Trong việc xác định hiệu quả kinh tế ngoại thương, một vấn đề quan trọng đầu tiên là phải tính toán được hiệu quả về mặt tài chính của hoạt động ngoại thương. Đó là hiệu quả kinh tế được biểu hiện thông qua đồng tiền. Muốn xác định được chính xác hiệu quả tài chính của hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu, đòi hỏi phải tính đúng và đầy đủ giá thành xuất khẩu và nhập khẩu.

Trong quan niệm của những người làm thương mại

- Giá thành của một sản phẩm - hàng hoá là tổng số các chi phí tạo nên sản phẩm - hàng hoá đó ở tại thời điểm xác định trên con đường lưu chuyển từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ.

- Giá thành xuất khẩu (CPxk) một hàng hoá là tổng số các chi phí từ nơi sản xuất đến khi hàng đó được xếp lên phương tiện vận tải ở cửa khẩu để gửi đi nước ngoài.

- Giá thành nhập khẩu (CPnk) một hàng hoá là tổng số các chi phí về hàng hoá đó khi hàng đó đi từ nơi sản xuất cho đến khi về đến cửa khẩu nước nhập khẩu và sẵn sàng để giao cho người tiêu thụ ở trong nước nhập khẩu.

Giá thành xuất nhập khẩu có vai trò rất quan trọng trong việc xác định hiệu quả tài chính cuả hoạt động kinh doanh ngoại thương của một doanh nghiệp. Vì vậy, muốn tính toán chính xác hiệu quả tài chính của hoạt động xuất nhập khẩu, điều kiện cần thiết là phải tính đủ những chi phí tạo nên CPxk  và CPnk

 a, Các chỉ tiêu hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu (trong trường hợp không tính đến điều kiện tín dụng)

Đánh giá các tỷ lệ sinh lời: Tỷ suất ngoại tệ, tỷ suất doanh lợi, hệ số vòng quay của vốn

* Tỷ suất ngoại tệ

     - Tỷ suất ngoại tệ xuất khẩu là đại lượng so sánh giữa khoản thu ngoại tệ do xuất khẩu (DT­xk) đem lại với số chi phí bản tệ phải chi ra (Cxk) để có được số ngoại tệ đó. Nếu đặt ký hiệu (Rxk) cho tỷ suất ngoại tệ xuất khẩu ta có

  Rxk =   DT­xk (bằng ngoại tệ) / Cxk (bằng bản tệ)     Ý nghĩa: để có 1 đồng ngoại tệ, doanh nghiệp phải chi ra bao nhiêu đồng bản tệ.

- Tỷ suất ngoại tệ nhập khẩu là đại lượng so sánh giữa khoản thu (tính bằng bản tệ) do việc nhập khẩu đem lại (DTnk­) với số chi phí đầu vào (tính bằng ngoại tệ) đã phải bỏ ra để mua hàng nhập khẩu (Cnk).

Trong đó Cnk = CPnk+ Ccd ( CPnk là giá mua tại cửa khẩu (mua CIF), Ccd là chi phí chuyên chở từ cửa khẩu đến nơi tiêu thụ)

Gọi Hnk là tỷ suất ngoại tệ nhập khẩu thì

              Rnk=  DTnk(bằng bản tệ):(CPnk+Ccd bằng ngoại tệ)

Ý nghĩa: khi chi 1 đồng ngoại tệ để nhập khẩu thì thu về được bao nhiêu đồng bản tệ.

- Tỷ suất ngoại tệ trong trường hợp xuất nhập khẩu liên kết:

Xuất nhập khẩu liên kết (còn gọi là buôn bán đối lưu) là hoạt động xuất nhập khẩu trong đó XK không tách rời khỏi NK, gồm hoạt động hàng đổi hàng, trao đổi bù trừ, mua đối lưu, trao đổi bồi hoàn và mua lại sản phẩm.

Hiệu quả tài chính của hoạt động xuất nhập khẩu liên kết là kết quả tổng hợp của hiệu quả tài chính xuất nhập và hiệu quả tài chính nhập khẩu

Hnt = Hxk*Hnk

Ý nghĩa: cho biết khi bỏ ra 1 đồng vào hoạt động này, doanh nghiệp thu về được bao nhiêu đồng.

* Lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận

Lợi nhuận là một chỉ tiêu tổng hợp thể hiện kết quả kinh doanh

Lợi nhuận được thể hiện dưới hai dạng: số tuyệt đối và số tương đối

- Ở dạng số tuyệt đối, lợi nhuận là hiệu số giữa khoản doanh thu và chi phí bỏ ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Về nguyên tắc lợi nhuận được tính theo công thức:

                                    P = D - CP      (3)

Trong đó P: Tổng lợi nhuận thu được

               D: Doanh thu tiêu thụ sản phẩm (hoặc thực hiện dịch vụ)

              CP: Chi phí phải bỏ ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh (giá thành của sản phẩm, thuế các loại…)

- Ở dạng tương đối được thể hiện bằng tỷ suất lợi nhuận. Tỷ suất lợi nhuận có thể tính theo: giá thành, vốn sản xuất hoặc doanh thu.

+ Chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận tính theo giá thành phản ánh mức lợi nhuận thu được từ một đơn vị chi phí cho hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu (còn gọi là hiệu quả của một đơn vị chi phí)

                                 Pz=P/Z             

Trong đó: Pz : tỷ suất lợi nhuận theo giá thành

                Z: Giá thành của sản phẩm

+ Chỉ tiêu tỷ suất lợi nhuận tính theo vốn kinh doanh (hay còn gọi là hệ số sinh lời của vốn) phản ánh mức lợi nhuận thu được từ một đơn vị vốn kinh doanh (hay hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh )

                                  Pv=P:(Vcd+Vld)            (5)

Trong đó: Pv: Tỷ suất lợi nhuận tính theo vốn

                 Vcd: Giá trị còn lại bình quân của tài sản cố định trong kỳ

                Vld: Số dư vốn lưu động bình quân trong kỳ

+ Tỷ suất lợi nhuận tính theo doanh thu

Phản ánh mức lợi nhuận thu được từ một đơn vị doanh thu tiêu thụ sản phẩm xuất khẩu hay nhập khẩu

                                               Pdt=P/D             (6)

Trong đó: Pdt: Tỷ suất lợi nhuận tính theo doanh thu

                 D: Doanh thu từ tiêu thụ sản phẩm

* Thời gian hoàn vốn: là khoảng thời gian mà vốn đầu tư bỏ ra có thể thu hồi được, nhờ lợi nhuận và khấu hao cơ bản thu được hàng năm

 Thv=V:(LN+Kc)

Trong đó: V: vốn, LN: lợi nhuận, Kc: khấu hao

thời gian hoàn vốn càng nhanh thì càng thu được hiệu quả.

b.  Các chỉ tiêu hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh xuất nhập trong điều kiện có tín dụng

* Một số khái niệm

- Lãi tức: là mức độ thay đổi giá trị đồng tiền theo thời gian, được tính bằng tổng số vốn tích lũy theo thời gian trừ đi số vốn bỏ ra ban đầu.

- Lãi suất: là lãi tức trong 1 đơn vị thời gian chia cho vốn gốc, tính theo %

- Các loại lãi tức

+ Lãi tức đơn: là lãi tức chỉ tính theo số vốn gốc mà không tính thêm lãi tức tích lũy phát sinh từ các thời đoạn trước.

I= P*i*t

I: Lãi tức đơn (đơn vị tiền tệ)

      P: Số vốn vay

       i: Lãi suất đơn (%)

        t: Thời đoạn trước khi thanh toán

+ Lãi tức ghép: tiền lãi của thời đoạn trước cộng vào vốn gốc để tính cho thời đoạn tiếp theo

I = P(1+i)t – P

* Các hiệu quả tài chính:

Do chi phí và thu nhập xảy ra ở các thời điểm khác nhau nên cần xem xét giá trị của đồng tiền theo thời gian (dưới ảnh hưởng của lãi suất), tức là cần quy thu nhập và chi phí về giá trị tương đương tại cùng một thời điểm (đặc biệt trong TH mua bán chịu)

Hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh xuất nhập trong điều kiện có tín dụng có công thức được xác định như hiệu quả tài chính trong điều kiện không có tín dụng nhưng các chỉ tiêu phải đưa về một thời điểm nhất định.

- Giá trị tương lai của đồng tiền:

Pt = P(1+i)t

- Giá trị hiện tại của đồng tiền:

P=Pt:(1+i)^t