“Chị em Thúy Kiều” là đoạn trích đặc sắc nằm ở phần mở đầu Truyện Kiều của Nguyễn Du- nhà thơ nhân đạo xuất sắc cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX. Tác phẩm có giá trị hiện thực và nhân đạo to lớn, đồng thời cũng là đỉnh cao nghệ thuật của thơ ca tiếng Việt, đặc biệt là nghệ thuật miêu tả nhân vật mà đoạn trích này là một ví dụ điển hình nhất.

Sau mấy câu tóm tắt về gia cảnh của gia đình  Vương viên ngoại, nhà thơ đã giới thiệu vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều, Thúy Vân:

Đầu lòng hai ả tố nga,

Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân….

…..đi về mặc ai.

Với bút pháp tả người bậc thầy trong đoạn trích này là bút pháp ước lệ thường thấy trong thơ văn cổ điển, lấy những nét đẹp của thiên nhiên để so sánh với vẻ đẹp của con người. Nếu như những nhà thơ khác, nếu theo cách tả này thì chân dung nhân vật thường chung chung, rất mờ nhạt. Song công thức ước lệ ấy dưới ngòi bút tài hoa, tinh tế và sáng tạo của Nguyễn Du lại biến hóa khôn lường, khiến cho nhân vật trở nên sinh động hơn, cụ thể hơn.

Nhà thơ Nguyễn Du đã giới thiệu chung về hai chị em Thúy Kiều bằng cách gọi trân trọng dành cho những người con gái đẹp “tố nga’ và khẳng định “Mai cốt cách, tuyết tinh thần, Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười”. Cả hai đều có nhan sắc chim sa cá lặn. Hình dáng thanh tú, yểu điệu (mai cốt cách), tâm hồn trong trắng như sương, như tuyết (tuyết tinh thần).

Nguyễn Du đã kì công và rất kĩ lưỡng cho việc lựa chọn những  hình ảnh và từ ngữ để miêu tả. Thúy Vân đã hiện lên trước mắt người đọc, người nghe với vẻ đẹp đài các, kiêu sa:

Vân xem trang trọng khác vời,

Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.

Hoa cười, ngọc thốt đoan trang,

Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.

Gương mật Thúy Vân toát lên vẻ đẹp phúc hậu, tươi tắn, gợi sự đầy đủ, viên mãn. Nàng cười tươi như hoa nở, tiếng hói trong như tiếng ngọc rơi trên mâm vàng. Tóc nàng đen mướt đến mây cũng phải thua, da nàng trắng đến mức tuyết cũng phải nhường. Có thể nói tạo hoá đã ban cho Thúy Vân rất nhiều đặc ân mà nàng vẫn không bị ai ganh ghét và đố kị. Vẻ đẹp của nàng tràn đầy sức sống ấy báo trước cuộc đời Thúy Vân sau này sẽ yên ổn, vinh hoa. Và chắc chắn nàng sẽ được hưởng mọi điều sung sướng của một bậc mệnh phụ phu nhân.

Cũng không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Du lại miêu tả Thúy Vân trước, Thúy Kiều sau. Việc miêu tả trước sau của nhà thơ là có chủ đícch, đó là lấy vẻ đẹp của cô em làm nền cho vẻ đẹp của cô chị – nhân vật chính, vẻ đẹp của Thúy Vân trang trọng khác vời, tức là đạt tới mức cao nhất của nhan sắc mà tạo hóa ban cho người phụ nữ; nhưng vẻ đẹp của Thúy Kiều lại rất đặc biệt ở chỗ là nó phá vỡ khuôn khổ thông thường từ trước tới nay.

Ngay từ câu đầu giới thiệu về Thúy Kiều, Nguyễn Du đã khẳng định:

Kiều càng sắc sảo mặn mà,

So bề tài sắc lại là phần hơn.

Thúy Vân đã đẹp khác người thường, còn với Thúy Kiều lại hơn hẳn Vân cả tài lẫn sắc. Vẻ đẹp sắc sảo mặn mà của Thúy Kiều dường như đã gây ấn tượng rất mạnh, ai được chiêm ngưỡng một lần ắt chẳng thể nào quên được vẻ yêu kiều đó. Miêu tả nhân vật Thúy Kiều, Nguyễn Du không đi vào chi tiết như tả Thúy Vân mà nhấn mạnh vào vẻ đẹp của đôi mắt – cửa sổ tâm hồn:

Làn thu thủy, nét xuân sơn,

Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh.

Mắt của nàng Kiều như long lanh như nước hồ mùa thu, lông mày thanh tú như dáng núi mùa xuân. Ẩn chứa trong đôi mắt đẹp ấy là một tâm hồn đa cảm khác thường. Nhan sắc của nàng Kiều làm nghiêng nước nghiêng thành, khiến hoa phải ghen tỵ vì thua sắc thắm, liễu phải hờn vì kém độ xanh. Tác giả Nguyễn Du như đã đem hết tài năng nghệ thuật và tình cảm mến yêu, khâm phục để tả về nàng Thúy Kiều nhưng ông cũng có ý hé lộ cho người đọc thấy dự cảm bất an về tương lai không mấy hạnh phúc của nàng. Theo thuyết tài mệnh tương đối khá phổ biến trong dân gian, đặc biệt là đối với người phương Đông thời ấy thì phàm cái gì tốt đẹp trên đời đều khó mà giữ được bền lâu. Thúy Kiều đẹp, nàng đẹp một vẻ đẹo mà không ai sánh bằng, ắt nàng sẽ bị người đời ghen ghét và đày đọa.

Một điều đáng chú ý nữa là khi tả về nhân vật Thú  Một hai nghiêng nước nghiêng thành,

Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.

Thông minh vốn sẵn tính trời,

Pha nghề thi họa, đủ mùi ca ngâm.

Cung thương làu bậc ngũ âm,

Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương.

Ở đời, hiếm có người con gái nào đa tài được như Thúy Kiều, nhất là tài chơi hồ cầm của nàng thì không ai bì kịp. Thúy Kiều có sắc ,có cả tài lại có thêm tâm hồn mẫn cảm lạ lung với cuộc sống. Dường như nàng đã linh cảm được về số phận bất hạnh của mình sau này nên đã sáng tác cung đàn bạc mệnh mà ai nghe cũng phải não lòng:

Khúc nhà tay lựa nên chương,

Một thiên “Bạc mệnh” lại càng não nhân.

Bốn câu thơ cuối đoạn, tác giả Nguyễn Du nhận xét chung về hai chị em Thúy Kiều, Thúy Vân và hoàn cảnh sống của họ:

Phong lưu rất mực hồng quần,

Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê.

Êm đềm trướng rủ màn che,

Tường đông ong bướm đi về mặc ai.

Những chi tiết trên như đã chứng tỏ họ là con nhà nền nếp, được hưởng thụ một nền giáo dục đầy đủ và tốt đẹp; đồng thời khẳng định phẩm hạnh trong trắng, và rất đỗi cao quý của chị em Thúy Kiều.

Đoạn trích thật ngắn gọn, chỉ bó hẹp lại trong phạm vi có hai mươi bốn câu thơ nhưng đã cho chúng ta thấy được tài năng nghệ thuật tuyệt vời của Nguyễn Du. Có thể nói ông xứng đáng là bậc thầy về sử dụng thủ pháp ước lệ để miêu tả chân dung nhân vật. Mỗi nhân vật của ông có diện mạo riêng, tính cách riêng rõ nét.

Trong khi miêu tả vẻ đẹp chị em Thúy Kiều, tác giả Nguyễn Du đã bày tỏ tình     thương yêu vô ngần ,trân trọng đối với con người; kín đáo và khẳng định rằng một con người tài sắc vẹn toàn như Thúy Kiều sẽ rất xứng đáng được hưởng tình yêu và hạnh phúc. Sau này, dù cho cuộc đời nàng bị đoạ đày, bất hạnh, ấy là do tội ác của các thế lực đen tối gây ra. Đọc đoạn trích, người đọc, người nghe chúng ta như có thiện cảm với hai chị em Thúy Kiều hơn, và sẽ  cùng với tác giả Nguyễn Du đồng cảm cho tình cảnh của họ. Chúng ta hãy dõi theo bước chân của họ trên đường đời vạn nẻo đầy chông gai, sóng gió.y Vân, thi hào Nguyễn Du tuyệt nhiên không lại không hề nhắc đến tài. Còn khi tả Thúy Kiều thì ông nhấn mạnh nàng là người tài sắc vẹn toàn:
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,

Sắc đành đòi một, tài đành họa hai.

Thông minh vốn sẵn tính trời,

Pha nghề thi họa, đủ mùi ca ngâm.

Cung thương làu bậc ngũ âm,

Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương.

Ở đời, hiếm có người con gái nào đa tài được như Thúy Kiều, nhất là tài chơi hồ cầm của nàng thì không ai bì kịp. Thúy Kiều có sắc ,có cả tài lại có thêm tâm hồn mẫn cảm lạ lung với cuộc sống. Dường như nàng đã linh cảm được về số phận bất hạnh của mình sau này nên đã sáng tác cung đàn bạc mệnh mà ai nghe cũng phải não lòng:

Khúc nhà tay lựa nên chương,

Một thiên “Bạc mệnh” lại càng não nhân.

Bốn câu thơ cuối đoạn, tác giả Nguyễn Du nhận xét chung về hai chị em Thúy Kiều, Thúy Vân và hoàn cảnh sống của họ:

Phong lưu rất mực hồng quần,

Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê.

Êm đềm trướng rủ màn che,

Tường đông ong bướm đi về mặc ai.

Những chi tiết trên như đã chứng tỏ họ là con nhà nền nếp, được hưởng thụ một nền giáo dục đầy đủ và tốt đẹp; đồng thời khẳng định phẩm hạnh trong trắng, và rất đỗi cao quý của chị em Thúy Kiều.

Đoạn trích thật ngắn gọn, chỉ bó hẹp lại trong phạm vi có hai mươi bốn câu thơ nhưng đã cho chúng ta thấy được tài năng nghệ thuật tuyệt vời của Nguyễn Du. Có thể nói ông xứng đáng là bậc thầy về sử dụng thủ pháp ước lệ để miêu tả chân dung nhân vật. Mỗi nhân vật của ông có diện mạo riêng, tính cách riêng rõ nét.

Trong khi miêu tả vẻ đẹp chị em Thúy Kiều, tác giả Nguyễn Du đã bày tỏ tình     thương yêu vô ngần ,trân trọng đối với con người; kín đáo và khẳng định rằng một con người tài sắc vẹn toàn như Thúy Kiều sẽ rất xứng đáng được hưởng tình yêu và hạnh phúc. Sau này, dù cho cuộc đời nàng bị đoạ đày, bất hạnh, ấy là do tội ác của các thế lực đen tối gây ra. Đọc đoạn trích, người đọc, người nghe chúng ta như có thiện cảm với hai chị em Thúy Kiều hơn, và sẽ  cùng với tác giả Nguyễn Du đồng cảm cho tình cảnh của họ. Chúng ta hãy dõi theo bước chân của họ trên đường đời vạn nẻo đầy chông gai, sóng gió.