quì tím ----------------------------------- Thang pH Thang pH cho biết một dung dịch có tính bazơ hay tính axit: - Nếu pH < 7 ® môi trường có tính axit ( pH càng nhỏ thì axit càng mạnh ) - Nếu pH = 7 ® môi trường trung tính ( nước cất, một số muối : NaCl, Na2SO4 … ) - Nếu pH > 7 ® môi trường có tính Bazơ ( pH càng lớn thì bazơ càng mạnh ) ------------------------------------- PHẢN ỨNG ĐIỆN PHÂN MUỐI 1) Điện phân nóng chảy: Thường dùng muối clorua của các kim loại mạnh , oxit kim loại (mạnh), hoặc các bazơ (bền với nhiệt). -Tổng quát: 2RClx 2R + xCl2 Ví dụ: 2NaCl 2Na + Cl2 -Có thể đpnc oxit của nhôm: 2Al2O3 4Al + 3O2 2) Điện phân dung dịch a) Đối với muối của kim loại tan : * điện phân dd muối Halogenua ( gốc : – Cl , – Br …) có màng ngăn Ví dụ : 2NaCl + 2H2O 2NaOH + H2 + Cl 2 * Nếu không có màng ngăn cách điện cực dương thì Cl2 tác dụng với NaOH tạo dd JaVen Ví dụ : 2NaCl + H2O NaCl + NaClO + H2 ( dung dịch Javen ) b) Đối với các kim loại TB và yếu : khi điện phân dung dịch thì cho ra kim loại * Nếu muối chứa gốc halogenua (– Cl , – Br …) : Sản phẩm là: KL + Phi kim Ví dụ : CuCl2 Cu + Cl2 ( nước không tham gia điện phân ) * Nếu muối chứa gốc có oxi: : Sản phẩm thường là: kim loại + axit + O2 2Cu(NO3)2 + 2H2O 2Cu + O2 + 4HNO3 2CuSO4 + 2H2O 2Cu + 2H2SO4 + O2 --------------------------------------------- KIM LOẠI I- DÃY HOẠT ĐỘNG HOÁ HỌC CỦA KIM LOẠI * (1) Các kim loại mạnh * (2) Các kim loại hoạt động ( trong đó : từ Zn đến Pb là kim loại trung bình ) * (3) Các kim loại yếu II- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 1) Tác dụng với nước ( ở nhiệt độ thường) * Kim loại ( K ® Na) + H2O ® dung dịch bazơ + H2 Ví dụ : Ca + 2H2O ® Ca(OH)2 + H2 2) Tác dụng với axit * Kim loại hoạt động + dd axit (HCl,H2SO4 loãng) ® muối + H2 Ví dụ : 2Al + 6HCl ® 2AlCl3 + 3H2 * Kim loại khi tác dụng với HNO3 và H2SO4 đặc thường không giải phóng khí H2 Ví dụ : Ag + 2HNO3 AgNO3 + NO2 + H2O * Al,Fe,Cr : Không tác dụng với HNO3 đặc, H2SO4 đặc ở nhiệt độ thường: 3) Tác dụng với muối : * Kim loại (KT) + Muối ® Muối mới + Kim loại mới Ví dụ : Cu + 2AgNO3 ® Cu(NO3)2 + 2Ag ¯ 4) Tác dụng với phi kim ở nhiệt độ cao: a) Với O2 ® oxit bazơ Ví dụ: 3Fe + 2O2 Fe3O4 ( Ag,Au,Pt không Pư ) b) Với phi kim khác ( Cl2,S … ) ® muối Ví dụ: 2Al + 3S Al2S3 5) Tác dụng với kiềm : * Kim loại lưỡng tính ( Al,Zn,Cr…) + dd bazơ ® muối + H2 Ví dụ: 2Al + 2NaOH + 2H2O ® 2NaAlO2 + 3H2 III- PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU CHẾ TRỰC TIẾP. 1) Nhiệt luyện kim * Đối với các kim loại trung bình và yếu : Khử các oxit kim loại bằng H2,C,CO, Al … Ví dụ: CuO + H2 Cu + H2O * Đối với các kim loại mạnh: điện phân nóng chảy muối clorua Ví dụ: 2NaCl 2Na + Cl2 2) Thuỷ luyện kim: điều chế các kim loại không tan trong nước * Kim loại mạnh hơn đẩy kim loại yếu hơn ra khỏi dd muối Ví dụ: Fe + CuSO4 ® FeSO4 + Cu ¯ * Điện phân dd muối của kim loại trung bình và yếu: Ví dụ: FeCl2 Fe + Cl2 3) Điện phân oxit kim loại mạnh : Ví dụ: 2Al2O3 4Al + 3O2 4) Nhiệt phân muối của kim loại yếu hơn Cu: Ví dụ: 2AgNO3 2Ag + O2 + 2NO2 ----------------------------------------------------- PHI KIM I- TRẠNG THÁI CỦA PHI KIM Ở điều kiện thường các phi tồn tại được 3 trạng thái : -Khí : H2,N2, O2, Cl2, F2… -Rắn : C.S,P,Si … -Lỏng : Br2 II- TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA PHI KIM 1) Tác dụng với oxi ® oxit: Ví dụ: 4P + 5O2 2P2O5 Lưu ý : N2 không cháy, các đ/c Cl2,Br2,I2 không tác dụng trực tiếp với oxi 2) Tác dụng với kim loại ® muối ( 2) Ví dụ : xem bài kim loại 3) Tác dụng với Hiđro ® hợp chất khí Ví dụ: H2 + S H2S H2 + Cl2 2HCl H2 + F2 2HF ( Xảy ra ngay trong bóng tối ) 4) Một số tính chất đặc biệt của phi kim a) Các phi kim F2,Cl2 … : Tác dụng được với nước Ví dụ : Cl2 + H2O ® HCl + HClO ( không bền dễ huỷ ra : HCl + O ) 2F2 + 2H2O ® 4HF + O2 Lưu ý : HF có khả năng ăn mòn thuỷ tinh : SiO2 + 4HF ® SiF4 + 2H2O b) Các phi kim Cl2,F2 ,Si … : Tác dụng được với kiềm Ví dụ : Cl2 + 2NaOH ® NaCl + NaClO + H2O 3Cl2 + 6NaOH 5NaCl + NaClO3 + 3H2O c) Các phi kim rắn C,S,P… tan trong HNO3, H2SO4 đặc: Ví dụ : P + 5HNO3 H3PO4 + 5NO2 + H2O III- CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ ĐỘ MẠNH YẾU CỦA PHI KIM Phi kim nào dễ phản ứng với H2 hơn , hoặc dễ phản ứng với kim loại hơn thì phi kim đó mạnh hơn Ví dụ: H2 + S H2S H2 + Cl2 2HCl H2 + F2 2HF ( Xảy ra ngay trong bóng tối ) Suy ra : F2 > Cl2 > S ( chú ý : F2 là phi kim mạnh nhất ) IV- ĐIỀU CHẾ PHI KIM * Các phi kim được điều chế chủ yếu dựa vào các phản ứng điện phân , nhiệt phân * Dùng phi kim mạnh đẩy phi kim yếu hơn khỏi hợp chất ( thường dùng muối ) Ví dụ : Cl2 + 2NaBr ® 2NaCl + Br2 ------------------------------ MỘT SỐ PHẢN ỨNG NÂNG CAO I- Phản ứng đốt cháy: Khi đốt một hợp chất trong không khí thì các nguyên tố chuyển sang dạng oxit ( trừ N,Ag,Au,Pt ) 4FeS2 + 11O2 2Fe2O3 + 8SO2 2PH3 + 4O2 P2O5 + 3H2O 2H2S + 3O2 2SO2 + 2H2O ( đủ oxi, cháy hoàn toàn ) 2H2S + O2 2S + 2H2O ( thiếu oxi, cháy không hoàn toàn ) 4NH3 + 5O2 4 NO + 6H2O II- Phản ứng sản xuất một số phân bón -Sản xuất Urê: 2NH3 + CO2 CO(NH2)2 + H2O -Sản xuất Amoni nitrat : Ca(NO3)2 + (NH4)2CO3 ® 2NH4NO3 + CaCO3 ¯ -Điều chế Supe photphat đơn : hỗn hợp Ca(H2PO4)2 + CaSO4 2H2SO4 + Ca3 (PO4)2 ® 3CaSO4 + 2H3PO4 Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 đặc ® Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4 -Điều chế Supe Photphat kép : 4 H3PO4 + Ca3 (PO4)2 ® 3Ca(H2PO4)2 - Sản xuất muối amoni : Khí amoniac + Axit ® Muối amôni III- Các phản ứng quan trọng khác 1) 3Fe + 4H2O Fe3O4 + 4H2 2) Fe + H2O FeO + H2 3) 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O 4Fe(OH)3 4) ( *) 2Mg + CO2 2MgO + C Mg + H2O ( hơi) MgO + H2 5) 2NaOH 2Na + 2H2O + O2 6) 3Na2CO3 + 2AlCl3 + 3H2O ® 2Al(OH)3 ¯ + 6NaCl + 3CO2 7) NaAlO2 + CO2 + H2O ® Al(OH)3 ¯ + NaHCO3 8) Al2S3 + 6H2O ® 2Al(OH)3 ¯ + 3H2S ( phản ứng thuỷ phân ) 9) Al4C3 + 12H2O ® 4Al(OH)3 ¯ + 3CH4 10) SO2 + H2S ® S ¯ + H2O 11) SO2 + Br2 + 2H2O ® 2HBr + H2SO4 ( tương tự cho khí Cl2) 12) 8NH3 + 3Br2 ® 6NH4Br + N2 ( tương tự cho Cl2) 13) 4HNO3 4NO2 + 2H2O + O2 14) CaOCl2 + 2HCl ® CaCl2 + Cl2 + H2O ( clorua vôi) 15) NaCl (r) + H2SO4 đặc NaHSO4 + HCl 16) 2KNO3 + 3C + S K2S + N2 + 3CO2 + Q ( Pư của thuốc nổ đen) 17) Các PK kém hoạt động : H2, N2 , C chỉ tác dụng được với kim loại mạnh ở nhiệt độ rất cao: Ví dụ : 4Al + 3C Al4C3 Ca + 2C CaC2 ( Canxi cacbua – thành phần chính của đất đèn ) 2Na + H2 2NaH ( Natri hiđrua ) 18) NaH ( Natri hiđrua) , Na2O2 ( Natri peoxit ) …tác dụng được với nước: NaH + H2O ® NaOH + H2 ( xem NaH Û Na dư hiđrô ) 2Na2O2 + 2H2O ® 4NaOH + O2 ( xem Na2O2 Û Na2O dư Oxi ) 19) 2AgCl 2Ag + Cl2 20) Điều chế Cl2: 2KMnO4 + 16HCl 2KCl + 2MnCl2 + 5 Cl2 + 8H2O MnO2 + 4HCl MnCl2 + Cl2 + 2H2O 21) Mg(AlO2)2 + 2NaOH ® Mg(OH)2 ¯ + 2NaAlO2 22) NaClO + CO2 + H2O ® NaHCO3 + HClO 2CaOCl2 + 2CO2 + H2O ® 2CaCO3 + Cl2O + 2HCl - HClO và Cl2O đều dễ bị phân huỷ thánh oxi nguyên tử, nên có tính tẩy màu. 23) 3Na2O2 + 2H3PO4 ® 2Na3PO4 + 3H2O + 3/2 O2 ( nếu dư axit ) 3Na2O2 + H3PO4 ® Na3PO4 + 3NaOH + 3/2 O2 ( nếu thiếu axit ) 24) Cu + 4NaNO3 + H2SO4 đặc ® Cu(NO3)2 + 2Na2SO4 + 2NO2 + 2H2O 25) Si + 2NaOH + H2O Na2SiO3 + 2H2 26) NH4Cl + Na2CO3 ® NaCl + H2O + CO2 + NH3 ( xem NH4Cl Û HCl.NH3 ) 27) FeS2 + 2HCl ® FeCl2 + H2S + S ¯ ( xem FeS2 Û FeS dư S ) TÁCH CHẤT RA KHỎI HỖN HỢP I- PHƯƠNG PHÁP CHUNG: 1) Sơ đồ tách hỗn hợp rời khỏi nhau: Hỗn hợp : -Trong đó X thường là chất dùng hoà tan hỗn hợp. Chất Y dùng để tái tạo lại chất đã bị biến đổi trong lần hoà tan vào X. -Chỉ thu được một chất tinh khiết nếu các chất trong môi trường khác thể với nó. -Có thể kết hợp với phương pháp vật lý để tách : gạn, chưng cất, cô cạn, hoà tan trong nước, chiết … 2) Làm khô khí : dùng các chất có khả năng hút ẩm nhưng chất này không được tác dụng với chất cần làm khô. Thường dùng Axit đặc ( H2SO4), các anhiđric axit (P2O5); các muối khan hoặc kiềm khan .v.v. II- VÍ DỤ: Hỗn hợp Các PTHH xảy ra: CuO + 2HCl ® CuCl2 + H2O CuCl2 + 2NaOH ® Cu(OH)2 ¯ + 2NaCl Cu(OH)2 CuO + H2O TÍNH PHỨC TẠP CỦA PHẢN ỨNG GIỮA OXIT AXIT ( HOẶC ĐA AXIT ) VỚI DUNG DỊCH KIỀM I- KIẾN THỨC CẦN NHỚ: Tuỳ vào tỉ lệ số mol cặp chất tham gia phản ứng mà có thể tạo thành muối trung hoà hoặc muối axit 1) Cặp CO2, SO2 … H2G ( axit) và kiềm của kim loại hoá trị I : NaOH,KOH Đặt thì kết quả tạo muối như sau : phản ứng tạo muối trung hoà ( kiềm có thể dư ) phản ứng tạo muối axit ( oxit axit có thể dư ) 1 < T < 2 Þ phản ứng tạo hỗn hợp 2 muối ( phản ứng không có chất nào dư) 2) Cặp CO2, SO2 … H2G ( axit) và kiềm của kim loại hoá trị II : Ca(OH)2,Ba(OH)2 Đặt thì kết quả tạo muối như sau : phản ứng tạo muối axit (oxit axit có thể dư ) phản ứng tạo muối trung hoà (kiềm có thể dư) 1 < T < 2 Þ phản ứng tạo hỗn hợp 2 muối ( phản ứng không có chất nào dư) 3) Cặp P2O5, hoặc H3PO4 với các dung dịch bazơ thì có thể tạo 3 loại muối khác nhau ứng với 3 gốc : – H2PO4, = HPO4 , º PO4 ( Hãy thử xét trường hợp P2O5 tác dụng với NaOH và P2O5 với Ca(OH)2 ) II- PHƯƠNG PHÁP GIẢI TOÁN Việc giải bài toán xác định loại muối tạo thành trong trường hợp oxit axit hoặc đa axit tác dụng với dung dịch bazơ có thể được tóm tắt theo các bước sau đây : B1 : Tìm số mol của kiềm và số mol oxit B2 : Lập tỉ số T Þ xác định loại muối tạo thành , viết PTHH tạo ra muối đó. B3 : Tính toán theo PTHH Nếu tạo một muối : Tính theo 1 PTHH dựa vào số mol của chất pư hết. Nếu tạo 2 muối : Đặt x, y là số mol mỗi muối , Tính theo 2 PTHH dựa vào x,y B4: Hoàn thành yêu cầu của đề bài. Lưu ý : Nếu đề bài cho biết kiềm dư thì luôn tạo muối trung hoà, còn oxit axit dư thì tạo muối axit. --------------------------------- NHẬN BIẾT HOÁ CHẤT MẤT NHÃN I) PHƯƠNG PHÁP HOÁ HỌC NHẬN BIẾT HOÁ CHẤT MẤT NHÃN: - Phân loại các chất mất nhãn để xác định tính chất đặc trưng, từ đó chọn thuốc thử đặc trưng. - Trình bày : Nêu thuốc thử đã chọn ? Chất nhận ra ? Dấu hiệu để nhận biết (Hiện tượng) ? Viết PTHH xảy ra để minh hoạ * Lưu ý II) TÓM TẮT THUỐC THỬ VÀ DẤU HIỆU NHẬN BIẾT MỘT SỐ CHẤT VÔ CƠ: Chất cần nhận biết Thuốc thử Dấu hiệu ( Hiện tượng) dd axit * Quì tím *Quì tím ® đỏ dd kiềm * Quì tím * phenolphtalein *Quì tím ® xanh *Phênolphtalein ® hồng Axit sunfuric và muối sunfat * ddBaCl2 *Có kết tủa trắng : BaSO4 ¯ Axit clohiđric và muối clorua * ddAgNO3 *Có kết tủa trắng : AgCl ¯ Muối của Cu ( dd Xanh lam) * Dung dịch kiềm *Kết tủa xanh lơ : Cu(OH)2 ¯ Muối của Fe(II) (dd lục nhạt ) *Kết tủa trắng xanh bị hoá nâu đỏ trong nước : 4Fe(OH)2 + 2H2O + O2 ® 4Fe(OH)3 ( Trắng xanh) ( nâu đỏ ) Muối Fe(III) (dd vàng nâu) * Kết tủa nâu đỏ Fe(OH)3 d.dịch muối Al, Cr (III) * Dung dịch kiềm, dư *Kết tủa keo tan được trong kiềm dư : Al(OH)3 ¯ ( trắng , Cr(OH)3 ¯ (xanh xám) Al(OH)3 + NaOH ® NaAlO2 + 2H2O Muối Amoni * dd kiềm, đun nhẹ *Khí mùi khai : NH3 Muối Photphat * dd AgNO3 *Kết tủa vàng: Ag3PO4 ¯ Muối Sunfua * Axit mạnh * dd CuCl2, Pb(NO3)2 *Khí mùi trứng thối : H2S *Kết tủa đen : CuS ¯ , PbS ¯ Muối Cacbonat và muối Sunfit * Axit (HCl, H2SO4 ) * Nước vôi trong *Có khí thoát ra : CO2 , SO2 ( mùi hắc) * Nước vôi bị đục: do CaCO3 ¯ , CaSO3 ¯ Muối Nitrat * ddH2SO4 đặc / Cu *Dung dịch màu xanh , có khí màu nâu NO2 Kim loại hoạt động * Dung dịch axit *Có khí bay ra : H2 Kim loại đầu dãy : K , Ba, Ca, Na… * H2O * Đốt cháy, quan sát màu ngọn lửa * Có khí thoát ra ( H2 ) , toả nhiều nhiệt * Na ( vàng ) ; K ( tím ) ; Li ( đỏ tía ) ; Ca ( đỏ cam) ; Ba (lục vàng )… Kim loại lưỡng tính: Al; Zn; Be; Cr… *Dung dịch kiềm *Kim loại tan ra và có sủi bọt khí H2 Kim loại yếu : Cu, Ag, Hg ( th ường để lại sau cùng) *HNO3 đặc * Kim loại tan + NO2 ( nâu ) ( nếu phải phân biệt các Kim loại này với nhau thì chọn thuốc thử để phân biệt các muối). Ví dụ : muối tạo kết tủa với NaCl là AgNO3 suy ra kim loại ban đầu là Ag. Các hợp chất có kim loại hoá trị thấp như : FeO, Fe3O4, FeS,FeS2,Fe(OH)2,,Cu2S *HNO3 , H2SO4 đặc *Có khí bay ra : NO2 ( màu nâu ), SO2 ( mùi hắc )… BaO, Na2O, K2O CaO P2O5 * H2O * tạo dd trong suốt, làm quì tím ® xanh * Tan , tạo dung dịch đục * Dung dịch tạo thành làm quì tím ® đỏ SiO2 (có trong thuỷ tinh) *dd HF * Chất rắn bị tan ra. CuO Ag2O MnO2, PbO2 *dung dịch HCl ( đun nóng nếu MnO2,PbO2 ) * Dung dịch màu xanh lam : CuCl2 * Kết tủa trắng AgCl ¯ * Có khí màu vàng lục : Cl2 Khí SO2 * Dung dịch Brôm * Khí H2S * mất màu da cam của dd Br2 * Xuất hiện chất rắn màu vàng ( S ¯ ) Khí CO2 , SO2 *Nước vôi trong *Nước vôi trong bị đục ( do kết tủa ) : CaSO3 ¯ , CaCO3 ¯ Khí SO3 *dd BaCl2 *Có kết tủa trắng : BaSO4 ¯ Khí HCl ; H2S *Quì tím tẩm nước *Quì tím ® đỏ Khí NH3 *Quì tím ® xanh Khí Cl2 *Quì tím mất màu ( do HClO ) Khí O2 *Than nóng đỏ *Than bùng cháy Khí CO *Đốt trong không khí *Cháy, ngọn lửa màu xanh nhạt NO *Tiếp xúc không khí *Hoá nâu : do chuyển thành NO2 H2 *Đốt cháy *Nổ lách tách, lửa xanh Lưu ý * Dung dịch muối của Axit mạnh và Bazơ yếu làm quì tím hóa đỏ. ( Ví dụ : NH4Cl ) * Nếu A là thuốc thử của B thì B cũng là thuốc thử của A. * Dấu hiệu nhận biết phải đặc trưng và dấu hiệu rõ ràng, không giống các chất khác . ------------------------- PHẢN ỨNG CHUYỂN ĐỔI MỨC HÓA TRỊ CỦA NGUYÊN TỐ Trong các phản ứng kết hợp hoặc phản ứng trao đổi thì hóa trị của các nguyên tố thường không thay đổi. Vì vậy muốn chuyển đổi hóa trị các nguyên tố thì phải dùng một số phản ứng đặc biệt. 1- Nâng hóa trị của nguyên tố trong oxit oxit (HT thấp ) + O2 ® oxit (HT cao) VD: 2SO2 + O2 2SO3 2CO + O2 2CO2 2Fe3O4 + ½ O2 3Fe2O3 2- Nâng hóa trị của nguyên tố trong hợp chất với Clo hoặc Oxi Hợp chất HT thấp + Cl2; O2 … ® Hợp chất HT cao VD: 2FeCl2 + 3Cl2 2FeCl3 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O 4Fe(OH)3 PCl3 + Cl2 PCl5 3- Hạ hóa trị của muối sắt : Muối Fe (HT cao) + Fe ( hoặc KL yếu) ® Muối Fe (HT thấp) VD: 2FeCl3 + Fe 3FeCl2 Fe2(SO4)3 + Fe 3FeSO4 2FeCl3 + Cu 2FeCl2 + CuCl2 Lưu ý : Phản Cu với FeCl3 xảy ra không phải do Cu đẩy được Fe ( không phải phản ứng thế) 4- Dùng H2SO4 đ.đ hoặc HNO3 để nâng hóa trị của các nguyên tố trong hợp chất. VD: 3FeO + 10HNO3 loãng 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O * Khi gặp các phản ứng như ở mục 4 thì nên cân bằng theo phương pháp thăng bằng hóa trị theo các bước chung như sau: - Xác định nguyên tố có hoá trị tăng và nguyên tố có hoá trị giảm. - Số hóa trị giảm là hệ số của các chất trong quá trình tăng hóa trị. - Số hóa trị tăng là hệ số tạm thời của các chất trong quá trình giảm hóa trị. - Cộng thêm cho hệ số của axit bằng số lần gốc axit ở sau phản ứng. VD: Ta có : Từ Fe ® Fe(NO3)3 tăng 3 hóa trị của Fe . ( ´ 1 để tăng bằng giảm) Từ HNO3 ® NO2 giảm 1 hóa trị của N. ( ´ 3 để tăng bằng giảm ) Suy ra hệ số tạm thời là : 1Fe + 3HNO3 ® 1Fe(NO3)3 + 3NO2 + H2O Bù 3(NO3) cho vế trái ta được 6HNO3, suy ra hệ số của nước là 3H2O Fe + 6HNO3 Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O TÊN THƯỜNG GỌI CỦA MỘT SỐ CHẤT VÔCƠ Diêm tiêu: KNO3 Muối ăn: NaCl Đá vôi: CaCO3 Vôi sống: CaO Vôi tôi: Ca(OH)2 Thạch cao sống: CaSO4.2H2O Thạch cao nung: 2CaSO4.H2O Thạch cao khan: CaSO4 Quặng : Hêmatic: Fe2O3 Quặng Manhêtic: Fe3O4 Quặng pyric: FeS2 Qặng cupit : Cu2S Diêm sinh: S Xút : NaOH Potat: KOH Thạch anh: SiO2 Ôlêum: H2SO4.nSO3 (2 ) S ả n ph ẩ m có th ể là : H2S, SO2, S ( đố i v ớ i H2SO4 ) và t ạ o NO2, NO, N2, NH4NO3 … ( đố i v ớ i HNO3 ). (1) Ph ả n ứ ng này gi ả i thích vì sao khi th ổ i h ơ i th ở vào n ướ c vôi trong đầ u tiên n ướ c vôi b ị đụ c, sau đ ó trong tr ở l ạ i. ** Tùy vào độ y ế u c ủ a baz ơ và axit đ ã t ạ o nên mu ố i đ ó mà môi tr ườ ng t ạ o ra có th ể là axit ho ặ c baz ơ . (2) Các phi kim m ạ nh : Cl2, Br2, O2 … khi tác d ụ ng v ớ i kim lo ạ i s ẽ nâng hoá tr ị c ủ a kim lo ạ i lên tr ạ ng thái hoá tr ị cao nh ấ t. (*) ph ả n ứ ng s ố 4 gi ả i thích đượ c vì sao không dùng CO2 để ch ữ a cháy trong các đ ám cháy Mg
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro