Các xã hội có đối kháng giai cấp lần lượt thay thế nhau trong lịch sử. Mỗi kiểu xã

hội đó có kết cấu xã hội - giai cấp riêng của nó. Mỗi kết cấu xã hội - giai cấp của một xã

hội nhất định bao gồm hai giai cấp cơ bản đối lập nhau. Đó là chủ nô và nô lệ trong chế

độ nô lệ, địa chủ và nông

nô trong chế độ phong kiến, tư sản và vô sản trong chế độ tư bản chủ nghĩa. Hai giai cấp

cơ bản của mỗi chế độ kinh tế - xã hội là sản phẩm đích thực của chế độ kinh tế - xã hội

đó, đồng thời là những giai cấp quyết định sự tồn tại, sự phát triển của hệ thống sản

xuất trong xã hội đó. Giai cấp thống trị là giai cấp tiêu biểu cho bản chất của chế độ

kinh tế - xã hội đang tồn tại. Ngoài hai giai cấp cơ bản, mỗi kết cấu xã hội - giai cấp

còn bao gồm một số giai cấp không cơ bản và tầng lớp trung gian. Trong những tập

đoàn xã hội này có tập đoàn là tàn dư của phương thức sản xuất cũ (như nô lệ trong

buổi đầu của xã hội tư bản), có tập đoàn là mầm mống của phương thức sản xuất

tương lai (như giai cấp tư sản và giai cấp công nhân công trường thủ công trong giai

đoạn cuối của xã hội phong kiến). Ngoài ra bất cứ xã hội có giai cấp nào cũng có một

số tầng lớp trung gian là sản phẩm của chính phương thức sản xuất đang thống trị, là

kết quả của quá trình phân hóa xã hội không ngừng diễn ra trong xã hội. Đó là tầng

lớp bình dân trong xã hội nô lệ, các tầng lớp tiểu tư sản thành thị và nông thôn trong

xã hội tư bản. Xã hội có giai cấp nào cũng tồn tại một tầng lớp xã hội có vai trò quan

trọng về kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa, đó là tầng lớp trí thức.