Tác phẩm: Trái tim chó
Tác giả: Mikhail Bulgacov
Thể loại: Viễn tưởng, văn học Nga

Được gọi là một trong những kiệt tác văn học Nga, Trái tim chó đã được xuất bản tại Việt Nam 3 lần, lần mới nhất vào năm 2016 vừa qua bởi Nhà phát hành sách Đông Tây. Có độ dài vừa phải, nếu nói đúng ra là cuốn sách này có độ dài ngắn hơn nhiều lần những quyển tiểu thuyết viễn tưởng thường thấy, nhưng để đọc hết được nó lại cần một thời gian khá dài để suy ngẫm hết những ẩn ý chứa đựng trong vỏn vẹn vài chục ngàn từ này.

Nội dung của Trái tim chó kể về cuộc phẫu thuật của vị bác sĩ người Nga nổi tiếng nhất Châu Âu thời sau thế chiến thứ hai, với việc gắn tinh hoàn và tuyến yên của người lên chó, bác sĩ Preobrajenski đã tạo ra một sinh vật diệu kỳ có thể nói và hành xử như con người. Đó sẽ là một phát kiến vĩ đại về sự tiến hóa nếu như vật thí nghiệm nọ trở nên đổ đốn và có thái độ đồi bại hết sức.

Khi đọc Trái tim chó, mình khá là bất ngờ và tự hỏi làm thế nào cuốn sách này lại được xuất bản tại Việt Nam những 3 lần, khi mà trong nội dung của nó chứa đựng nhiều sự chỉ trích ngầm về giới vô sản cũng như đả động tới chủ nghĩa xã hội khá nhiều. Vị bác sĩ Preobrajenski là quan điểm của chính tác giả về xã hội Nga thời bấy giờ: luôn hướng đến sự phát triển tột bậc của khoa học và xã hội, đồng thời căm ghét những kẻ mượn danh công bằng làm vũ khí tước đoạt đi những gì người ta xứng đáng được có. Tinh thần căm ghét những hành vi cào bằng xã hội của bác sĩ Preobrajenski thể hiện rõ rệt nhất là lúc tranh luận với những người đến yêu cầu ông rút gọn diện tích căn hộ của mình để chia sẻ với những người khác, và từ tinh thần đó đã dẫn đến quyết định xử lý vật thí nghiệm của mình dứt khoát của ông.

Trái tim chó mượn đề tài khoa học viễn tưởng để nói lên vấn đề xã hội luôn tồn tại qua nhiều thời kỳ: những kẻ có trái tim của chó, sống như một con chó hoang và thậm chí suy nghĩ đồi bại còn hơn cả con chó. Chỉ trong vỏn vẻn vài chục ngàn từ Mikhail Bulgacov đã lột tả được hoàn toàn thể loại người lai chó ấy, bằng những câu chữ châm biếm, mỉa mai đầy sự khinh thị. Rõ ràng, việc lai tạo ra một loài sinh vật "mới" và chứng kiến quá trình phát triển từ loài động vật tầm thường thành động vật cao cấp như con người là một thành công vang dội. Nhưng với bác sĩ Preobrajenski – hiện thân của Mikhail Bulgacov thì đó là một sự sỉ nhục, khi con chó Sarik được ghép vào tuyến yên từ một kẻ vô sản đốn mạt, lưu manh và dối trá. Bản chất mà Sarik thể hiện ra khi trở thành công người đại diện cho phần đông những kẻ không muốn tay làm hàm nhai, chỉ muốn phân chia quyền lợi và thu nhặt tất cả những lợi ích cho bản thân bằng phương pháp vị kỷ, đáng xấu hổ. Nó cũng thể hiện rõ sự châm biếm của nhà văn đối với xã hội bấy giờ, với những con người mượn danh cái nghèo và sự công bằng để thực hiện những hành vi trộm cắp thiển cận.

Điều khiến người đọc cảm thấy thắc mắc nhất là câu hỏi: "Sau khi được cấy tuyến yên của người vào cơ thể chó, thì Sarik – lúc này đã là Sarikov, vẫn chỉ là một con chó phát triển thành người hay vốn dĩ nó là một con người trong cơ thể chó?". Có phải sau khi ghép lấy tuyến yên thì chú chó Sarik đã hoàn toàn biến mất, hay vốn dĩ bản chất của nó đã là như thế với tư cách của một con chó hoang sống hơn nửa phần đời của mình ở những bãi rác, moi móc thức ăn dưới bàn những kẻ bợm rượu vô công rỗi nghề? Bác sĩ Preobrajenski cho rằng chính kẻ đã cho Sarik tuyến yên của con người – Klim, đã gây ra điều đó. Nhưng liệu có đúng chăng khi lấy tuyến yên của một kẻ bợm rượu đê tiện ghép cho chó thì con chó đó sẽ trở nên đốn mạt, hay vốn dĩ nó đã được học những sự đốn mạt, cách hành xử vô ơn đó từ kiếp sống chó của mình khi trước? Những câu hỏi cứ nối đuôi nhau xuất hiện trong quá trình tìm hiểu cuốn sách, và những vấn đề trên đã khiến độc giả cảm thấy bối rối trong việc đưa ra quyết định xử lý con chó – người kia như thế nào để ổn thỏa.

Câu chuyện của Mikhail không chỉ nói về một thí nghiệm thành công hay thất bại, không chỉ nói về cuộc sống của một con chó đã thay đổi ra sao khi vừa bước đến đỉnh tiến hóa của động vật cấp cao, Mikhail cho người đọc thấy rất rõ con Chó – Người kia đã trở thành Người – Chó, một thể loại người vô cùng quen thuộc luôn tồn tại ở giữa chúng ta, và kết cục của bọn chúng, nên là giống như Sarik.

Đánh giá: 9/10.