Chương 1 : CƠ BẢN VỀ HỢP NGỮ           Trong chương này  sẽ giới thiệu  những nguyên  tắc  chung để tạo ra , dịch và chạy một chương trình hợp ngữ trên máy tính .           Cấu trúc ngữ pháp  của lệnh hợp ngữ trong giáo trình này được trình bày theo Macro Assembler ( MASM) dựa trên CPU 8086 .                     1.1  Cú pháp lệnh hợp ngữ                              Một chương trình hợp ngữ bao gồm một loạt các mệnh đề ( statement) được viết liên tiếp nhau , mỗi mệnh đề được viết trên 1 dòng .           Một mệnh đề có thể là : •        một lệnh ( instruction) : được trình biên dịch ( Assembler =ASM) chuyển thành mã máy. •        một chỉ dẫn của Assembler ( Assembler directive) : ASM không chuyển thành mã máy           Các mệnh đề của ASM gồm 4 trường :           Name Operation              Operand(s)            Comment               các trường cách nhau ít nhất là một ký tự trống hoặc một ký tự TAB           ví dụ  lệnh đề sau :           START :     MOV  CX,5 ; khơỉ tạo thanh ghi CX           Sau đây là một chỉ dẫn của ASM :           MAIN                   PROC                   ; tạo một thủ tục có tên là MAIN                     1.1.1 Trường Tên ( Name Field)           Trường tên được dùng cho nhãn lệnh , tên thủ tục và tên biến . ASM sẽ chuyển tên thành địa chỉ bộ nhớ .           Tên có thể dài từ 1 đến 31 ký tự . Trong tên chứa các ký tự từ a-z , các số và các ký tự đặc biệt sau : ? ,@ , _ , $ và dấu . Không được phép có ký tự trống trong phần tên . Nếu trong tên có ký tự  . thì nó phải là ký tự  đầu tiên . Tên không được bắt đầu bằng một số . ASM không phân biệt  giữa ký tự  viết thường và viết hoaSau đây là các ví dụ về tên hợp lệ và không hợp lệ trong ASM .                    Tên hộp lệ                      Tên không hợp lệ                    COUNTER1                            TWO WORDS                    @CHARACTER            2ABC                    SUM_OF_DIGITS                   A45.28                    DONE?                           YOU&ME                    .TEST                                      ADD-REPEAT           1.1.2 Trường toán tử ( operation field)           Đối với 1 lệnh trường toán tử chưá ký hiệu ( sumbol)  của mã  phép toán ( operation code = OPCODE) .ASM sẽ chuyển  ký hiệu  mã phép toán thành mã máy . Thông thường ký hiệu mã phép toán mô tả chức năng của phép toán , ví dụ  ADD , SUB , INC , DEC , INT ...           Đối với chỉ dẫn của ASM , trường toán tử chưá một opcode  giả (pseudo operation code =  pseudo-op) . ASM không chuyển pseudo-op thành mã máy mà hướng dẫn ASM thực hiện một việc gì đó ví dụ tạo ra một thủ tục , định nghĩa các biến ...           1.1.3 Trường các toán hạng ( operand(s) field)           Trong một lệnh trường toán hạng chỉ ra các số liệu tham gia trong lệnh đó. Một lệnh có thể không có toán hạng , có 1 hoặc 2 toán hạng . Ví dụ :           NOP                     ; không có toán hạng           INC   AX              ; 1 toán hạng           ADD  WORD1,2   ; 2 toán hạng cộng 2 với nội dung của từ nhớ WORD1           Trong các lệnh 2 toán hạng toán hạng đầu là toán hạng đích ( destination operand) . Toán hạng đích  thường làthanh ghi hoặc  vị trí  nhớ dùng để lưu trữ kết quả . Toán hạng thứ hai là toán hạng nguồn . Toán hạng nguồn thường không bị thay đổi sau khi thực hiện lệnh .           Đối với một chỉ dẫn của ASM , trường toánhạng chứa một hoặc nhiều thông tin mà ASM dùng để thực thi chỉ dẫn .           1.1.4 Trường chú thích ( comment field)           Trường chú thích là một tuỳ chọn của mệnh đề trong ngôn ngữ ASM . Lập trình viên dùng trường chú thích để thuyết minh về câu lệnh . Điều này là cần thiết  vì ngôn ngữ ASM là ngôn ngữ cấp thấp ( low level) vì vậy sẽ rất khó hiểu chương trình nếu nó không được chú thích một cách đầy đủ và rỏ ràng . Tuy nhiên không nên có chú thích đối với mọi dòng của chương trình  , kể cả nnhững lệnh mà ý nghĩa của nó đã rất rỏ ràng như :           NOP            ; không làm chi cả            Người ta dùng dấu  chấm phẩy (;)  để bắt đầu trường chú thích .           ASM cũng cho phép dùng toàn bộ một  dòng cho chú thích để tạo một khoảng trống ngăn cách các phần khác nhau cuả chương trình ,ví dụ :           ;           ; khởi tạo các thanh ghi           ;           MOV AX,0           MOV BX,0           1.2     Các kiểu số liệu trong chương trình hợp ngữ           CPU chỉ làm việc với các số nhị phân . Vì vậy ASM phải chuyển tất cả các loại số liệu thành số nhị phân . Trong một chương trình hợp ngữ cho phép biểu diễn số liệu dưới dạng nhị phân , thập phân hoặc thập lục phân  và thậm chí là cả  ký tự nửa .           1.2.1 Các số           Một số nhị phân là một dãy các    bit 0 và 1  va 2phải kết thúc bằng h hoặc H           Một số thập phân  là một dãy các  chữ só thập phân và kết thúc bởi d hoặc D ( có thể không cần)           Một số hex phải bắt đầu bởi 1   chữ  số thập phân  và phải kết thúc  bởi h hoặc H . Sau đây là các biểu diễn số hợp lệ và không hợp lệ  trong ASM :                    Số                         Loại                    10111                    thập phân                    10111b                  nhị phân                    64223                    thập phân                    -2183D                  thập phân                    1B4DH                  hex                    1B4D                    số hex không hợp lệ                    FFFFH                           số hex không hợp lệ                    0FFFFH                số hex                     1.2.2 Các ký tự           Ký tự và một chuỗi các ký tự  phải được đóng giữa hai dấu ngoặc đơn hoặc hai dấu ngoặc kép . Ví dụ 'A' và "HELLO" . Các ký tự đều được chuyển thành  mã ASCII bởi ASM . Do đó trong một chương trình ASM sẽ xem  khai báo  'A' và 41h ( mã ASCII của A)  là giống nhau .             1.3     Các biến ( variables)           Trong ASM biến đóng vai trò như trong ngôn ngữ cấp cao . Mỗi biến có một loại dữ liệu và nó được gán một địa chỉ bộ nhớ sau khi dịch chương trình . Bảng sau đây liệt kê các toán tử giả  dùng để định nghĩa  các loại số liệu .                    PSEUDO-OP                  STANDS FOR                    DB                        define byte                               DW                       define word ( doublebyte)                    DD                        define doubeword ( 2 từ liên tiếp)                           DQ                       define quadword ( 4 từ liên tiếp )                    DT                        define tenbytes ( 10 bytes liên tiếp)                    1.3.1. Biến byteChỉ dẫn của ASM để định nghĩa biến byte có dạng như sau :                    NAME                  DB              initial_value                              Ví dụ :                    ALPHA       DB     4                    Chỉ dẫn này sẽ gán tên ALPHA cho một byte nhớ trong bộ nhớ mà giá trị ban đầu của nó là 4  . Nếu giá trị của byte là không xác định thì đặt dấu chấm hỏi ( ?)  vào giá trị ban đầu . Ví dụ :                    BYT            DB     ?                    Đối với biến byte vùng giá trị khả dĩ mà nó lưu trữ được là -128 đến 127 đối với số có dấu  và 0 đến 255 đối với số không dấu .                                       1.3.2 Biến từ                                                 Chỉ dẫn của ASM để định nghĩa một biến từ như sau :                    NAME                  DW             initial_value                    Ví dụ :                    WRD          DW             -2                    Cũng có thể dùng dấu ? để thay thế cho biến từ có giá trị không xác  định . Vùng giá trị của biến từ là -32768 đến 32767 đối với số có dấu và 0 đến 56535 đối với số  không dấu .                                       1.3.3 Mảng ( arrays)                    Trong ASM một mảng là một loạt các byte nhớ hoặc từ nhớ liên tiếp nhau . Ví dụ để định nghĩa một mảng 3 byte gọi là B_ARRAY mà giá trị  ban đầu của nó là 10h,20h và 30h  chúng ta có thể  viết :                    B_ARRAY  DB     10h,20h,30h                     B_ARRAY là tên được gán cho byte đầu tiên                     B_ARRAY+1 là tên của byte thứ hai                     B_ARRAY+2  là tên của byte thứ  ba           Nếu ASM gán địa chỉ offset là 0200h cho mảng B_ARRAY thì nội dung  bộ nhớ sẽ như sauSYMBOL             ADDRESS            CONTENTS           B_ARRAY           200h                      10h           B_ARRAY+1                 201h                      20h           B_ARRAY+2                 202h                      30h           Chỉ dẫn sau đây sẽ định nghĩa  một mảng 4 phần tử có tên là W_ARRAY:           W_ARRAY DW   1000,40,29887,329           Giả sử mảng bắt đầu tại 0300h thì bộ nhớ sẽ như sau:           SYMBOL              ADDRESS            CONTENTS                   W_ARRAY          300h                      1000d           W_ARRAY+2      302h                      40d           W_ARRAY+4      304h                      29887d           W_ARRAY+6      306h                      329d            Byte thấp và byte cao của         một từ           Đôi khi chúng ta cần truy xuất tới byte thấp và byte cao của một biến từ . Giả sử chúng ta định nghĩa :           WORD1      DW   1234h           Byte thấp của WORD1  chứa 34h , còn byte cao của WORD1 chứa 12h           Ký hiệu địa chỉ của byte thấp là WORD1 còn  ký hiệu địa chỉ của byte cao là WORD1+1 .           Chuỗi các ký tự ( character strings)           Một  mảng các mã ASCII   có thể được định nghĩa bằng một chuỗi các ký tự          Ví dụ :           LETTERS   DW   41h,42h,43h           tương đương với           LETTERS   DW   'ABC '                           Bên trong một chuỗi , ASM sẽ phân biệt chữ hoa và chữ thường . Vì vậy chuỗi 'abc' sẽ được chuyển thành 3 bytes : 61h ,62h và 63h.           Trong ASM cũng có thể tổ hợp các ký tự và các số trong một định nghĩa . Ví dụ :           MSG DB     'HELLO', 0AH, 0DH, '$' tương đương với           MSG DB     48H,45H,4CH,4Ch,4FH,0AH,0DH,24H           1.4 Các hằng ( constants)           Trong một chương trình các hằng có thể được đặt tên  nhờ chỉ dẫn EQU (equates) . Cú pháp của EQU là :           NAME                  EQU  constant           ví dụ :           LF     EQU  0AH             sau khi có khai báo trên thì LF được dùng thay cho 0Ah trong chương trình . Vì vậy ASM sẽ chuyễn các lệnh :           MOV DL,0Ah và      MOV DL,LF thành cùng một mã máy .           Cũng có thể  dùng EQU  để định nghĩa một chuỗi , ví dụ:           PROMPT    EQU  'TYPE YOUR NAME '           Sau khi có khai báo này , thay cho                    MSG DB     'TYPE YOUR NAME '           chúng ta có thể viết                    MSG DB     PROMPT           1.5     Các lệnh cơ bản           CPU 8086 có hàng trăm lệnh , trong chương này ,chúng ta sẽ xem xét 7 lệnh đơn giản của 8086 mà chúng thường được dùng với các thao tác di chuyển số liệu và thực hiện các phép toán số học  .           Trong phần sau đây , WORD1 và WORD2  là các biến từ , BYTE1  và BYTE2  là các biến byte .                     1.5.1   Lệnh MOV và XCHG           Lệnh MOV dùng để chuyển số liệu giữa các thanh ghi , giữa 1 thanh ghi và một vị trí nhớ  hoặc để di chuyển trực tiếp một số  đến một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ . Cú pháp của lệnh MOV là :           MOV Destination , SourceSau đây là vài ví dụ :           MOV AX,WORD1         ; lấy nội dung của từ nhớ WORD1 đưa vào thanh ghi AX           MOV AX,BX        ; AX lấy nội dung của BX , BX không thay đổi           MOV AH,'A'        ; AX  lấy giá trị 41h           Bảng  sau cho thấy các trường hợp cho phép hoặc cấm của lệnh MOV                                                 Destination operand source operand      General Reg Segment Reg         Memory Location  Constant General Reg Segment  Reg MemoryLocation Constant           Y Y Y Y       Y NO Y NO    Y Y NO Y       NO NO NO NO           Lệnh  XCHG ( Exchange) dùng để trao đổi nội dung của 2 thanh ghi hoặc của một thanh ghi và một vị trí nhớ . Ví dụ : XCHG        AH,BL                  XCHG                   AX,WORD1         ; trao đổi nội dung của thanh ghi AX và từ nhớ WORD1.           Cũng như lệnh MOV có một số hạn chế đối với lệnh XCHG như bảng sau :                                       Destination operandSource operand     General Register    Memory Locatin General Memory Memory Location  Y Y       Y No           1.5.2 Lệnh ADD, SUB, INC , DEC           Lệnh ADD và  SUB được dùng để cộng và  trừ  nội dung của 2 thanh ghi , của một thanh ghi và một vị trí nhớ , hoặc cộng ( trừ)  một  số  với (khỏi) một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ . Cú pháp là :           ADD  Destination , Source           SUB  Destination , Source           Ví dụ :           ADD  WORD1, AX           ADD  BL , 5           SUB  AX,DX        ; AX=AX-DX           Vì lý do kỹ thuật , lệnh ADD và SUB cũng bị một số hạn chế như bảng sau:                                       Destination operand         Source operand     General Reg Memory Loacation Gen Memory Memory Location Constant      Y Y Y       Y NO Y           Việc cộng hoặc trừ trực tiếp giữa 2 vị trí nhớ là không được phép . Để giải quyết vấn đề này người ta phải di chuyển byte ( từ ) nhớ  đến một thanh ghi sau đó mới  cộng hoặc trừ thanh ghi này  với một byte ( từ ) nhớ khác . Ví dụ:           MOV AL, BYTE2           ADD  BYTE1, AL           Lệnh INC ( incremrent) để cộng thêm 1 vào nộidung của một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ . Lệnh DEC ( decrement) để giảm bớt 1 khỏi một thanh ghi hoặc 1 vị trí nhớ . Cú pháp của chúng là :                    INC   Destination                    DEC  Destination           Ví dụ :           INC   WORD1           INC   AX           DEC  BL           1.5.3 Lệnh NEG ( negative)           Lệnh NEG để  đổi dấu ( lấy bù 2 ) của một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ . Cú pháp :           NEG  destination           Ví dụ : NEG          AX  ;           Giả sử AX=0002h sau khi thực hiện lệnh NEG  AX thì AX=FFFEh           LƯU Ý : 2 toán hạng trong các lệnh  trên đây phải cùng loại ( cùng là byte hoặc từ )           1.6     Chuyển ngôn ngữ cấp cao thành ngôn ngữ ASM           Giả sử A và B là 2 biến từ .           Chúng ta sẽ chuyển các mệnh đề sau trong ngôn ngữ cấp cao ra ngôn ngữ ASM .           1.6.1 Mệnh đề B=A                    MOV AX,A          ; đưa A vào AX                    MOV B,AX           ; đưa AX vào B           1.6.2 Mệnh đề A=5-A                    MOV AX,5           ; đưa 5 vào AX                    SUB  AX,A          ; AX=5-A                    MOV A,AX                    ; A=5-A           cách khác :                    NEG  A                 ;A=-A                    ADD  A,5              ;A=5-A           1.6.3 Mệnh đề  A=B-2*A                    MOV AX,B           ;Ax=BSUB  AX,A          ;AX=B-A                    SUB  AX,A          ;AX=B-2*A                    MOV A,AX                    ;A=B-2*A           1.7     Cấu trúc của một chương trình hợp ngữ           Một chương trình ngôn ngữ  máy bao gồm mã ( code) , số liệu ( data) và ngăn xếp (stack ) . Mỗi một phần chiếm một đoạn bộ nhớ . Mỗi một đoạn chương trình là được chuyển thành một đoạn bộ nhớ bởi ASM .           1.7.1  Các kiểu bộ nhớ ( memory models)           Độ lớn của mã và số liệu trong một chương trình  được quy định bởi chỉ dẫn MODEL nhằm xác định kiểu bộ nhớ dùng với chương trình . Cú pháp của chỉ dẫn MODEL như sau :           .MODEL     memory_model           Bảng sau cho thấy các kiểu bộ nhớ : MODEL      DESCRITION SMALL MEDIUM COMPACT LARGE HUGE         code và data nằm trong 1 đoạn code nhiều hơn 1 đoạn , data trong 1 đoạn data nhiều hơn 1 đọan , code trong 1 đoạn code và dayta lớn hơn 1 đoạn , array không qúa 64KB code ,data lớn hớn 1 đoạn , array lớn hơn 64KB           1.7.2 Đoạn số liệu           Đoạn số liệu của chương trình chưá các  khai báo biến , khai báo hằng ... Để bắt đầu đoạn số liệu chúng ta dùng chỉ dẫn DATA với cú  pháp như sau :                    .DATA                           ;khai báo tên các biến , hằng và mãng           ví dụ :                    .DATA                    WORD1      DW   2WORD2      DW   5                    MSG           DB     'THIS IS A MESSAGE '                    MASK                  EQU  10010010B           1.7.3  Đoạn  ngăn xếp           Mục đích của việc khai báo đoạn ngăn xếp là dành một vùng nhớ  ( vùng satck) để  lưu trữ  cho stack . Cú pháp của lệnh   như sau :                    .STACK      size           nếu không khai báo size thì  1KB được dành cho vùng stack .                    .STACK      100h  ; dành 256 bytes cho vùng stack           1.7.4 Đọan mã           Đoạn mã chưá các lệnh của chương trình . Bắt đầu đoạn mã bằng chỉ dẫn CODE như sau :                    .CODE                    Bên trong đoạn mã các lệnh thường được tổ chức thành thủ tục (procedure) mà cấu trúc của một thủ tục như sau :                     name           PROC           ; body of the procedure           name           ENDP           Sau đây là câú trúc của một chương trình hợp ngữ mà phần CODE là thủ tục có tên là MAIN           .MODEL     SMALL           .STACK      100h           .DATA                  ; định nghĩa số liệu tại đây           .CODE           MAIN                   PROC                             ;thân của thủ tục MAIN           MAIN                   ENDP           ; các thủ tục khác nếu có           END            MAIN                                                1.8   Các lệnh vào raCPU thông tin với các  ngoại vi thông qua các cổng IO . Lệnh IN và OUT của CPU cho phép truy xuất đến các cổng này . Tuy nhiên hầu hết các ứng dụng không dùng lệnh IN và OUT vì 2 lý do: •        các địa chỉ cổng thay đổi tuỳ theo loại máy tính •        có thể lập trình cho các IO dễ dàng hơn  nhờ các chương trình con ( routine) được cung cấp bởi các hãng chế tạo máy tính           Có 2 loại chương trình  phục vụ IO là : các routine của BIOS ( Basic Input Output System) và các routine của DOS .           Lệnh INT  ( interrupt)           Để gọi các chương trình con của BIOS và DOS có thể dùng lệnh INT với  cú pháp như sau :                    INT   interrupt_number           ở đây interrupt_number là một số mà nó chỉ định một routine . Ví dụ INT 16h gọi  routine thực hiện việc nhập số liệu từ Keyboard .           1.8.1 Lệnh INT 21h           INT 21h được dùng để gọi một số lớn các các hàm ( function) của DOS . Tuỳ theo giá trị mà chúng ta đặt vào thanh ghi AH  , INT 21h sẽ gọi chạy một routine tương ứng .           Trong phần này chúng ta sẽ quan tâm đến 2 hàm sau đây :                     FUNCTION NUMBER            ROUTINE                    1                                     Single key input                    2                                     Single character output           FUNTION 1 : Single key input                    Input :          AH=1                    Output:AL= ASCII code if character key is pressed                              AL=0  if non character key is pressed           Để gọi routine này thực hiện các lệnh sau :                    MOV AH,1  ; input key functionINT 21h       ; ASCII code in AL and display character on the screen           FUNTION 2 : Display a character or execute a control function                    Input :          AH=2                              DL=ASCII code of the the display character or control character                    Output:AL= ASCII code of the the display character or control character           Các lệnh sau sẽ in lên màn hình dấu ?                    MOV AH,2                    MOV DL,'?'         ; character is '?'                    INT   21H   ; display character           Hàm 2 cũng có thể dùng để thực hiện chức năng điều khiển .Nếu DL chưá ký tự điều khiển thì khi gọi INT  21h , ký tự điều khiển sẽ được thực hiện .           Các ký tự điều khiển thường dùng là :           ASCII code (Hex) SYMBOL             FUNCTION                    7                 BEL                      beep                    8                 BS                        backspace                    9                 HT                        tab                    A                 LF                        line feed                    D                 CR                        carriage return                              1.9     Chương trình đầu tiên           Chúng ta sẽ viết một chương trình hợp ngữ nhằm đọc một ký tự  từ bàn phím  và in nó trên đầu dòng mới .           TITLE                  PGM1: ECHO PROGRAM           .MODEL     SMALL           .STACK      100H           .CODE                  MAIN          PROC           ; display dấu nhắc                    MOV AH,2MOV DL,'?'                    INT   21H           ; nhập 1 ký tự                    MOV AH,1  ; hàm đọc ký tự                    INT 21H      ; ký tự được đưa vào AL                    MOV BL,AL         ; cất ký tự trong BL           ; nhảy đến dòng mới                    MOV AH,2  ; hàm xuất 1 ký tự                    MOV DL,0DH      ; ký tự  carriage return                    INT   21H             , thực hiện carriage return                    MOV DL,0AH      ; ký tự line feed                    INT   21H             ; thực hiện line feed           ; xuất ký tự                    MOV DL,BL                  ; đưa ký tự vào DL                     INT   21H             ; xuất ký tự           ; trở về DOS                    MOV AH,4CH      ; hàm thoát về DOS                    INT   21H             ; exit to DOS           MAIN          ENDP                    END  MAIN                     1.10 Tạo ra và chạy một chương trình hợp ngữ           Có 4 bước để tạo ra và chạy một chương trình hợp ngữ là : •        Dùng một trình soạn thảo văn bản để  tạo ra tập tin chương trình nguồn ( source program file ) . •        Dùng một trình biên dịch (Assembler ) để tạo ra tập tin  đối tượng (object file) ngôn ngữ máy •        Dùng trình LINK để liên kết một hoặc nhiều tập tin đối tượng rồi tạo ra file thực thi được . •        Cho thực hiện tập tin EXE hoặc COM .                     Bước 1 : Tạo ra chương trình nguồn           Dùng một trình soạn thảo văn bản (NC chẳnghạn) để  tạo ra chương trình nguồn .Ví dụ lất tên là PGM1.ASM. Phần mở rộng ASM là phần mở rộng quy ước để Assembler nhận ra chương trình nguồn .           Bước 2 :Biên dịch chương trình           Chúng ta sẽ dùng MASM ( Microsoft Macro Assembler ) để chuyển tập tin nguồn PGM1.ASM thành tập tin đối tượng ngôn ngữ máy goị là PGM1.OBJ  bằng lệnh sau :           MASM PGM1;           Sau khi in thông tin về bản quyền MASM sẽ kiểm tra file nguồn để tìm lỗi cú pháp . Nếu có lỗi thì MASM sẽ  inra số dòng bị lỗi và một  mộ tả ngắn  về lỗi đó . Nếu không có lỗi thì MASM sẽ chuyển PGM1.ASM thành tậo tin đối tượng ngôn ngữ máy gọi là PGM1.OBJ .           Dấu chấm phẩy sau lệnh MASM PGM1 có nghĩa là chúng ta không muốn tạo ra một tập tin đối tượng có tên khác với PGM1 . Nếu không có dấu chấm phẩy sau lệnh thì MASM sẽ yêu cầu chúng ta gõ vào tên của một số tập tin mà nó có thể tạo ra  như hình dưới đây :           Object file name [ PGM1.OBJ]:           Source listing [NUL.LIST]            : PGM1           Cross-reference [NUL.CRF]         : PGM1             Tên mặc nhiên là NUL có nghĩa là không tạo ra file tương ứng trừ khi lập trình viên gõ vào tên tập tin .           Tập tin danh sách nguồn ( source listing file) : là một tập tin Text có đánh số dòng , trong đó mã hợp ngữ và mã nguồn nằm cạnh nhau . Tập tin này thường dùng để gỡ rối  chương trình nguồn vì MASM thông báo lỗi  theo số dòng .           Tập tin tham chiếu chéo ( Cross -Reference File ) : là 1 tập tin chứa  danh sách các tên mà chúng xuất hiện trong chương trình  kèm theo số dòng mà tên ấy xuất hiện . Tập tin này đưọc dùng để tìm các biến và nhãn trong một chương trình lớn .           Bước 3 : Liên kết chương trình           Tập tin đối tượng tạo ra  ở  bước 2 là một tập  tin ngôn ngữ máy nhưng nó không chạy được vì chưacó dạng thích hợp của 1 file chạy . Hơn nữa nó chưa biết chương trình được nạp vào vị trí nào trên bộ nhớ để chạy . Một số địa chỉ  dưới dạng mã máy có thể  bị thiếu .           Trình LINK sẽ liên kết một hoặc nhiều file đói tượng thành một file chạy duy nhất  ( *.EXE ) .Tập tin này có thể  được nạp vào bộ nhớ và thi hành .           Để liên kết chương trình ta gõ :           LINK PGM1;           Nếu không có dấu chấm phẩy ASM sẽ  yêu câù chúng ta gõ vào tên tập tin thực thi .           Bước 4 : Chạy chương trình           Từ dấu nhắc  lệnh  có thể chạy chương trình bằng cách  gõ tên  nó  rồi nhấn ENTER .           1.11  Xuất một chuỗi ký tự                              Trong  chương trình PGM1 trên đây chúng ta  đã dùng INT 21H hàm 2 và 4 để đọc và xuất một ký tự  . Hàm 9 ngắt  21H có thể dùng để xuất một chuỗi ký tự  .           INT 21H , Function 9 : Display a string           Input : DX=offset address of string           The string must end with a '$' character           Ký tự  $ ở cuối chuỗi sẽ không được in lên màn hình . Nếu chuỗi có chứa ký tự điều khiển thì  chức năng  điều khiển  tương ứng sẽ được thực hiện  .           Chúng ta sẽ viết 1 chương trình in lên màn hình chuỗi "HELLO!" . Thông điệp  HELLO  được định nghĩa như sau trong   đoạn   số liệu :           MSG DB     'HELLO!$'           Lệnh LEA ( Load Effective Address )           LEA   destnation , source           Ngắt 21h , hàm số 9 sẽ xuất một chuỗi ký tự ra màn hình với điều kiện địa chỉ  hiệu dụng của biến chuỗi phải ở trên DX . Có thể thực hiện điều này bởi lệnh :                    LEA DX,MSG      ; đưa địa chỉ offset của biến MSG vào DXProgram Segment Prefix ( PSP )  : Phần đầu của đoạn chương trình           Khi một chương trình được nạp vào bộ nhớ máy tính , DOS dành ra 256 byte cho cái gọi là PSP . PSP chưá một số thông tin  về chương trình đang được nạp trong bộ nhớ . Để cho các chương trình  có thể truy xuất tới PSP , DOS  đặt  số phân đoạn của nó (PSP) trong cả DS và ES   trước khi thực thi chương trình . Kết qủa là thanh ghi DS không chứa số đoạn của đoạn số liệu của chương trình . Để khắc phục điều này , một chương trình có chứa đoạn số liệu phải được bắt đầu bởi 2 lệnh sau đây :                    MOV AX,@DATA                            MOV DS,AX                  Ở đây @DATA là tên của  đoạn số liệu được định nghĩa  bởi  DATA . Assembler sẽ chuyển @DATA  thành số đoạn .           Sau đây là chương trình hoàn chỉnh để xuất chuỗi ký tự HELLO!           TITLE                  PGM2: PRINT STRING PROGRAM           .MODEL     SMALL           .STACK      100H           .DATA                  MSG DB     'HELLO!$'           .CODE           MAIN                   PROC           ; initialize  DS                    MOV AX,@DATA                    MOV DS,AX           ; display message                    LEA   DX,MSG                    MOV AH,9                    INT   21H           ; return to DOS                    MOV AH,4CHINT   21H           MAIN                   ENDP                    END  MAIN             1.12 Chương trình đổi chữ thường sang chữ hoa                    Chúng ta sẽ viết 1 chương trình yêu cầu người dùng gõ vào một  ký tự  bằng chữ thường . Chương trình sẽ đổi  nó  sang dạng chữ hoa rồi in ra ở dòng tiếp theo .           TITLE                  PGM3: CASE COVERT PROGRAM           .MODEL     SMALL           .STACK      100H           .DATA                    CR    EQU  0DH                    LF     EQU  0AH           MSG1                   DB     'ENTER A LOWER CASE LETTER:$'           MSG2                   DB     0DH,0AH,'IN UPPER CASE IT IS :'           CHAR                  DB     ?,'$'  ; định nghĩa biến CHAR có giá trị ban đầu chưa                                                     ;xác định           .CODE           MAIN                   PROC           ; INITIALIZE                 DS                    MOV           AX,@DATA                    MOV           DS,AX           ;PRINT PROMPT USER                    LEA   DX,MSG1   ; lấy thông điệp số 1                    MOV AH,9                    INT   21H             ; xuất nó ra màn hình           ;nhập vào một ký tự thường và đổi nó thành ký tự hoa                    MOV AH,1           ; nhập vào 1 ký tự                    INT   21H             ; cất nó trong ALSUB  AL,20H       ; đổi thành chữ hoa  và cất nó trong AL                    MOV CHAR, AL  ;  cất ký tự trong biến CHAR           ; xuất ký tự trên dòng tiếp theo                    LEA   DX, MSG2  ; lấy thông điệp thứ 2                    MOV AH,9                    INT   21H             ; xuất chuỗi  ký tự  thứ hai , vì MSG2  không kết              ;thúc bởi ký tự  $ nên nó tiếp tục xuất ký tự có trong biến CHAR           ;dos exit                    MOV AH,4CH                    INT   21H             ; dos exit           MAIN                   ENDP                    END  MAIN                    Chương 2 : Trạng thái của vi xử lý và các thanh ghi cờ                     Trong chương này chúng ta sẽ xem xét các thanh ghi cờ của vi xử lý và ảnh hưởng của các lệnh  máy đến các thanh ghi cờ như thế nào . Trạng thái của các thanh ghi là căn cứ để chương trình có thể thực hiện lệnh nhảy , rẻ nhánh và lặp .           Một phần của chương này sẽ giới thiệu chương trình DEBUG của DOS .           2.1 Các thanh ghi cờ ( Flags register) Điểm khác biệt quan trọng của máy tính so với các thiết bị  điện  tử khác là khả năng cho các quyết định . Một mạch đặc biệt trong CPU có thể làm các quyết định này bằng cách  căn cứ vào trạng thái  hiện hành của CPU . Có một thanh ghi đặc biệt cho biết trạng thái của CPU đó là thanh ghi cờ . Bảng  2.1 cho thấy   thanh ghi  cờ 16 bit của 8086 11      10      9        8        7        6        5        4        3        2        1        0 OF     DF     IF      TF     SF     ZF               AF              PF               CFBảng 2.1 :Thanh ghi cờ của 8086 Mục đích của các thanh ghi cờ là chỉ ra trạng thái của CPU .Có hai loại cờ là cờ trạng thái ( status flags) và cờ điều khiển (control flags) . Cờ trạng thái phản ánh các kết  qủa thực hiện lệnh của CPU . Bảng 2.2 chỉ ra tên và ký hiệu các thanh ghi cờ trong 8086 . Bit     Name Symbol 0        Carry flag    CF 2        Parity flag    PF 4        Auxiliary carry flag AF 6        Zero flag      ZF 7        Sign flag      SF 11      Overflow flag        OF 8        Trap  flag     TF 9        Interrrupt flag        IF 10      Direction flag         DF                                                                    Bảng 2.2 : Các cờ của 8086 Mỗi bit trên thanh ghi cờ phản ánh 1 trạng thái của CPU .           Các cờ trạng thái ( status flags)           Các cờ trạng thái phản ánh kết quả của  các phép toán  . Ví dụ sau khi thực hiện lệnh SUB AX,AX cờ ZF =1 , nghĩa là kết qủa của phép trừ là zero  .           Cờ nhớ ( Carry Flag - CF) : CF=1 nếu  xuất hiện bit nhớ (carry) từ  vị trí MSB trong khi thực hiện phép cộng  hoặc có bit mượn ( borrow ) tại MSB trong khi thực hiện phép trừ . Trong các trường hợp khác CF=0 . Cờ CF cũng bị ảnh hưởng bởi lệnh dịch ( Shift) và quay ( Rotate)  số liệu .           Cờ  chẳn lẻ  ( Parity Flag - PF) : PF=1 nếu byte thấp của kết qủa có tổng số con số 1 là một số chẳn ( even parity). PF=0  nếu byte thấp là chẳn lẻ lẻ (old parity ). Ví dụ nếu kết qủa là FFFEh thì PF=0           Cờ nhớ phụ ( Auxiliary Carry Flag - AF )  :AF =1 nếu có  nhớ ( mượn) từ bit thứ 3 trong phép cộng ( trừ) . Zero ( Zero Flag -ZF) : ZF=1 nếu kết qủa là số 0 .           Cờ dấu  ( Sign Flag - SF ) : SF=1 nếu MSB của  kết qủa là 1 ( kết qủa là số  âm ) . SF=0 nếu MSB=0             Cờ  tràn ( Overflow Flag - OF ) : OF=1 nếu xảy ra tràn số trong khi thực hiện các phép toán  . Sau đây chúng ta sẽ phân tích  các trường hợp xảy ra tràn trong khi thực hiện tính toán . Hiện tượng tràn số liên quan đến việc biễu diễn số trong máy tính với một số hữu hạn các bit .  Các  số thập phân có dấu biễu diễn bởi 1 byte là -128 đến +127 . Nếu biễu diễn bằng 1 từ (16 bit) thì  các số thập phân có thể biễu diễn là -32768 đến +32767 . Đối với các số không dấu , dải các số có thể biễu diễn trong một từ là 0 đến 65535 , trong một byte là 0 đến 255 . Nếu kết qủa của một phép toán vượt ra ngoài dãi số có thể biễu diễn thì xảy ra sự tràn số . Khi có sự tràn số  kết qủa thu được sẽ bị sai .                     2.2     Tràn ( overflow)            Có 2 loại tràn số  :   Tràn có dấu ( signed overflow) và tràn không dấu ( unsigned overflow) . Khi thực hiện phép  cộng số học chẳng hạn phép cộng , sẽ xảy ra 4 khả năng sau đây :           1) không tràn           2) chỉ tràn dấu           3) chỉ tràn không dấu           4) tràn cả dấu và không dấu           Ví dụ của tràn không dấu là phép cộng ADD AX,BX với AX=0FFFFh , BX=0001h .Kết qủa dưới dạng nhị phân là :                              1111 1111 1111 1111                              0000 0000 0000 0001                              10000 0000 0000 0000    Nếu diễn giải kết qủa dưới dạng không dấu thì kết qủa là đúng ( 10000h=65536) . Nhưng kết qủa đã vượt quá độ lớn của từ nhớ . Bit 1 ( bit nhớ từ vị trí MSB ) đã xảy ra và kết qủa trên AX =0000h là sai . Sự tràn như thế là tràn không  dấu . Nếu xem rằng phép cộng trênđây là phép cộng hai số có dấu thì kết qủa trên AX = 0000h là đúng , vì FFFFh = -1 , còn 0001h = +1 , do đó kết qủa phép cộng là 0 . Vậy trong trường hợp này sự tràn dấu  không xảy ra .           Ví dụ về sự tràn dấu  : giả sử AX = BX = 7FFFh ,  lệnh ADD AX,BX  sẽ cho kết qủa như sau :                                                          0111 1111 1111 1111                                       0111 1111 1111 1111                                       1111 1111 1111 1110   = FFFE h           Biễu diễn  có dấu và không dấu của 7FFFh là 3276710    . Như vậy là đối với phép cộng có dấu cũng như không dấu thì kết qủa vẫn là 32767 + 32767 = 65534 . Số này(65534) đã vượt ngoài dãi giá trị mà 1 số 16 bit có dấu có thể biễu diễn . Hơn nửa FFFEh = -2 . Do vậy sự tràn dấu đã xảy ra .           Trong trường hợp xảy ra tràn , CPU sẽ biểu thị sự tràn như sau : •        CPU sẽ set OF =1 nếu xảy ra tràn dấu •        CPU sẽ set CF = 1 nếu xảy ra  tràn không dấu           Sau khi có tràn , một chương trình hợp lý sẽ được thực hiện để sửa sai kết qủa ngay lập tức . Các lập trình viên sẽ chỉ phải quan tâm tới cờ OF hoặc  CF nếu biễu diễn số của họ là có dấu hay không dấu một cách tương ứng .           Vậy thì làm thế nào  để CPU biết được có tràn ? •        Tràn không dấu sẽ xảy ra khi có một bit nhớ (  hoặc mượn ) từ MSB •        Tràn  dấu sẽ xảy ra trong các trường hợp sau :           a) Khi cộng hai số cùng dấu , sự tràn dấu xảy ra khi tổng có dấu khác với hai toán  hạng ban đầu . Trong  ví dụ 2 , cộng hai số  7FFFh +7FFFh ( hai số dương ) nhưng kết qủa là FFFFh ( số âm)                              b) Khi trừ hai số khác dấu ( giống như cộng hai số cùng dấu) kết qủa phải  có dấu hợp lý .Nếu kết qủa cho dấu không như mong đợi thì có nghĩa là đã xảy ra sự tràn dấu . Ví dụ  8000h - 0001h =7FFFh  ( số dương ) . Do đó OF=1  .           Vậy làm thế nào để CPU chỉ ra rằng có tràn ? •        OF=1 nếu tràn dấu •        CF=1 nếu tràn không dấu           Làm thế nào để CPU biết là có tràn ? •        Tràn không dấu xảy ra khi có số nhớ ( carry) hoặc mượn ( borrow)  từ MSB •        Tràn  dấu xảy ra khi cộng hai số cùng dấu ( hoặc trừ 2 số khác dấu ) mà kết qủa với  dấu khác với dấu mong đợi . Phép cộng hai số có dấu khác nhau không thể xảy ra sự tràn . Trên thực tế CPU dùng phương pháp sau :  cờ OF=1  nếu số nhớ  vào và số nhớ ra từ MSB là không phù hợp : nghĩa là có nhớ vào nhưng không có nhớ ra hoặc có nhớ ra nhưng không có nhớ vào .                                Cờ điều khiển  ( control flags)           Có 3 cở điều khiển trong CPU , đó là : •        Cờ hướng ( Direction Flag = DF) •        Cờ bẫy ( Trap flag = TF) •        Cờ ngắt ( Interrupt Flag = IF) Các cờ điều khiển được dùng để điều khiển hoạt động của CPU           Cờ hướng (DF) được dùng trong các  lệnh xử lý chuỗi của CPU . Mục đích của DF là dùng để điều khiển hướng mà một chuỗi được xử lý . Trong các lệnh xử lý chuỗi hai thanh ghi DI và SI được dùng  để địa chỉ  bộ nhớ chứa chuỗi . Nếu DF=0 thì lệnh  xử lý chuỗi sẽ tăng địa chỉ bộ nhớ sao cho chuỗi được xử lý từ trái sang phải Nếu DF=1 thì địa chỉ bộ nhớ sẽ được xử  lý theo hướng từ phải sang trái .                     2.3     Các lệnh ảnh hưởng đế cờ như thế nào                              Tại một thời điểm , CPU thực hiện 1 lệnh , các cờ lần lượt phản ánh kết qủa thực hiện lệnh . Dĩ nhiên có một số lệnh không làm thay đổi một cờ nào cả hoặc thay đổi chỉ 1 vài cờ hoặc làm cho  một vài cờ có trạng thái không xác định . Trong phần này chúng ta chỉ xét ảnh hưởng của các lệnh ( đã nghiên cứu ởchương trước ) lên các cờ  như  thế nào .                    Bảng sau đây cho thấy ảnh hưởng của các lệnh đến các cờ :           INSTRUCTION             AFFECTS  FLAGS           MOV/XCHG                            NONE           ADD/SUB                      ALL           INC/DEC                        ALL trừ CF           NEG                               ALL                                                 (CF=1 trừ khi kết qủa bằng 0 ,                                                  OF=1         nếu kết qủa  là 8000H )                                                              Để thấy rỏ ảnh hưởng của các lệnh  lên các cờ chúng ta sẽ lấy vài ví dụ .           Ví dụ 1 : ADD       AX,AX trong đó AX=BX=FFFFh                                                                     FFFFh                                             + FFFFh                                                                                                 1FFFEh           Kết qủa chứa trên AX  là  FFFEh = 1111 1111 1111 1110                     SF=1 vì MSB=1           PF=0 vì  có 7 ( lẻ) số 1 trong byte thấp của kết qủa           ZF=0 vì kết qủa khác 0           CF=1 vì có nhớ 1 từ MSB           OF=0  vì dấu của kết qủa giống như dấu của 2 số hạng ban đầu .           Ví dụ 2 :   ADD  AL,BL  trong đó AL= BL= 80h                                       80h                                 +    80h                                       100h           Kết qủa trên AL = 00h           SF=0 vì MSB=0           PF=1 vì  tất cả các bit đều bằng 0ZF=1 vì kết qủa bằng  0           CF=1 vì có nhớ 1 từ MSB           OF=1  vì cả 2 toán hạng là số âm nhưng kết qủa là số dương ( có nhớ ra từ MSB nhưng không có nhớ vào ) .           Ví dụ 3 :  SUB  AX,BX  trong đó AX=8000h và BX= 0001h                                       8000h                                 -     0001h                                       7FFFFh   = 0111 1111 1111 1111           SF=0 vì MSB=0           PF=1 vì  có 8 ( chẳn ) số 1 trong byte thấp của kết qủa           ZF=0 vì kết qủa khác 0           CF=0 vì không có mượn            OF=1  vì  trừ một số âm cho 1 số dương ( tức là cộng 2 số âm ) mà kết qủa là một số  dương .           Ví dụ 4 :  INC       AL trong đó AL=FFh                    Kết qủa trên  AL=00h =  0000 0000           SF=0 vì MSB=0           PF=1            ZF=1 vì kết qủa bằng  0           CF  không bị ảnh hưởng bởi lệnh INC mặc  dù có nhớ  1  từ MSB           OF=0  vì hai số khác dấu được cộng với nhau ( có  số nhớ  vào MSB và cũng có  số nhớ ra từ MSB)           Ví dụ 5: MOV       AX,-5           Kết quả trên BX = -5 = FFFBh           Không có cờ  nào ảnh hưởng bởi lệnh MOV           Ví dụ 6: NEG        AX    trong đó AX=8000h                              8000h =1000 0000 0000 0000                              bù 1    =0111 1111 1111 1111                                                                    +1                                             1000 0000 0000 0000  =ZF=1 vì kết qủa bằng  0           CF=1 vì có nhớ 1 từ MSB           OF=1  vì cả 2 toán hạng là số âm nhưng kết qủa là số dương ( có nhớ ra từ MSB nhưng không có nhớ vào ) .           Ví dụ 3 :  SUB  AX,BX  trong đó AX=8000h và BX= 0001h                                       8000h                                 -     0001h                                       7FFFFh   = 0111 1111 1111 1111           SF=0 vì MSB=0           PF=1 vì  có 8 ( chẳn ) số 1 trong byte thấp của kết qủa           ZF=0 vì kết qủa khác 0           CF=0 vì không có mượn            OF=1  vì  trừ một số âm cho 1 số dương ( tức là cộng 2 số âm ) mà kết qủa là một số  dương .           Ví dụ 4 :  INC       AL trong đó AL=FFh                    Kết qủa trên  AL=00h =  0000 0000           SF=0 vì MSB=0           PF=1            ZF=1 vì kết qủa bằng  0           CF  không bị ảnh hưởng bởi lệnh INC mặc  dù có nhớ  1  từ MSB           OF=0  vì hai số khác dấu được cộng với nhau ( có  số nhớ  vào MSB và cũng có  số nhớ ra từ MSB)           Ví dụ 5: MOV       AX,-5           Kết quả trên BX = -5 = FFFBh           Không có cờ  nào ảnh hưởng bởi lệnh MOV           Ví dụ 6: NEG        AX    trong đó AX=8000h                              8000h =1000 0000 0000 0000                              bù 1    =0111 1111 1111 1111                                                                    +1                                             1000 0000 0000 0000  =AX              ;                  AX=8000H                              MOV AH,4CH      ; HÀM THOÁT VỀ DOS                              INT   21H             ; EXIT TO DOS                    END                              MAIN          ENDP                              END  MAIN           Sau khi dịch chương trình , giả sử file chạy là CHECK-FL.EXE trên đường dẫn  C:\ASM . Để chạy debug chúng ta gõ lệnh sau :           C:\> DEBUG  C:\ASM\CHECK-FL.EXE               từ lúc này trở đi dấu nhắc làcủa debug ( dấu  "_") , người  sử dụng có thể đưa vào các lệnh debug từ dấu nhắc này .           Trước hết có thể xem nội dung các thanh ghi bằng lệnh R(Register) , màn hình sẽ có nội dung như sau :           -R           AX=0000     BX=0000     CX=001F    DX=0000     SP=000A     BP=0000     SI=0000          DI=0000      DS=0ED5    ES=0ED5              SS=0EE5     CS=0EE6    IP=0000                NV    UP     DI      PL     NZ     NA    PO     NC              0EE6:0000   B80040        MOV AX,4000           Chúng ta thấy tên các thanh ghi và nội dung của chúng ( dưới dạng HEX) trên 3 dòng đầu .           Dòng thứ 4 là trạng thái các thanh ghi theo cách biểu thị của debug.       Bảng 2-3 là cách mà Debug  biểu thị trạng thái của  các thanh ghi cờ của CPU . Flags  Set (1) Symbol      Clear (0) Symbol CF     CY (carry)   NC ( no carry) PF     PE (even parity)     PO ( odd parity) AF     AC ( auxiliary carry)        NA ( no auxiliary carry) ZF     ZR ( zero)    NZ ( non zero) SF     NG ( negative)       PL ( plus) OF     OV ( overflow)      NV ( no overflow) DF     DN ( down) UP ( up) IF      EI ( enable interrupts)      DI ( disable interrupts)                                       Bảng 2.3 : Biểu thị trạng trạng các cờ của DEBUG           Dòng cuối cùng cho biết  giá trị hiện hành của PC (địa  chỉ của lệnh  sẽ được thực hiện  dưới dạng  địa chỉ logic ) mã máy của lệnh  và nội dung của lệnh tương ứng . Khi chạy chương trình này trên 1 máy tính khác  có thể sẽ thấy một điạ chỉ đoạn khác .           Chúng ta sẽ dùng lệnh T(Trace)  để thi hành từng lệnh của chương trình bắt đầu từ lệnh           MOV AX,4000h                     -T           AX=4000     BX=0000     CX=001F    DX=0000     SP=000A     BP=0000     SI=0000          DI=0000      DS=0ED5    ES=0ED5              SS=0EE5     CS=0EE6    IP=0003                NV    UP     DI      PL     NZ     NA    PO     NC              0EE6:0003   03C0  ADD  AX,AX           Sau khi thực hiện lệnh MOV      AX,4000 các cờ không bị thay đổi , chỉ có AX=4000h . Bây giờ chúng ta thực hiện lệnh        ADD  AX,AX           -T           AX=8000     BX=0000     CX=001F    DX=0000     SP=000A     BP=0000     SI=0000          DI=0000      DS=0ED5    ES=0ED5              SS=0EE5     CS=0EE6    IP=0005                OV    UP     DI      NG    NZ     NA    PE     NC              0EE6:0005   2DFFFF      SUB  AX,FFFF           Kết qủa của phép cộng là 8000h , do đó SF=1(NG) , OF=1(OV) và PF=1(PE)           Bây giờ chúng ta thực hiện lệnh SUB  AX,0FFFh                     -T           AX=8001     BX=0000     CX=001FDX=0000     SP=000A     BP=0000     SI=0000          DI=0000      DS=0ED5    ES=0ED5              SS=0EE5     CS=0EE6    IP=0008                NV    UP     DI      NG    NZ     AC    PO     CY              0EE6:0008   F7D8           NEG  AX                     AX=8000H-FFFFH=8001H           Cờ OF=0(NV) nhưng CF=1(CY) vì có mượn từ MSB           Cờ PF=0(PO) vì byte thấp  chỉ có 1 con số 1.           Lệnh tiếp theo sẽ là lệnh   NEG  AX                     -T           AX=7FFF   BX=0000     CX=001F    DX=0000     SP=000A     BP=0000     SI=0000          DI=0000      DS=0ED5    ES=0ED5              SS=0EE5     CS=0EE6    IP=000A                NV    UP     DI      PL     NZ     AC    PE     CY              0EE6:000A  40      INC   AX           AX lấy bù 2 của 8001h là 7FFFh . CF=1(CY) vì lệnh  NEG cho kết qủa khác 0.           OF=0(NV) vì   kết quả khác 8000h             Cuối cùng chúng ta thực hiện lệnh                 INC   AX           -T           AX=8000     BX=0000     CX=001F    DX=0000     SP=000A     BP=0000     SI=0000          DI=0000      DS=0ED5    ES=0ED5              SS=0EE5     CS=0EE6    IP=000B                OV    UP     DI      NG    NZ     AC    PE     CY              0EE6:000B  B44C           MOV AH,4CH           OF=1(OV) vì cộng 2 số dương mà kết quả  là 1 số âm  CF=1(CY) vì lệnh INC không ảnh hưởng tới cờ này .           Để thực hiện toàn bộ chương trình chúng ta gõ G(Go)           -GProgram terminated normally                     Để thoát khoỉ debug gõ Q(Quit)                     -Q           C:\>           Bảng sau  đây cho biết một số lệnh  debug thường dùng , các tham số để trong ngoặc là tuỳ chọn                              COMMAND         ACTION D(start (end) (range)) D 100 D CS:100 120 D( DUMP)           Liệt kê nội dung các byte dưới dạng HEX Liệt kê 80h bytes bắt đầu từ  DS:100h Liệt kê các bytes từ DS:100h đến DS:120 Liệt kê 80h bytes từ  byte cuối cùng đã được hiển thị G(=start ) (addr1  addr2...addrn) G G=100 G=100 150           Chạy ( go) lệnh từ vị trí Start với các điểm dừng tại addr1,addr2,addrn Thực thi lệnh từ CS:IP đến hết Thực thi lệnh từ CS:100h đến  hết Thực thi lệnh tại CS:100h dừng tại CS:150h Q       Quit debug and return to DOS R(register) R R AX          Xem/ thay đổi nội dung của thanh ghi Xem nội dung tất cả các thnah ghi và cờ Xem và thay đổi nội dung của thanh ghi AX T(=start)(value) T T=100T=100 5 T 4    Quét "value" lệnh từ vị trí start Trace lệnh tại CS:IP Trace lệnh tại CS:100h Trace 5 lệnh bắt đầu từ  CS:100h Trace 4 lệnh bắt đầu từ   CS:IP U(start)(value) U CS:100 110 U 200 L 20 U       Unassemble vùng địa chỉ thành lệnh  asm Unassemble từ CS:100h đến CS:110h Unassemble 20 lệnh từ CS:200h Unassemble 32 bytes từ  bytes cuối cùng được hiển thị A(start) A A CS:100h           Đưa vào mã hợp ngữ cho 1 địa chỉ hoặc 1 vùng điạ chỉ Đưa vào mã hợp ngữ tại CS:IP Đưa vào mã hợp ngữ tại CS:100h Chương 3 : CÁC LỆNH ĐIỀU KHIỂN            Một chương trình thông thường sẽ thực hiện lần lượt các lệnh theo thứ thự mà chúng được viết ra . Tuy nhiên trong một vài trường hợp cần phải chuyển điều khiển đến 1 phần khác của chương trình . Trong phần này chúng ta sẽ nghiên cứu các lệnh nhảy và lệnh lặp có tính đến cấu trúc của các lệnh này trong các ngôn ngữ cấp cao .                      3.1     Ví dụ về lệnh nhảy           Để hình dung được lệnh nhảy  làm việc như thế nào chúng ta hãy viết chương trình in ra toàn bộ tập các ký tự IBM .                     TITLE  PGR3-1:IBM CHARACTER DISPLAY           .MODEL     SMALL.STACK      100H           .CODE           MAIN                   PROC                    MOV AH,2           ; hàm xuất ký tự                    MOV CX,256        ; số ký tự cần xuất                    MOV DL,0            ; DL giữ mã ASCII của ký tự NUL           ; PRINT_LOOP :                    INT   21H             ;display character                    INC   DL                        DEC  CX                    JNZ   PRINT_LOOP      ;nhảy đến print_loop nếu CX# 0           ;DOS EXIT                    MOV AH,4CH                    INT   21H           MAIN          ENDP                    END MAIN           Trong chương trình chúng ta đã dùng lệnh điều khiển Jump if not zero (JNZ) để quay trở lại đoạn chương trình xuất ký tự  có nhãn địa chỉ bộ nhớ làPRINT_LOOP           3.2     Nhảy có điều kiện                     Lệnh JNZ  là một lệnh nhảy có điều kiện .Cú pháp của một lệnh nhảy có điều kiện là :                    Jxxx   destination-label           Nếu điều kiện của lệnh được thỏa mãn thì  lệnh tại Destination-label sẽ được thực hiện , nếu điều kiện không thỏa thì lệnh tiếp  theo lệnh nhảy sẽ được thực hiện. Đối với lệnh JNZ thì điều kiện là kết qủa của lệnh trước nó phải bằng 0 .            Phạm vi của lệnh nhảy có điều kiện .           Cấu trúc  mã máy của lệnh nhảy có điều kiện yêu cầu  destination-label đến  ( precede) lệnh nhảy phải  không quá  126 bytes . Làm thế nào để CPU thực hiện một lệnh nhảy có điều kiện ?           Để thực hiện một lệnh nhảy có điều kiện CPU phải theo dõi thanh ghi  cờ. Nếu điều kiện cho lệnh nhảy ( được biểu diễn bởi một tổ hợp trạng thái các cờ ) là đúng thì CPU sẽ điều chỉnh IP đến destination-label  sao cho lệnh tại điạ chỉ destination-label được thực hiện .Nếu điều kiện nhảy không thỏa thì IP sẽ không thay đổi , nghĩa là lệnh tiếp theo lệnh nhảy sẽ được thực hiện .           Trong chương trình trên đây , CPU thực hiện lệnh JNZ  PRINT_LOOP bằng cách khám xét các cờ ZF . Nếu ZF=0 điều khiển được chuyển tới PRINT_LOOP. Nếu        ZF=1  lệnh  MOV   AH,4CH sẽ được thưc hiện .           Bảng 3-1 cho thấy các lệnh nhảy có điều kiện . Các lệnh nhảy được chia thành 3 loại : •        nhảy có dấu ( dùng cho các diễn dịch có dấu đối với kết quả) •        nhảy không dấu (dùng cho các diễn dịch không  dấu đối với kết quả) •        nhảy một cờ ( dùng cho các thao tác chỉ ảnh hưởng lên 1 cờ ) Một sốù lệnh nhảy có 2 Opcode . Chúng ta có thể dùng  một trong 2 Opcode , nhưng kết quả thực hiện lệnh là như nhau .           Nhảy có dấu           SYMBOL    DESCRITION                          CONDITION FOR JUMPS           JG/JNLE      jump if greater than                             ZF=0 and SF=OF                              jump if not less than or equal to           JGE/JNL      jump if greater than or equal to  SF=OF                              jupm if not less or equal to           JL/JNGE      jump if lees than                              jump if not greater or equal                 SFOFJLE/JNG      jump if less than or equal                    ZF=1 or SFOF                                        jump if not greater           Nhảy có điều kiện không dấu           SYMBOL    DESCRITION                CONDITION FOR JUMPS           JA/JNBE      jump if above                            CF=0 and ZF=0                              jump if not below or equal                   JAE/JNB      jump if above or equal     CF=0                              jump if not below           JB/JNA        jump if below                  Cf=1                              jump if not above or equal           JBE/JNA      jump if below or equal     CF=1 or ZF=1                              jump if not above           Nhảy 1 cờ           SYMBOL    DESCRITION                CONDITION FOR JUMPS                     JE/JZ           jump if equal                             ZF=1                              jump if equal to zero           JNE/JNZ      jump if not  equal            ZF=0                              jump if not zero                                  JC               jump if carry                             CF=1           JNC             jump if no carry               CF=0           JO               jump if overflow              OF=1           JNO            jump if not overflow                  OF=0           JS                jump if sign negative                  SF=1           SYMBOL    DESCRITION                CONDITION FOR JUMPS           JNS             jump if nonnegative sign  SF=0                     JP/JPE                  jump if parity evenPF=1           JNP/JPO      jump if parity odd            PF=0           Lệnh  CMP ( Compare)           Các lệnh nhảy thường lấy kết qủa của lệnh Compare như là điều kiện . Cú pháp của lệnh CMP là :                    CMP  destination, source           Lệnh này so sánh toán hạng nguồn và toán hạng đích bằng cách tính hiệu Destinaition - Source  . Kết qủa sẽ không được cất giữ . Như vậy là lệnh CMP giống như lệnh SUB , chỉ khác là trong lệnh CMP toán hạng đích không thay đổi .           Giả sử chương trình chưá các lệnh sau :                    CMP  AX,BX        ;trong đó AX=7FFF và BX=0001h                    JG     BELOW           Kết qủa của lệnh CMP  AX,BX  là 7FFEh . Lệnh JG được thỏa mãn vì ZF=0=SF=OF do đó điều khiển được chuyển đến nhãn BELOW.                     Diễn dịch lệnh nhảy có điều kiện                     Ví dụ trên đây về lệnh CMP cho phép lệnh nhảy sau nó chuyển điều khiển đến  nhãn BELOW . Đây là ví dụ cho thấy CPU thực hiện  lệnh nhảy như  thế nào . Chúng thực hiện bằng cách khám xét trạng thaí các cờ .Lập trình viên không cần quan tâm  đến các cờ , mà có thể  dùng tên của các lệnh  nhảy để chuyển điều khiển đến một nhãn nào đó .  Các lệnh                    CMP  AX,BX                    JG     BELOW           có nghĩa là nếu AX>BX thì nhảy đến nhãn BELOW           Mặc dù lệnh CMP được thiết kế cho các lệnh nhảy . Nhưng lệnh nhảy có thể đứng trước 1 lệnh  khác , chẳng hạn :                    DEC  AX                    JL      THERE           có nghĩa là nếu AX trong diễn dịch có dấu 8000h ( lệnh JA không thực hiện được vì                              7FFFFh 0  tiếp tục lặp                    MOV AX,BX                  giả sử thân vòng lặp chứa nhiều lệnh mà nó vượt khỏi 126 bytes  trước lệnh JNZ      TOP . Có thể giải quyết tình trạng này bằng các lệnh sau :           TOP:                    ; thân vòng lặp                    DEC  CX                       JNZ   BOTTOM   ; nếu CX>0  tiếp tục lặp                    JMP   EXIT           BOTTOM:                    JMP   TOP           EXIT:                    MOV AX,BX           3.4     Cấu trúc của ngôn ngữ cấp cao           Chúng ta sẽ dùng các lệnh nhảy để thực hiện các cấu trúc tương tự như trong ngôn ngữ cấp cao                     3.4.1 Cấu trúc rẽ nhánh                    Trong ngôn ngữ cấp cao cấu trúc rẽ nhánh cho phép một chương trình rẽ nhánh đến những đoạn khác nhau tuỳ thuộc vào các điều kiện . Trong phần này chúng ta sẽ xem xét 3 cấu trúc                              a) IF-THEN           Cấu trúc IF-THEN có thể diễn đạt  như sau :                     IF condition is true                    THEN                              execute true branch statements           END IF           Ví dụ : Thay thế giá trị trên AX bằng giá trị tuyết đối của nóThuật toán như sau :           IF AX 0  put 1 in BX           Có thể mã hoá như sau :           ; case  AX                              CMP  AX,0           ;test AX                              JL      NEGATIVE ;AX0           NEGATIVE:                              MOV BX,-1                              JMP   END_CASE           ZERO:                                      MOV BX,0                              JMP   END_CASE           POSITIVE:                              MOV BX,1                              JMP   END_CASE           END_CASE :                     Rẻ nhánh với một tổ hợp các điều kiện                     Đôi khi tình trạng rẻ nhánh trong các lệnh IF ,CASE cần một tổ hợp các điều kiện  dưới dạng :                    Condition_1 AND  Condition_2                    Condition_1 OR    Condition_2           Ví dụ về  điều kiện AND : Đọc một ký tự và nếu nó là ký tự hoa thì in nó ra màn hình           Thuật toán :           Read a character ( into AL)           IF ( 'A'='A'?                    JNGE END_IF      ;no, exit                    CMP  AL,'Z                   ; char ='A'?                    JNGE END_IF      ;không phải ký tự hoa thì nhảy đến END_IF                    CMP  AL,'Z'                  ; char = ; thì  ký tự  viết hoa đầu tiên = ký tự                    MOV FIRST,AL   ; FIRST=character ;end_if CHECK_LAST: ; nếu ký tự là sau biến LAST ( giá trị ban đầu là '@': ký tự trước A)                    CMP  AL,LAST    ; char > LAST ?                    JNG   END_IF      ; ='A'? JNGE END_IF      ;không phải ký tự hoa thì nhảy đến END_IF                    CMP  AL,'Z'                  ; char = ; thì  ký tự  viết hoa đầu tiên = ký tự                    MOV FIRST,AL   ; FIRST=character ;end_if CHECK_LAST: ; nếu ký tự là sau biến LAST                     CMP  AL,LAST    ; char > LAST ?                    JNG   END_IF      ; CR  DO                    convert character to binary value                    left shift BX                    insert value into LSB of BX                    input a characterEND_WHILE  Đoạn mã thực hiện thuật toán trên như sau :                    XOR  BX,BX        ; Xoá BX                    MOV AH,1           ; hàm đọc 1 ký tự                    INT   21h              ; ký tự trên AL WHILE_:                    CMP  AL,0DH      ; ký tự là CR?                     JE      END_WHILE        ; đúng  , kết thúc                    AND  AL,0Fh        ; convert to binary value                    SHL   BX,1           ; dịch trái BX 1 bit                    OR    BL,AL                  ; đặt giá trị vào BX                    INT   21h              ; đọc ký tự tiếp theo                    JMP   WHILE_     ; lặp END_WHILE:           4.4.2 Xuất số nhị phân           Giả  sử cần xuất số nhị phân trên BX ( 16 bit) . Thuật toán có thể viết như sau FOR 16 times DO           rotate left BX ( put MSB into CF)           IF CF=1                    then                    output '1'                    else                    output '0'           END_IF END_FOR           Đoạn mã để xuất số nhị phân có thể xem như bài tập .                     4.4.3 Nhập số HEX                     Nhập số hex  bao gồm các  số  từ  0  đến  9 và các ký tự A đến F . Kết qủa chứa trong BX . Để ch o đơn giản chúng ta giả sử rằng : •        chỉ có ký tự hoa được dùng •        người dùng nhập vào không qúa 4  ký tự hex            Thuật toán như sau :           Clear BX           input character            WHILE character CR   DO                    convert character to binary value( 4 bit)                    left shift BX  4 times                    insert value into lower 4 bits of BX                    input character           END_WHILE           Đoạn mã có thể viết như sau :                    XOR  BX,BX                  ; clear  BX                    MOV CL,4            ; counter for 4 shift                    MOV AH,1           ; input character                                                                                  ; function                    INT   21h                       ; input a chracter AL WHILE_:                    CMP  AL,0Dh       ; character CR?                    JE      END_WHILE_      ; yes , exit ; convert character to binary value                    CMP  AL,39H       ; a character?                    JG     LETTER     ; no , a letter ; input  is  a digit                    AND  AL,0Fh        ; convert digit to binary value                    JMP            SHIFT                  ; go to insert BX LETTER:                    SUB            AL,37h        ; convert letter to binary value SHIFT:                    SHL       BX,CL              ; make room fornew value ; insert value into BX                    OR    BL,AL                  ; put value into low 4 bits  of BX                    INT   21H             ; input a character                    JMP            WHILE_ END_WHILE:                                        4.4.4  Xuất số HEX                              Để  xuất  số hex trên BX ( 16 bit = 4 digit hex)  có thể  bắt đầu từ 4 bit  bên trái , chuyển chúng thành một số hex rồi xuất ra màn hình .           Thuật toán như sau : FOR  4  times  DO                    move  BH  to  DL                                                                                                                                                                    Shift DL 4 times to right           IF  DL 0 ; end_for           EXIT:                    MOV AH,4CH                    INT   21H           MAIN ENDP END  MAIN           Giải thích thêm về chương trình : vì số ký tự nhập là không biết vì vậy dùng thanh ghi CX để đếm số ký tự nhập . CX cũng dùng cho  vòng FOR để xuất các ký tự  theo thứ tự ngược lại . Mặc dù ký tự chỉ giữ trên AL nhưng phải đẩy cả thanh ghi AX vào stack  . Khi xuất ký tự chúng ta dùng lệnh POP  DX để lấy nội dung trên stack ra. Mã ASCII của ký tự ở trên DL , sau đó gọi  INT  21h  để  xuất ký tự .                    5.3     Thủ tục ( Procedure)                              Trong chương 3 chúng ta đã đề cập đến  ý tưởng lập trình top-down . Ý tưởng này có nghĩa là một bài toán  nguyên thuỷ được chia thành các bài toán con   mà chúng dễ giải quyết hơn bài toán  nguyên thuỷ  . Trong các ngôn ngữ cấp cao người ta dùng thủ tục  để giải các bài toán con , và chúng ta cũng làmnhư  vậy trong hợp ngữ . Như vậy là một chương trình hợp ngữ có thể được xây dựng bằng các thủ tục .           Một thủ tục gọi là thủ tục chính sẽ chứa nội dung chủ yếu của chương trình . Để thực hiện một công việc nào đó , thủ tục chính  gọi ( CALL) một thủ tục con . Thủ tục con cũng có thể gọi một  thủ tục con khác .           Khi một thủ tục gọi một thủ tục khác , điều khiển được chuyển tới ( control transfer) thủ tục được gọi và các lệnh của thủ tục được gọi sẽ được thi hành . Sau khi thi hành hết các lệnh trong nó , thủ tục được gọi sẽ trả điều khiển ( return control) cho thủ tục gọi nó . Trong ngôn ngữ cấp cao , lập trình viên không biết và không thể biết  cơ cấu của việc chuyển và trả điều khiển giữa thủ tục chính và thủ tục con. Nhưng trong hợp ngữ có  thể thấy rỏ cơ cấu này ( xem phần 5.4) .             Khai báo thủ tục           Cú pháp của lệnh  tạo một thủ tục như sau :           name  PROC                   type           ; body of procedure                    RET           name ENDP            Name do người dùng định nghĩa  là tên của thủ tục .           Type có thể là NEAR ( có thể không khai báo ) hoặc FAR .       NEAR có nghĩa là thủ tục được gọi nằm cùng một đoạn với thủ tục  gọi . FAR có nghĩa là thủ tục được gọi và thủ tục gọi  nằm khác đọan . Trong phần này chúng ta sẽ chỉ mô tả thủ tục NEAR .           Lệnh RET trả điều khiển  cho  thủ tục gọi . Tất cả các thủ tục phải kết thúc bởi RET trừ thủ tục chính .           Chú thích cho thủ tục : Để  người đọc dễ  hiểu  thủ tục người ta thường sử dụng chú thích cho thủ tục dưới dạng sau :           ; ( mô tả các công việc mà thủ tục thi hành)           ; input: ( mô tả các tham số có tham gia trong chương trình )           ; output : ( cho biết kết qủa sau khi chạy thủtục )           ; uses : ( liệt kê danh sách các thủ tục mà nó  gọi ) MAIN PROC CALL PROC1 next instruction           PROC1   PROC first instruction RET                                       Hình 5-1 : Gọi  thủ tục và trở về                    5.4     CALL  & RETURN                    Lệnh CALL được dùng để gọi một thủ tục . Có 2 cách gọi một thủ tục là gọi trực tiếp và gọi gián tiếp .                    CALL          name ; gọi trực tiếp thủ tục có tên là name                    CALL          address-expression          ; gọi gián tiếp   thủ tục trong đó address-expression chỉ định một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ mà nó chứa địa chỉ của thủ tục .           Khi lệnh CALL được thi hành thì : •        Điạ chỉ quay về của thủ tục gọi được cất vào stack . Địa chỉ này chính là offset của lệnh tiếp theo sau lệnh CALL . •        IP lấy  địa chỉ  offset của lệnh đầu tiên trên thủ tục được gọi , có nghĩa là điều khiển được  chuyển đến thủ tục .           Để trả điều khiển cho thủ tục chính  , lệnh                    RET pop-value  được sử dụng  . Pop-value ( một số nguyên  N ) là tùy chọn . Đối với thủ tục NEAR , lệnh RET sẽ lấy giá trị trong SP   đưa vào IP . Nếu pop-value là  ra một số N  thì                    IP=SP+N           Trong cả 2 trường hợp thì CS:IP chứa điạ chỉ trở về chương trình gọi và điều khiển được trả chochương trình gọi ( xem hình 5-2)           MAIN PROC CALL PROC1 next instruction                                                      IP      0010                                         0012            PROC1   PROC first instruction RET                                       00FE                                                                              0200            0100h                                                                               SP                              0300                      STACK SEGMENT                              Hình 5-2 a : Trước khi CALL  MAIN PROC CALL PROC1 next instruction                                                               0010                                         0012            PROC1   PROC first instruction RET                                       00FE  0012                     SP                     IP                     0200           0100h                                                          0300  STACK SEGMENT                              Hình 5-2 b : Sau khi CALL MAIN PROC CALL PROC1 next instruction                                                               0010                                         0012            PROC1   PROCfirst instruction RET                                       00FE  0012               SP                                                            0200 0100h                         IP      0300  STACK SEGMENT                    Hình 5-2 c : Trước khi RET MAIN PROC CALL PROC1 next instruction                                                               0010                                IP      0012            PROC1   PROC first instruction RET                                       00FE                                                                     0200 0100h                          SP                                                                                STACK SEGMENT                          0300                                                              Hình 5-2 d : Sau khi RET           5.5     Ví dụ về thủ tục            Chúng ta sẽ viết chương  trình  tính  tích của 2 số dương A và B bằng thuật  toán  cộng ( ADD) và dịch  ( SHIFT )           Thuật toán như sau :           Product = 0            REPEAT                    IF  lsb of B is 1                     THEN                                      product=product+A                    END_IF                    shift left A                    shift right B           UNTIL B=0Trong chương trình sau  đây chúng ta sẽ mã hoá  thủ tục nhân với tên là MULTIPLY. Chương trình chính không có nhập xuất , thay vào đó chúng ta dùng DEBUG để nhập xuất .                              TITLE  PGM5-1: MULTIPLICATION BY ADD AND SHIFT           .MODEL     SMALL           .STACK 100H           .CODE           MAIN            PROC           ; thực hiện bằng DEBUG . Đặt  A = AX , B=BX           CALL          MULTIPLY           ;DX  chứa kết qủa                    MOV AH,4CH                    INT   21H           MAIN          ENDP           MULTIPY   PROC           ; input : AX=A , BX=B , AX và BX  có giá trị trong khoảng  0...FFH           ; output : DX= kết qủa                    PUSH          AX                    PUSH          BX                    XOR  DX,DX            REPEAT:           ; Nếu   lsb của  B =1                     TEST          BX,1           ;lsb=1?                    JZ      END_IF      ; không ,  nhảy đến  END_IF           ; thì                    ADD  DX,AX        ; DX=DX+AX           END_IF :                    SHL   AX,1           ; dịch trái AX 1 bit                    SHR  BX,1           ;dịch phải BX 1 bit           ; cho đến khi BX=0JNZ   REPEAT     ; nếu BX chưa bằng 0 thì lặp                              POP  BX     ;         lấy lại BX                              POP  AX    ;           lấy lại AX                              RET  ; trả điều khiển cho chương trình chính           MULTIPLY ENDP                    END  MAIN           Sau khi dịch chương trình , có thể dùng DEBUG để chạy thử nó bằng cách cung cấp giá trị ban đầu cho AX và BX .           Dùng lệnh U(unassembler) để xem  nội dung của bộ nhớ tương ứng với các lệnh hợp ngữ .            Có thể xem nội dung của stack bằng lệnh D(dump)                    DSS:F0 FF ; xem 16 bytes trên cùng của stack           Dùng lệnh G(go) offset  để chạy từng  nhóm lệnh  từ CS:IP hiện hành  CS:offset  .           Trong quá trình chạy DEBUG có thể kiểm tra nội dung các thanh ghi . Lưu ý đặc biệt đến IP để xem cách chuyển và trả điều khiển khi gọi và thực hiện một thủ tục .                   Chương 6 : LỆNH NHÂN VÀ CHIA           Trong chương 5 chúng ta đã nói đến  các lệnh dịch mà chúng có thể dùng để nhân và chia với hệ số 2 . Trong chương này chúng ta sẽ nói đến các lệnh nhân và chia một số  bất kỳ .           Quá trình xử  lý  của lệnh nhân và chia đối với số có dấu và số không dấu là khác nhau  do đó có  lệnh nhân có dấu và lệnh nhân  không dấu .           Một trong những ứng dụng thường dùng nhất của lệnh nhân và chia là  thực hiện các thao tác nhập xuất thập phân . Trong chương này chúng ta sẽ viết thủ tục cho nhập xuất thập phân mà chúng được sử dụng nhiều trong các hoạt động xuất nhập từ ngoại vi .           6.1     Lệnh MUL và IMULNhân có dấu và nhân không dấu           Trong phép nhân  nhị phân  số có dấu và số không dấu phải được phân biệt một cách rõ ràng . Ví dụ chúng ta muốn nhân hai số 8 bit  1000000 và 1111111 . Trong diễn dịch không dấu , chúng là 128 và 255 . Tích số của chúng là 32640 = 0111111110000000b . Trong diễn dịch có dấu , chúng là -128 và -1 . Do đó tích của chúng là  128 = 0000000010000000b .           Vì nhân  có  dấu và không dấu  dẫn đến các kết qủa khác nhau nên có  2 lệnh nhân :           MUL ( multiply) nhân  không dấu           IMUL ( integer multiply) nhân có dấu            Các lệnh này nhân 2 toán hạng byte hoặc từ . Nếu 2 toán hạng byte được nhân với nhau thì kết qủa là một từ 16 bit .Nếu 2 toán hạng từ được nhân với nhau thì kết qủa là một double từ 32 bit . Cú pháp của chúng là :           MUL  source         ;                   IMUL source         ;                   Toán hạng nguồn là thanh ghi hoặc vị trí nhớ nhưng không được là một hằng           Phép nhân kiểu byte           Đối với phép nhân  mà toán hạng là kiểu byte thì                    AX=AL*SOURCE         ;           Phép nhân kiểu từ           Đối với phép nhân  mà toán hạng là kiểu từ  thì                    DX:AX=AX*SOURCE           Aûnh hưởng của các lệnh nhân lên các cờ .                    SF,ZF ,AF,PF : không xác định                    sau lệnh MUL        CF/OF= 0 nếu nửa trên của kết qủa(DX) bằng 0                                                           =1  trong các trường hợp khác                    sau lệnh IMUL       CF/OF = 0 nếu  nửa trên  của kết qủa có bit dấugiống như bit dấu của nửa thấp .                                                                    = 1 trong các trường hợp khác            Sau đây chúng ta sẽ lấy vài ví dụ .           Ví dụ 1 : Giả sử rằng AX=1 và  BX=FFFFh           INSTRUCTION    Dec product Hex Product          DX    AX    CF/OF MUL  BX    65535 0000FFFF   0000  FFFF 0 IMUL BX    -1       FFFFFFFF  FFFF FFFF 0           Ví dụ 2 :   Giả sử rằng AX=FFFFh và BX=FFFFh INSTRUCTION    Dec product Hex Product          DX    AX    CF/OF MUL  BX    4294836225 FFFE0001   FFFE 0001  1 IMUL BX    1        00000001     00000 0001  0           Ví dụ 3 :   Giả sử rằng AX=0FFFh INSTRUCTION    Dec product Hex Product          DX    AX    CF/OF MUL  AX    16769025     00FFE001    00FF  E001  1 IMUL AX    16769025     00FFE001    00FF  E001  1 Ví dụ 4 :   Giả sử rằng AX=0100h và CX=FFFFh INSTRUCTION    Dec product Hex Product          DX    AX    CF/OF MUL  CX    16776960     00FFFF00   00FF  FF00  1 IMUL CX    -256   FFFFFF00  FFFF FF00  0           Ví dụ 5 :   Giả sử rằng AL=80h và BL=FFh INSTRUCTION    Dec product Hex Product          AH    AL     CF/OF MUL  BL     128    7F80  7F      80      1 IMUL BL    128    0080  00      80      1           6.2      Ưùng dụng đơn giản của lệnh MUL và IMUL                              Sau đây chúng ta sẽ  lấy một số ví dụ minh họa việc sử dụng lệnh MUL và IMUL trong chương trìnhVí dụ 1 : Chuyển đoạn chương trình sau trong ngôn ngữ  cấp cao  thành  mã hợp ngữ  : A = 5xA -12xB . Giả sử rằng A và B là 2 biến từ và không xảy ra sự tràn .           Code :                    MOV AX,5           ; AX=5                    IMUL A                 ; AX=5xA                    MOV A,AX          ; A=5xA                    MOV AX,12                   ; AX=12                    IMUL B                ; AX=12xB                    SUB  A,AX          ; A=5xA-12xB           Ví Dụ 2 : viết thủ tục FACTORIAL để tính N! cho một số nguyên dương . Thủ tục phải chứa N trên CX và trả về N! trên AX . Giả sử  không có tràn .                              Giải :  Định nghiã của N! là                    N! = 1 nếu N=1                            = N x (N-1)x (N-2) x...x 1 nếu N>1                    Thuật toán để tính N! như sau :                    Product =1                    Term  = N           FOR  N times DO                    Product = product x term                    term=term -1           ENDFOR           Code :                              FACTORIAL        PROC                              ; computes N!                              ; input : CX=N                              ; output : AX=N!                                       MOV AX,1           ; AX=1                                       MOV CX,N                    ; CX=N                              TOP:                                       MUL  CX              ; Product = product x termLOOP         TOP            ;                                       RET                               FACTORIAL        ENDP                    6.3     Lệnh DIV và IDIV                     Cũng như  lệnh nhân , có 2 lệnh chia DIV và IDIV cho số không dấu và cho số có dấu . Cú pháp của chúng là :                    DIV   divisor                    IDIV  divisor           Toán hạng byte                    Lệnh chia toán hạng byte sẽ chia số bị chia 16 bit ( dividend) trên AX cho số chia ( divisor) là 1 byte . Divisor phải là 1 thanh ghi 8 bit hoặc 1 byte nhớ  .   Thương số  ở trên AL còn số dư trên AH .           Toán hạng từ                     Lệnh chia toán hạng từ  sẽ chia số bị chia 32 bit ( dividend) trên DX:AX cho số chia ( divisor) là 1 từ  . Divisor phải là 1 thanh ghi 16 bit hoặc 1 từ  nhớ  .      Thương số  ở trên AX còn số dư trên DX .           Aûnh hưởng của các cờ   : các cờ có trạng thái không xác định .           Divide Overflow           Khi thực hiện phép chia kết qủa cóthể không chứa hết trên  AL hoặc AX  nếu  số chia bé hơn rất nhiều so  với số  bị chia . Trong trường hợp này trên màn hình sẽ xuất  hiện thông báo  : " Divide overflow"                     Ví dụ 1 :   Giả sử  DX = 0000h , AX = 0005h và BX = 0002h Instruction   Dec Quotient         Dec Remainder      AX    DX DIV    BX    2        1        0002  0001 IDIV   BX    2        1        0002  0001           Ví dụ 1 :   Giả sử  DX = 0000h , AX = 0005h và BX = FFFEh Instruction   Dec Quotient         Dec Remainder      AX    DXBX    0        5        0000  0005 IDIV   BX    -2       1        FFFE 0001           Ví dụ 3 :   Giả sử  DX = FFFFh , AX = FFFBh và BX = 0002h Instruction   Dec Quotient         Dec Remainder      AX    DX IDIV    BX   -2       -1       FFFE FFFF DIV   BX     OVERFLOW                                     Ví dụ 4 :   Giả sử   AX = 00FBh và BL = FFh Instruction   Dec Quotient         Dec Remainder      AX    DX DIV    BL    0        251    FB     00 IDIV   BL    OVERFLOW                                     6.4     Mở rộng dấu của số  bị  chia           Phép chia với toán hạng  từ           Trong phép chia với toán hạng  từ , số   bị chia phải đặt  trên DX:AX  ngay cả khi số bị chia có thể đặt trên AX . Trong trường hợp này , cần phải sửa soạn như  sau •        Đối với lệnh DIV , DX phải bị xoá •        Đối với lệnh IDIV , DX phải được mở rộng dấu của AX . Lệnh CWD ( Convert Word to Doubleword ) sẽ thực hiện việc này .           Ví dụ : Chia -1250 cho 7                    MOV AX,-1250     ; AX= -1250                    CWD                    ; mở rộng dấu của AX vào  DX                    MOV BX,7           ; BX=7                    IDIV  BX              ; chia DX:AX cho BX  , kết qủa trên AX , số dư                                                     ; trên DX                         Phép chia với toán hạng byte           Trong phép chia với toán hạng  byte , số   bị chia phải đặt  trên  AX  ngay cả khi số bị chia có thể đặt trên AL . Trong trường hợp này , cần phải sửa soạn như  sau•        Đối với lệnh DIV , AH phải bị xoá •        Đối với lệnh IDIV , AH phải được mở rộng dấu của AL . Lệnh CBW ( Convert Byte  to Doublebyte ) sẽ thực hiện việc này .           Ví dụ : Chia một số có dấu trong biến  byte  XBYTE  cho -7                    MOV AL, XBYTE          ; AL giữ  số bị chia                    CBW                    ; mở rộng dấu của AL vào  AH                    MOV BL,-7           ; BX= -7                    IDIV  BL               ; chia AX cho BL  , kết qủa trên AL , số dư                                                  ; trên AH               Không có cờ nào bị ảnh hưởng bởi lệnh CWD và CBW .           6.5     Thủ tục nhập xuất số thập phân           Mặc dù trong PC tất cả số  liệu được biễu  diễn dưới dạng binary . Nhưng  việc biễu diễn dưới dạng thập phân sẽ thuận tiện hơn cho người dùng  . Trong phần này chúng ta sẽ viết các thủ tục nhập xuất số thập phân .           Khi nhập số liệu , nếu chúng ta gõ 21543 chẳng hạn thì thực chất là chúng ta gõ vào một chuỗi ký tự , bên trong PC , chúng được biến đổi thành  các giá trị nhị phân tương đương  của 21543 . Ngược lại khi xuất số liệu , nội dung nhị phân của thanh ghi hoặc  vị trí nhớ  phải được biến đổi thành một chuỗi ký tự biễu diễn một số thập phân trước khi chúng được in ra .                     Xuất số thập phân ( Decimal Output)           Chúng ta sẽ viết một thủ tục OUTDEC để in  nội dung của thanh ghi AX như là một số nguyên thập phân có dấu . Nếu AX>0 ,OUTDEC sẽ in nội dung của AX dưới dạng thập  phân . Nếu AX0           ; THEN                    PUSH                   AX    ; save AX                    MOV           DL,'-'         ; GET '-'                    MOV           AH,2                    INT             21H             ; print  '-'                    POP            AX              ; get  AX  back                    NEG            AX              ; AX = -AX           @END_IF1:           ; get decimal digits                    XOR           CX,CX        ; clear CX for counts digit                    MOV           BX,10d        ; BX has divisor           @REPEAT1:                                               XOR           DX,DX        ; clear DX                     DIV             BX              ; AX:BX ; AX = qoutient , DX= remainder                    PUSH                   DX              ; push remainder onto stack                          INC             CX              ; increment count           ;until                    OR              AX,AX        ; qoutient = 0?                    JNE             @REPEAT1         ; no keep going           ; convert digits to characters and print                              MOV           AH,2           ;  print characterfunction           ; for count times do           @PRINT_LOOP:                    POP  DX              ; digits in DL                    OR    DL,30h        ; convert digit to character                    INT   21H             ; print digit                    LOOP         @PRINT_LOOP           ;end_for                    POP  DX    ; restore registers                      POP    CX                    POP  BX                    POP AX                    RET           OUTDEC    ENDP                    Toán tử giả INCLUDE           Chúng ta có thể thay đổi OUTDEC bằng cách đặt  nó bên trong một chương trình ngắn và chạy chương trình trong DEBUG . Để đưa thủ tục OUTDEC vào trong chương trình mà không cần gõ  nó , chúng ta dùng toán tử giả INCLUDE với cú pháp như sau :                    INCLUDE   filespec           ở đây filespec  dùng để nhận dạng tập tin ( bao gồm cả đường dẫn của nó ) . Ví dụ tập tin chứa OUTDEC là PGM6_1.ASM  ở ổ A: . Chúng ta có thể viết :                    INCLUDE   A:\PGM6_1.ASM           Sau đây là chương trình để test  thủ tục OUTDEC                     TITLE  PGM6_2 : DECIMAL OUTPUT           .MODEL     SMALL           .STACK      100h           .CODE                    MAIN                   PROCCALL                   OUTDEC                    MOV           AH,4CH                    INT             21H           MAIN          ENDP           INCLUDE   A:\PGM6_1.ASM                    END  MAIN           Sau khi dịch  , chúng ta dùng DEBUG nhập số liệu và  chạy chương trình .           Nhập Thập phân ( Decimal input)                  Để nhập số thập phân chúng ta cần biến đổi một chuỗi các  digits ASCII thành biễu diễn nhị phân của một số nguyên thập phân . Chúng ta sẽ  viết thủ tục INDEC để làm việc này .           Trong thủ tục OUTDEC chúng ta chia lặp cho 10d . Trong thủ tục INDEC chúng ta sẽ nhân lặp với 10d .           Decimal Input Algorithm                      Total = 0                    read an ASCII digit                    REPEAT                                  convert character to a binary value                              total =  10x total  +value                               read a chracter                    UNTIL chracter  is  a carriage return           Ví dụ : nếu nhập 123 thì  xử  lý như sau :                    total = 0                    read '1'                    convert '1' to 1                    total = 10x 0 +1 =1                    read '2'                    convert '2' to 2                    total = 10x1 +2 =12                    read '3'                    convert '3' to 3                    total = 10x12 +3 =123Sau đây chúng ta sẽ xây dựng thủ tục INDEC sao cho nó chấp nhận được các số thập phân có dấu trong vùng  - 32768 đến  +32767  ( một từ ) . Chương trình sẽ in ra một dấu "?" để nhắc người dùng gõ vào dấu + hoặc - , theo sau đólà một chuỗi các digit  và kết thúc là ký tự  CR  . Nếu người dùng gõ vào một ký tự không phải là 0 đến 9 thì thủ  tục sẽ nhảy xuống dòng mới và bắt đầu lại từ đầu . Với những yêu cầu như trên đây thủ tục  nhập thập phân phải viết lại như sau :                     Print a question mask           Total = 0           negative = false           Read a character           CASE character OF                    '-' : negative = true                              read  a chracter                    '+';  read a charcter                 END_CASE           REPEAT                    IF character not between '0' and '9'                              THEN                              goto beginning                    ELSE                              convert character to a binary value                              total = 10xtotal + value                    IND_IF                              read acharacter                    UNTIL character is a carriage return                    IF negative = true                              then                    total = - total                    END_IF                                Thủ tục có thể mã hoá như sau ( ghi vào đĩa A : với tên là PGM6_2.ASM) INDEC        PROC           ; read a number in range -32768 to +32767           ; input : none           ; output : AX = binary equvalent of number                    PUSH                   BX     ; Save regiter                    PUSH                   CX                    PUSH                   DX           ; print prompt           @BEGIN:                    MOV           AH,2                    MOV           DL,'?'                    INT             21h              ; print  '?'           ; total = 0                    XOR           BX,BX        ;         CX  holds  total           ; negative = false                    XOR           CX,CX        ;         cx holds  sign                  ; read a character                    MOV           AH,1                    INT             21h              ; character in AL           ; CASE character of                    CMP           AL,'-'                   ; minus sign                    JE                @MINUS                       CMP  AL,'+'                  ; Plus sign                    JE      @PLUS                    JMP   @REPEAT2         ; start processing  characters           @MINUS:                    MOV CX,1           @PLUS:                    INT   21H             @REPEAT2:                  ; if character is between '0' to '9'CMP           AL,'0'                    JNGE          @NOT_DIGIT                    CMP           Al,'9'                    JNLE           @NOT_DIGIT           ; THEN convert  character  to digit                    AND  AL,000FH   ; convert to digit                    PUSH                   AX              ; save digit on stack           ; total =10x total + digit                    MOV           AX,10                    MUL           BX              ; AX= total x10                    POP            BX              ; Retrieve digit                    ADD           BX,AX        ; TOTAL = 10XTOTAL + DIGIT           ;read a character                    MOV           AH,1                    INT             21h                    CMP           AL,0DH                         JNE             @REPEAT           ; until CR                    MOV           AX,BX        ; restore total in AX           ; if negative                     OR              CX,CX        ; negative number                    JE                @EXIT       ; no exit           ;then                     NEG            AX           ; end_if           @EXIT:                    POP  DX                    POP CX                    POP     BX                    RET; HERE  if illegal  character entered           @NOT_DIGIT                    MOV AH,2                    MOV DL,0DH                    INT   21h                    MOV DL,0Ah                    INT   21h                    JMP   @BEGIN           INDEC        ENDP           TEST INDEC           Có thể test thủ tục INDEC bằng cách tạo ra một chương trình dùng INDEC cho nhập thập phân và OUTDEC cho xuất thập phân như sau  :                    TITLE                  PGM6_4.ASM           .MODEL     SMALL           .STACK      100h           .CODE                    MAIN                   PROC           ; input a number                        CALL                   INDEC                    PUSH                   AX    ; save number           ; move cursor to a new line                    MOV AH,2                    MOV DL,0DH                    INT   21h                    MOV DL,0Ah                    INT   21H           ;output a number                    POP            AX                    CALL                   OUTDEC           ; dos exit                    MOV           AH,4CH                    INT             21H           MAIN                   ENDPINCLUDE   A:\PGM6_1.ASM  ; include outdec           INCLUDE   A:\PGM6-2.ASM  ; include indec           END  MAIN Chương 7: MẢNG VÀ CÁC CHẾ ĐỘ ĐỊA  CHỈ           Trong chương này chúng ta sẽ đề cập đến mảng một chiều và các kỹ thuật xử lý mảng trong Assembly . Phần còn lại củachương này sẽ trình bày các chế độ địa chỉ.                    7.1     Mảng một  chiều                     Mảng một chiều là một danh sách các phần tử  cùng loại và có trật tự . Có trật tự có nghĩa là có phần tử  thứ nhất , phần tử thứ hai , phần tử thứ ba ... Trong toán học , nếu A là một mảng thì các phần tử của mảng được định nghĩa làA[1}, A[2] , A[3} ... Hình vẽ là  dưới  đây là  mảng  A  có 6 phần tử . Index 1        A[1] 2        A[2] 3        A[3] 4        A[4] 5        A[5] 6        A[6]           Trong chương 1 chúng ta đã dùng  toán tử giả DB và DW  để khai báo mảng byte và mảng từ . Ví dụ , một chuổi 5 ký tự có tên là MSG                    MSG DB     'abcde' hoặc một mảng từ W gồm 6 số nguyên mà giá trị ban đâù của chúng là 10,20,30,40.50 và 60                    W      DW   10,20,30,40,50,60           Địa  chỉ của biến mảng gọi là địa chỉ cơ sở của mảng ( base address of the array) . Trong mảng W thì địa chỉ cơ sở là 10 .Nếu địa chỉ offset của W là 0200h thì trong bộ nhớ mảng 6 phần tử  nói trên sẽ như sau :           Offset  address      Symbolic address  Decimal content           0200h                    W                         100202h                    W+2h                             20           0204h                    W+4h                             30           0206h                    W+6h                             40           0208h                    W+8h                             50           020Ah                             W+Ah                            60           Toán tử DUP ( Duplicate)           Có thể định nghĩa một mảng mà các phần tử của nó có cùng một giá trị ban đầu bằng phép  DUP  như sau :                    repeat_count                   DUP  ( value)                    lặp lại một số ( VALUE)  n lần ( n = repeat_count)           Ví dụ :           GAMMA     DW   100    DUP (0) ; tạo một mảng 100 từ  mà giá trị                                                                        ban đâù là 0 .           DELTA       DB     212    DUP (?) ; tạo một mảng 212 byte giá trị chưa xác                                                                       định           DUP có thể lồng nhau , ví dụ :           LINE DB     5,4,3 DUP (2, 3 DUP (0) ,1)           tương đương với :           LINE DB     5,4,2,0,0,0,1,2,0,0,0,1,2,0,0,0,1                     Vị trí  các phần tử của một mảng           Địa chỉ  của một phần tử  của mảng  có thể được xác định bằng cách cộng  một hằng số với địa chỉ cơ sở . Giả sử A là một mảng và S chỉ ra số byte của một phần tử của mảng ( S=1 đối với mảng byte và S=2 đối với  mảng từ ) . Vị trí của các phần tử của mảng A có thể tính như  sau :           Position                 Location           1                           A           2                           A+1xS           3                           A+2xS.                            .                   .                            .           N                          A+(N-1)xS                     Ví dụ :   Trao đổi phần tử thứ 10 và thứ 25 của mảng từ W .                              Phần tử thứ 10 là W[10] có địa chỉ là W+9x2=W+18           Phần tử thứ 25 là W[25] có địa chỉ là W+24x2=W+48           Vì vậy  có  thể trao đổi chúng như sau :                    MOV           AX,W+18    ; AX = W[10]                    XCHG                  W+48,AX    ; AX= W[25]                    MOV           W+18, AX   ; complete exchange                    7.2     Các chế độ địa chỉ ( addressing modes)                    Cách thức  chỉ ra toán hạng trong lệnh gọi  là chế độ địa chỉ . Các chế độ địa chỉ thường dùng là : •        Chế độ địa chỉ bằng thanh ghi ( register mode) : toán hạng  là thanh ghi •        Chế độ địa chỉ tức thời ( immediate mode) : toán hạng là hằng số •        Chế độ địa chỉ trực tiếp ( direct mode) : toán hạng là biến           Ví dụ :                    MOV AX,0  ; AX là register mode còn 0 là immediate mode                    ADD  ALPHA,AX          ; ALPHA là direct mode            Ngoài ra còn có 4 chế độ địa chỉ khác là : •        Chế độ địa  chỉ  gián tiếp bằng thanh ghi ( register indirect  mode ) •        Chế độ địa  chỉ cơ sở ( based mode) •        Chế độ địa  chỉ chỉ số ( indexed mode) •        Chế độ địa  chỉ  chỉ số sơ sở ( based indexed mode)                     7.2.1 Chế độ  địa chỉ gián tiếp bằng thanh ghi                     Trong chế độ địa chỉ gián tiếp bằng thanh ghi , địa chỉ offset của toán hạng được chưá trong 1 thanh ghi . Chúng ta nói rằng thanh ghi là con trỏ ( pointer) của vị trí  nhớ . Dạng toán hạng là [register]. Trong đó register là các thanh ghi BX, SI , DI , BP. Đối với các thanh ghi BX , SI , DI thì thanh ghi  đoạn là DS . Còn thanh ghi đoạn của BP là SS .           Ví dụ : giả sử rằng SI = 100h và từ nhớ tại địa chỉ DS:0100h  có nội dung là 1234h . Lệnh                    MOV AX,[SI]     sẽ  copy 1234h  vào AX .           Giả sử rằng nội dung các thanh ghi và nội dung của bộ nhớ tương ứng  là như sau :           Thanh ghi    nội dung      offset nội dung bộ nhớ AX    1000h 1000h 1BACh SI      2000h 2000h 20FFh DI      3000h 3000h 031Dh           Ví dụ 1:           Hãy cho biết lệnh nào sau đây là hợp lý , offset nguồn và kết qủa của các lệnh hợp lý .           a.       MOV BX,[BX]           b.       MOV CX,[SI]           c.       MOV BX,[AX]                d.       ADD  [SI],[DI]           e.       INC   [DI]                               Lời giải :                               Source offset                                     Result           a.       1000h                                       1BACh           b.       2000h                                       20FFh           c.       illegal source register                 ( must be BX,SI,DI)           d.       illegal memory-memory adde.       3000h                                       031Eh           Ví dụ 2 :  Viết đoạn  mã   để cộng vào AX  10 phần tử  của một mảng W  định nghĩa như sau :           W      DW   10,20,30,40,50,60,70,80,90,100           Giải :                    XOR  AX,AX        ; xoá  AX                    LEA   SI,W           ; SI trỏ tới  địa chỉ cơ sở ( base) của mảmg W .                    MOV CX,10                   ; CX chưá số phần tử của mảng           ADDITION:                    ADD  AX,[SI]       ; AX=AX + phần tử thứ nhất                    ADD  SI,2             ; tăng con trỏ lên 2                    LOOP         ADDITION ; lặp           Ví dụ 3 :      Viết  thủ tục để đảo ngược một mảng n từ . Điều này có nghĩa là phần tử thứ nhất sẽ đổi thành phần tử thứ n , phần tử thứ hai sẽ thành phần tử thứ n-1 ...  Chúng ta sẽ dùng SI như  là con trỏ  của mảng còn BX chứa số phần tử của mảng ( n từ ) .           Giải : Số lần  trao đổi là N/2 lần . Nhớ rằng phần tử thứ N của mảng có địa chỉ A+2x(N-1)           Đoạn mã như sau :           REVERSE   PROC           ; input: SI= offset of array           ;         BX= number of elements           ; output : reverse array                    PUSH                   AX              ; cất các thanh ghi                    PUSH                   BX                    PUSH                   CX                    PUSH                   SI                    PUSH                   DI           ; DI chỉ tới phần tử thứ n                    MOV DI,SI           ; DI trỏ tới từ thứ nhấtCX,BX        ; CX=BX=n : số phần tử                    DEC  BX              ; BX=n-1                    SHL   BX,1           ;BX=2x(n-1)                    ADD  DI,BX                   ;DI = 2x(n-1) + offset của mảng : chỉ tới phần tử                                                    ; thứ n                    SHR  CX,1           ;CX=n/2 : số lần trao đổi           ; trao đổi các phần tử           XCHG_LOOP:                    MOV           AX,[SI]       ; lấy 1 phần tử ở nửa thấp của mảng                    XCHG                  AX,[DI]       ; đưa nó lên nửa cao của mảng                    MOV           [SI],AX       ; hoàn thành trao đổi                    ADD           SI,2             ; SI chỉ tới phần tử tiếp theo của mảng                    SUB            DI,2             ; DI chỉ tới phần tử thứ n-1                    LOOP                   XCHG_LOOP                    POP            DI                    POP            SI                    POP            CX                       POP            BX                    POP            AX                    RET           REVERSE   ENDP           7.2.2 Chế độ địa chỉ chỉ số và cơ sở           Trong các chế độ địa chỉ này , địa chỉ offset của toán hạng có được bằng cách cộng một số gọi là displacement với nội dung của một thanh ghi  .           Displacement có thể là : •        địa chỉ offset của một biến , ví dụ A •        một hằng ( âm hoặc dương ), ví dụ -2•        địa chỉ offset của một biến cộng với một hằng số  , ví dụ A+4           Cú pháp của một toán hạng có thể là một trong các kiểu tương đương sau :           [ register + displacement]           [displacement + register]           [ register]+ displacement           [ displacement]+ register           displacement[register]           Các thanh ghi phải là BX , SI , DI ( địa chỉ đoạn phải là thanh ghi DS)           và BP ( thanh ghi SS chứa địa chỉ đoạn )           Chế độ địa chỉ  được gọi là cơ sở ( based) nếu thanh ghi BX( base register) hoặc BP ( base pointer) được dùng .           Chế độ địa chỉ  được gọi là chỉ số  ( indexed) nếu thanh ghi SI( source index) hoặc DI ( destination index) được dùng .           Ví dụ : Giả sử rằng W là mảng từ  và BX chưá 4 . Trong lệnh                     MOV          AX,W[BX}           displacement là địa chỉ offset của biến W . Lệnh này sẽ di chuyển phần tử có điạ chỉ W+4 vào thanh ghi AX . Lệnh này cũng có thể viết dưới các dạng tương đương sau :                    MOV AX, [W+BX]                    MOV AX, [BX+W]                    MOV AX, W+[BX]                    MOV AX, [BX]+W           Lấy ví dụ khác , giả sử rằng SI chứa địa chỉ của mảng  từ W . Trong lệnh                    MOV AX,[SI+2]           displacement là 2 .Lệnh này  sẽ di chuyển nội dung của từ nhớ W+2 tới AX . Lệnh này cũng có thể viết dưới  các dạng khác :                    MOV AX,[2+SI] AX,2+[SI]                    MOV AX,[SI]+2                    MOV AX,2[SI]           Với chế độ địa chỉ cơ sở có thể viết lại code cho bài toán tính tổng 10 phần tử của mảng  như sau :                    XOR  AX,AX        ; xoá AX                    XOR  BX,BX        ; xoá BX  ( thanh ghi cơ sở )                    MOV CX,10                   ; CX= số phần tử =10           ADDITION:                    ADD  AX,W[BX} ; sum=sum+element                    ADD  BX,2           ; trỏ tới phần tử thứ hai                    LOOP         ADDITION                     Ví dụ : Giả sử rằng ALPHA được khai báo như sau :                    ALPHA       DW   0123h,0456h,0789h,0ADCDH           trong đoạn được địa chỉ bởi DS  và giả sử rằng :           BX =2                   [0002]= 1084h           SI=4            [0004]= 2BACh           DI=1           Chỉ  ra các  lệnh nào sau đây là hợp lệ, địa chỉ offset nguồn và số được chuyển .           a.       MOV AX,[ALPHA+BX]           b.       MOV BX,[BX+2]           c.       MOV CX,ALPHA[SI}           d.       MOV AX,-2[SI]           e.       MOV BX,[ALPHA+3+DI]           f.       MOV AX,[BX]2           g.       MOV BX,[ALPHA+AX]                     Giải :           Source offset                            Number moved a.       ALPHA+2                      0456hb.       2+2                                 2BACh c.       ALPHA+4                      0789h          d.       -2+4=+2                         1084h e.       ALPHA+3+1=ALPHA+4         0789h d.       illegal form source operand  ...[BX]2 g.       illegal           ; thanh ghi AX là không được phép                              Ví dụ sau đây cho thấy một mảng được xử lý như thế nào bởi chế độ địa chỉ chỉ số và cơ sở .           Ví dụ : Đổi các  ký tự viết thường trong chuỗi sau thành ký tự viết hoa .           MSG DB     'co ty lo lo ti ca '           Giải :                    MOV CX,17                   ; số ký tự chứa trong CX=17                    XOR  SI,SI           ; SI chỉ số cho ký tự           TOP:                    CMP  MSG[SI], ' '         ; blank?                    JE      NEXT                   ; yes , skip                    AND  MSG[SI],0DFH     ; đổi thành chữ hoa           NEXT:                    INC   SI                ; chỉ số ký tự tiếp theo                    LOOP         TOP            ; lặp                     7.2.3  Toán tử PTR và toán tử giả LABEL                     Trong các chương trước chúng ta đã biết rằng các toán hạng của một lệnh phải cùng loại , tức là cùng là byte hoặc cùng là từ .Nếu một toán  hạng là hằng số thì ASM sẽ chuyển chúng thành loại tương ứng với toán hạng kia . Ví dụ , ASM sẽ thực hiện lệnh  MOV       AX,1 như là lệnh toán hạng từ . Tương tự , ASM sẽ thực hiện lệnh MOV  BH,5 như là  lệnh byte . Tuy nhiên , lệnh           MOV [BX],1  là  không hợp lệ vì ASM không biết toán hạng chỉ bởi thanh ghi BX là toán hạng byte hay toán hạng từ . Có thể khắc phục điều này bằng  toán tử PTR như sau : MOV BYTE            PTR [BX],1                   ; toán hạng đích là toán  hạng byte           MOV WORD  PTR        [BX],1                   ; toán hạng đích là toán  hạng từ           Ví dụ : Thay ký tự t thành T trong chuỗi được định nghĩa bởi :           MSG DB     'this is a message'           Cách 1: Dùng chế độ địa chỉ gián tiếp thanh ghi :                    LEA   SI,MSG                          ; SI trỏ tới MSG                    MOV BYTE PTR [SI],'T'       ; thay t bằng T           Cách 2 : Dùng chế độ địa chỉ chỉ số :                    XOR  SI,SI           ; xoá SI                    MOV MSG[SI],'T '        ; thay t bởi T           Ở đây không cần dùng PTR vì MSG là biến byte .           Nói chung toán tử PTR được dùng để khai báo loại ( type) của toán  hạng . Cú pháp chung của nó như sau:           Type PTR   address_expression           Trong đó Type : byte , word , Dword           Addres_expression : là các biến đã được khai báo bởi DB,DW, DD .           Ví dụ chúng ta có 2 khai báo biến như sau :                    DOLLARS  DB     1AH                    CENTS       DB     52H           và chúng ta muốn di chuyển DOLLARS vào AL , di chuyển CENTS  vào AH chỉ bằng  một lệnh MOV duy nhất . Có thể dùng lệnh  sau :                    MOV AX, WORD PTR  DOLLARS ; AL=DOLLARS và AH=CENTS           Toán tử giả LABEL           Có một cách khác để giải quyết vấn đề  xung đột về loại toán hạng như trên  bằng cách dùng toán tửgiả LABEL như sau đây :           MONEY      LABEL        WORD           DOLLARS  DB              1AH           CENTS       DB              52H           Các lệnh trên đây khai báo biến MONEY là biến từ  với 2 thành phần là DOLLARS và CENTS . Trong đó DOLLRAS có cùng địa  chỉ với MONEY . Lệnh           MOV AX, MONEY          Tương đương với 2 lệnh :           MOV AL, DOLLARS           MOV AH, CENTS           Ví dụ : Giả sử rằng số liệu được khai báo như sau :           .DATA           A       DW   1234h           B       LABEL        BYTE                    DW   5678h           C       LABEL        WORD           C1     DB     9Ah           C2     DB     0bch           Hãy cho biết các lệnh nào sau đây là hợp lệ và kết qủa của lệnh .                    a.       MOV AX,B                    b.       MOV AH,B                    c.       MOV CX,C                    d.       MOV BX,WORD PTR B                    e.       MOV DL,WORD PTR C                    f.       MOV AX, WORD PTR C1           Giải :                    a.       không hợp lệ                    b.       hợp lệ , 78h                    c.       hợp lệ , 0BC9Ah                    d.       hợp lệ , 5678h                    e.       hợp lệ , 9Ah7.2.4  Chiếm  đoạn ( segment override)           Trong chế độ địa chỉ gián tiếp bằng thanh ghi , các thanh ghi con trỏ BX,SI hoặc DI chỉ ra địa chỉ offset  còn thanh ghi đoạn là DS . Cũng có thể chỉ ra một thanh ghi đọan  khác theo cú pháp sau :           segment_register : [ pointer_register]           Ví dụ :  MOV          AX, ES:[SI]                   nếu SI=0100h thì địa chỉ của toán hạng nguồn là ES:0100h           Việc chiếm đọan cũng có thể dùng với chế độ địa chỉ chỉ số và chế độ địa chỉ cơ sở .                               7.2.5  Truy xuất đoạn stack           Như chúng ta đã nói trên đây khi BP chỉ ra một địa chỉ offset  trong chế độ địa chỉ gián tiếp bằng thanh ghi , SS sẽ cung cấp số đoạn  . Điều này có nghĩa là có thể dùng dùng BP để truy xuất stack .           Ví dụ : Di chuyển 3 từ tại đỉnh stack vào AX,BX,CX mà không làm thay đổi nội dung của stack .           MOV BP,SP                   ; BP chỉ tới đỉnh stack           MOV AX,[BP]      ; copy đỉnh stack vào AX           MOV BX,[BP+2]  ; copy từ thứ hai trên stack vào BX           MOV CX,[BP+4]  ; copy từ thứ ba vào CX           7.3     Sắp xếp số  liệu trên mảng           Việc tìm kiếm một phần tử trên mảng sẽ dễ dàng nếu như mảng được sắp xếp ( sort) . Để sort mảng A gồm N phần tử có thể tiến hành qua N-1 bước như sau :           Bước 1: Tìm số lớn nhất trong số các phần tử A[1]...A[N] . Gán số lớn nhất cho A[N] .           Bước 2 : Tìm số lớn nhất trong các số A[1]...A[N-1]. Gán số lớn nhất cho A[N-1}           .           .           .           Bước N-1 : Tìm só lớn nhất trong 2 só A[1] vàA[2}. Gán só lớn nhất cho A[2}           Ví dụ : giả sử rằng mảng A chứa 5 phần tử là  các số  nguyên  như sau :           Position       1        2        3        4        5 initial  21      5        16      40      7 bước 1         21      5        16      7        40 bước 2         7        5        16      21      40 bước 3         7        5        16      21      40 bước 4         5        7        16      21      40  Thuật toán                    i =N           FOR  N-1 times  DO                    find the position k of the largest  element among A[1]..A[i]                    Swap A[i] and A[k]         (  uses  procedure SWAP )           i=i-1           END_FOR           Sau đây là chương trình để sort các phần trong mộ mảng . Chúng ta sẽ dùng  thủ tục SELECT để chọn phần tử trên mảng . Thủ tục SELECT sẽ goị thủ tục SWAP để sắp xếp . Chương trình chính sẽ  như sau :           TITLE                  PGM7_3: TEST  SELECT           .MODEL     SMALL           .STACK      100H           .DATA                           A       DB     5,2,,1,3,4           .CODE                    MAIN                   PROC                    MOV           AX,@DATA                    MOV           DS,AX                    LEA            SI,A                    MOV           BX,5  ; số phần tử của mảng chứa trong BX                    CALL                   SELECTMOV           AH,4CH                    INT             21H           MAIN          ENDP           INCLUDE  C:\ASM\SELECT.ASM                    END  MAIN           Tập tin  SELECT.ASM chứa thủ tục SELECT vàthủ tục SWAP được viết như sau tại C:\ASM .           SELECT     PROC           ; sắp xếp mảng byte           ; input: SI = địa chỉ offset của mảng                    BX= số phần tử ( n) của mảng           ; output: SI = điạ chỉ offset của mảng đã sắp xếp .           ; uses : SWAP                    PUSH                   BX                    PUSH                   CX                    PUSH                   DX                    PUSH                   SI                    DEC            BX     ; N = N-1                    JE                END_SORT         ;         Nếu N=1 thì thoát                    MOV           DX,SI                   ; cất địa chỉ offfset của mảng vào DX                     ; lặp N-1 lần           SORT_LOOP:                    MOV           SI,DX                   ; SI trỏ tới mảng  A                    MOV           CX,BX        ; CX = N -1  số lần lặp                     MOV           DI,SI           ; DI chỉ tới phần tử  thứ  nhất                    MOV           AL,[DI]       ; AL chứa phần tử thứ nhất           ; tìm phần tử lớn nhất           FIND_BIG: INC             SI                ; SI trỏ tới phần tử tiếp theo                    CMP           [SI],AL        ; phần tử tiếp theo > phần tử thứ nhất                    ING             NEXT                   ; không , tiếp tục                    MOV           DI,SI           ;  DI chứa địa chỉ của phần tử lớn nhất                             MOV           AL,[DI]       ; AL chứa phần tử lớn nhất            NEXT:                    LOOP         FIND_BIG           ; swap phần tử lớn nhất với phần tử cuối cùng                    CALL                   SWAP                    DEC            BX              ; N= N-1                    JNE             SORT_LOOP ; lặp nếu N0           END_SORT:                    POP            SI                    POP            DX                    POP            CX                    POP            BX                    RET           SELECT     ENDP           SWAP                  PROC           ; đổi chỗ 2 phần tử của mảng              ; input : SI= phần tử thứ nhất           ;           DI = phần tử thứ hai           ; output : các phần tử đã trao đổi                    PUSH                   AX    ; cất AX                    MOV           AL,[SI] ; lấy phần tử A[i]                    XCHG                  AL,[DI] ; đặt nó trên A[k]                    MOV           [SI],AL ; đặt A[k] trên A[i]                    POP            AX    ; lấy lại AX                    RETSWAP                  ENDP                                                 Sau khi dịch chương trình , có thể dùng DEBUG để chạy thử và test kết qủa .                    7.4     Mảng 2 chiều                     Mảng 2 chiều là một mảng của một mảng , nghĩa là một mảng 1 chiều mà các phần tử  của nó là một  mảng 1 chiều khác . Có thể hình dung mảng 2 chiều như một ma trận  chữ nhật . Ví dụ mảng B gồm có 3 hàng và 4 cột ( mảng 3x4) như sau : ROW \ COLUMN 1        2        3        4 1        B[1,1]          B[1,2]          B[1,3]          B[1,4] 2        B[2,1]          B[2,2]          B[2,3]          B[2,4] 3        B[3,1]          B[3,2]          B[3,3]          B[3,4]  Bởi vì bộ nhớ là 1 chiều vì vậy các phần tử của mảng 2 chiều phải được lưu trữ trên bộ nhớ theo kiểu lần lượt . Có 2 cách được dùng : •        Cách 1 là lưu trữ theo thứ  tự dòng   : trên mảng lưu trữ các phần tử của dòng 1  rồi đến các phần tử của dòng 2 ... •        Cách 2 là lưu trữ theo thứ tự cột    : trên mảng lưu trữ các phần tử của cột  1  rồi đến các phần tử của cột  2...           Giả sử mảng B chứa 10,20,30,40 trên dòng 1                                chứa 50,60,70,80 trên dòng 2                                chưá 90,100,110,120 trên dòng 3           Theo trật tự hàng chúng được lưu trữ như sau :                    B       DW   10,20,30,40                              DW   50,60,70,80                              DW   90,100,110,120           Theo trật tự cột chúng được lưu trữ như sau :                    B       DW   10,50,90                              DW   20,60,100                              DW   30,70,110                              DW   40,80,120                        Hầu hết các ngôn ngữ cấp cao biên dịch mảng 2chiều theo trật tự  dòng . Trong ASM , chúng ta có thểdùng một trong 2 cách :           Nếu các thành phần của một hàng được xử lý lần lượt thì cách lưu trữ theo trật tự hàng được dùng . Ngược lại thì dùng cách lưu trữ theo trật tự  cột .           Xác định một phần tử trên mảng 2 chiều :           Giả sử rằng mảng A gồm  MxN  phần tử  lưu trữ theo trật tự dòng . Goị S là độ lớn của một phần tử : S=1 nếu phần tử là byte , S=2 nếu phần tử là từ . Để tìm phần tử thứ  A[i,j] thì cần tìm : hàng  i   và  tìm phần tử thứ j trên hàng này . Như vậy phải tiến hành  qua 2 bước :           Bước 1: Hàng 1 bắt đầu tại vị trí A . Vì mỗi hàng có N phần tử , do đó            Hàng 2 bắt đầu tại A+ NxS  .            Hàng 3 bắt đầu tại A+2xNxS .            Hàng thứ i bắt đầu tại  A+(i-1)xSxN .           Bước 2:  Phần tử thứ  j trên một hàng cách vị trí đầu hàng (j-1)xS byte           Từ 2 bước trên suy ra rằng trong mảng 2 chiều NxM phần tử mà  chúng  được lưu trữ theo trật tự hàng thì phần tử  A[i,j] có địa chỉ được xác định như sau :                    A+((i-1)xN + (j-1))x S     (1)           Tương tự nếu lưu trữ theo trật tự cột thì phần tử A[i,j] có địa chỉ như sau :                    A+(i-1)+(j--)xM)xS                   (2)           Ví dụ :  Giả sử A là mảng MxN phần tử kiểu từ ( S=2) được lưu trữ theo kiểu trật tự hàng . Hỏi :           Hàng i bắt đầu tại địa chỉ nào ?           Cột j bắt đầu tại điạ chỉ nào ?           Hai phần tử trên một cốt cách nhau bao nhiêu bytes           Giải :           Hàng i bắt đầu tại A[i,1] theo công thức (1) thì nó có địa chỉ là : A+(i-1)xNx2           Cột j bắt đầu tại A[1,j ] theo công thức (1) thì nó có địa chỉ : A+(j-1)x2           Vì có N cột nên 2 phần tử trên cùng một cộtcách nhau 2xN byte .           7.5     Chế độ địa chỉ  chỉ số cơ sở           Trong chế độ này , địa chỉ offset của toán hạng là tổng của :           1. nội dung của thanh ghi cơ sở ( BX or BP)           2. nội dung của thanh ghi chỉ số ( SI or DI)           3. địa chỉ offset của 1 biến ( tuỳ chọn)           4. một hằng âm hoặc dương ( tuỳ chọn)           Nếu thanh ghi BX được dùng thì DS chứa số đoạn của địa chỉ toán hạng .Nếu BP được dùng thì SS chưá số  đoạn  . Toán hạng được viết theo 4 cách dưới đây:           1. variable[base_register][index_register]           2. [base_register + index_register + variable + constant ]           3. variable [ base_register + index_register + constant]           4. constant  [ base _ register + index_register + variable]           Trật tực của các thành phần trong dấu  ngoặc là tuỳ ý .           Ví dụ , giả sử W là biến từ , BX=2  và SI =4  . Lệnh                    MOV AX, W[BX][SI]           sẽ di chuyển nội dung của mảng tại địa chỉ W+2+4 = W+6 vào thanh ghi AX           Lệnh  này cũng có thể viết theo 2 cách sau :                    MOV AX,[W+BX+SI]                    MOV AX,W[BX+SI]                Chế độ địa chỉ chỉ số cơ sở      thường được dùng để xử lý mảng 2 chiều như ví dụ sau : Giả sử rằng A là mảng 5x7 từ được lưu trữ theo trật tự dòng . Viết đoạn mã dùng chế độ địa chỉ chỉ số để :           1) xóa dòng 3           2) xoá cột 4           Giải : 1) Dòng i bắt  đầu tại A+(i-1)xNx2 . Như vậy dòng 3 bắt đầu tại A+(2-1)x7x2 = A + 28 . Có thể xóa dòng 3 như sau :                    MOV BX,28                   ; BX  chỉ đến đầu dòng 3                      XOR  SI,SI           ; SI sẽ chỉ mục cột                    MOV CX,7           ; CX= số phần tử của một hàng           CLEAR:                    MOV A[BX][SI],0 ; xoá  A[3,1]                    ADD  SI,2             ; đến cột tiếp theo                    LOOP         CLEAR           2)  Cột j bắt đầu tại điạ chỉ A + (j-1)x2 . Vậy cột 4 bắt đầu tại điạ chỉ A+(4-1)x2 = A+ 6 . Hai phần tử trên một cột cách nhau Nx2 byte , ở đây N=7 , vậy 2 phần tử cách nhau 14 byte . Có thể xóa cột 4 như sau :                    MOV SI,6             ; SI chỉ đến cột 4                    XOR  BX,BX        ; BX chỉ đến hàng                    MOV CX,5           ; CX= 5 : số phần tử trên một cột           CLEAR:                    MOV A[BX][SI],0 ; Xoá A[i,4]                    ADD  BX,1           ; đến dòng tiếp theo                                     LOOP         CLEAR                 7.6     Ưùng dụng để tính trung bình           Giả sử một lớp gồm 5 sinh viên và có 4 môn thi . Kết qủa cho bởi mảng 2 chiều như sau : Tên Sinh viên        TEST1        TEST2        TEST3        TEST4 MARY        67      45      98      33 SCOTT       70      56      87      44 GEORGE    82      72      89      40 BETH          80      67      95      50 SAM  78      76      92      60Chúng ta sẽ viết1 chương trình tính điểm trung bình  cho mỗi bài thi . Để làm điều này có thể tổng theo cột rồi chia cho 5 .           Thuật toán :           1. j = 4           2. repeat           3. Sum the scores in column j           4. divide sum by 5 to get average in column j           5. j = j - 1           5. Until j = 0           Trong đó  bước 3  có thể làm như sau :                    Sum[j]= 0                    i = 1                    FOR 5 times DO                    Sum[j]= Sum[j]+ Score[i, j]                    i = i + 1                                     END_FOR           Chương trình có thể viết như sau :                    TITLE  PGM7_4 : CLASS AVERAGE                    .MODEL     SMALL                    .STACK      100H                    .DATA                              FIVE DB     5                              SCORES     DW   67,45,98,33  ; MARY                                                 DW   70,56,87,44  ;SCOTT                                                 DW   82,72,89,40  ;GEORGE                                                 DW   80,67,,95,50 ; BETH                                                 DW   78,76,92,60  ;SAM                              AVG           DW   5        DUP  (0)                    .CODEMAIN          PROC                              MOV AX,@DATA                              MOV DS,AX                           ;J=4                    REPEAT:                       MOV SI,6             ; SI  chỉ  đến cột thứ 4                              XOR  BX,BX        ; BX chỉ hàng  thứ nhất                              XOR  AX,AX        ; AX chứa tổng theo cột                     ; Tổng điểm trên cột j                    FOR:                              ADD  AX , SCORES[BX+SI]                              ADD  BX,8           ;  BX chỉ đến hàng thứ 2                              LOOP FOR           ; end_for           ; tính trung bình  cột j                                  XOR  DX,DX        ; xoá phần cao của số bị chia (DX:AX)                    DIV   FIVE           ; AX = AX/5                    MOV AVG[SI],AX         ; cất kết qủa trên mảng AVG                    SUB  SI,2             ; đến cột tiếp           ; un til j=0                       JNL   REPEAT           ;DOS EXIT                    MOV AH,4CH                    INT   21H           MAIN                   ENDP                    END  MAIN                     Sau khi biên dịch chương teình có thể dùng DEBUG để chạy và xem kết qủa bằng lệnh DUMP.           7.7     Lệnh XLATTrong một số  ứng dụng  cần phải chuyển số liệu từ dạng này sang dạng khác . Ví dụ IBM PC dùng ASCII code  cho các ký tự nhưng IBM Mainframes dùng EBCDIC ( Extended Binary Coded Decimal Interchange Code)  . Để chuyển một chuỗi ký tự đã được mã hoá bằng  ASCII thành EBCDIC , một chương trình phải thay mã ASCII của từng ký tự trong chuỗi thành mã EBCDIC tương ứng .           Lệnh XLAT ( không có toán hạng ) được dùng để đổi một giá trị byte thành một giá trị khác chứa trong một bảng .           AL phải chứa byte cần biến đổi           DX chứa điạ chỉ offset của bảng cần biến đổi           Lệnh XLAT sẽ :           1) cộng nội dung của AL với địa chỉ trên BX để tạo ra điạ chỉ trong bảng           2) thay thế giá trị của AL với giá trị tìm thấy trong bảng           Ví dụ , giả sử rằng nội dung của AL là trong vùng 0 đến Fh và chúng ta muốn thay nó bằng mã ASCII của số hex tương đương nó , tức là thay 6h bằng 036h='6' , thay Bh bằng 042h="B" . Bảng biến đổi là : TABLE       DB     030h ,031h , 032h ,033h ,034h , 035h , 036h, 037h,038h,039h                    DB     041h , 042h ,043h , 044h, 045h , 046h           Ví dụ , để đổi 0Ch thành "C" , chúng ta thực hiện các lệnh sau :                    MOV AL,0Ch       ; số cần biến đổi                    LEA   BX,TABLE ; BX chưá  điạ chỉ offset của bảng                    XLAT                             ; AL chứa "C" Ở đây XLAT tính TABLE + Ch = TABLE +12 và thay thế AL bởi 043h . Nếu AL chứa một số không ở trong khỏang 0 đến 15 thì XLAT sẽ cho một giá trị sai .           Ví dụ : Mã hoá và giải mã một thông điệp mật           Chương trình này sẽ : Nhắc nhở người dùng nhập vào một thông điệp                    Mã hoá nó dưới dạng không nhận biết được ,                    In chúng ra ở dòng tiếp theo                    Dịch chúng trở lại dạng ban đầu rồi in chúng ở dòng tiếp theo           Khi chạy ct màn hình sẽ có dạng sau :                    ENTER A MESSAGE :                    DAI HOC DA LAT         ; input                    OXC BUC OX EXK  ; encode                    DAI HOC DA LAT   ; translated            Thuật toán như sau :           Print prompt           Read and encode message           Go to  anew line           Print encoded message           go to a new line           translate and print message           TITLE PGM7_5 : SECRET MESSAGE           .MODEL     SMALL           .STACK      100H           .DATA                  ;ALPHABET                                      ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ           CODE_KEY         DB  65  DUP ( ' '), ' XQPOGHZBCADEIJUVFMNKLRSTWY'                              DB  37 DUP (' ')   ; 128  ký tự của bảng mã ASCII           CODED      DB     80 dup ('$') ; 80 ký tự được gõ vào           DECODE_KEY  DB       65 DUP (' '), 'JHIKLQEFMNTURSDCBVWXOPYAZG'                                       DB     37  DUP (' ')           PROMPT    DB     'ENTER AMESSAGE :',0DH,0AH,'$'           CRLF                   DB     0DH,0AH,'$'           .CODE           MAIN                   PROC                    MOV           AX,@DATA                    MOV           DS, AX           ; in dấu nhắc                    MOV AH,9                    LEA   DX,PROMPT                    INT   21H           ; đọc và mã hoá ký tự                    MOV AH,1                                       LEA   BX,CODE_KEY   ; BX chỉ tới CODE_KEY                    LEA   DI, CODED                    ; DI chỉ tới thông điệp đã mã hoá           WHILE_:                    INT   21h                       ; đọc ký tự  vào AL                            CMP  AL,0DH                ; có phải là ký tự CR                    JE      ENDWHILE                   ; đúng , đến phần in thông điệp đã mã hoá                       XLAT                                      ; mã hoá ký tự                      MOV          [DI],AL                 ; cất  ký tự trong CODE                    JMP   WHILE_               ; xử lý ký tự tiếp theo           ; xuống hàng                    MOV AH,9                    LEA   DX,CRLF                    INT   21H           ; in thông điệp  đã mã hoá                    LEA   DX,CODEDINT   21H           ; xuống hàng                    LEA   DX,CRLF                    INT   21H           ; giải mã thông điệp và in nó                         MOV AH,2                    LEA   BX,DECODE_KEY        ; BX chứa điạ chỉ bảng giải mã                    LEA   SI,CODED            ; SI chỉ tới thông điệp đã mã hoá           WHILE1:                    MOV AL,[SI]                 ; lấy ký tự từ thông điệp đã mã hoá                    CMP  AL.'$'                            ; có phải cuối thông điệp                    JE      ENDWHILE1                 ; kết thúc                    XLAT                                      ; giải mã                    MOV DL,AL                            ;đặt ký tự vào DL                    INT   21H                       ; in ký tự                    INC   SI                         ; SI=SI+1                    JMP   WHILE1               ; tiếp tục           ENDWHILE1:                    MOV AH,4CH                    INT   21H           MAIN                   ENDP           END  MAIN                                                          Trong chương trình có đọan số liệu với các khai báo sau :           ; ALPHABET                                     ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ Cho biết bảng chữa cái tiếng Anh           CODE_KEY         DB  65  DUP ( ' '), ' XQPOGHZBCADEIJUVFMNKLRSTWY'                              DB  37 DUP (' ')Khai báo  128  ký tự của bảng mã ASCII , trong đó thứ tự các ký tự hoa là tuỳ ý .           CODED      DB     80 dup ('$') 80 ký tự được gõ vào , giá trị ban đầu là $  để có thể in bằng hàm 9 ngắt 21h           DECODE_KEY  DB       65 DUP (' '), 'JHIKLQEFMNTURSDCBVWXOPYAZG'                                       DB     37  DUP (' ') Bảng giải mã được thiết lập theo cách mã hoá , nghĩa là trong phần mã hoá chúng ta đã mã hoá 'A' thành 'X' vì vậy khi giải mã  'X' phải giải mã thành 'A' ...           Các ký tự gõ vào không phải là ký tự hoa đếu được chuyển thành ký tự trống.