ÿþLevel 4
< Contents >
1. Come to the Fair
2. Hiroshima
3. Niagara Falls
4. Cowboys
5. George W. Bush Jr.
6. Handel's "Messiah"
7. Ireland
8. Louisa May Alcott
9. Niagara-On-The-Lake
10. Newspapers
11. Paul Kane, Frontier Artist
12. Plains Indians
13. Pocahontas and John Smith
14. Remember The Alamo!
15. Gribbio
16. Summertime
17. Telephone Systems
18. Texas
19. The Ford Pinto Case
20. The Golden Man ? El Dorado
21. The Grand Canyon
22. The Niagara Park's Commission
23. The Welland Canal
24. Wal-Mart Stores
25. Yellowstone National Park
26. Student Newspapers
27. Canadian Colleges and Universities
28. Coffee and Donuts
29. David Livingstone ? Medical Missionary
30. Favourite Cookies
31. Florence Nightingale
32. Harriet Tubman
33. Hernias Repaired Here
34. Julie Andrews
35. Potato Chips and Corn Chips
36. The Stratford Festival
37. The Two Cultures
38. The War That Both Sides Won
39. North American Death and Burial
40. Anastasia and the Russian Revoluion
41. Australian Origins
42. Casa Loma
43. Charlie Brown
44. Conquering Lake Ontario
45. Currier and Ives
46. Death Valley - California
47. Dr. Norman Bethune
48. Ebenezer Scrooge
49. Etiquette
50. Gambling
51. Gilbert and Sullivan
52. Hawaii
53. Henry Ford
54. It Could Be a Whole Lot Better
55. John Chapman : American Pioneer
56. Las Vegas, Nevada
57. Laura Secord
58. Little House on the Prairie
59. Mutiny!!
60. North America's Rainforest
61. Peggy's Cove, Nova Scotia
62. Prince Edward Island
63. Public Transit
64. Red-haired Ann
65. Romance Novels
66. Shopping at the Mall
67. Stephen Foster ? American Songwriter
68. Sunday Morning at Church
69. Thanksgiving Day
70. The Calgary Stampede
71. The Expulsion of the Acadians
72. The Florida Everglades
73. The Great Walls of China
74. The Internet
75. The Planetarium
76. Alexander Graham Bell
77. The Story of Anne Frank
78. Charlotte Church
79. Christmas Holidays
80. Garage Sales and Yard Sales
81. Helen Keller
82. Trial By Jury
83. A Favourite Place
84. Business Ethics
85. Colonial Williamsburg
=======================================================================
Article #1 Come to the Fair
Fall fairs have been a feature of North American life since early in the nineteenth century.
At the end of the harvest, people from rural areas have come together to celebrate.
Usually, these fairs take the form of a competition regarding the best of all farm products
of that year. Depending on the part of the country, and its most important crop, fall fairs
can begin as early as August or as late as November. They usually last several days.
When the United States and Canada were organized, they were divided into small units
called counties. Larger units were called states or provinces. Many of the best-known
fairs are county fairs or state fairs. There are also smaller local fairs, and larger ones too,
like the Canadian National Exhibition in Toronto, Ontario.
Since these fairs are usually annual events, many have developed permanent buildings
over the years. Most of these are large barn-like structures. These buildings are used to
display new products for farm life, such as tractors, home furnishings and water systems.
Several barns are usually necessary to house all the horses, cows, pigs, goats, sheep,
chickens and other animals in competition. There must also be room to display all the
vegetables, berries and fruits in competition. Finally, there is space for handicrafts,
artwork, baked goods, and jams and jellies.
Usually, there is a grandstand, which is a stage with wooden seats around it. Here
entertainers perform for an audience during the fair. Country and western singers are
usually popular at fairs, but so are comedians, clowns, dancers and musicians. There
may also be other contests such as a beauty competition for queen of the fair, tests of
strength for the men or pie-eating events. Most fairs also have a racetrack, which is used
for horse racing, or, in some cases, auto-racing.
Fairs have helped to improve animal breeds, and races encourage the breeding of fast
horses. Ploughing contests test the strength and steadiness of horses, and so do pulling
contests. This spirit of competition has led to improvements in all areas of farming. Every
kind of grain, fruit, vegetable, berry and animal is tested, and only the best win a ribbon.
This encourages fairness to improve their products.
Farm women compete to produce the best homemade food and crafts. Many kinds of
fruit and vegetables are stored in glass jars for the winter. The best of these also receive
prizes. Most fairs have a dining area where this good food is served to the public.
The goal of improving farming is sponsored by the governments of Canada and the
U.S.A. Four-H Clubs are youth organizations that encourage farm children to take an
interest in farming. Four-H Clubs aim at improving the heads, hearts, hands and health of
their members. There are also women's organizations, such as the Women's Institutes in
Canada, which work to make the life of farm families better. Fall fairs have taken over the
idea of the midway from the circus. The midway has rides like Ferris wheels, merry-go-
rounds, and roller coasters. It also has games of chance and skill, such as trying to
throw a small hoop over a large bottle. One nice thing about fall fairs is that they are fun
for the whole family. Children enjoy the midway and the farm animals. Women like the
crafts, food and household exhibits. Men like the machinery, the horse races and the crop
exhibits. Everyone likes the grandstand shows. Nowadays, not so many people live on
farms. But people from towns and cities still enjoy going to fall fairs. They are part of our
North American heritage.
HÙi chã mùa thu ã là mÙt tính nng cça cuÙc sÑng B¯c Mù kà të §u th¿ k÷ XIX.
Vào cuÑi vå thu ho¡ch, ng°Ýi dân të các vùng nông thôn ã ¿n vÛi nhau à n mëng.
Thông th°Ýng, nhïng hÙi chã mang hình théc cça mÙt cuÙc thi liên quan ¿n viÇc tÑt nh¥t cça t¥t c£ các s£n ph©m nông nghiÇp
cça nm ó. Tùy thuÙc vào mÙt ph§n cça ¥t n°Ûc, và cây trÓng quan trÍng nh¥t, hÙi chã mùa thu
có thà b¯t §u sÛm nh¥t là tháng Tám ho·c vào cuÑi tháng m°Ýi mÙt. HÍ th°Ýng kéo dài vài ngày.
Khi Hoa Kó và Canada ã °ãc tÕ chéc, hÍ ã °ãc chia thành các ¡n vË nhÏ
°ãc gÍi là huyÇn. ¡n vË lÛn h¡n °ãc gÍi là bang ho·c tÉnh. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ tÑt nh¥t °ãc bi¿t ¿n
các hÙi chã qun, hÙi chã, hÙi chã nhà n°Ûc. Ngoài ra còn có hÙi chã Ëa ph°¡ng nhÏ h¡n, và nhïng ng°Ýi lÛn h¡n,
giÑng nh° TriÃn lãm QuÑc gia t¡i Toronto, Ontario Canada.
KÃ të khi nhïng hÙi chã th°Ýng là sñ kiÇn hàng nm, nhiÁu ng°Ýi ã phát triÃn các tòa nhà v)nh viÅn
trong nhïng nm qua. H§u h¿t trong sÑ này là nhïng c¥u trúc giÑng nh° nhà kho lÛn. Nhïng công trình này °ãc sí dång Ã
hiÃn thË các s£n ph©m mÛi cho cuÙc sÑng trang tr¡i, ch³ng h¡n nh° máy kéo, Ó ¡c trong nhà và hÇ thÑng n°Ûc.
Nhà kho MÙt sÑ th°Ýng là c§n thi¿t à nhà t¥t c£ nhïng con ngña, bò, lãn, dê, cëu,
gà và các loài Ùng vt khác trong cuÙc c¡nh tranh. Cing ph£i có ch× Ã hiÃn thË t¥t c£ các
rau, qu£ và trái cây trong cuÙc c¡nh tranh. CuÑi cùng, có không gian cho hàng thç công mù nghÇ,
tác ph©m nghÇ thut, bánh n°Ûng, và ùn t¯c và th¡ch.
Thông th°Ýng, có mÙt khán ài, mà là mÙt sân kh¥u vÛi ch× ngÓi b±ng g× xung quanh nó. ây
nghÇ s) biÃu diÅn cho khán gi£ trong thÝi gian hÙi chã. QuÑc gia và ph°¡ng Tây ca s)
th°Ýng phÕ bi¿n t¡i các hÙi chã, nh°ng nh° vy là diÅn viên hài, chú hÁ, vi công và nh¡c s). Có
cing có thà là các cuÙc thi khác nh° mÙt cuÙc thi s¯c ¹p dành cho nï hoàng cça hÙi chã, kiÃm tra
séc m¡nh cho nhïng ng°Ýi àn ông ho·c các sñ kiÇn n pie-. H§u h¿t các hÙi chã cing có mÙt °Ýng ua, °ãc sí dång
ua ngña, ho·c trong mÙt sÑ tr°Ýng hãp, tñ Ùng ua xe.
HÙi chã ã giúp c£i thiÇn giÑng vt nuôi, và các cuÙc ua khuy¿n khích sinh s£n nhanh
ngña. CuÙc thi cày kiÃm tra séc m¡nh và vïng ch¯c cça con ngña, và do ó, kéo
cuÙc thi. Tinh th§n c¡nh tranh này ã d«n ¿n nhïng c£i ti¿n trong t¥t c£ các l)nh vñc nông nghiÇp. M×i
lo¡i ngi cÑc, rau, trái cây, qu£ mÍng và Ùng vt °ãc thí nghiÇm, và chÉ giành chi¿n th¯ng mÙt d£i ruy bng.
iÁu này khuy¿n khích sñ công b±ng à c£i thiÇn s£n ph©m cça hÍ.
Phå nï trang tr¡i c¡nh tranh à s£n xu¥t théc n tñ ch¿ tÑt nh¥t và hàng thç công. NhiÁu lo¡i
trái cây và rau qu£ °ãc l°u trï trong lÍ thçy tinh cho mùa ông. Là tÑt nh¥t trong sÑ này cing nhn °ãc
gi£i th°ßng. H§u h¿t các hÙi chã có mÙt khu vñc n uÑng théc n ngon này phåc vå cho công chúng.
Måc tiêu cça viÇc c£i thiÇn nông nghiÇp °ãc tài trã bßi chính phç Canada và
USA Four-H Câu l¡c bÙ tÕ chéc thanh niên nh±m khuy¿n khích tr» em trang tr¡i à có mÙt
quan tâm ¿n nông nghiÇp. BÑn-H Câu l¡c bÙ nh±m nâng cao §u, trái tim, bàn tay và séc khÏe cça
các thành viên cça hÍ. Ngoài ra còn có các tÕ chéc phå nï, ch³ng h¡n nh° ViÇn Phå nï
Canada, làm viÇc à làm cho cuÙc sÑng cça các gia ình nông dân tÑt h¡n. HÙi chã mùa thu ã thñc hiÇn h¡n
ý t°ßng vÁ giïa chëng të xi¿c. Þ giïa có c°ái nh° bánh xe Ferris, merry-go-
viên ¡n, và ¿ lót ly ln. Nó cing có trò ch¡i cça c¡ hÙi và kù nng, ch³ng h¡n nh° cÑ g¯ng Ã
ném mÙt cái vòng nhÏ h¡n mÙt chai lÛn. MÙt trong nhïng iÁu tÑt ¹p vÁ hÙi chã mùa thu là hÍ °ãc vui v»
cho c£ gia ình. Tr» em thích giïa chëng và Ùng vt trang tr¡i. Phå nï giÑng nh°
hàng thç công, các cuÙc triÃn lãm thñc ph©m và hÙ gia ình. àn ông giÑng nh° máy móc, các cuÙc ua ngña và cây trÓng
triÃn lãm. MÍi ng°Ýi Áu thích cho th¥y khán ài. Ngày nay, r¥t nhiÁu ng°Ýi dân sÑng trên
trang tr¡i. Tuy nhiên, nhïng ng°Ýi të các thË tr¥n và thành phÑ v«n thích s½ r¡i hÙi chã. HÍ là mÙt ph§n cça chúng tôi
B¯c Mù di s£n.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #2 Hiroshima
North American children know about Hiroshima. They are taught about the dangers of
nuclear war. Sometimes they learn the details of the damage that was done. They learn
about what happened at 8:15 am on August 6, 1945. People were eating breakfast;
children were going to school and adults going to work. There was a blinding flash of
light, a scorching heat, and a mushroom cloud rose up. People close to the explosion
were instantly vaporized. Many of those further away would die from burns and radiation.
Sixty thousand houses were destroyed immediately. One concrete structure remained
standing, although it was damaged. The local government left the Atomic Dome standing
as a memorial to the explosion.
Even those who were not seriously injured in the explosion later became very ill. They
became very sick from radiation poisoning. Many developed leukemia. Sadako Sasaki
was two years old when the bomb exploded. She was apparently uninjured and grew up
normally until she was twelve. Then she developed leukemia, a disease of the blood and
bone marrow. Sadako began to fold paper cranes to protect her from the illness. However,
she died in 1955 before she reached 1,000 paper cranes. Her example inspired the
Children's Monument at Hiroshima.
There is a Peace Museum in Hiroshima which has objects left by the explosion. These
include bottles, metal, stones and tiles twisted into strange shapes by the heat. There are
objects on which people were vaporized, so that their shape appears like a shadow on
the material. There are bits of burnt clothing and many photographs.
Why was the bomb dropped? World War II was a long and bitter war. The rules of war,
which said not to kill civilians, were forgotten. Hitler bombed London, hoping to break
the spirit of the English. Then England bombed Germany to destroy the factories and kill
the people who worked in them. Americans wanted revenge for the Japanese attack on
Pearl Harbor. The U.S. government had spent six billion dollars developing the A-bomb
and wanted to use it. Some say that they also wanted to warn the Russians not to cause
trouble for America.
When American forces advanced on Japan in 1945, they had to decide what to do. Would
Japan surrender, or would they fight to the last soldier? American leaders feared that
they might lose many men by an invasion. Dropping the atomic bomb would end the war
very quickly. President Truman made the decision to use it.
Since then, most people have felt that this decision was wrong. It was such a terrible
thing to do to people - children, old people, women, men and babies. Hiroshima inspired
many people to try to "ban the bomb." They wanted to ensure that atomic bombs would
not be used again. Even some of the scientists and aircrews involved in making and
dropping the bomb at Hiroshima wanted it banned. Perhaps if we can all remember what
happened that day, there will be no more Hiroshima's.
B¯c Mù tr» em bi¿t vÁ Hiroshima. HÍ °ãc d¡y vÁ sñ nguy hiÃm cça
chi¿n tranh h¡t nhân. ôi khi hÍ tìm hiÃu các chi ti¿t cça nhïng thiÇt h¡i ã °ãc thñc hiÇn. HÍ hÍc
vÁ nhïng gì ã x£y ra lúc 8:15 sáng ngày 06 Tháng 8 nm 1945. MÍi ng°Ýi n sáng;
tr» em °ãc ¿n tr°Ýng và ng°Ýi lÛn i làm viÇc. Có mÙt èn flash chói m¯t cça
ánh sáng, nhiÇt thiêu Ñt, và mÙt ám mây n¥m tng lên. G§n vå nÕ dân
ngay lp téc bÑc h¡i. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ nhïng ng°Ýi xa s½ ch¿t do bÏng và béc x¡.
Sáu m°¡i nghìn ngôi nhà ã bË phá hçy ngay lp téc. MÙt trong nhïng k¿t c¥u bê tông v«n còn
éng, m·c dù nó ã bË h° hÏng. Chính quyÁn Ëa ph°¡ng còn l¡i éng Dome nguyên tí
nh° là mÙt ài t°ßng niÇm vå nÕ.
Ngay c£ nhïng ng°Ýi không bË th°¡ng n·ng trong vå nÕ sau này trß thành r¥t Ñm y¿u. Ho#
trß nên bÇnh do nhiÅm Ùc phóng x¡. NhiÁu n°Ûc phát triÃn bÇnh b¡ch c§u. Sadako Sasaki
hai tuÕi khi qu£ bom phát nÕ. Cô d°Ýng nh° không bË th°¡ng và lÛn lên
bình th°Ýng cho ¿n khi cô °ãc m°Ýi hai. Sau ó, cô ã phát triÃn bÇnh b¡ch c§u, bÇnh trong máu và
tçy x°¡ng. Sadako b¯t §u à g¥p h¡c gi¥y à b£o vÇ cô khÏi bÇnh. Tuy nhiên,
bà qua Ýi vào nm 1955 tr°Ûc khi cô ¡t 1.000 con h¡c gi¥y. Ví då cça cô truyÁn c£m héng cho
Cça tr» em ài t°ßng niÇm t¡i Hiroshima.
Có mÙt B£o tàng Hòa bình ß Hiroshima, trong ó có các Ñi t°ãng còn l¡i bßi mÙt vå nÕ. Nhïng
bao gÓm các chai, kim lo¡i, á và g¡ch xo¯n thành các hình d¡ng l¡ bßi nhiÇt. Có
Ñi t°ãng mà con ng°Ýi °ãc bay h¡i, do ó hình d¡ng cça chúng xu¥t hiÇn giÑng nh° mÙt cái bóng trên
các vt liÇu. Có bit qu§n áo bË cháy và hình £nh.
T¡i sao qu£ bom °ãc gi£m xuÑng? Chi¿n tranh th¿ giÛi thé II là mÙt cuÙc chi¿n tranh dài và cay ¯ng. Các quy t¯c cça chi¿n tranh,
nói không ph£i à gi¿t dân th°Ýng, bË lãng quên. Hitler bË ánh bom London, hy vÍng à phá vá
tinh th§n cça ng°Ýi Anh. Sau ó, Anh ném bom éc phá hçy các nhà máy và gi¿t
nhïng ng°Ýi làm viÇc trong ó. Mù muÑn tr£ thù cho Nht B£n t¥n công
Trân Châu C£ng. Chính phç Mù ã dành sáu t÷ USD phát triÃn A-bom
và muÑn sí dång nó. MÙt sÑ ng°Ýi nói r±ng hÍ cing muÑn c£nh báo Nga không gây
r¯c rÑi cho n°Ûc Mù.
Khi quân Ùi Mù ti¿n vào Nht B£n vào nm 1945, hÍ ã quy¿t Ënh làm gì. S½
Nht B£n §u hàng, ho·c hÍ s½ chi¿n ¥u cho ¿n ng°Ýi lính cuÑi cùng? Nhà lãnh ¡o Hoa Kó lo ng¡i r±ng
hÍ có thà m¥t nhiÁu ng°Ýi àn ông cça mÙt cuÙc xâm l°ãc. Th£ bom nguyên tí s½ ch¥m dét chi¿n tranh
r¥t nhanh chóng. TÕng thÑng Truman ã quy¿t Ënh sí dång nó.
KÃ të ó, h§u h¿t mÍi ng°Ýi c£m th¥y r±ng quy¿t Ënh này là sai. ó là mÙt khçng khi¿p
iÁu c§n làm gì Ã ng°Ýi tr», ng°Ýi già, phå nï, nam giÛi và tr» s¡ sinh. Hiroshima l¥y c£m héng të
nhiÁu ng°Ýi cÑ g¯ng "c¥m bom." HÍ muÑn £m b£o r±ng qu£ bom nguyên tí s½
không °ãc sí dång mÙt l§n nïa. Ngay c£ mÙt sÑ nhà khoa hÍc và phi công tham gia trong viÇc °a ra và
th£ bom ß Hiroshima muÑn nó bË c¥m. Có l½ n¿u t¥t c£ chúng ta Áu có thà nhÛ nhïng gì
x£y ra ngày hôm ó, s½ có không Hiroshima.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #3 Niagara Falls
Niagara Falls is one of the world's leading tourist attractions. Millions of people around
the world visit here each year. Summers at the Falls are especially busy, with traffic jams
and parking problems. However, the Falls are beautiful in winter too.
Many have asked why people travel so far to see water falling over a cliff. The size and
beauty of Niagara Falls help to make it special. While many falls are higher than Niagara,
very few are as wide or have such a volume of water. It also helps that Niagara is
relatively easy to travel to.
When the first Europeans came to Niagara, the Falls were surrounded by forest. The
noise of the Falls could be heard miles away, before they were actually seen. The first
visitors were filled with horror at the sight.
Later, fear ceased to be the main emotion inspired by the Falls. Later, visitors were
impressed by the beauty and grandeur of the Falls, which overwhelmed them with
wonder.
By the 1830s, people were able to come to the Falls by railway. As more and more people
came, the tourist industry developed. Early tourism was not well regulated, and there
were many complaints about cheats and swindles. Today, there are similar complaints
about tourist junk and high prices.
The majority of tourists stay on the Canadian side. There are two falls, separated by an
island. Since the Niagara River forms the boundary here between Canada and the United
States, each country has one of the falls. The Canadian Horseshoe Falls is wider and
more impressive than the American Rainbow Falls. About nine times more water goes
over the Canadian Falls. Nonetheless, there is much to be seen on the American side.
The island in the middle, Goat Island, is one of the best places to view the falls and
rapids. It is on the American side.
Newly married couples began coming to Niagara Falls when it was still a secluded,
peaceful and romantic spot. It is still popular with newly-weds as a relatively inexpensive
and convenient place to spend their honeymoon.
Besides being beautiful, Niagara Falls is also very useful. Their falling water is the power
behind several of the largest hydroelectric stations in the world. Much of the electric
power used in this part of North America comes from Niagara Falls. In order to harness
this power, half of the flow of water is channeled away from the falls during the night, and
during the non-tourist season. Probably most visitors don't notice the difference.
Niagara has attracted many kinds of people over the years. Businessmen have come to
profit from the tourists. Daredevils have come to make a name for themselves. Some
have gone over the falls in a barrel, while others have walked above the falls on a
tightrope. Poets and artists have visited here to capture its beauty. Lovers have come to
gaze on its romantic scenery. All of these, and many others, have helped to make Niagara
Falls world famous.
Niagara Falls là mÙt trong nhïng iÃm du lËch hàng §u th¿ giÛi. Hàng triÇu ng°Ýi trên
th¿ giÛi truy cp vào ây m×i nm. Mùa hè ß thác ·c biÇt bn rÙn, vÛi ùn t¯c giao thông
và × xe có v¥n Á. Tuy nhiên, thác ¹p trong mùa ông.
NhiÁu ng°Ýi ã hÏi t¡i sao mÍi ng°Ýi i du lËch xa à nhìn th¥y n°Ûc r¡i xuÑng trên mÙt vách á. Kích cá và
v» ¹p cça Niagara Falls giúp á Ã làm cho nó ·c biÇt. Trong khi té ngã cao h¡n Niagara,
r¥t ít rÙng ho·c có mÙt khÑi l°ãng n°Ûc. Nó cing giúp mà Niagara là
t°¡ng Ñi dÅ dàng à i du lËch.
Khi nhïng ng°Ýi châu Âu §u tiên ¿n Niagara Falls °ãc bao quanh bßi rëng. Các
có thà nghe th¥y ti¿ng Ón cça thác d·m, tr°Ûc khi chúng °ãc thñc sñ nhìn th¥y. ViÇc §u tiên
du khách ã °ãc l¥p §y vÛi n×i kinh hoàng tr°Ûc c£nh t°ãng.
Sau ó, sã không còn là c£m xúc chính °ãc l¥y c£m héng të thác. Sau ó, du khách
¥n t°ãng bßi v» ¹p và hùng v) cça thác, choáng ngãp vÛi
tñ hÏi.
Nhïng nm 1830, mÍi ng°Ýi có thà ¿n thác b±ng °Ýng s¯t. Khi nhiÁu ng°Ýi h¡n và nhiÁu h¡n nïa
¿n, ngành công nghiÇp du lËch phát triÃn. §u ngành du lËch là không °ãc quy Ënh, và có
là nhïng khi¿u n¡i nhiÁu vÁ cheats và swindles. Ngày nay, có nhïng khi¿u n¡i t°¡ng tñ
vÁ du lËch rác và giá cao.
Ph§n lÛn khách du lËch °ãc ß bên Canada. Có hai ngã, cách nhau b±ng mÙt
£o. KÃ të khi sông Niagara t¡o thành ranh giÛi giïa Canada và Hoa
Kó, m×i quÑc gia có mÙt trong nhïng thác. The Canadian Horseshoe Falls rÙng h¡n và
¥n t°ãng h¡n Falls the Rainbow Mù. Kho£ng chín l§n nhiÁu n°Ûc h¡n i
v°ãt thác Canada. Tuy nhiên, có r¥t nhiÁu à °ãc nhìn th¥y ß phía bên Mù.
Nhïng hòn £o ß giïa, Goat Island, là mÙt trong nhïng n¡i tÑt nh¥t à xem thác và
ghÁnh. ó là trên phía Mù.
C·p vã chÓng mÛi c°Ûi ã b¯t §u ¿n Niagara Falls khi nó v«n còn là mÙt ©n dt,
bình và lãng m¡n t¡i ch×. Nó v«n còn phÕ bi¿n vÛi các mÛi c°Ûi nh° là mÙt t°¡ng Ñi r» tiÁn
và n¡i thun tiÇn à dành tu§n trng mt cça hÍ.
Bên c¡nh ó là ¹p, Niagara Falls cing r¥t hïu ích. N°Ûc cça hÍ r¡i xuÑng là séc m¡nh
±ng sau mÙt sÑ tr¡m thçy iÇn lÛn nh¥t trên th¿ giÛi. Ph§n lÛn cça iÇn
iÇn °ãc sí dång trong ph§n này cça B¯c Mù ¿n të Niagara Falls. Ã khai thác
quyÁn lñc này, mÙt nía cça dòng ch£y cça n°Ûc s½ °ãc chuyÃn i të thác vào ban êm, và
trong mùa du lËch không. Có l½ h§u h¿t các du khách không nhn th¥y sñ khác biÇt.
Niagara ã thu hút °ãc nhiÁu lo¡i ng°Ýi trong nhïng nm qua. Doanh nhân ã ¿n
lãi nhun të khách du lËch. K» liÁu l)nh ã ¿n à làm cho mÙt tên cho mình. MÙt sÑ
ã i qua thác trong mÙt thùng, trong khi nhïng ng°Ýi khác ã i trên thác trên mÙt
trên dây. Nhà th¡ và nghÇ s) ã truy cp ß ây à n¯m b¯t v» ¹p cça nó. Lovers ã ¿n
ng¯m nhìn phong c£nh lãng m¡n cça nó. T¥t c£ trong sÑ này, và nhiÁu ng°Ýi khác, ã giúp làm cho Niagara
Falls nÕi ti¿ng th¿ giÛi.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #4 Cowboys
The Golden Age of the American cowboy was short lived. It began in the 1860s with the
great cattle drives from Texas north to Kansas. By 1890, when railroads had reached
remote areas, there was no more need for large-scale cattle drives.
Of course, cowboys have a history before 1860. In fact, there were Mexican cowboys
long before that. The Spanish conqueror of Mexico, Hernan Cortes, brought cattle with
him 1521. Cortes also branded his cattle with a three cross design. The Spanish sharp-
horned cattle roamed the deserts and prairies freely. Eventually, they found their way to
Texas. American settlers in Texas interbred their animals with the Spanish breed - the
Texas longhorn cow was the result! It was famous for its bad temper and aggressiveness.
The Longhorn was a dangerous animal, with each of its horns measuring up to three and
one-half feet long.
After the American Civil War ended in 1865, disbanded soldiers, who were former black
slaves, and young men seeking adventure headed west. At that time, there were about
five million cattle in Texas. Back in the East, there was a big demand for beef. By this
time, railways from the east extended as far west as Kansas. It was still more than 600
miles from South Texas to the railway. Between the two places there were rivers to cross,
Indian tribes, badlands and other problems. A fur trader named Jesse Chisholm had
driven his wagon north in 1865. Cowboys and cattle followed the Chisholm Trail north to
Abilene, Kansas. This cattle trail became the most famous route for driving cattle, until it
was barred with barbed wire in 1884.
In 1867, cattle dealer Joseph G. McCoy built pens for 3,000 cattle in the little town of
Abilene. Soon Abilene was the most dangerous town in America. After the long cattle
drive, cowboys who had just been paid went wild. Sheriff "Wild Bill" Hickok tamed
Abilene in 1871 by forcing cowboys to turn over their guns when they arrived in town.
Other towns replaced Abilene as the wildest town in the West - Newton, Wichita,
Ellsworth and Dodge City.
In Kansas a herd of 3,000 Texas longhorns might sell for $100,000 making the rancher
rich. The cowboys might get $200 in wages, which often disappeared on drink, women
and gambling.
Getting cattle to Kansas was far from easy. One of the biggest difficulties was getting the
herd across rivers, especially when the river was high. There were no bridges. In 1871,
350 cowboys driving 60,000 cattle waited two weeks for the water level in the Red River
to go down.
Food for men and animals was also difficult to find at times. An early cattleman
developed the chuck wagon, which were both a supply wagon and a portable kitchen.
In the 1870s, there were probably 40,000 cowboys in the West. After the prairies were
fenced in, there was less work. Large ranches still employ cowboys to round up the
cattle for branding or for sale. Even today, about 20,000 cowboys still work in North
America.
Cowboys
The Golden Age cça chàng cao bÓi Mù ã sÑng ng¯n. Nó b¯t §u vào nhïng nm 1860 vÛi
gia súc lÛn Õ )a të Texas b¯c Kansas. ¿n nm 1890, khi tuy¿n °Ýng s¯t ã ¡t
vùng sâu, vùng xa, không có c§n nhiÁu h¡n cho gia súc Õ )a quy mô lÛn.
T¥t nhiên, chàng cao bÓi có mÙt lËch sí tr°Ûc 1860. Trong thñc t¿, ã có Mexico cao bÓi
tr°Ûc ó r¥t lâu. Ng°Ýi chi¿n th¯ng cça Tây Ban Nha Mexico, Hernan Cortes, °a gia súc vÛi
ông 1521. Cortes cing mang nhãn hiÇu gia súc cça mình vÛi mÙt thi¿t k¿ chéo 3. Ng°Ýi Tây Ban Nha s¯c nét
gia súc có sëng i lang thang trên sa m¡c và th£o nguyên mÙt cách tñ do. CuÑi cùng, hÍ tìm th¥y con °Ýng cça hÍ Ã
Texas. Dân Mù Ënh c° ß Texas lai giÑng Ùng vt cça hÍ vÛi các giÑng chó Tây Ban Nha -
Texas sëng dài bò là k¿t qu£! Nó nÕi ti¿ng vÛi tính khí hung hng x¥u và.
Longhorn là mÙt con vt nguy hiÃm, vÛi m×i sëng cça nó o ¿n ba và
mÙt nía bàn chân dài.
Sau khi NÙi chi¿n Mù k¿t thúc vào nm 1865, binh s) gi£i tán, cñu en
nô lÇ, và nam giÛi tr», tìm ki¿m cuÙc phiêu l°u §u phía tây. Vào thÝi iÃm ó, có kho£ng
5.000.000 gia súc ß Texas. Trß l¡i ß phía ông, có mÙt nhu c§u lÛn cho thËt bò. B±ng cách này,
thÝi gian, °Ýng s¯t të phía ông mß rÙng nh° xa vÁ phía tây Kansas. Nó v«n còn h¡n 600
km të Nam Texas °Ýng s¯t. Giïa hai n¡i có con sông à v°ãt qua,
Các bÙ tÙc ¤n Ù, vùng ¥t c±n c×i và các v¥n Á khác. MÙt th°¡ng nhân lông có tên là Jesse Chisholm ã
h°Ûng b¯c toa xe cça mình vào nm 1865. Cowboys và gia súc theo Chisholm Trail phía b¯c
Abilene, Kansas. Con °Ýng gia súc ã trß thành con °Ýng nÕi ti¿ng nh¥t cho chn d¯t gia súc, cho ¿n khi nó
bË c¥m không dây k½m gai vào nm 1884.
Vào nm 1867, gia súc ¡i lý Joseph G. McCoy xây dñng bút cho kho£ng 3.000 gia súc trong mÙt thË tr¥n nhÏ cça
Abilene. SÛm Abilene là thành phÑ nguy hiÃm nh¥t ß Mù. Sau khi bò dài
Õ )a, chàng cao bÓi ã °ãc i hoang dã. C£nh sát tr°ßng "Wild Bill" Hickok thu§n hóa
Abilene vào nm 1871 b±ng cách buÙc cao bÓi à chuyÃn qua súng cça hÍ khi hÍ ¿n trong thành phÑ.
ThË tr¥n khác thay th¿ Abilene là thành phÑ wildest ß ph°¡ng Tây - Newton, Wichita,
Ellsworth và Dodge City.
Þ Kansas, mÙt àn kho£ng 3.000 Longhorns Texas có thà bán vÛi $ 100.000 làm cho các chç tr¡i
giàu có. Nhïng chàng cao bÓi có thà nhn °ãc $ 200 tiÁn l°¡ng, th°Ýng bi¿n m¥t trên uÑng, phå nï
và cÝ b¡c.
B¯t gia súc à Kansas xa dÅ dàng. MÙt trong nhïng khó khn lÛn nh¥t ã nhn °ãc
àn qua nhïng con sông, ·c biÇt là khi các sông cao. Có không có c§u. Nm 1871,
350 chàng cao bÓi lái xe 60.000 gia súc chÝ ãi hai tu§n cho mñc n°Ûc ß sông HÓng
à i xuÑng.
Thñc ph©m cho ng°Ýi và vt cing r¥t khó Ã tìm th¥y ß l§n. MÙt ng°¡@i chn nuôi sÛm
phát triÃn wagon chuck, ó là c£ mÙt toa xe cung c¥p và mÙt nhà b¿p di Ùng.
Trong nhïng nm 1870, có thà có 40.000 chàng cao bÓi ß ph°¡ng Tây. Sau khi th£o nguyên
hàng rào bao quanh, ã có ít viÇc. Nhïng nông tr¡i lÛn v«n sí dång cao bÓi tròn
gia súc à xây dñng th°¡ng hiÇu ho·c à bán. Thm chí ngày nay, kho£ng 20.000 chàng cao bÓi v«n còn làm viÇc ß B¯c
Mù.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #5 George W. Bush Jr.
George W. Bush Jr. was inaugurated as the 43rd President of the United States on
January 20, 2001. Of course, people knew that he was the son of the 41st President,
George H. W. Bush. He had also been Governor of Texas since 1994. However, aside from
this, he was not very well known outside of Texas. Why then did so many people want
him to run for president in 2000?
Many republicans thought that the democrats could be defeated in 2000. But they
themselves lacked a candidate with strong appeal. As the election approached, leading
publicans worried about whom to support. Some of the most powerful republicans were
state governors. They began to look around at each other for a possible candidate. Most
eyes turned to George W. Bush, the Governor of Texas. In November 1998, Bush was re-
elected as Governor by an impressive margin. By now, Bush was the leading republican
candidate in the polls.
Of course, one advantage that Governor Bush had was a familiar name. In fact, when he
did well in some early polls, it is likely that some people really voted for his father. They
thought that George H. W. Bush was running again. The Bush family was able to swing a
lot of support to George W. It also helped that his brother, Jeb, was now Governor of
Florida.
Parents George and Barbara were both born in eastern United States. But in 1948,
George moved to Texas where he made a fortune in the oil business. He went into
politics in the 1960s and 70s and served in a number of important positions. He was
Ronald Reagan's Vice President from 1981-1989, and President from 1989-1993.
George W. was born in 1946, the oldest of the Bush children. Three more brothers and
two sisters were also born. The youngest sister died of leukemia as a child.
George W. attended the same prestigious eastern colleges as his father. Then he came
back to Texas and was a fighter pilot with the Texas Air National Guard. During the early
'70s he wandered from place to place, trying different jobs. After attending Harvard
Business School from 1972 to 1975, he came back to Texas and started his own oil
exploration company. Although it wasn't as profitable as his father's company, he
eventually sold his stock shares for a considerable amount of money.
In 1978, he ran for the Senate of the United States but was defeated. He became closely
involved in his father's campaign for president in 1988. Here he developed a lot of the
political skills he was later able to use to run for office himself.
In 1989, back in Texas, George W. organized a group that bought the Texas Rangers
baseball team. He later sold the team in 1998 and made a $14 million dollar profit.
In 1994, he surprised the political world by defeating the incumbent Governor of Texas.
As Governor, he pushed ahead with an energetic program, which reflected neo-
conservative values. However, George W. did not appear as an ideologist to people. Even
his opponents were willing to work with him. When he ran for president in 2000, Bush
described himself as a "compassionate conservative." Only time will tell how successful
Bush will be as U.S. President.
George W. Bush Jr ã °ãc khánh thành TÕng thÑng thé 43 cça Hoa Kó
Ngày 20 tháng 1 nm 2001. T¥t nhiên, ng°Ýi ta bi¿t r±ng ông là con trai cça Chç tËch 41,
George H. W. Bush. Ông cing ã °ãc ThÑng Ñc Texas të nm 1994. Tuy nhiên, bên c¡nh
này, ông ã không °ãc r¥t nÕi ti¿ng ß ngoài Texas. T¡i sao sau ó r¥t nhiÁu ng°Ýi ã muÑn
ông tranh cí tÕng thÑng vào nm 2000?
CÙng hòa nhiÁu ng°Ýi ngh) r±ng dân chç có thà bË ánh b¡i vào nm 2000. Nh°ng hÍ
mình thi¿u mÙt éng cí viên có séc thu hút m¡nh m½. Nh° cuÙc b§u cí ¿n g§n, hàng §u
publicans lo l¯ng vÁ ng°Ýi mà Ã h× trã. MÙt sÑ trong nhïng ng°Ýi cÙng hòa m¡nh m½ nh¥t
nhà n°Ûc thÑng Ñc. HÍ b¯t §u nhìn xung quanh nhau cho mÙt éng cí viên có thÃ. H§u h¿t các
m¯t quay sang George W. Bush, ThÑng Ñc Texas. Trong tháng 11 nm 1998, TÕng thÑng Bush l¡i
°ãc b§u làm ThÑng Ñc bßi mÙt t÷ su¥t lãi nhun ¥n t°ãng. Bßi bây giÝ, ông Bush là cÙng hòa hàng §u
éng cí viên trong các cuÙc thm dò.
T¥t nhiên, mÙt trong nhïng lãi th¿ mà ThÑng Ñc Bush ã là mÙt cái tên quen thuÙc. Trong thñc t¿, khi ông
ã làm tÑt trong mÙt sÑ cuÙc thm dò §u, có kh£ nng là mÙt sÑ ng°Ýi thñc sñ ã bÏ phi¿u cho cha mình. Ho#
ngh) r±ng George H. W. Bush ã ch¡y trß l¡i. Gia ình Bush ã có thà xoay quanh mÙt
r¥t nhiÁu h× trã cho George W. Nó cing giúp anh trai cça mình, Jeb, Ñc
Florida.
Cha m¹ George và Barbara ã °ãc c£ hai sinh ra ß miÁn ông Hoa Kó. Nh°ng vào nm 1948,
George chuyÃn tÛi Texas, n¡i ông trß nên giàu có trong kinh doanh d§u. Ông ã i vào
chính trË trong nhïng nm 1960 và 70 và phåc vå trong mÙt sÑ vË trí quan trÍng. Ông là
Phó Chç tËch Ronald Reagan të 1981-1989, và tÕng thÑng të 1989-1993.
George W. °ãc sinh ra vào nm 1946, lâu Ýi nh¥t cça tr» em Bush. Ba anh
hai chË em cing ã °ãc sinh ra. Em gái út ch¿t vì bÇnh b¡ch c§u nh° mÙt éa tr».
George W. tham dñ các tr°Ýng cao ³ng có uy tín cùng phía ông nh° cha mình. Sau ó ngài
sao tÛi Texas và là mÙt phi công máy bay chi¿n ¥u vÛi Texas Air National Guard. Trong thÝi gian §u
70 ông lang thang të n¡i này ¿n n¡i khác, cÑ g¯ng công viÇc khác nhau. Sau khi tham gia Harvard
Business School të 1972 Ã 1975, ông trß vÁ Texas và b¯t §u d§u cça mình
thm dò cça công ty. M·c dù nó không còn hiÇu qu£ nh° công ty cça cha mình, ông
cuÑi cùng bán cÕ ph§n cÕ ph§n cça mình cho mÙt sÑ l°ãng áng kà tiÁn b¡c.
Nm 1978, ông ch¡y vào Th°ãng viÇn cça Hoa Kó, nh°ng ã bË ánh b¡i. Ông trß thành ch·t ch½
tham gia cça cha mình trong chi¿n dËch tranh cí tÕng thÑng vào nm 1988. Þ ây ông ã phát triÃn r¥t nhiÁu các
kù nng chính trË, ông sau này có thà sí dång à ch¡y cho các vn phòng chính mình.
Nm 1989, ß Texas, George W. tÕ chéc mÙt nhóm mua Texas Rangers
Ùi bóng chày. Sau ó, ông bán Ùi vào nm 1998 và thu °ãc lãi nhun $ 14 triÇu USD.
Nm 1994, ông ng¡c nhiên khi chính trË th¿ giÛi b±ng cách ánh b¡i ThÑng Ñc °¡ng nhiÇm cça Texas.
Là ThÑng Ñc, ông ©y vÁ phía tr°Ûc vÛi mÙt ch°¡ng trình nng l°ãng, ph£n ánh neo
b£o tÓn các giá trË. Tuy nhiên, George W. ã không xu¥t hiÇn nh° là mÙt nhà t° t°ßng cho ng°Ýi dân. Ngay c£
Ñi thç cça ông ã sµn sàng à làm viÇc vÛi anh ¥y. Khi ông tranh cí tÕng thÑng vào nm 2000, TÕng thÑng Bush
tñ mô t£ mình nh° là mÙt "b£o thç të bi." ChÉ có thÝi gian s½ cho bi¿t làm th¿ nào thành công
Bush s½ °ãc nh° TÕng thÑng Mù.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #6 Handel's "Messiah"
George Frederick Handel was a native of Germany and spoke with a German accent all
his life. Most of that life, however, was spent in London, England. As a young musician,
Handel's sponsor was the Elector of Hanover. Later on, when the Elector became King
George I of England, he continued to sponsor Handel.
The young Handel went to Italy to study opera. Opera had become a very fashionable
entertainment for the upper classes. Handel traveled to England in 1711 and made an
immediate success with his operas. Queen Anne granted him a royal pension for life in
1713. Because of this initial success, Handel tried to start a permanent opera company in
London. But this failed and Handel lost money.
Since operas used full stage settings with costumes, scenery and props, they were
expensive to produce. Handel decided to produce oratorios in which the parts were
simply sung without actions.
On August 22, 1741, Handel began to work on his oratorio "The Messiah." The text was
made up of passages from the Bible relating to the birth, life and death of Jesus. Handel
worked on it feverishly, missing meals and going without sleep. He finished it twenty-four
days later. When he was asked how he felt on completing it, Handel said, "I thought I saw
all Heaven before me, and the great God Himself."
In the fall of 1741, Handel received an invitation from the Lord Lieutenant of Ireland to
present operas and concerts there. Handel traveled from London to Dublin with his entire
luggage and many of his singers. However, in order to rehearse on the way, he had to
hire local people to fill in. Once, the composer soundly criticized one local singer who
failed to meet his standards.
Handel was warmly received in Dublin, where his concerts were sold out. Even his
rehearsals were considered newsworthy by the local papers. "The Messiah" was first
publicly performed on April 13, 1742. Seven hundred people squeezed into a 600-seat
theatre to hear it. A notice had requested that ladies attend in hoopless skirts, and that
gentlemen come without their swords. A Dublin paper reported, "Words are wanting to
express the exquisite delight it afforded to the admiring crowded audience." All proceeds
were donated to charity, as the church choirs had refused to participate except on those
conditions.
Handel returned to London in August 1742 and prepared the oratorio for the London
stage. "The Messiah" made its London debut on March 23, 1743, with King George II in
the audience. It was during the Hallelujah Chorus that the King jumped to his feet and so
initiated a tradition that has lasted ever since.
With such oratories, Handel was able to re-establish his popularity and restore his
finances in London. "The Messiah" continued to be performed. After conducting it on
April 6, 1759, the old composer collapsed and had to be carried home. He died eight days
later.
"The Messiah" remains Handel's most popular work, combining wonderful music with
inspiring religious sentiments. The Biblical text speaks of hope and salvation, and the
music allows the text to soar into angelic songs.
Cça Handel "Messiah"
George Frederick Handel là ng°Ýi b£n xé cça éc và ã nói chuyÇn vÛi mÙt giÍng éc
cuÙc sÑng cça mình. Nh¥t cça cuÙc sÑng, tuy nhiên, ã °ãc chi tiêu t¡i London, Anh. Là mÙt nh¡c s) tr»,
Tài trã cça Handel là các cí tri cça Hanover. Sau ó, khi cí tri ã trß thành vua
George I cça Anh, ông ti¿p tåc tài trã cho Handel.
Handel tr» i Ý Ã hÍc opera. Opera ã trß nên r¥t thÝi trang
vui ch¡i gi£i trí cho t§ng lÛp th°ãng l°u. Handel ¿n Anh nm 1711 và thñc hiÇn mÙt
ngay lp téc thành công vÛi các vß opera cça ông. Queen Anne c¥p cho ông mÙt trã c¥p hoàng gia cho cuÙc sÑng
1713. Bßi vì iÁu này thành công ban §u, Handel ã cÑ g¯ng à b¯t §u mÙt công ty opera th°Ýng trú t¡i
London. Nh°ng iÁu này không thành công và Handel m¥t tiÁn.
KÃ të khi vß opera sí dång thi¿t lp giai o¡n §y ç vÛi c£nh trí, trang phåc và ¡o cå, hÍ ã
phí s£n xu¥t cao. Handel ã quy¿t Ënh s£n xu¥t oratorio trong ó các bÙ phn
chÉ ¡n gi£n là hát không có hành Ùng.
Ngày 22 tháng 8 nm 1741, Handel b¯t §u làm viÇc trên oratorio cça ông "The Messiah". Các vn b£n
t¡o ra các o¡n vn të Kinh Thánh liên quan ¿n Ýi sÑng, sinh và ch¿t cça Chúa Giêsu. Handel
làm viÇc trên nó luÑng cuÑng, m¥t tích, các bïa n và không ngç. Ông ã hoàn thành 24
ngày sau ó. Khi °ãc hÏi làm th¿ nào ông c£m th¥y hoàn thành nó, Handel nói, "Tôi ngh) r±ng tôi nhìn th¥y
t¥t c£ thiên àng tr°Ûc tôi, và Thiên Chúa chính Ngài. "
Vào mùa thu nm 1741, Handel nhn °ãc lÝi mÝi të Trung Lord of Ireland
hiÇn vß opera và các buÕi hòa nh¡c ó. Handel i të London ¿n Dublin vÛi toàn bÙ cça mình
hành lý và nhiÁu cça các ca s) cça mình. Tuy nhiên, Ã luyÇn tp trên °Ýng, ông ã ph£i
thuê ng°Ýi dân Ëa ph°¡ng à iÁn vào. MÙt khi, nhà so¡n nh¡c ngon chÉ trích mÙt trong nhïng ca s) Ëa ph°¡ng
không áp éng các tiêu chu©n cça mình.
Handel ã °ãc ón nhn nÓng nhiÇt ß Dublin, n¡i các buÕi hòa nh¡c cça ông ã °ãc bán h¿t. Ngay c£ ông
buÕi diÅn tp °ãc coi là áng °a tin bßi các tÝ báo Ëa ph°¡ng. "The Messiah" là ng°Ýi §u tiên
công khai thñc hiÇn trên 13 tháng 4 nm 1742. B£y trm ng°Ýi dÓn ép vào mÙt ch× ngÓi 600-
nhà hát à nghe nó. MÙt thông báo ã yêu c§u phå nï tham dñ trong váy hoopless, và
quý vË ¿n mà không có thanh ki¿m cça hÍ. MÙt bài báo Dublin báo cáo "Nhïng të muÑn
thà hiÇn sñ thích thú tinh t¿ dành cho các khán gi£ ông úc ng°áng mÙ "T¥t c£ tiÁn thu °ãc.
ã °ãc t·ng cho tÕ chéc të thiÇn, nh° ca oàn nhà thÝ ã të chÑi tham gia chÉ trë nhïng
iÁu kiÇn.
Handel trß vÁ London vào tháng 8 nm 1742 và chu©n bË các oratorio cho London
sân kh¥u. "Chúa céu th¿" t¡i London ra m¯t vào ngày 23 tháng 3 nm 1743, vÛi Vua George II
khán gi£. ó là trong Hallelujah Chorus mà nhà vua ã tng lên ôi chân cça mình và nh° vy
b¯t §u mÙt truyÁn thÑng ã kéo dài të bao giÝ.
VÛi nhà gi£ng thuy¿t nh° vy, Handel ã có thà à thi¿t lp l¡i sñ nÕi ti¿ng cça mình và khôi phåc cça mình
tài chính ß London. "The Messiah" ti¿p tåc °ãc thñc hiÇn. Sau khi ti¿n hành
06 tháng 4 nm 1759, nhà so¡n nh¡c ci såp Õ và có thà bám. Ông qua Ýi tám ngày
sau ó.
"Messiah" v«n còn làm viÇc phÕ bi¿n nh¥t cça Handel, k¿t hãp âm nh¡c tuyÇt vÝi vÛi
tình c£m c£m héng tôn giáo. Các vn b£n Kinh Thánh nói vÁ hy vÍng và ¡n céu Ù, và
âm nh¡c cho phép các vn b£n à tng cao vào bài hát cça thiên th§n.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #7 Ireland
Ireland is an island in the Atlantic Ocean just west of Britain. For much of its history, it
has been an advantage to Ireland to be far from the mainland. The Romans or the other
early Empires never conquered Ireland. It was the remoteness of Ireland that helped
preserve much of Christian and classical culture. After the fall of the Roman Empire,
wandering tribes destroyed much of what remained on the continent.
Finally, it was Ireland's turn to be invaded. First, the Norsemen or Vikings attacked during
the 800s and 900s. Then in the 1100s, the English invaded Ireland. Since that time, there
has always been an English presence in Ireland. The conflict between the English and
the Irish grew worse in the 1500s. Then the English became Protestant, and the Irish
remained Catholic. In the 1600s, Oliver Cromwell tried to make Ireland Protestant by
driving out the Catholics and bringing in Protestant settlers. In the centuries following,
Irish Catholics had very few rights in their own country. The Catholic Irish were not
allowed to vote until 1829.
Since Irish Catholics were not allowed to own land, they were poor tenant farmers. They
paid rent to the English landlords. The main food crop in the 1840s was potatoes. When
these became infected by blight, thousands of Irishmen starved. Many others were
evicted from their dwellings because they couldn't pay the rent. Hundreds of thousands
of Irish took ship for North America. The Catholic Irish preferred to go to the United
States because Canada was under British influence. However, many Protestant Irish went
to Canada.
The influence of the Irish on North American culture has been very great in many areas.
Prominent Irish-Americans include Presidents John F. Kennedy and Ronald Reagan.
Meanwhile, in Ireland itself, a strong independence movement developed. A rebellion
against England in 1916 began a struggle that resulted in independence for most of
Ireland. Some Protestant areas in Northern Ireland preferred to stay with England.
Republican groups such as the Irish Republican Army wanted to "liberate" the north from
British rule. Nowadays, conflict between Protestants and Catholics is limited to these
northern counties. Constant attempts are being made to bring the conflict there to an end.
Meanwhile, the Irish Republic, or Eire, has become prosperous again. It can sell its
agricultural products to the European Common Market. Irish beer and whisky are sold all
over the world. Ireland is also becoming known for its high-tech industries. Because of
this relative prosperity, the population is increasing again, after a century and a half of
decline.
The Irish differ from other people because the vast majority of Irishmen live away from
their homeland. However, this exodus from Ireland has helped to spread Irish music,
culture and products around the world. On St. Patrick's Day (March 17th), nearly
everyone becomes Irish for the day. Then there is a great party with Celtic music, Irish
dancing, green beer and the wearing of the green.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #8 Louisa May Alcott
New England in the early and middle years of the nineteenth century had a flourishing
culture. People were passionately interested in ideas and education. Most New
Englanders were strongly opposed to slavery. They were also concerned about other
social issues.
New ideas resulted in new kinds of writing. These ideas included the importance of doing
what seemed right for them, no matter how different it was from what other people
thought. People also believed that nature gave them guidance in our lives and that it was
important to live close to nature. These and other ideas were expressed through teaching
and writing.
Bronson Alcott was one of those who looked at the world in a new way. He looked for
work as a teacher so that he could pass on his ideas to others. However, very few
parents wanted Mr. Alcott to teach their children. And very few people were interested in
hearing his speeches or reading his books. As a result, the Alcott family was very poor
Fortunately for Bronson, he married a very capable and energetic woman. Mrs. Abigail
Alcott helped to earn money to support the family and did most of the work involved in
looking after the four Alcott girls. The oldest daughter, Anna, was quiet and serious. She
rarely got into trouble and was a good helper at home. The second daughter was Louisa
May Alcott, who became a writer. She was adventurous and cared very little for rules.
She was always saying and doing things that got her into trouble. The third daughter,
Elizabeth, was very kind and good-natured. All the others loved her. As a young woman,
Elizabeth had a severe case of scarlet fever and never fully recovered. She died at age 23.
The youngest sister, May, was talented, but she was rather spoiled.
Because there was never enough money, the Alcott girls felt pressure to work at an early
age. But this did not stop them from having fun. Louisa wrote little plays that she and her
sisters performed at home. They all enjoyed the woods and ponds around Concord,
Massachusetts, where they live most of these years. When they moved back to Boston in
1848, Anna took a job looking after other people's children, and Louisa looked after the
house. Meanwhile, their mother worked outside the home.
While working on laundry or sewing, Louisa was thinking up stories. At night she would
write them down. When she was eighteen, she began selling poems and stories to
magazines. Within ten years, Louisa was earning a substantial income from writing. One
day her publisher suggested that she write a story for girls. At first Louisa didn't like the
suggestion. But when she started to write, the ideas came rapidly. Her book was based
on her own family and her own childhood.
"Little Women" was published in 1868 and was an immediate success. The March family
was very much like the Alcotts. Mrs. Alcott resembles "Marmee." "Meg" is like Anna, and
"Jo" is like Louisa herself. "Beth" is based on Elizabeth and "Amy" on May Alcott. Many
of the situations in the book happened to the Alcott family. Nonetheless, many characters
and incidents were invented.
"Little Women" and its sequel opened up a new kind of writing for children. While these
books did have a moral, they were more lively and interesting than earlier children's
writing. "Little Women" inspired many writers later to write more realistic accounts of
childhood.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #9 Niagara-On-The-Lake
Niagara-on-the-Lake is a little town at the mouth of the Niagara River. It is only twelve
miles north of Niagara Falls. It used to be true that very few tourists would bother to
travel from the Falls down to Niagara-on-the-Lake. Nowadays, however, the little town
itself is a major tourist attraction.
The town has a remarkable history. The area played an important role in both the
American Revolutionary War and the War of 1812. As a result, the little town has two forts,
Fort George and Fort Mississauga. When Fort George was reconstructed for the public in
the 1930s, Niagara-on-the-Lake got its first big tourist attraction.
Because Niagara-on-the-Lake was the first capital of Ontario, it has many significant
"firsts." There was the first parliament in the province, the first legal society, the first
library, the first newspaper, the first museum building, and many more "firsts."
Besides its history, the town, which is bordered by Lake Ontario and the Niagara River,
has beautiful scenery. On a summer's day, visitors can watch the sailboats going out the
river to the lake. On the landside, Niagara is part of the fruit belt of Ontario. Peaches,
pears, apples, cherries and strawberries grow here in abundance. There are also long
rows of vines, and winemaking has recently become a major industry.
The mild humid climate allows plants to flourish. The trees, especially the oaks, grow to
remarkable heights. Flowering trees and shrubs perfume the air in the spring. Gardens
are often spectacular for much of the year. Because of this, Niagara-on-the-Lake attracts
many painters and photographers. Many of the private homes also have a long history,
and great care is taken to keep them looking their best.
The biggest single attraction is the Shaw Festival Theatre. The Festival was founded in
1962 by a group of Shaw enthusiasts. Early productions were often held in the historic
Court House on the main street, and plays still take place there. In 1973, however, a new
861 seat Shaw Theatre was built at the south end of town. Since then, traffic to Niagara-
on-the-Lake has been steady all through the long summer season.
In 1996, Niagara-on-the-Lake was voted "the prettiest town in Canada." Partly, it is the
scale of things that makes the old town so attractive. The old town is only about eight
blocks long by eight blocks wide. It has a population of little more than 1,000 people.
Nonetheless, there is a lot for people to do and see. There are many interesting shops,
old hotels, bookstores, art galleries, museums, a golf course, a marina, historic churches
and cemeteries, several parks, three theatres and lots of restaurants.
Because it is small, Niagara-on-the-Lake is a good place to walk around or bicycle
around. There are also horse and wagon rides. Although the main street can be hectic in
tourist season, one doesn't have to go far off the main street to get in touch with an older
slower time. Most of the downtown buildings haven't changed much since the days of
Queen Victoria, and tourists can still imagine that they are back in the days before
computers and television
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #10 Newspapers
All the great cities in the world now have newspapers. But newspapers, as we know them
today, are not that old. The very first newspapers began long after the invention of
printing. They started in Europe in the 1600s, and were usually only a couple of pages
long. For a long time, newspapers were not very common. Governments didn't want
public discussion of their policies and decisions. Often they closed down papers, or
taxed them heavily. The "Stamp Tax" on newspapers and pamphlets was one of the
causes of the American Revolution.
Newspapers began to grow in size when they discovered advertising as a source of
income. Nowadays, advertising is the main revenue source for most newspapers. As
newspapers became more widely circulated, they could ask for more money for their
advertisements. By the late eighteenth century, newspapers were in common use in
Europe.
The 1800s and early 1900s was the golden age of newspapers. Improvements in
transportation, communication and printing processes made it easier to collect news
from near and far and to publish papers more quickly and more cheaply. The Weekly
Dispatch and the Times, both of London, England, were leading newspapers through
much of the 1800s. The Times was one of the first papers to include illustrations. It was
the first newspaper to use a steam engine to turn the presses. When the tax on
newspapers was reduced in 1836, the Times was able to increase its size considerably. In
1840, it began to use the telegraph to collect news stories. In 1855 the tax on newspapers
was finally lifted.
The Times made its greatest reputation during the Crimean War between Britain and
Russia. British armies, fighting in Russia's Crimean Peninsula, were not only
unsuccessful in the war, but were suffering severely from illnesses. The Times sent out
the world's first war correspondent, William Howard Russell, in 1854. His reports from
the battle lines had a powerful effect on the British public. A War Fund was organized to
help the soldiers. Russell forced the government to accept the offer of Florence
Nightingale to organize nurses to travel to Crimea. A photographer, Roger Fenton, sent
back photos from the war, which were published in the Times.
Meanwhile in America, a more popular approach to newspapers had developed. The
newspaper had spread west with the pioneers, and nearly every little settlement had its
own paper. American newspapers were cheaper and livelier than British ones. They were
aimed at the average person, rather than the governing class. Examples of the new style
of editing and publishing were Joseph Pulitzer and William Randolph Hearst. Hearst,
especially, employed sensational and emotional writing, which aimed at stirring up the
public to action. Hearst is sometimes accused of starting the Spanish-American War of
1898 with his over-heated editorials. Nonetheless, his methods were successful in
raising circulation and were widely imitated.
The modern newspaper contains more than hard news. In fact, news may be a fairly small
part of it. Advertisements, gossip, show business, photos of celebrities, sports, stock
market prices, horoscopes, comic strips, weather reports and much more are found in its
pages. The modern newspaper is a total entertainment package. A question for the future
is whether electronic newspapers will replace paper newspapers.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #11 Paul Kane, Frontier Artist
Since Christopher Columbus first met American Indians in 1492, many Europeans had
been fascinated by Indian life and culture. As a result, there was a demand in Europe for
drawings and paintings of Native Americans. European artists who had never seen an
Indian supplied most of this demand. But in the nineteenth century, several painters
traveled into Indian Territory to make an authentic record of native life. One of the first
artists to do this was the American painter George Catlin. In 1841, Catlin published a
book of his work. Catlin's work helped inspire another important frontier artist, the
Canadian Paul Kane.
Paul Kane was born in Ireland in 1810. His family moved to Toronto, Ontario, Canada,
when Paul was nine years old. The young boy was not very interested in school. At that
time, there were still Indians living in wigwams in the Toronto area. Young Paul liked
visiting the Indian village instead of going to school.
Since Paul spent little time in school, he was largely a self-taught artist. He also became
a surprisingly good writer, considering that he had not spent much time studying
spelling or grammar. After working some years making and decorating furniture, Kane
was ready to travel. He spent the years from 1836 to 1841 living and traveling in the
United States. Then he traveled in Europe from 1841 to 1843, studying the great painters
of the past. He was back in the U.S.A. until 1845, and then he returned to Toronto.
Immediately upon his return, Kane headed into the wilderness areas around Georgian
Bay, Sault Ste. Marie, and Lake Michigan. His plan was to sketch Indian life before it
disappeared forever. American Indians were dying so rapidly from European diseases,
such as measles and smallpox, that many people believed that they would soon vanish
as a race. Their culture was threatened too. As white settlers demanded more land,
Indians were being herded into small pieces of land called "reservations." Here they
could no longer practice their traditional way of life. Kane wanted to capture Native
American life while it still existed.
Kane returned to Toronto at the end of 1845. He had received one good piece of advice
and that was if he wanted to travel into the wilderness, he would have to go with
experienced people. He was able to get the support of the Governor of the Hudson's Bay
Company, Sir George Simpson. In May 1846, Kane joined the annual canoe fleet of fur
traders going west. Kane would travel all through the wilderness areas of western
Canada and northwestern U.S.A. During this time, he made hundreds of sketches of
Indian life.
Although Kane faced incredible hardships during his travels, he was able to see what he
wanted to see. He was able to take part in one of the last great Buffalo hunts and killed
two large bison himself. Traveling west with the fur traders he visited many forts and
trading posts. He saw and painted a prairie fire. He shot a grizzly bear at close range and
killed several wolves that attacked his horses. He learned to travel long distances on
snowshoes in winter. Finally, he arrived at the Pacific coast, where he made some fine
drawings of the west coast Indians. European diseases had reached there just before
Kane. Fifteen hundred Indians had died near Fort Vancouver in the summer of 1848. One
wealthy chief had ruled 1,000 warriors and had ten wives, four children and eighteen
slaves. Now he had only one wife, one child and two slaves. Kane had not come too soon.
However, there were tribes still unaffected by western culture and western diseases.
Kane also traveled widely around the Columbia River in northwestern U.S.A. Everywhere
he went, he sketched Indian chiefs and scenes of native life. On his return trip, he
encountered a large war party of 1,500 braves on the warpath against their traditional
enemies. He was able to sketch the leading chief, Big Snake, who was later killed in
single combat during the battle.
When he arrived back in Toronto, Kane gave an exhibit of his sketches and watercolors.
Most of the rest of his life was spent turning these drawings into finished paintings.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #12 Plains Indians
The best known picture of an American Indian is a warrior in buckskin, riding a horse,
wearing a headdress of eagle feathers and carrying a spear, or bow and arrow. This is a
picture of a Plains Indian, and it appears in many Hollywood westerns and on the
American five-cent piece. There were many tribes of Plains Indians; for the Northern
American prairies or plains stretch from the northern forest of western Canada down to
the States of Oklahoma and Texas in southern U.S.A.
It is interesting that our image of the Plains Indian is only true for the last couple hundred
years. It was not until the 1600s that Plains Indians began to ride horses. There were no
horses in America until Spanish soldiers brought them in the 1500s and 1600s. Some of
these horses escaped and ran wild on the prairies of America. It was these wild horses
that the Plains Indians learned to tame.
Before they had horses, the Indians hunted buffalo on foot. Buffalo were huge bison, or
wild cattle, which traveled in very large herds. A big herd might have millions of buffalo.
It was difficult to cross the prairie because these animals blocked your way.
The Plains Indians had various ways of killing buffalo. Before they had horses, Indian
hunters would quietly creep up close to the herd; then they would fire their arrows
together. There was always the danger that the herd would stampede and trample the
hunters. Another method was to drive the buffalo over a steep cliff. There are a number
of places on the plains where this was done.
Once the Plains Indians had horses, they preferred to hunt buffalo on horseback. When
the tribes started to use guns, they could kill many buffalo. Artist Paul Kane describes a
buffalo hunt in the Red River Valley in 1846. The hunters carried their bullets in their
mouths so that they could shoot faster. They would ride right into the herd, shooting at
close quarters. They would drop an article of clothes on the slain buffalo to mark it for
themselves. Then they would continue the hunt. After the hunt, the Indians would skin
the animals, and the women would dry the meat and store it in fat. A single hunt might
kill more than 30,000 buffalo.
The Plains Indians received nearly everything they needed from the buffalo. Of course,
they used buffalo meat for food. They also used the buffalo skins for clothing, blankets,
and the covering of their teepees. These teepees were cone-shaped tents, which were
easy to put up and take down. Plains Indians were nomadic, and followed the animals
they hunted. Since these animals were plentiful, Plains Indians usually led a comfortable
life. They developed complex religions and social rituals, as well as specialized societies
or clubs. There were also rituals and customs for hunting and warfare.
Many Plains Indians fought hard against the settlement of the Great Plains. The American
government discouraged the hunting of buffalo, because without the buffalo the Plains
Indians would not be able to fight. With the buffalo disappearing, the Plains Indians had
to give up fighting and move into government-sponsored reservations.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #13 Pocahontas and John Smith
In 1606, King James of England approved the establishment of two colonies along the
eastern coast of America. The northern colony in Maine lasted only a year. The southern
one at Jamestown in Virginia became England's first permanent settlement in America.
In 1607, the Virginia Company sent 104 settlers to Virginia. The settlers lived in tents all
summer. By September, more than 60 were dead because they lacked good food or water.
The leaders of the colony were not energetic and did little to make the settlers find food.
One member of the company, Captain John Smith, was determined that the colony would
survive. Smith pressured the colonists to build huts, a storehouse, and a church. He
made daring trips to Indian villages, demanding that they give the settlers food in return
for beads and copper. He threatened settlers who were trying to leave the colony and go
back to England.
On one of his trips to the interior, Indians attacked John Smith. They killed his two
companions but captured him alive. He was taken first to the local chief. This chief was
impressed by Smith's compass and spared his life. His captors dragged Smith from
village to village. He finally arrived at the town belonging to Powhatan. Powhatan was the
great chief for all of the tribes in that region. Powhatan and his advisors talked about
what to do with Smith. Suddenly, Smith was dragged forward, and his head was pushed
against a stone. The warriors raised their clubs to kill Smith. Then Pocahontas, who was
Powhatan's twelve-year-old daughter, begged for his life. Her words had no effect, so
Pocahontas ran to Smith. She took his head in her arms and laid her own head against
his head. Smith was released and went back to Jamestown.
Soon after Smith returned, one hundred new settlers from England arrived. It was a very
cold winter, and in January, Jamestown was accidentally set on fire. The settlers suffered
from cold and hunger the rest of the winter. Every four or five days, Pocahontas and her
attendants came. They brought food for the hungry settlers. Even so, half of them died.
In the summer, John Smith explored that part of the coast of America. He made a map
that would be very valuable for future sailors and settlers.
On his return, Smith was elected leader of the colony at Jamestown. However, some
settlers did not like having to follow rules. Some encouraged the Indians to try to kill
Smith. Chief Powhatan agreed. He also refused to supply food to the colony, hoping to
starve them out. Pocahontas warned Smith about the plot against his life. Smith had to
fight off several attempts to kill him. Finally, the colony seemed to be growing, and the
Indians became peaceful. But in late 1609, Smith was injured in an explosion and
returned to England.
Pocahontas remained a friend to the colony. She married John Rolfe, one of the settlers.
In 1616, she traveled to England with her husband and son. There she saw John Smith
once again. She was so surprised to see him that she was unable to speak for several
days. Pocahontas had believed that Smith was dead. The following year she died and
was buried in England.
Pocahontas' love for Smith, and Smith's determination to fight for the colony, had saved
Jamestown and given the English their first colony in America.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #14 Remember The Alamo!
The first Europeans in the American Southwest were Spanish explorers and conquerors.
They were followed by religious orders that set up missions to Christianize the Indians.
One of these missions was San Antonio de Valero; it was founded in 1718 in what is now
San Antonio, Texas. Later, the mission structure became known as The Alamo.
In 1821, Moses Austin had persuaded the Spanish authorities to give him a charger to
settle 200,000 acres in Texas. The elder Austin died shortly after this. Five weeks later,
his son Stephen Austin traveled to San Antonio to have this charter confirmed by the
Spanish governor. In 1822, Austin led 150 settlers into Texas. When Austin learned
afterwards that Mexico was now independent of Spain, he journeyed to Mexico City to
have his charter reconfirmed. The Mexicans appointed Austin regional administrator for
his colony.
Texas grew rapidly. Cotton farming and cattle ranching were profitable and attracted
American settlers. By 1830, there were 16,000 Americans in Texas--four times the
Spanish-Mexican population.
Sam Houston had been a successful soldier and politician. He was a friend and
supporter of President Andrew Jackson. However, personal problems and political
difficulties led him to leave the U.S.A. for Texas.
Meanwhile, the struggle for control of Mexico had been won in 1833 by Santa Ana.
However, the independent thinking of the Texans infuriated Santa Ana. He had Stephen
Austin thrown in jail, and sent an army into Texas. Austin was released from jail in time to
organize the defense of Texas. The Mexican army was besieged inside the Alamo, and
after fierce fighting, surrendered. The Mexicans were allowed to go home.
Sam Houston was now elected the State's supreme commander. Not long after this,
Santa Ana approached Texas with an army of 6,000 men. Houston decided not to meet
Santa Ana in open battle but to wait for an advantage. He sent frontiersman Jim Bowie to
the Alamo. Bowie's orders were to leave San Antonio and destroy the Alamo.
When Bowie arrived, however, Texas volunteers were preparing the Alamo for a siege.
Bowie and his men pitched in to help. Other volunteers came. The fiery William Travis
arrived with 25 men. Then, the famous frontiersman, Davy Crockett, came with a dozen
Tennessee sharpshooters. When Santa Ana attacked, there were 183 Americans inside
the fort.
Santa Ana brought up cannon to bombard the Alamo. As the walls began to crumble,
4,000 Mexicans attacked from all four sides. The Mexicans overcame all resistance
because of their large numbers, but they suffered very heavy losses. All the American
defenders were killed.
While the battle was raging, the Texans back at the colony declared their independence
from Mexico.
Sam Houston now gathered men to fight the Mexican army. At first, he retreated while
waiting for a suitable opportunity. When Santa Ana's rapid advance left the bulk of the
Mexican army behind, Houston prepared to fight. Santa Ana's advance troops moved into
swampy land by the San Jacinto River. Houston's men attacked while the Mexicans were
having their midday siesta. Their battle cry was "Remember the Alamo!" The battle was
soon over. Many Mexicans were killed, but only a couple of Texans were killed. Santa Ana
was a prisoner.
Santa Ana readily agreed now to recognize Texas as an independent republic. Ninety
years later, in 1845, Texas became the 28th State of the U.S.A.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #15 Gribbio
St. Francis of Assisi, who lived in Italy in the early thirteenth century, was known for his
love of animals. He was the first person who celebrated the birth of Jesus by gathering
live animals around a manger. He often talked to the birds as he traveled along.
Sometimes, the birds would fly down and sit on his head, shoulders, knees and arms.
But the best-known animal story concerns St. Francis and the Wolf of Gribbio. St. Francis
was known for his humility and his unwillingness to hurt anyone. Once, when one of his
followers spoke harshly to some bandits, St. Francis told the man to run after the bandits
and apologize. In the same way, St. Francis thought of animals as his brothers and
sisters. Once when he was warned about some dangerous wolves, he replied that he had
never harmed Brother Wolf, and didn't expect the wolf to harm him.
While St. Francis was staying the hill town of Gribbio, he heard about a large, fierce wolf.
The townspeople were terrified of this wolf that had eaten both domestic animals and
humans. St. Francis decided to help the people and went out to talk to the wolf. The
people watched in horror as the wolf came running to attack St. Francis. But the saint
made the sign of the cross. Then he said to the wolf that, in the name of Jesus, it should
stop hurting people. The wolf then lay down at St. Francis' feet.
St. Francis addressed a little sermon to the wolf. He recounted all the terrible things that
the wolf had done. But he added that he wanted to make peace between the wolf and the
townspeople. The wolf nodded its head in approval.
In return for the wolf's agreement to keep the peace, St. Francis promised him that he
would arrange for the townspeople to feed him. When he asked the wolf never again to
harm any person or animal, the wolf nodded again. Then the wolf put out its paw as a
sign that it would keep its promise.
The wolf walked beside St. Francis back into Gribbio. When a crowd assembled, the saint
preached to them about how God had allowed the wolf to terrify them because of their
sins. He told them to repent, and God would forgive them. Then he spoke of the promise
that the wolf had made and what he had promised the wolf in return. The people agreed
to feed the wolf regularly, and the wolf again indicated that it would not hurt anyone.
Again, it put its paw in St. Francis' hand.
The wolf and the people kept the agreement. Two years later the wolf died. The people
remembered how it no longer hurt anyone and that not a single dog ever barked at it. The
townspeople of Gribbio lamented its death. Whenever it went through town, it had
reminded them of the virtues and holiness of St. Francis.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #16 Summertime
In North America, July and August are holiday months. Most schools and colleges are
not in session then. Families look for activities to keep the children amused. Although
not all workers get a full two months of holidays, most people take a holiday in the
summer.
The summer begins with a national holiday. In Canada, July 1st is Canada Day. In the
U.S.A., July 4th is Independence Day. A lot of families are soon on the road. Some travel
to cottages by the lake. Some go sightseeing or camping. In Canada, especially, the
summers are short. So people try to make the most of them.
In much of Canada, and parts of the northern U.S.A., are woodlands dotted with lakes.
These regions of rocks, rivers, pine trees and wild animals are not usually suitable for
farming. However, they are ideal places to spend a summer holiday. They are far from the
cities. The woods are quiet and peaceful. People fish, go boating or swimming, have
barbeques outside, or play outdoor sports. Some people spend their whole summer at
the cottage. Others go for a week or two.
City people who don't have a cottage like to go to parks and swimming pools in the city.
If they are near a lake or ocean, they may go there for the day. Many museums, libraries
and art galleries have programs for children in the summer.
Swimming is probably the favorite summer sport. It feels wonderful on a very hot day to
jump into the cool water. Swimming is also excellent exercise. Besides swimming,
baseball and football are also popular in the summer. Spending an afternoon or evening
at a baseball game is a favorite summer pastime.
Summer is also a favorite time to catch up on reading. Stories of adventures and love
novels are favorite light reading.
But summer is especially a time for traveling across the country. Some people have a
camper or trailer that they can live in. Some stay in campgrounds and sleep in tents.
Others stay at hotels or motels, while others rent cottages or cabins for a week or two.
Most trips are by car. Many people visit national parks and other wildlife areas. Of course,
trips along the ocean, and the lakes are favorites. Along the Atlantic Ocean, the coasts of
New England and Canada's Maritime Provinces are especially popular. On the Pacific
coast, tourists travel from California all the way up to Alaska. Boat cruises along the
shores of British Columbia and Alaska are especially popular.
Of course, some people find it most relaxing just to stay at home. Others cannot afford to
travel. If you have an air-conditioned house, with a television, video player, CD player and
computer, then it can be very pleasant to stay at home. A lot of new movies are released
at the theatres in the summer. Air-conditioned theatres with new movies and lots of pop
and popcorn are favorite summer places.
After two months of summer activities, most people are ready to go back to school and
work. But they usually have lots of happy memories to take back with them.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #17 Telephone Systems
When Alexander Graham Bell developed the telephone in the 1870s, it was fairly simple
to use. You talked into the mouthpiece and then held it to your ear to listen. For a century
of so, using the telephone meant either contacting the operator to dial a number, or
dialing yourself. After that, all you had to do was talk or listen.
Nowadays, the telephone has become a very complex instrument; it rivals the computer
as to the number of possible uses. Answering machines have been around for several
decades, but they are now being replaced by voicemail. Voicemail does away with the
need for an answering machine. Messages are stored on the system. That means that it
is possible to forward the message to someone else's phone, or transfer the call to a
more convenient phone of your own. You can also use "call pickup," so that anyone in
your group can answer another's phone.
Conference calls have become very common. This is when one person phones first one
person, then another, and keeps adding people to the telephone conversation. This can
regularly be done with up to six people. It is very useful for business discussions where
different people need to talk about the same thing. It also speeds up the process of
consensus, and allows everybody to be in on the decision or discussion.
The modern phone has many more features. If you don't want the caller to know what is
being said in your office, you can push the "mute" button. If you want to hang up without
putting the receiver down, press "goodbye." If you don't want to receive calls, just
forward them all into your voicemail.
Newer phones will indicate when you have voicemail messages. If you have trouble with
these features, an automatic voice will tell you your options. This help-system is built
into the telephone. For example, the help-voice will tell you how to set up a distribution
list, so that you can send the same voice message to a number of people. It will also tell
you how to send a message directly onto someone's voicemail. You can designate your
message to go to the top of the recipient's voicemail list. You can also program it so that
the recipient cannot forward it.
Some systems have limits on how much space can be used for individual voicemail.
There are a number of courtesies that voicemail users should follow. Your greeting on
your voicemail should be simple, polite and clear. If you are unable to take calls for any
reason, you might want to explain that in your recorded greeting. If you are on vacation,
you might want to include that information in your greeting.
Don't use voicemail as a way to avoid answering the telephone. Some people use
voicemail to screen calls; this can be annoying to someone who can never contact you
directly. Check your messages regularly and reply to them promptly. Enjoy the
telecommunications revolution!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #18 Texas
The state of Texas is famous for having the biggest and best of everything. Before Alaska
became a state, Texas was the largest American state. It was also famous for its huge
cattle ranches. Cotton is a major crop, but much of the wealth comes from oil and gas.
People think of Texans as being wealthy because there have been lots of cattle and oil
millionaires.
In the late nineteenth century, Texas cattlemen used to drive their herds north to Kansas.
There a train to the east shipped the cows. Eventually, the railroad came to Texas and the
great cattle drive stopped. By then, many Texans owned large ranches and were quite
wealthy.
In the twentieth century, oil has made many Texans wealthy. Oil refining has led to
chemical industries and synthetic products. Most Texans now live in cities. Many oil
companies have their headquarters in Dallas. Other large manufacturing cities are
Houston, Corpus Christi, Fort Worth and Austin, which is the Capital of Texas.
Several cities, such as San Antonio and El Paso, have a strong Spanish influence. This
dates back to the first Spanish visitors in the sixteenth century. The old mission at San
Antonio is famous as the Alamo, where an important battle for Texas independence was
fought.
Texas is a huge area with mountains, deserts, prairies, rivers and islands. The rugged
beauty of its grasslands and deserts attracts many tourists. For a state that is mostly dry,
Texas has a remarkable variety of wildflowers in the spring. Its animals and birds differ
from other parts of the U.S.A. Texas has the armored insect eater, the Armadillo; the swift
running bird, the Roadrunner; prairie dogs, jackrabbits, kangaroo rats, wild pigs, horned
lizards, and one hundred species of snakes! As might be expected also, it has many
beautiful kinds of cacti and other desert plants.
At its largest, Texas is more than 600 miles wide by 600 miles long. Such a large area
develops a distinct culture of its own. And Texans are widely recognized by their accent
and manner of speaking, their attitudes and interests and their sense of independence
and self-reliance.
Texas is also known for its beautiful women, who regularly win national beauty contests.
Its men have a reputation for being rugged, for not talking more than they have to and for
being straightforward and honest.
Although many people think of cowboys and Indians when they think of Texas, it is a
center for high-tech industries. The American space program has its headquarters in
Houston, and Mission Control Center is there. Texas is also an important manufacturer of
computers and other high tech products.
Oil production is still important in Texas, but it ranks third as a source of revenue behind
manufacturing and tourism. The colorful history of Texas and its wonderful scenery
contribute to a thriving tourist industry. Texas is also an important business and financial
area. Yes, even though times have changed, Texans proudly maintain that their state still
has the biggest and the best of everything.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #19 The Ford Pinto Case
Businessmen often complain that their profits are negatively affected by government
regulations. On the other hand, history has proven that it is necessary to regulate
business in at least one area--public safety. There is ample evidence that consideration
for the safety of the public is not always a priority in business decisions.
Back in 1912, the Titanic smashed into an iceberg, killing hundreds of people. It was
going too fast through a large collection of icebergs, while attempting to set a speed
record. Unfortunately, there were not enough lifeboats to accommodate the passengers.
Usually when such a tragedy occurs, the company is not found guilty. Instead, safety
regulations are enacted for future cases. In the future, ships were ordered to carry a
sufficient supply of lifeboats.
In 1978, the Ford Motor Company was indicted on the charge of homicide. This was the
first time such a charge had been brought against an American corporation. It related to
the deaths of three teenage girls who were burned up when their Ford Pinto was hit from
behind. The prosecution charged that the Ford Company knowingly manufactured a
dangerous car.
Behind this story is the pressure on Ford to produce a small car to compete with
imported vehicles. The Pinto was rushed into production in spite of warnings that the
gas tank was in a dangerous position. It would have cost Ford an additional $11.00 per
car to fix the problem. Ford decided not to.
Later, Ford produced a cost-benefit analysis to justify their position. Estimating that the
faulty design would cause 180 additional deaths, Ford valued these at $200,000 per
person. This cost was far less than equipping 12.5 million vehicles with $11.00 protectors.
So Ford felt that they had made the right decision.
Ford executives were acquitted on the charge of homicide. Nonetheless, Ford had to pay
out millions of dollars in out-of-court settlements. These were paid to families who had
lost relatives in Pinto accidents.
This case shows how far a company will go to protect its profits. For more than eight
years, Ford lobbied the government not to tighten safety standards on cars. As long as
the Pinto was profitable, Ford did not want to change the design. Although Ford made a
lot of money on the Pinto, their reputation was tarnished.
The Fort Pinto case is one of many which point to the need for governments to set safety
standards. No business wants to recall its products, or leave them sitting idly in a
warehouse, or expend large sums of money for upgrading and repairs. No airplane
company wants to have its planes in the hangar when they could be in the air making
money for the corporation. As a result, commercial companies are seldom motivated to
look closely at product or service safety. This is especially true today when the "bottom
line" in business is seen as a justification for every decision. For this reason,
governments have to oversee issues of public safety. Most businesses are too busy
working on profits to have much time or concern for doing so.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #20 The Golden Man ? El Dorado
When Christopher Columbus sailed west from Spain in 1492, he was trying to reach the
Spice Islands (which today are called Indonesia). Spices were very scarce and valuable
in Europe at this time. No one knew that two vast oceans and the American continents
lay between Europe and Asia. Columbus did not find spices in America, but he did bring
home some gold trinkets. The American Indians wore these as jewellery. Gold, not spices,
was to become the biggest motive for exploration.
Expeditions into the interior of the Americas were very costly and very risky. Only by
promising the authorities huge profits could sailors and soldiers raise money for their
expeditions. They also needed to promise rich rewards in order to get followers and
crews. If a leader returned to Europe without gold and jewels, he might end up in jail. No
wonder the Spanish conquerors were always searching for gold.
At first, the Spaniards stayed around the coasts of the Caribbean Sea, but stories of gold
in the interior tempted them to explore inland. They asked the Indians where their gold
jewellery came from. The Indians would point further inland. They said that a wealthy
people lived in the high mountains that traded gold and emeralds for pearls, cotton and
shells.
The Spanish Emperor had given the rights to exploit present-day Venezuela and
Colombia to his German bankers in 1528. So Germans--Dalfinger, Federmann and
Hohermuth--led a series of expeditions into the jungles, grasslands and mountains.
Meanwhile, Spanish conquerors had found immense riches in gold and silver. Hernando
Cortes had captured the Kingdom of the Aztecs in Mexico in 1519. He had sent immense
treasures to Europe. Soon after this, Francesco Pizarro began to explore the west coast
of South America. In 1531, Pizarro invaded Peru and destroyed the Kingdom of the Incas.
Pizarro melted down the gold and silver treasures of the Incas, and sent gold and silver
bricks back to Spain. The rush to find more gold became very heated.
Rumours came down from the mountains of Colombia about a golden man - el hombre
Dorado. There were stories about a king so rich that he wore gold dust instead of a coat.
Colombia was the Kingdom of the Chibchas. They were a trading people who traded salt
and emeralds for gold, cotton, pearls, and shells. The actual gold did not come from their
kingdom. It was found in the mountain rivers, and brought to the Chibchas for refining
and metalwork.
Several armies converged on Chibcha territory. The first to arrive was the Spaniard
Quesada, coming up the Magdalene River from the Caribbean. He found the chief cities
of the Chibchas and seized their gold and emeralds. Shortly afterwards, one of Pizarro's
captains arrived from Peru and Ecuador. Then the German Federmann arrived from
Venezuela. Quesada gave the latecomers some gold and jewels to ease their
disappointment.
Quesada's men also found out about the Golden Man. High in the mountains was a lake
created by a meteorite. The Indians believes that the 'golden god' from the sky now lived
at the bottom of the lake. When a new leader of the tribe was elected, he was covered in
grease, and fine gold dust was blown over his body so that he appeared to be made of
gold. He was taken out to the middle of the lake on a raft. He would jump into the lake,
and stay in the water till the gold dust was washed off. It was considered an offering to
the god. Gold ornaments were also tossed in the lake. Then the king and his followers
would return to the shore. This ceremony was stopped several generations before the
Europeans arrived.
Many people were unwilling to believe that this was the whole story. They began to
search for a golden city hidden in the jungle. Many explorers perished in this search.
In their search for gold, the Spanish conquerors destroyed the great Indian civilizations
of America. Towns and villages had been ruined, thousands of people killed and
wonderful pieces of art melted down. Some Indians believed that gold must be a food
that Europeans desperately needed to stay alive. In many cases, the Europeans
destroyed the trading and social systems that had produced their wealth. When we think
about the great achievements of a few conquerors and explorers, we are also sad about
how much death and damage they caused.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #21 The Grand Canyon
The Grand Canyon is one of the most spectacular sights in nature. It is found in one
section of the valley of the Colorado River. The river begins its course high in the Rocky
Mountains of the State of Colorado. The river travels a total of 1,400 miles through
Colorado, Utah and Arizona and into the Gulf of California. It forms part of Arizona's
border with Nevada and California.
The Colorado River is a very swift and muddy river. It carries dirt and rocks down from
the mountains. The story is told of an old fur trader who was attacked by Indians high up
the river. His only escape was down the Colorado River in a small boat. It was a terrifying
trip through rapids and around rocks at top speed. The fur trader was found some days
later in very rough shape hundreds of miles down the river. No one would believe that he
had come so far so fast.
The Grand Canyon stretches for about 250 miles in the State of Arizona. The canyon was
carved out by the flow of the river itself. In places the canyon is more than a mile deep. It
stretches from four to 18 miles wide at the top. The canyon valley contains worn rocks
that rise up like a mountain range. The canyon has been worn down through many layers
of rock. The river has cut its way down through layers of sandstone, limestone and
shape to the granite bedrock. The different layers are of different colours, and the rocks
appear very beautiful, especially at sunrise and sunset.
Because the canyon is so deep, the climate changes as you go down into the valley. At
the top, the climate is typical of a mountain area, with evergreen trees. Next, you have
typical forest trees. Third, there are plants like cacti that grow in warm deserts. Finally,
there are sub-tropical plants at the valley bottom.
Tourists can ride down the narrow trails to the bottom of the valley on mules. On one
side is the rock wall of the canyon, and on the other side is a steep drop down to the
bottom. Tourists have to trust their guide, and the mule that they are riding, to get them
down safely. The trails zigzag back and forth, and the tourist going down travels much
more than a mile. Some 1,000 square miles of the area became the Grand Canyon
National Park in 1919.
Because the Colorado River is very swift and runs through dry country, several dams
have been built along it. These are designed to harness its power, save its water and
provide recreational opportunities. The best-known dam is Hoover Dam, formerly
Boulder Dam, on the Arizona-Nevada border. This impressive structure is 727 feet high,
and 1,282 feet long. Elevators are used to carry workers up and down inside the dam.
The water, which is backed up by the Hoover Dam, forms Lake Mead. Lake Mead is used
to irrigate nearby land, as well as for boating and fishing. The dam itself is a major
source of electric power for this section of the country.
Visitors to the Grand Canyon are often filled with awe by the size and beauty of the
canyon. People seem very small in comparison to the immense cliffs, valleys and the
mighty river.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Article #22 The Niagara Park's Commission
Niagara Falls, Canada, became a major tourist attraction in the mid-1830s. By this time,
roads, canals and railways were able to bring people from urban centers, like New York
and Boston. However, the chance for big profits attracted dishonest businessmen. One
hotel in the 1860s was popularly known as the "Cave of the Forty Thieves."
There were many complaints from tourists about tricks that were used to get their money.
Some businessmen tried to put up fences around the Falls, so that all visitors would
have to pay them to see the Falls. In time, these complaints reached the ears of important
people. In 1873, Lord Dufferin, the Governor-General of Canada, proposed that the
government buy all the land around the Falls. On the American side, New York State
bought 412 acres around the American Rainbow Falls in 1885. In the same year, land was
bought near the Canadian Horseshoe Falls and named Queen Victoria Park. A
commission was formed to obtain control of all land along the Niagara River. This was
made easier because a narrow strip along the river was already government land.
However, the Commission wanted to preserve all the beautiful scenery along the river
and near the Falls for the general public. The first commissioner of the parks was Sir
Casimir Gzowski, a distinguished engineer of Polish birth.
Before the Queen Victoria Park Commission began to buy up land besides the Falls,
tourists had to pay for everything. There were no public washrooms, no drinking
fountains, and no safety barriers around the Falls. As a result, it was not uncommon for
tourists crowding close to the Falls, or hypnotized by the flow of the river, to step too
close and fall in. The commission took care of these problems and also set up parks and
picnic areas. In 1927, the Commission's name was changed to the Niagara Parks
Commission. It now supervises numerous attractions and parks from Niagara-on-the-
Lake on Lake Ontario, down to Fort Erie on Lake Erie. Each section of the 56-kilometer
stretch of Niagara Parks has its own places of interest. These are joined by the Niagara
Parkway, a road that runs the whole length of the river. Sir Winston Churchill called the
parkway, "The prettiest Sunday afternoon drive in the world."
The Niagara Parks Commission operates restaurants, parks and gardens, rides,
museums and historic houses, golf courses, native sites and gift shops. Near the Falls
are restaurants, parks, greenhouses, the "Journey Behind the Falls" and the "Maid of the
Mist" boat ride. North of the Falls, at Niagara Gorge, are the Spanish Aero Car Ride and
the Great Gorge Adventure. The Commission also operates a School of Horticulture, with
large gardens. Queenston Heights is a park commemorating one of Canada's heroes,
General Isaac Brock. In nearby Queenston are historic houses connected with two other
important Canadians, Laura Secord and William Lyon MacKenzie. The Commission also
operates two historic forts, dating from the War of 1812 - Fort George and Old Fort Erie.
The Niagara Parks Commission has played a major role in making Niagara Falls and the
Niagara River one of the leading tourist areas in the world. The Commission shows how
governments can work to make visits to natural wonders like Niagara Falls a good
experience for the general public.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #23 The Welland Canal
Before railways and automobiles became common, transporting goods over long
distances was a difficult chore. In early North America, roads were often bad or non-
existent. In the winter, snow and cold weather made travel difficult. Frontier farmers had
trouble selling their crops because it was hard to get them to the cities.
Often rivers and lakes were the best ways to travel. Fur traders carried their furs and
other supplies in canoes. But even large canoes were not big enough to hold a shipment
of wheat. Rapids and waterfalls meant that goods had to be taken out of the canoe and
carried to the next body of calm water.
One way to improve water transportation was to build a canal. In New York State,
Governor DeWitt Clinton had constructed the Erie Canal from the Niagara River to the
Hudson River, soon after the War of 1812.
Because relations between the United States and Canada were still not very friendly, this
was another reason to build a canal on the Canadian side. Canals could be used to move
supplies and troops during wartime. Sometimes the British government would forbid
Canadian farmers to sell food to the U.S.A. Without a canal to move their farm produce,
crops were sometimes left to rot.
A St. Catharines, Ontario, merchant named William Hamilton Merritt thought about all
these things in the 1820s. He also thought that flourmills needed a more reliable source
of water to operate.
St. Catharines is on Twelve-Mile Creek below the Niagara Escarpment. This creek runs
towards Lake Ontario. It rises above the Escarpment, which stands from 150 to 300 feet
high, then runs towards Lake Ontario. If Merritt could join the Twelve-Mile Creek to one of
the rivers, which ran to Lake Erie, the canal would provide transportation and waterpower.
The problem was to find a way to move boats up the escarpment.
From 1824 to 1829, Merritt and his friends hired labourers to dig away tons of dirt and
rock. Nearly all the work was done with shovels, pickaxes, horses and wagons. In places,
the ground was soft and landslides occurred. In other places, the men had to dig through
solid granite rock.
Merritt's main problem, however, was raising the money to pay for the construction. After
sinking all the money that he, his family and friends had into the canal, more was needed.
Merritt went to Toronto, New York and finally London, England to get the financial
support he needed.
The problem of getting the boats to climb the escarpment was solved by a series of 35
wooden locks. These carried a ship 327 feet upwards. The ship would enter a lock with a
small amount of water. More water would come into the lock, lifting the boat another ten
or fifteen feet. Then the ship would move into the next lock, and be lifted up again. Boats
going in the opposite direction were lowered instead of lifted.
The Welland Canal has been rebuilt three times since the first canal opened in 1829. Now
large sea-going and lake vessels cross the Niagara Peninsula from Lake Ontario to Lake
Erie. They carry grain, coal, iron ore, oil and many other bulk products. The Welland
Canal remains one of the most important commercial waterways in the world.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #24 Wal-Mart Stores
Wal-Mart is now the world's largest retail organization. Wal-Mart employs around 1.2
million people worldwide. In 2000, Wal-Mart had sales of more than $191 billion, with
profits of $6.3 billion. Profits increased 16% from the previous year.
People have come to expect that Wal-Mart's profits will increase substantially every year.
Each year more stores are opened, and Wal-Mart expands into new countries. Wal-Mart
also enters new areas of business nearly every year. Few people know that Wal-Mart is
also a major real estate company.
Sam Walton opened his Walton's Five and Dime in Bentonville, Arkansas, in 1950. Twelve
years later he opened the first Wal-Mart in Bentonville. His business philosophy was
simple-- good prices, great selection and a friendly greeting. Walton was known for the
"Ten Foot Attitude." This means that any employee should greet any customer who is
within ten feet of them. He emphasized that it is important to speak to people before they
speak to you. Walton also believed that good deals from suppliers should be passed
along to customers. The combination of low prices and friendly service is basic to Wal-
Mart's success. That one store in Bentonville has become 4,203 stores in the U.S.A., plus
another 1,000 outside the United States.
Walton died in 1992, but his business philosophy continues to be preached at Wal-Marts.
Each store has greeters who meet the customers at the door, and deal with any special
needs they have. Having greeters gives the effect of having more service clerks than
Wal-Mart really has. Compared to some other department stores, Wal-Mart has relatively
fewer employees.
Wal-Mart also has the Wal-Mart Foundation, which sponsors numerous good causes.
Among their programs are high school scholarship, fundraising for local hospitals and
sick children, environmental concerns and community "matching grant' outreach.
So, what's not to like about Wal-Mart? The main complaint is that their business style is
extremely aggressive. Wal-Mart's attitudes towards manufacturers and suppliers are:
"You do it our way, or we won't do business with you." This puts Wal-Mart at an
advantage over smaller retailers who don't have the same retailing power. Wal-Mart has
been known to demand that its suppliers provide products at discount for Wal-Mart store
openings; levy fines for shipment errors; tell manufacturers what products, styles and
colours to make, etc. Wal-Mart expects product delivery in two days, and expects
manufacturers to cooperate with its promotional and retailing strategies. In effect, any
company that works with Wal-Mart becomes one of their employees.
Any company, which so dominates one area of the market, will have a lot of power. So far,
Wal-Mart has been successful in getting what it wants, and providing customers with
what they want.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #25 Yellowstone National Park
The Rocky Mountains of North America are quite old. Even though they were very
volcanic millions of years ago, only a couple was still active today. In Yellowstone
National Park, however, there is a large area of land, which indicates recent volcanic
activity. This area contains hot springs, geysers and mud springs.
Hot springs, like geysers, are caused by underground water being heated by hot rocks
down in the earth. This hot water is then forced to the surface. When the surface rock is
soft or porous, then the hot water bubbles up like a spring. When the surface rock is hard,
then the hot water shoots up through any hole in the rock that it can find. These spurts of
hot water are called geysers. Yellowstone also contains mud pots or mud springs. These
happen when the hot water is turned to steam, and the steam carries mud and clay to the
surface.
Yellowstone Park is high up in the Rocky Mountains of Wyoming. Very few white people
went there until the 1860s. It is said that Indians avoided the area because they thought
that evil spirits lived there.
In 1869, three men from Montana decided to explore this remote area. They were very
impressed with its natural wonders and talked about it to others. Two other exploring
expeditions followed in the next two years. These visitors were so enthusiastic about the
beauty and majesty of Yellowstone that they asked that it be made a national park. At that
time, there was no national park system in America. Nonetheless, in 1872, the American
government agreed to set aside these lands as a public park.
Why were the early visitors to Yellowstone so impressed? First, the scenery is
spectacular. The Yellowstone River has created its own Grand Canyon through years of
eroding its rocky banks. It is the yellow colour of these canyon walls that gave
Yellowstone its name. The area has many waterfalls, including the 308-foot high Lower
Falls in the Yellowstone River. There are many beautiful lakes, and the largest is
Yellowstone Lake.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #25 Yellowstone National Park
The area is rich in wildlife. Among the mammals are black bears, grizzly bears, elk,
moose, mule deer, bison, bighorn sheep, coyotes, pronghorn antelope, beaver and
wolves. Birds, especially waterfowl, are common all year. These include the trumpeter
swan, blue heron, cormorants, bald eagles, osprey, pelicans, Canada geese and many
kinds of ducks. Sport fish are also plentiful.
About 80% of the forests consist of lodge pole pine, but there are many other evergreens.
Wild flowers are numerous and varied.
But the chief attractions are the geysers and hot springs. They occur in what was a very
volcanic area a million years or so ago. Here, hot molten lava from the center of the earth
has remained close to the surface of the earth. This lava heats the surface rocks, which
in turn, heats the underground water. The heated water shoots up to the surface as
geysers, or bubbles up as hot springs.
The most famous geyser is Old Faithful which shoots its plume of water 150 feet into the
air every 65 minutes or so. The eruption lasts up to five minutes. There are 200 geysers
in Yellowstone Park and about 50 of them are spectacular. Some shoot their spray over
200 feet high.
Visitors from all over the world are delighted that this region has been preserved as a
national park!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #26 Student Newspapers
In North America, most colleges and universities, as well as many high schools, have a
student newspaper. These newspapers focus on happenings at the school. They inform
the student population about activities on campus and often include world news, which
is relevant to student interests. In addition, there are opinion pieces by the student
editors, which reflect their views on the school and the world. Sometimes these editorials
oppose the way that the school is being run. Occasionally, school officials will try to shut
down or censor student papers, if they find their writing embarrassing or offensive. But
usually these disagreements are resolved by discussion.
At some colleges, the student newspaper is connected to a professional program in
journalism. But, most of the time, the idea behind the paper is to get students to research
the facts, debate the issues, and learn how to get their opinions expressed. If these
students go on to become professional journalists that is fine, but it is not really
expected.
You might wonder whether enough things happen at a college to fill out a weekly paper.
Yes, indeed! Schools and universities reflect the real world. There are often problems
with the budget and cuts to programs. New buildings go up, or are torn down. Policies
change; tuition goes up; classrooms become crowded; and personnel come and go.
University morale and funding often reflect government policies and social attitudes.
These tie the college to the larger world. Editorials often comment on how national and
world events affect the university.
At the same time, there are many things going on within the university. Construction
disturbs classes; offices are broken into; computers are stolen; accidents happen in the
parking lot; students die on the roads during the holidays; sports teams win or lose;
graduation takes place; students and instructors win awards; plays are put on;
distinguished visitors speak; rock bands are in concert.
Then there is always the question of student rights and responsibilities. What kinds of
student behavior are unacceptable? Should the university pay attention to student
activities off-campus? Committees meet, with student representation, to set guidelines
for these matters.
Another issue is who sets the agenda for the university. Corporate sponsors today are
buying exclusive rights to distribute their products on campus. Governments are
expecting universities to follow official policies in order to receive funding. Social groups
are demanding that university policies reflect their special interests.
So there is no shortage of topics for student journalists to address. Of course, they also
write about everything that young people are interested in - music, movies, computers,
sports, travel and pop culture. Student newspapers are an important training group for
democracy. They are also very interesting to read.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #27 Canadian Colleges and Universities
Canada has about fifty accredited universities spread across ten provinces. All, except
one, are primarily government-funded. This means that there is considerable uniformity
regarding programs, administration and policy. Private colleges tend to be smaller and
are mostly based on a religious curriculum.
Most universities offer programs in the Humanities, Social Sciences and pure Sciences.
Many have additional faculties such as Education and Physical Education. Many
programs that lead directly to a position in the workplace are given at community
colleges. Community colleges differ from universities because their programs involve
job training and practical experience. For example, they might offer courses in areas
such as computer programming, journalism, photography, social work, dentistry and
nursing. Their programs are considered to be less abstract and academic than university
programs.
Many students see university as being more fun than community college. They don't
have to worry immediately about getting a job, and the social life is often better at
university. However, a university degree may be less likely to lead directly to a job.
Nowadays, university programs, which are work-related, such as business
administration, education, child studies and psychology, seem especially popular.
Universities, however, were founded mainly as liberal arts institutions. This means that
their original intent was to prepare people to be well-rounded human beings and
knowledgeable citizens. So nearly all universities have programs in literature, languages,
philosophy, culture, music, history and politics, as well as studies that are more job-
related.
A pass B.A. or B.Sc. degree in Canada is normally three full years of study after
secondary school. A bachelor degree with honours includes one more year of study. A
Master's degree is a further one or two years. A doctorate usually requires four or more
years. This is similar to the United States, except that their bachelor degree is normally
three years, and their master's degree may be up to three years.
To gain entrance to university you usually need to graduate from secondary school with
a B average. Some programs will require an A average. Tuition costs have gone up in
recent years as governments have handed over less money to colleges and universities.
More students now have to work during the school year to pay their expenses.
Attending college and university is known to be one of the most carefree periods in a
person's life. As long as you keep up with your readings and assignments, you should be
able to avoid major difficulties. Facilities for athletics, student radio and newspapers,
pubs and lounges and generally pleasant surroundings make campus life agreeable. It is
a good time to make friends, learn new skills and take calculated risks. Moreover,
colleges and universities are a good practical investment, as they help to prepare young
people for a changing world.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #28 Coffee and Donuts
"Let's go for coffee!" All over North America friends like to meet at the coffee shop. Here
people sit and talk about the day's business, news and sports, personal concerns, shop
talk, or simply gossip. Coffee shops have an informal atmosphere that encourages
conversation. You don't have to dress up either! Students drop in wearing T-shirts and
blue jeans, and sit beside businessmen wearing suits and ties. Many coffee shops are
open 24 hours a day, including Sundays and holidays. That way, people who work at
night or who have trouble sleeping can drop in at any time.
Because coffee and donuts are relatively inexpensive, people feel comfortable sitting for
a while, knowing that they are not spending a lot of money. Although coffee and donuts
are the main items sold at coffee shops, many also serve other beverages and desserts,
and sometimes a light lunch. Many patrons have a favourite kind of coffee or other drink
and will drive past other coffee shops to go to one that serves the flavour they like.
Visitors from other countries are often surprised at how roomy these coffee shops can
be. Some are as large as regular restaurants. Having a nice bit of space around them
encourages people to relax. Some people arrange regular dates and meet every day, or
every week, at the same time. For example, retired friends may get together every
weekday morning at 10:00 am. Others stop every morning at the drive-in line to get their
coffee for work. Even people who have coffee machines at home or at work like to go to
coffee shops to get a special kind of coffee or a favourite treat.
It might seem that the business owners would not make much money just selling a few
items, but in fact, many coffee shops do extremely well, especially if they are located in a
busy traffic area. Then business tends to be steady all through the day. Not only do
people come in and sit down, but there is usually a lot of take-out business as well.
People go to coffee shops not only to socialize with family and friends, but also to
discuss business or treat their employees to a snack. Others go there to read the
newspaper or a favourite magazine. Some people even go there to do work. This article
was written in a coffee shop!
Of course, people who come here usually like coffee and donuts. Coffee is the favourite
hot drink in North America, but most shops also serve tea, hot chocolate and cappuccino,
as well as some other cold beverages. Donuts are usually round, and are small deep-
fried breads with various toppings. Most donuts have a hole in the middle. Even these
"holes," which are punched out of the donut, can be sold separately, as a kind of mini-
donut.
Everywhere you go in North America, you will see coffee shops. So take half an hour to
stop in and relax. You'll enjoy the great North American "coffee break!"
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #29 David Livingstone ? Medical Missionary
During the reign of Queen Victoria (1837-1901), British people traveled around the whole
world. They charted the seas, mapped out distant countries and studied plants, animals
and people. They also claimed many lands for England. This kind of international travel
was made easier by improved transportation and communication. New inventions such
as steamships, trains, telegraphs and telephones made long distances seem smaller.
Of course, people had different reasons for going to distant lands. Some were
businessmen who saw economic opportunities overseas. Soldiers wanted fame and a
chance to enlarge the British Empire. Big-game hunters wanted to be the first to shoot
strange animals and bring back trophies to England. Scientists intended to study
unknown animals and plants. Missionaries planned to be the first to introduce
Christianity to faraway people.
In 1836 a young Scotsman called David Livingstone began to study medicine in Glasgow.
Livingstone intended to become a medical missionary. This means that he would be a
doctor, as well as a preacher and teacher.
Livingstone (1813-1873) came from a poor family. From an early age, he had worked 14
hours a day in a clothing factory for very little pay. But he was determined to learn. He
took his books with him to the factory and read as he worked. Then, after work, he would
go to his teacher to learn more.
Livingstone's goal was to teach faraway people about Jesus. However, unlike some
missionaries, he was also interested in science, geography and exploring. He had
planned to go to China in 1839, but because of the Opium Wars no missionaries were
being sent there. Instead, he asked to go to South Africa.
Europeans had traveled around the coasts of Africa for hundreds of years. But very few
white people had traveled inland. A missionary named Robert Moffatt who had begun a
mission at Kuruman in the interior inspired Livingstone.
Livingstone arrived in Kuruman in 1841. This was the farthest outpost of white settlement,
and no one seemed to want to go further inland. Livingstone felt that the missionaries
should go to the Africans, rather than waiting for the Africans to come to them. With a
fellow missionary he set out. When they came to an African tribe, they would talk to the
chief and ask permission to preach to his people. Livingstone would also set up a tent
and treat the people who had diseases. After a while, he would move on to the next tribe.
Once Livingstone learned the Bantu language he would talk to many Africans. But
sometimes he needed interpreters. There were many diseases, including malaria and
sleeping sickness. Livingstone suffered much of his life from river fever. He was also so
weak that he rode on the back of an ox.
Livingstone wanted to stop the slave trade. At this time, the slave trade was the most
profitable business in Africa. Livingstone hoped that if other kinds of trade were
developed, then slavery could be abolished. In order to open up trade, he wanted to find
an easy route into the center of Africa.
Livingstone kept going further into the interior. He was probably the first European to
cross the Kalahari Desert before reaching Lake Ngami in present-day Botswana. Not long
after, he traveled further inland. He explored the sources of the Zambesi and Kasai rivers
and eventually reached the west coast of Africa at Luanda, Angola.
Livingstone was being criticized for neglecting missionary work in order to explore.
Livingstone replied that he was opening up the continent for missionaries. Meanwhile, he
was becoming famous as a great explorer.
The British government commissioned him to explore the Zambesi River. They hoped
that ships could sail up the river into the interior. Unfortunately, the Zambesi had too
many rapids. However, Livingstone did find a route up the Shire River to Lake Nyassa. He
continued to struggle against the slave trade, which was now being taken over by Arabs.
Livingstone died in Africa in 1873. He was the first white man to explore Botswana,
Zimbabwe, Zambia, Malawi and surrounding areas. He was not only a great explorer, but
also a fine doctor and a good missionary. Nowadays, the countries that Livingstone
visited are nearly all Christian--just as he hoped they would be.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #30 Favourite Cookies
North Americans are known for their "sweet tooth." This means that they like snacks with
lots of sugar. Americans drink a lot of coffee, tea and hot chocolate, and usually they
have something sweet with their drink. Cookies are one of America's favourite desserts.
The word "cookie" comes from a Dutch word meaning "little cake." People from Europe
brought their favourite recipes with them when they came to America. The English
brought their custom of having tea in the afternoon. Usually with their tea they would
have cakes or biscuits. Biscuits are usually hard wafers like, for example, ginger snaps.
In fact, the Italian slang word for Englishman is "cake eater."
In the early days, all cookies were homemade. But, in the late nineteenth Century,
biscuits began to be manufactured in large quantities by machine. In 1912, the National
Biscuit Company (Nabisco) in the U.S.A. introduced Oreo cookies. This cookie has a rich
cr?e vanilla filling between two crispy chocolate wafers. This product was designed to
meet the demand for an English-style biscuit. Oreos were good to dunk in a drink, to eat
whole, to eat in parts, or to use in cooking. Oreos have become both America's and the
world's favourite commercial cookie. New varieties of Oreos are added regularly to the
original product.
Although commercial biscuits like Oreos are very popular, many people prefer home-
baked ones. In fact, there is a whole line of commercial cookies called "home-style,"
which try to imitate homemade cookies. The most popular cookie in America can be
either bought in a package or baked at home. These are chocolate chip cookies.
Ruth and Kenneth Wakefield operated the Toll House Inn in Whitman, Massachusetts.
One day in 1930, Mrs. Wakefield ran out of baking chocolate for her baking cookies. She
broke up a chocolate bar and added the pieces to her cookie mix. She expected that the
chocolate bits would melt into the dough when she baked them. But they didn't. Soon
chocolate chip cookies were being made commercially by adding small chunks of
chocolate to regular chocolate cookie dough. Lots of people like to make their own by
adding commercial chocolate chips to their dough.
Now chocolate chip cookies are the most popular kind of cookie in North America. Over
seven billion are eaten annually here. Half of all the cookies baked in American homes
are chocolate chip cookies.
Experiments in baking and packaging have led to new kinds of cookies. Recently, soft
cookies have become very popular. Since they are packaged in foil, they can stay fresh
and soft for many months. It seems likely that the love of cookies will be around for a
long time.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #31 Florence Nightingale
It could be said that Florence Nightingale was responsible for inventing modern nursing.
Indeed, Nightingale did open up the professions to women generally. Her example and
influence during the mid to late nineteenth Century were an important factor in opening
doors to women.
Nightingale's own life reflects many of these changes. She was born in 1820, and was
one of two daughters of a wealthy English family. Her mother was a beautiful society lady
who had once turned down a favoured suitor because he was not wealthy enough. She
wanted both her daughters to be socially popular and to marry rich and important men.
Florence's father ensured that she had a good education. But she was frustrated
because girls and women were always under parental supervision. She felt called to a life
of action, but her family insisted that she divide her time between being with her family
and attending social functions. She was not allowed to do anything on her own.
When she was 16, Nightingale said that God spoke to her and called her to do His work.
But Florence didn't know what work she was being called to do. Years passed away while
she sat with her mother and sister, or attended dances and concerts or travelled to
Europe.
Nightingale became more angry and rebellious. She offended her family and friends by
refusing to marry several prominent men who wanted to marry her. By the time she was
24, she had decided to be a nurse.
But how did one become a nurse? At that time, the profession didn't seem promising.
The only respectable nurses were those women in religious orders that ministered to the
patient's spiritual health, but were not trained in medicine. The majority of nurses were
poor, untrained women who were suspected of being too fond of men or alcohol, or both.
In fact, one hospital preferred to hire unwed mothers as nurses because they had no
reputations to lose.
Nightingale's family was horrified by her plans. Their opposition delayed her plans but
could not stop them. In 1850 she visited a hospital in Germany for the first time. In 1853,
she was appointed superintendent of a women's nursing home in London. But, Florence
was still waiting for her true calling.
In 1855, the Times of London was printing reports from the Crimean War. France and
England were fighting Russia in the Crimean Peninsula. After one allied victory, the
wounded French soldiers were well taken care of, but the wounded English soldiers were
left to die. Back in England there was a public outcry. It was Florence's opportunity. She
was soon on her way to Istanbul, Turkey, with 38 nurses.
Scutari, Turkey, was the hospital where the British wounded were brought. This so-called
hospital was a death pit, where 42 out of every 100 men died. The army was unwilling to
listen to Miss Nightingale or to let her tend the wounded. She had to wait until conditions
became so bad that the regular medical officers were overwhelmed. As soon as the army
turned to her, she immediately went to work. She had the entire hospital cleaned, a new
kitchen set up, and a good water supply obtained. The death rate dropped to 22 out of
every 1,000. Nightingale became famous overnight.
Although her efforts in the Crimean War injured her health, she continued her work back
in London. She published a 1,000-page report on medical conditions in the British Army,
several books on nursing and her own proposals and suggestions. She also set up a
training school for nurses. Long before her death in 1910, she had seen nursing become
a well-established profession. Almost single-handedly she had helped to bring about
proper treatment of the sick and injured.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #32 Harriet Tubman
Before the American Civil War, the economy of the Southern States was based on the use
of slave labour. The social and political leaders of the Old South were the plantation
owners. Many of these owned hundreds of black slaves. The slaves were mainly used to
pick crops like cotton and tobacco.
Harriet Tubman was born in 1820 in the State of Maryland. As a girl of seven, she was
sent into the fields to work with the adult slaves. The slaves worked from sunrise to
sunset picking the crops. Often they sang songs while they worked.
Slaves were not taught to read or write. It was feared that reading and writing would help
slaves to escape the plantations. Harriet Tubman was illiterate. Later in life, when she
was in danger of being captured, she picked up a book and pretended to read it. This
fooled the bounty hunters.
When she was 15, Harriet helped another slave to escape. The overseer was so angry
with her that he hit her over the head with an iron weight. Harriet was knocked
unconscious for many days. All the rest of her life she suffered from headaches and
sudden sleeping spells.
Harriet escaped from the plantation to Philadelphia, Pennsylvania. Since Pennsylvania
was not a slave state, Harriet was fairly safe there. She was able to return secretly to the
plantation and bring the rest of her family to freedom.
There were already people working to bring black slaves up from the South to freedom.
These people, both white and black, used the language of the railroad. Escaped slaves
were called passengers, safe houses were called stations, and the guides were called
conductors. Harriet soon became a conductor in the Underground Railway.
In 1850, the American government passed a second Fugitive Slave Act. This put more
pressure on Northern States to return escaped slaves to the South. Because of this, the
Underground Railway went further north to Canada.
In 1793, Upper Canada (Ontario) had passed a law, bringing a gradual stop to slavery. In
1834, slavery was abolished in the whole British Empire. A lot of escaped slaves had
come to Canada before 1850, but now nearly all escaped slaves tried to go there.
Harriet Tubman rented a house in St. Catharines, Ontario. This provided a shelter for new
arrivals. Harriet made about eleven trips from Canada to the U.S.A. during these years. In
all, she brought back about 300 people.
Escaped slaves had to travel by night and suffered hardships in bad weather. They had
to hide during the day wherever they could. Harriet did not allow any passengers to turn
back. That might endanger the whole Underground Railway.
When the slave owners heard about Harriet, they offered a reward for her capture. But no
one caught her, or turned her in. When the Civil War broke out in 1861, she acted as a
spy for the Northern States. After the war, she married a black American soldier, Nelson
Davis. In 1869, a book was written about Harriet Tubman.
Black slaves knew Harriet as "Moses." The Bible tells the store of how Moses led the
people of Israel out of slavery in Egypt. He led them north to Palestine. In the same way,
Harriet Tubman delivered many of her people from slavery and led them north to freedom.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #33 Hernias Repaired Here
A hernia occurs when there is a tear or weakness in the muscle layers of the abdomen.
This allows the intestines to push forward into the gap. Usually the person feels some
discomfort, and may notice an egg-shaped swelling. In a few cases, the muscle layers
may clamp down on the protruding intestine, and cut off its oxygen supply. This can
result in death, if medical help is not readily available.
Hernias are more common in men than women, and are often related to lifting heavy
materials. Although most hernias are not a serious threat to health, they usually get
worse over time. The only cure is surgery to repair the cut, tear or weakness.
As with any surgery, time in hospital is usually required for recovery. This proved to be a
problem in Canada during World War II. Many young men were declared unfit for military
service because they had hernias. During the war, there was a shortage of doctors and
beds for hernia repair.
A Toronto doctor, Dr. Edward Shouldice, decided to address this problem. He personally
operated on seventy of these young men, using a technique of his own. This "Shouldice
Technique" allowed the patients a quicker recovery time than the usual method. It also
had a much lower rate of complications and failures.
After the war, Dr. Shouldice opened his own hernia clinic for the public. In 1953, a second
hospital was started in Thornhill, just north of Toronto, and today all surgery is done
there.
The Shouldice Hospital is located on a beautiful piece of land with a valley on one side
and a golf course on the other. The large grounds have wonderful gardens and flowering
trees. There are nature paths for patients to walk on. The building itself is not a regular
hospital, but more like a hotel or residence, where patients can play the piano, shoot pool,
play shuffleboard, or practice their putting.
The hospital now has 89 beds, and an average of 30 hernia operations are performed
daily. Since all the surgeons are specialists, their level of skill is very high, and less than
1% of operations need to be corrected. (The worldwide rate of failure is around 20%.)
For patients, the good news is that everything at the hospital is directed to repairing their
hernia, and aiding their recovery as quickly as possible. The staff encourages its patients
to walk and exercise within four or five hours of surgery. Patients usually stay on for
several more days, until they are fully recovered and ready to go home. Shouldice's best
advertisements are his satisfied customers.
Hernia patients come not only from Canada and the United States, but also from many
countries of the world to receive the best possible treatment. Shouldice remains the
most famous hospital in the world devoted entirely to the repair and treatment of hernias.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #34 Julie Andrews
Julie Andrews, born Julia Elizabeth Wells, was born on October 1, 1935. She lived in a
small town called Walton-on-the-Thames in England, which is south of London. Her
father Ted Wells was a teacher, and mother Barbara was a pianist and piano teacher. She
also played piano for her sister's dancing school. Julie learned ballet and tap as a toddler
from her Aunt Joan Morris. By the time Julie was three, she could read and write. When
Julie was four, her parents divorced, and Barbara married Ted Andrews (a performer
during the war and an excellent tenor). He soon began giving Julie singing lessons. At
seven years of age, Julie had an unbelievable range of four octaves. She soon changed
her last name to "Andrews," the last name of her stepfather.
As she grew older, Julie became one of England's most popular performers. In early
childhood, Julie loved to play with her two younger half-brothers, but soon went on to
stardom. At age twelve, Julie was cast in a London play and stopped the show with her
remarkable talent. She starred in many different BBC productions during the forties.
Later, she starred in many Broadway plays such as The Boyfriend, My Fair Lady, and
Camelot. It was the latter play that Walt Disney made a special trip to New York to see,
and he decided then and there that Julie was perfect for the role of Mary Poppins in the
film of the same name. Mary Poppins was the high-spirited, magical nanny of Jane and
Michael Banks, two small British children. Julie also starred in many other films, such as
The Americanization of Emily, Hawaii, Thoroughly Modern Millie, and my personal
favourite, The Sound of Music. In this production she plays Maria, the lively governess of
Austrian Naval Captain Georg von Trapp's seven children: Liesl, Fredric, Louisa, Kurt,
Brigitta, Marta and Gretl. Another of Julie's talents is writing. Two of her best-known
books are The Last of the Really Great Whangdoodles, and Mandy.
Julie also has five children. A daughter, Emma Kate Walton, from her marriage to Tony
Walton; four children from her second marriage to Blake Edwards, two of whom were
from Blake's previous marriage, Jennifer and Geoffrey; and two who were adopted from
Vietnam, Amy and Joanna.
In 1998, tragedy struck Julie. She lost her extraordinary talent for singing due to surgery
on her throat in order to remove a benign tumor.
A year later, she made an attempt to sing again; however, her voice will never be the
same. Julie has recently been on Britain's Royal Honour List and is now a Dame.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #35 Potato Chips and Corn Chips
The story goes that the potato chip was invented in Saratoga Springs, N.Y. in 1853. Multi-
millionaire Cornelius Vanderbilt complained to the chef that his fried potatoes were
sliced too thickly. Chef George Crum responded by slicing the potatoes paper thin and
frying them in hot oil. The potato chip became an instant success.
Many companies have made large profits on chips. The most successful brands are
associated with the Frito-Lay Company. Herman W. Lay of Nashville, Tennessee, was
selling potato chips from the back of his car in the early 1930s. He soon became a
successful distributor for a brand of potato chips, which were made in Atlanta, Georgia.
When that company ran into financial problems, Lay arranged to buy them out. It now
became H. W. Lay and Company.
Meanwhile in Texas, Elmer Doolin was trying to sell chips made from corn dough. This
was an old Mexican recipe, which Doolin had found in San Antonio, Texas. At first, these
Fritos corn chips were made in Mr. Doolin's mother's kitchen. It took a few years before
they sold very well. Mr. Doolin moved the company to Dallas and began to expand his
market. In 1945, he granted the H. W. Lay Co. the rights to make Fritos corn chip for the
American southeast. In 1961, the two companies merged to become Frito-Lay Inc. In 1965,
Frito-Lay merged with Pepsi to become PepsiCo. Inc., one of the largest snack food and
beverage companies in the world.
In 2000, Frito-Lay sold 58% of all the snack chips in the U.S.A. In Canada and the United
States, Frito-Lay products had sales of $9.9 billion. The most popular brand was Lay's
potato chips, followed by Doritos, Ruffles, Tostitos, Cheetos, and Fritos. Internationally,
Frito-Lay has 28% of the market worldwide. That amounts to $5.9 billion annually.
Why are potato chips and corn chips so popular? Well, they are versatile. You can eat
them by themselves or with a sandwich for lunch. They can replace other forms of
potatoes and corn. They can also come in various flavours. For example, potato chip
flavours include ketchup, salt and vinegar, barbeque, dill pickle and cheddar. Potato
chips can be thick or thin, ridged or flat, spicy or bland. Chips can be made from many
things besides potatoes. There is corn dough and tortilla dough, of course. But chips can
also be made from sweet potatoes, parsnips, taro root, peppers and other vegetables.
One caution about potato chips is that they are not a good source of nutrition. Parents
who send their children to school with a bag of potato chips for lunch need to remember
that these are just a snack. Because snack chips usually contain a lot of fat, they can
also lead to weight gain. It is better not to eat snack chips too often, and not to eat them
instead of healthier foods.
In Canada nearly $2 billion is spent on snack food every year and half of this is spent on
chips. People are always looking for new flavours to try. Spicy chips are gaining in
popularity. The snack chip industry just keeps on growing.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Article #36 The Stratford Festival
The Shakespearean festival in Stratford, Ontario, is one of the greatest theatrical festivals
in the world. This is the story how this small town, which was far from any theatrical
centers, became so important for drama. For most of its history, Stratford was the county
town for the local farming region. It was also a railway center. But it was hardly known for
the arts.
An Irishman who opened an inn there founded Stratford in 1832. He called his roadhouse
"Shakespeare's Inn," after England's great dramatist. Soon the little town became known
as Stratford, after the town in England where Shakespeare was born. The local river was
likewise called the Avon after the English river.
The little town grew gradually and became the local center for government and law.
Stratford people seemed to enjoy the association with Shakespeare. Many streets were
given Shakespearean names such as Arden Park, Portia Boulevard, Romeo Street and
Viola Court. Local schools received names such as Hamlet Public School or Falstaff
School. Still, there was no attempt at Shakespearean theatre in Stratford, Ontario.
In 1913, the Canadian Pacific Railway threatened to take over the town. They proposed a
railway line running through the center of Stratford, which would have taken over much
of the town's parkland. The townspeople voted down this proposal. Instead, they
expanded the parkland along the Avon River. These parks were enhanced with gardens
and, in 1918, a pair of swans was added. These swans were an imitation of the swans on
English rivers.
In 1950, it appeared that the railway would be closing some of its workshops in Stratford.
The town was looking for ideas that might lead to new employment opportunities. This
was when one citizen, Tom Patterson, suggested that the town sponsor a drama festival.
Patterson was able to get Irish director, Tyrone Guthrie, to come to Stratford in 1952.
Guthrie agreed to head up the 1953 season. Everyone in Stratford pitched in to raise the
necessary money and prepare the stage. Since there was no time to put up a building,
the plays were staged under a huge tent. Two plays were put on during a six-week
season, and with great success. In 1957, a permanent theatre was built.
The Stratford season in 2001 runs for more than six months, from late April to early
November. There are fourteen plays in production at three different theatres. Altogether
there are 668 performances, with a total attendance of 580,000 people. About 40% of the
audience comes from the United States.
Tom Patterson's plan to ease unemployment in Stratford has worked well. The festival
has helped to create nearly 6,000 jobs and generate wages and salaries of $110 million
annually. In total, the festival brings about $170 million of revenue into the Stratford area.
Of course, to the audiences who come back every year, the main attraction is seeing
some of the best Shakespearean theatre in the world. The Stratford Festival Company is
Canada's leading acting company, and many of its actors have become internationally
known.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #37 The Two Cultures
In 1956, English writer and scientist C.P.Snow wrote an essay on "The Two Cultures." By
this, he meant that in the West there is a scientific culture and a literary culture.
Scientists do not talk very much to literary men and vice versa. Neither group seems to
know, nor want to know, very much about the other.
Snow argues that the scientific people and the literary people are moving further and
further apart. Few scientists or engineers read literature; very few writers or intellectuals
know or care anything about science.
This, Snow thinks, is a major problem in the world today. Literary culture seems to be
anti-science and anti-technology. This affects Western reluctance to train more scientists
and engineers.
The standard of living in the West, and throughout the world, depends on having
scientists and engineers. Nonetheless, relatively little effort is given to encouraging and
developing these areas of education.
Westerners, who are part of the literary culture, do not encourage or understand the
scientific revolution. As a result, they are insensitive to the desire of Third World peoples
to improve their lives through technology.
Snow talks about how the standard of living in England has improved since 1800. Snow's
grandfather did not go far in school, but did learn to read and write. Living in 1900, he
realized that he was better off than his grandfather who lived in the early 1800s. Snow's
great-great-grandfather was a farm labourer who didn't know how to read or write. Snow
feels that a similar transformation could happen even in very poor countries. It could
happen in a short time if the West supplied capital and engineers.
Snow believes that it is the industrial revolution that has transformed the West. This is
what has allowed the farm labourers to go to school and to learn employable skills. In
1800, only a small proportion of society could expect to live well. Now nearly everyone
has access to education and training. The same industrial revolution can happen in Third
World countries. It is the only way to improve the lot of the poor.
Snow agrees that most scientists and engineers do not read novels or cultivate the arts.
However, he doesn't consider this to be as dangerous as when literary people ignore
science and technology. Science and technology are too important to our standard of
living to be ignored; our education systems have to be changed to reflect our need of
them.
Snow's article was quite controversial. Not everyone agreed with him that science and
technology are being ignored by our educational system. But Snow certainly has a point
when he says that scientific people and literary people view the world differently. These
two different mindsets often lead to conflict in the workplace. Snow may be right that it is
too easy for literary-minded students to ignore science, and scientifically minded
students to ignore literature.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Article #38 The War That Both Sides Won
Today, the 3000 mile boundary between Canada and the United States is known as "the
longest undefended boundary in the world." But for three years in a row--1812, 1813 and
1814--U.S. armies invaded Canada. When both sides failed to win a clear victory, and the
costs of the war kept growing, the two countries decided that peace was the best policy.
On June 18, 1812, the United States declared war on Great Britain. The United States had
proclaimed their independence from Britain in 1776--36 years earlier. There were still bad
feelings between the two countries. Great Britain was not treating the United States as an
equal independent country. British ships were stopping American ships from trading with
Europe. British sailors went aboard American ships looking for deserters from the British
Navy. If an American sailor could not prove that he was an American, he was taken to
work for the British.
At the same time, the population of the United States was expanding. Americans wanted
to move west into lands held by various American Indian tribes. Some Americans felt that
Britain was encouraging the Indians to fight them and was supplying guns to the Indians.
In 1812, Canada was made up of a small number of British colonies just north of the
American border. Americans felt that it would be easy to take over Canada; then
Canadian land would provide homes for their growing population. Since Americans
outnumbered Canadians ten to one, the U.S. government thought that no one in Canada
would dare to oppose them. Moreover, Britain was fighting a terrible war in Europe
against Napoleon, the Emperor of France, and could not spare any troops to help defend
Canada.
But, in 1812, Canada had one advantage over the U.S.A.--good leadership. British
General Isaac Brock had served in Canada for ten years. He knew how to inspire both his
own soldiers and the ordinary people of Canada to fight for their country. He was a bold
and energetic leader who moved quickly to attack American positions before they could
attack him.
Brock found a valuable ally in the American Indian Chief Tecumseh. Tecumseh had been
trying to unite the scattered groups of Indians to fight together against American
expansion. He convinced the Indians that their best chance for success was to join the
British and Canadians against the Americans. Although both Brock and Tecumseh were
killed in battles, their example continued to inspire the defenders of Canada to fight
against the American invasions. Before the end of 1814, all American forces had been
driven out of Canada.
By 1814, Britain had defeated the French Emperor Napoleon. Now it was the turn of the
United States to be invaded. A large British force attacked the heart of the United States,
and burned the government buildings at Washington. Another British force attacked the
U.S.A. near the mouth of the Mississippi River, but it was defeated at the Battle of New
Orleans.
Both sides were tired of fighting by this time, and a peace treaty was signed on
December 24, 1814. This agreement restored everything to the way it had been when the
war began. Although this really meant that no one had won the war, both sides claimed
victory. The Americans felt that they had gained full recognition of their independence.
Britain would no longer board their ships, or encourage the Indians to fight them.
Canadians felt that they had shown Americans that they wanted to develop their own
country in their own way, separate from the United States. But the biggest result of the
war was the decision by both countries never to fight each other again.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #39 North American Death and Burial
Most people in North American die either in hospital or at home. When someone dies,
arrangements are made with a funeral home to get the body and prepare it for burial.
Funeral homes are private businesses. They usually handle most or all aspects of a
funeral, except for providing the burial plot. That usually has to be purchased separately.
Funeral homes may operate in many kinds of buildings. Old roomy private homes and
new modern one-level buildings are common types. When the funeral director receives
the body, his staff embalms it so it will not decay quickly and will look lifelike at the
funeral service. For one or two days before the burial, friends, relatives and
acquaintances are invited to visit the funeral home and pay their respects to the dead
person. The deceased person is usually dressed in their best clothes, and lying on their
back in a coffin. A coffin is a large wooden or metal chest designed to hold the body.
Members of the dead person's immediate family usually act as hosts for the funeral home
visitation. They greet the mourners and talk to them about the deceased. Usually, there
are happy photographs of the dead person near the coffin. Gifts of flowers also surround
the coffin. Usually the mourners are asked to sign a guest book.
The funeral service may take place at a church, if the deceased person wanted that.
Frequently, however, the service is held at a chapel at the funeral home. Attending a
funeral is considered a sign of respect, and people will often travel a long distance to
attend. Usually friends and relatives will take a day off work for the occasion. Notices are
put in the newspaper for several days before, so that people will know when to come.
A minister or priest usually conducts the funeral service. There will be hymns, prayers,
and perhaps a sermon, like a regular church service. Sometimes, the minister will speak
at length about the dead person. Sometimes, a member of the family does this.
Opportunity is allowed for other people to talk about their memories of the dead person.
At the end of the service, the coffin is wheeled out to a waiting car, called a hearse, which
drives the dead person to the burial place. The mourners go to their cars and follow the
hearse to the cemetery.
At the cemetery, a hole has already been dug to receive the coffin. Usually there is a
short ceremony at the grave. Sometimes, flowers are put on top of the coffin as it is
lowered into the grave. A handful of soil is tossed on the coffin, indicating burial. Usually
the mourners leave before the cemetery workers cover the coffin with earth. Then the
mourners may all go back to a church hall or restaurant for a meal.
A funeral can be quite costly. Even an inexpensive coffin can be several thousand dollars.
Sometimes, the deceased will be placed in an expensive rental coffin for the visitation
and funeral, but buried in a less expensive coffin. Even so, a full funeral rarely costs less
than $5,000, and usually quite a lot more. And this does not include the price of the burial
plot or the stone grave marker. Sometimes poor people are buried at government
expense.
It is traditional in North American to bury the whole body in the ground. However,
cremation is becoming more popular. The advantage of cremation is that it is less
expensive, uses less land, and it appeals to people who don't want an elaborate funeral.
Some people may wonder why so much attention is paid to a dead person. But funerals
are really for the living. They are a way of saying goodbye to the dead person and
receiving mutual support and encouragement from friends and family. Some funeral
homes help to organize grief counselling or support groups to grieving family members.
Usually the funeral service is performed in the Christian tradition and refers to the hope
of resurrection or rebirth from the dead that Christians believe in. It is now becoming
common for people to plan their own funeral service before they die. And usually
attempts are made to make the service appropriate to the person who died. This makes it
more satisfying and memorable for the family and friends.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #40 Anastasia and the Russian Revoluion
The twentieth century brought many changes to traditional cultures around the world.
Some of the most radical changes occurred in the Russian Empire, which had one of the
oldest monarchies in Europe. In 1917-18 the rule of the Tsars was replaced by the world's
first communist government led by Vladimir Ilyich Lenin. No one was more affected by
these changes than Anastasia, the Tsar's youngest daughter.
Between 1895 and 1901, Tsar Nicholas II and his wife Alexandra, became the parents of
four beautiful and healthy daughters - Olga, Tatiana, Marie and Anastasia. However, since
a girl could not inherit the throne of Russia, it was important for Alexandra to give birth
to a son. Finally, in 1904, the Tsar and Tsarina had a son, Aleksei.
This event, which should have made the whole family very happy, proved to be a source
of great sorrow. Aleksei was soon found to have an incurable disease. This disease,
hemophilia, meant that Aleksei regularly suffered from uncontrollable internal and
external bleeding which left him very weak. This caused anxiety for all the family,
especially his mother and father.
The Tsar and Tsarina loved their children. The girls, who didn't have to worry about
becoming rulers, led a fairly carefree existence. Anastasia and her sisters lived in a
palace with hundreds of servants. They attended many society parties with their parents.
The most elaborate parties were the grand balls, where everyone dressed in their finest
clothes and danced all through the night.
The absolute rule of the Tsar was not popular with everybody. The majority of the
population was poor peasant farmers who could barely keep themselves and their
families alive. If they moved into the city to get jobs in the factories, they had to work
long hours for very low wages, and live in slum conditions. Popular opposition forced
the Tsar in 1905 to give up some of his power to an elected parliament.
None of the girls married. They all lived a happy life together. They moved from palace to
palace, attended by their private tutors, visiting the beach, and sailing on the royal yacht.
Anastasia was the clown of the family. She didn't like schoolwork, but she enjoyed
painting and photography. Many of her photos of the royal family in happy times survive.
Soon the Tsar's problems worsened. The Empress Alexandra worried about her son and
became ill. War with Germany broke out in 1914, and the Russians suffered many defeats
and losses. In March 1917, there was popular revolution, and the Tsar was deposed.
From that time on, the royal family was prisoners. At first, they were treated kindly, but in
November, the Bolsheviks or communists gained control of the revolution. Lenin and his
followers hated the Tsar.
The royal family had been living in Tobolsk in Siberia. Because of fears that they might
escape, they were brought back to Ekaterinburg in the Ural region. Here, after midnight
on June 19, 1918, the entire royal family was shot by the Bolsheviks.
To some, this news was too dreadful to be believed. The thought that the Tsar's lively and
beautiful daughters had been killed was too hard to bear. Within a couple of years, a
woman who went by the name of Anna Anderson appeared in western Europe. She
claimed to be Anastasia. Some believed her story and some did not.
With the fall of the Soviet Union, it was possible to investigate the murder of the royal
family. It was also possible to prove that Anna Anderson was not the real Anastasia. After
a long search, the bodies of Anastasia and Aleksei were found. They had died with the
rest of the family. A great mystery was finally solved.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #41 Australian Origins
In many countries, leading families proudly trace their ancestors back to some
significant group of people. In the U..S.A., prominent individuals may boast that their
family came over on the Mayflower in 1620.
In England, ladies and gentlemen are happy to announce that their ancestors came to
Britain with William the Conqueror in 1066. In Australia, however, many leading families
are reluctant to talk about their origins. In fact, many years ago, one Australian city
burned its early records, so that no one would know who their ancestors were. The
reason for this is that Australia began its history as a British penal colony.
In eighteenth century England, there was a large gap between the rich and the poor. To
make matters worse, many farmers had been forced off their land by powerful
landowners. These homeless people wandered to the cities, where employment was
often hard to find. Frequent wars gave temporary employment to young men as soldiers
and sailors, but when the war was over, they were no better off than before.
As a result, theft was extremely common. To protect themselves, the upper classes made
theft punishable by hanging. The problem with this was that juries were often reluctant to
hang someone for stealing something small, and might declare the person "not guilty."
For example, if a man or woman stole a loaf of bread to feed their children, the jury might
just let them go. To prevent this, the courts came up with a new category of punishment--
exile or "transportation." If the judge or jury was reluctant to sentence the accused to
death, they would ship them far away from England across the seas. However, if the
person was found back in England again, he or she would be hanged.
At first, England sent its convicts to America's Thirteen Colonies. However, when the
United States declared its independence in 1776, this was no longer possible. England
considered sending criminals to West Africa, but the land and climate were considered
unsuitable. So finally Great Britain decided to use the huge, almost uninhabited, country
of Australia. At this time, not a single European was living anywhere on the continent.
In the fall of 1786, a fleet of English ships began to take convicts on board. This process
continued till the sailing date of May 13, 1787. Many British jails had been cleared of both
male and female prisoners.
Since the convicts were technically under a sentence of death, there was little concern
for making them comfortable. At first, the convicts were chained below decks, but later
some were released when well out to sea. One man had been sentenced for the theft of a
winter coat; another for stealing cucumbers from a garden; a third for carrying off a
sheep. Among the women, one was guilty of stealing a large cheese; another of taking
several yards of cloth.
These ships known as "The First Fleet" carried 1,442 convicts, sailors, marines and
officers. The fleet finally arrived at Botany Bay on January 10, 1788. Later that month,
they moved down to Sydney Harbour. No preparations whatsoever had been made. The
forests came right up to the shore. Soon, the fleet members were cutting down trees and
trying to put up tents. It was June 1790 before further supplies arrived from England.
Meanwhile, many convicts suffered from sickness, aggravated by lack of good food.
In conclusion, Australians need not be ashamed of their origins. In time, great things
were achieved, in spite of the almost complete lack of help from the English government.
Many ex- convicts became respectable settlers who began prosperous farms and
businesses. The members of the First Fleet, whether convicts or not, deserve to be
honoured as the founders of Australia.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #42 Casa Loma
Many people visit Europe and see the old castles left from the days of knighthood. Very
few return home with plans to build their own castle. Toronto businessman Henry Pellatt
actually built such a castle - Casa Loma.
Pellatt was born in Kingston, Ontario in 1859, but the family soon moved to Toronto. His
father opened Toronto's first stock broking firm in 1866. Pellatt Sr. became part of
Toronto's financial elite. And Henry Pellatt eventually joined his father in business.
The young Pellatt was especially attracted by the military and the British armed forces.
When Henry was 18, he joined the Queen's Own Rifles, a militia unit. He was soon one of
the soldiers sent to suppress a railway strike. At 21, he was made an officer, and
gradually moved up through the ranks, eventually becoming brigadier general.
Meanwhile, Henry was learning the stock broking business. He soon showed
considerable ability at forming new companies. Electricity was a recent invention, and
Pellatt hoped to be among the foremost developers. In 1883, he founded the Toronto
Electric Light Company, and later was an owner of the Toronto Electric Railway. He also
made money as a land speculator in the Canadian West. Unlike many businessmen of the
time, however, Pellatt believed in community service. He sponsored many charitable
organizations and supported various good causes.
In spite of his business dealings, Pellatt found time to tour England and Europe regularly.
He brought back ideas for a "castle on the hill." Pellatt's castle, however, would not be a
damp, drafty castle of the Middle Ages. It would have all the latest technology.
Construction of "Casa Loma" began in 1910 and was completed in 1914. Outwardly, it
looked like a mediaeval castle, but inside it was comfortable and luxurious. There were
98 rooms, three bowling alleys, 30 bathrooms, 25 fireplaces and 5,000 electric lights. It
had an electric elevator and an indoor swimming pool. There was a library of 100,000
books, a temperature-controlled wine cellar, a shooting gallery, and a large art collection.
Pellatt ordered only the most expensive materials and employed the best craftsmen. The
cost of all this was $3.5 million, a huge sum in those days.
Pellatt and his wife liked to entertain. They often opened up Casa Loma for special events.
Sometimes, he would invite all 1,000 men from the Queen's Own Rifles over for the
weekend. The Pellatts also held parties for the staff.
Pellatt had hoped that Casa Loma would be the center of an extensive subdivision. He
hoped that wealthy people would build grand homes nearby, and so he had bought up
land near his castle. Unfortunately for Pellatt, most of the people coming to Toronto were
poor immigrants who couldn't afford large houses. Pellatt was unable to sell his land
holdings, and his income declined. In 1924, Pellatt turned Casa Loma over to the City of
Toronto because he could not pay his property tax.
All the contents of Casa Loma went on auction soon after. His $1.5 million collection of
art and artifacts sold for only $250,000. Now Casa Loma is a leading Toronto tourist
attraction. "The castle in the middle of the city" has 400,000 visitors each year. It is the
closest thing in North America to a real European castle.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #43 Charlie Brown
On October 2, 1950, a new comic strip appeared in American newspapers. The "hero" of
the strip was a round-headed kid named Charlie Brown. In the very first cartoon, two
young schoolmates watch Charlie Brown walking by, and one comments, "Well! Here
comes ol' Charlie Brown.Yes, Sir! Good ol' Charlie Brown. How I hate him!"
This comic strip was to become one of the most popular in history. Its creator, Charles M.
Schultz, drew the strip for 50 years until his death. But reruns of "Peanuts" still appear
regularly in the newspaper. What are some of the characteristics of Charlie Brown and
his friends that have made the cartoon popular?
Charlie Brown is an unlikely hero. Other kids don't like being around him because the
things he does never seem to work out properly. Kids want to be with someone who is
good-looking, popular and successful, so that they can feel a part of his success. Charlie
Brown is always worrying, hardly ever up-beat, afraid of failure, and always making
mistakes. His kite gets snagged in a tree, he needs counseling from Lucy, his dog
Snoopy is more popular than he is, and the little red-haired girl never notices him. In
short, Charlie Brown is a "loser."
Charlie Brown illustrates all the insecurities that kids have. Many of these anxieties carry
over into adult life. Sometimes, they reflect problems in the life of the comic strip's
creator, Charles M. Schulz. Schulz suffered from depression much of his life and had a
difficult time in school. He was not very popular with his classmates. Humour and
laughter are often a way of dealing with problems. And in the "Peanuts" strip, the world
can laugh at all the silly little things that people do.
Because of its honest way of dealing with problems, Charlie Brown and his friends are
more interesting than the average comic strip characters. The characters represent adult
personality types. Charlie Brown is "wishy-washy," and is afraid to do things for fear of
failure. Lucy is a pushy overbearing female, who thinks she knows it all. Linus, her
younger brother, is intellectual but insecure. He still clings to his baby blanket for
security. Schroeder is preoccupied with Beethoven's music to the exclusion of
everything else.
Sally, Charlie Brown's younger sister, combines both a romantic attachment to Linus and
a desire for material things. Peppermint Patty is a tomboy who loves baseball, but
nonetheless has a romantic crush on Charlie Brown. Snoopy, the dog, represents a cool
detached inventive individual who also relies on basic creature comforts.
These characters add up to a "human comedy." In the comic strip, we can see ourselves
and the people around us: making mistakes, getting second chances, but tending to do
the same things over again.
Behind the humour of "Peanuts" there is a serious message. Words can hurt.
Relationships are important. Truth is difficult to find. Criticism is too common. Greed can
easily overpower us. These messages are both timeless and timely.
"Peanuts" has also been turned into television specials and several movies. Snoopy
stuffed toys are popular all over the world. A huge industry has grown from a simple
comic strip. Perhaps this means that, while we all secretly want to be "winners," we
really identify more closely with the Charlie Browns of this world!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #44 Conquering Lake Ontario
In 490 B.C. the Greek runner Phidippides ran the 24 miles from Marathon to Athens to
announce an Athenian victory. His endurance was so much admired that runners ever
since have attempted to run similar long "Marathon" distances.
In the twentieth century, however, long distance swimming has also attracted attention
and admiration. To swim the English Channel or Juan de Fuca Strait between Vancouver
Island and the mainland have become challenges for both male and female swimmers.
In September 1954, some Canadian businessman from Toronto offered veteran
Californian champion Florence Chadwick $10,000 if she could swim Lake Ontario. They
felt sure that such a feat would attract large crowds. Chadwick had swum the English
Channel in both directions. However, no one - neither man nor woman - had crossed
Lake Ontario. It was a 32-mile swim through cold water and difficult currents. Two other
women also decided to take up the challenge. One, Winnie Roach Leuszler, had also
swum the English Channel. The other was a 16 year old girl named Marilyn Bell.
The swimmers traveled to the mouth of the Niagara River on the south side of Lake
Ontario. They would swim from Youngstown, in the U.S.A., and back to Toronto. Bad
weather delayed the swim for several days. During the night of September 8th the
weather cleared, and the swimmers entered the water before midnight. Guided by her
coach's flashlight, Marilyn swam through the dark water and soon passed Chadwick,
who was lifted from the water after swimming 12 miles. Leuszler made it further, but she
too eventually had to give up.
Marilyn not only had to overcome her fears of the dark, but she was attacked during the
night by blood-sucking lamprey eels. She was able to knock these off with her fist. As
dawn approached, the winds and waves increased, and Marilyn's weariness mounted.
Her coach, Gus Ryder, passed her some corn syrup on a stick, and later gave her
liniment for her tired legs. He wrote messages on a blackboard to encourage her to keep
going. Sometimes, he tricked her into thinking that she was nearer to the shore than she
was.
Marilyn fell asleep in the water twice and had to be awakened. The second time, a friend
of hers jumped into the water beside her, and swam with her for a distance.
Because Marilyn's strength was declining, she was being pushed off course by the
currents. Although the direct route was 32 miles, Marilyn swam a total of 45 miles. The
last few miles were extremely difficult. Marilyn's family and the lifeguards felt that she
should be taken out of the water. But her coach threatened to quit as her coach if the
swimmer gave up.
It was getting dark again, and the swimmer was barely conscious as she approached the
shore. Thousands of people lined the shore hoping to touch her or get a picture of her.
Marilyn's supporters had to push the crowds back so they wouldn't stop her from
touching the shore. Finally, after 21 hours in the water, Marilyn reached land. The
exhausted girl was rushed to an ambulance. She had lost about 20 pounds of her 120
pounds weight in the crossing. Finally she was able to sleep.
Huge crowds came out to see her the next day, and two days later there was a parade in
her honour through the streets of Toronto. Everyone admired the courage and endurance
of the 16 year-old girl, who became the first person to swim across Lake Ontario.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #45 Currier and Ives
Before the widespread use of photography, there was a large market for artistic
depictions of scenes and events. A process for making prints called lithography became
popular in North America during the early nineteenth century. One young artist who
mastered this technique was Nathaniel Currier (1813-1888). Currier opened his own shop
in 1834. Currier's success came when he issued prints of newsworthy events. His "Ruins
of the Merchant's Exchange" followed a great fire in New York, December 1834. One of
Currier's prints of a disastrous fire on a steamboat was published in the New York Sun in
1840.
There was also a large market for decorative prints. People who couldn't afford oil
paintings would buy colour prints to put on their walls. Some of these prints were copies
of paintings. Sometimes, Currier mentioned his source and sometimes not.
In 1852, James Merritt Ives (1824-1895) joined Currier's firm. In 1857, he became Currier's
partner. After that, the firm was known as Currier and Ives.
Altogether the firm produced about 7,000 different subjects. Small prints sold for about
25 cents, and large colour prints for about three dollars. Travelling salesmen went from
house to house selling them. Currier and Ives sometimes hired the original painters to
make the print. More often, someone from his or her own studio either composed an
original subject or copied an existing painting or drawing.
Contemporary news remained popular. Currier and Ives prints included "The First
Appearance of Jenny Lind in America" (1850), "The Fall of Richmond, Virginia" (1865),
and "The Great Fire at Chicago" (1871). A common subject was a patriotic scene from
American history. Interesting occupations such as whaling, bird hunting, trapping, fur
trading and deep-sea fishing were portrayed. Pioneer and Indian topics were in demand.
However, the most popular of all scenes were winter and holiday prints of ordinary
people enjoying life. Farm scenes, buggy rides, sleigh rides, market scenes, blacksmith's
shops, and town scenes sold well. Favourite prints included "American Forest Scene:
Maple Sugaring" (1860), "Home to Thanksgiving" (1863), "Winter in the Country" (1862),
"Life in the Country: The Morning Ride" (1859) and "American Winter Sports" (1856).
These scenes are still popular. Even today you can buy Christmas cards with Currier and
Ives winter scenes.
This collection of prints gives a remarkable picture of America between 1834 and 1907.
Although the prints are sometimes more romantic than reality, they give a lot of
information about everyday life. They depict styles of clothing, trains and boats,
buildings and bridges and popular activities. They also tell us what sorts of scenes
people at that time liked, and what their artistic tastes were.
Eventually, advances in photography made this kind of printmaking obsolete. In 1906, the
firm of Currier and Ives closed its doors. For a while, these prints were not considered
very valuable. Nowadays, however, there are many collectors, and Currier and Ives prints
once again can be found decorating North American homes.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #46 Death Valley - California
The steep mountains of southeastern California dip suddenly into a deep valley. Rain is
kept out of the valley by the high mountains, which form its western slopes. Although
mountains surround the valley, Death Valley itself is very low. In fact, its lowest point is
282 feet below sea level, the lowest point of land in North or South America.
Death Valley is about 140 miles long, but only a few miles wide. It got its name in 1849
during the California Gold Rush. Gold seekers attempted to cross Death Valley on the
way to California's gold fields, and some died of thirst there. There is hardly any water in
the Valley. The average rainfall is only a couple of inches a year. It is also one of the
hottest places in North America in the summer. Temperatures of 134"Ò have been
recorded.
As a result of this heat and dryness, Death Valley is a desert. These conditions give rise
to the Valley's most important products - mineral salts and salt deposits. One of these
products is borax, which has many industrial uses. Borax was removed from the desert
using 20 mule teams hitched in a long string. Later, a railway was built to help carry out
these minerals.
In spite of its desert conditions, Death Valley has considerable animal and plant life. Of
course, its animals and plants are those typical in desert conditions. Only on the salt
flats do plants refuse to grow. With even a small rainfall in the spring, the desert will
come alive with wild flowers.
Very few places in the world have such a contrast in heights and depths. The mountains
near the Valley are among the highest in Continental U.S.A., while the Valley itself is the
lowest elevation. Mount Whitney at 14,495 feet is less than 100 miles from Death Valley.
The climate in the Valley from October to May is generally pleasant. Since Death Valley is
now a national park, many tourists visit during this season. Now roads and hotels
provide comfortable access.
Death Valley is located close to the Nevada border. Its desert conditions are common
throughout the area of the American west just east of coastal mountains. In most cases,
heavy rain falls along the coast, but very little in the interior. Because there is no farming
and water is hard to obtain, Death Valley and similar desert areas have very few
permanent residents.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #47 Dr. Norman Bethune
Some people find their vocation early in life; others do not discover their life's work until
they are older. Norman Bethune tried many things before he fully realized his true work.
Bethune was born in Gravenhurst, Ontario in 1890. He was the son of a Presbyterian
clergyman. The family moved frequently, and many of the places they lived were close to
lakes, rivers and woods.
As a young man, Norman loved the outdoors. He became a good swimmer and skater. He
also showed that he had a strong independent streak. He hated rules, but also had a
strong sense of justice.
The young man studied science at the University of Toronto from 1909-1911. After that,
he worked for Frontier College. This was a volunteer organization where instructors did
the same jobs as the local workers during the day, and taught them English in the
evening. He then returned to Toronto to study medicine.
Early in World War I, he joined the Army Medical Corps. He reached France in February
1915, but was wounded in April and eventually returned to Canada. He went back to the
war in 1917. At the end of the war, he continued to study medicine in London, England.
While he was in England, he married a Scottish woman, Frances Campbell Penney.
Although Bethune loved her very much, their marriage ended in divorce in 1927. The
couple moved to Detroit, Michigan in 1924 where Bethune opened a medical practice. In
the middle of his growing success, he contracted tuberculosis. This was a low point in
Bethune's life. Thinking that he was going to die, he considered suicide. One day,
however, he read of a new treatment for tuberculosis and insisted that his doctors
perform the operation on him. As a result, Bethune recovered. The year was 1927.
For some years after, Bethune devoted himself to the treatment of tuberculosis patients.
However, he began to notice a pattern. Rich patients who could afford proper medical
care usually recovered. Poor patients usually died. Bethune became a supporter of
government-funded medicinal care.
Bethune admired the government-funded health system in communist Russia. He was
angry when Canada would not support his idea about Medicare. Bethune wanted to
change the world, and communism seemed like the most promising method.
In 1936, Bethune went to Spain to help the Republicans fight the Fascists. He was
appalled to see the Fascists' allies, Germany and Italy, dropping bombs on women and
children. He developed a hated for Fascism. He also decided that doctors should go to
the front, rather than wait for the wounded to be brought to them. In Spain, he developed
a blood transfusion service, which saved many lives.
Returning to North America, Bethune heard about the Japanese attack on China in 1937.
Early in 1938, he sailed for China. Bethune had joined the Communist Party. Now he went
to join the army of Mao Tse-sung in Northern China. Mao's army was suffering badly from
Japanese attacks. They had hardly any doctors or medical supplies.
Difficulties only made Bethune work harder. He soon organized a hospital, trained
medical workers, and wrote textbooks. He insisted on operating right at the front to give
the wounded a better chance of survival. He went for days without sleep and gave his
own blood to help the wounded. In November 1939, he died from blood poisoning. But
his work lived on.
In 1973, the Canadian government bought his house that he was born in and turned it
into a museum.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #48 Ebenezer Scrooge
In the story "A Christmas Carol," Scrooge is an English businessman who thinks about
nothing but money. He has no friends, and spends no time with his family. He lives alone,
eats alone, and works alone, except for his underpaid clerk, Bob Cratchit. Scrooge never
spends his money, but hoards it all, and prides himself on his frugality.
Scrooge hates Christmas. It is all nonsense to him. People spend money on food, and
gifts, and parties. Often they can't afford what they spend. Worse than that, they take a
whole day off work and so lose a chance to make more money. Scrooge is angry that he
has to give his clerk the day off with pay. He feels that he is being robbed.
Christmas is also a time when people are asked to give money to help the poor. Scrooge
is angry when two men come to his door asking for donations. Scrooge argues that he
pays taxes, which support prisons and workhouses. It is not his business to worry about
the problems of other people. Scrooge represents businessmen who see the "bottom
line" as all that matters.
Scrooge's partner Marley had died seven years earlier. He was like Scrooge in all
respects. That evening, which is Christmas Eve, Scrooge is visited by Marley's ghost.
Marley drags steel chains round about him, which contain keys, cash-boxes, ledgers,
purses and deeds. These are the things that Marley cared about when he was alive.
Marley is condemned in death to wander the world and tells Scrooge that the same fate is
likely to happen to him. However, three spirits will visit Scrooge, and if Scrooge listens to
them, he may escape his fate.
The first spirit comes and takes Scrooge back to the early scenes of his own life. He sees
himself being left behind at school while the other boys went home for the holidays.
Then his little sister arrives to tell him he could go home too. Another scene was of a
cheerful Christmas party, when Scrooge was a young man. A third scene showed him
with the girl he was planning to marry. She left him because he no longer cared about
anything but money.
The second spirit shows Scrooge what people are doing that very Christmas. He shows
Scrooge the preparations that people, even poor people, are making to celebrate
Christmas. They visit Bob Cratchit's tiny home. There they see the family cooking their
little Christmas dinner. Bob's son, Tiny Tim, has been weakened by disease, and has to
use a crutch to walk. The family is delighted with its meal, small as it is. They see other
scenes of poor people--miners and sailors --celebrating Christmas. Finally, they visit
Scrooge's nephew, and view his Christmas party and its games.
The third spirit was the spirit of Christmas Yet to Come - the Future. This spirit does not
talk but points to scenes connected with Scrooge. They overhear some businessmen
joking about someone who has recently died, but no one is going to the funeral. Scrooge
sees that he no longer occupies his usual place of business. The spirit then shows him
two women who have stolen the bedclothes, curtains, and clothes of the dead man and
taken them to a pawnbroker. The spirit takes Scrooge to the room where the dead man
died. The only people who are happy about the death are a young couple who owed him
money. The spirit then shows Scrooge the Cratchit's house, where they are mourning the
death of Tiny Tim. Finally, the spirit takes him to a churchyard, where they stand among
the graves. Then the spirit points to the name of the dead man on the tombstone--
"Ebenezer Scrooge." Scrooge is going to die, and no one will care.
Scrooge finds himself in his own bed on Christmas morning. He is resolved now to avoid
the fate that the spirits had shown him. He is delighted that he is getting a second
chance. Scrooge decides to surprise all his acquaintances, and he begins by buying a
huge goose and sending it to the Cratchits. On his walk, he meets the two men collecting
for the poor, and offers them a large sum of money. He goes on to join his nephew at his
Christmas party. The next day when Bob Cratchit comes into work, Scrooge gives him a
raise in his salary. He also takes care of Tiny Tim, so that Tim's health is recovered.
Charles Dickens' story was written at a time when governments did very little to help the
poor. Wages were very low, and many businessmen were unwilling to look after their
workers properly. Dickens points out that people like Scrooge not only make other
people unhappy, but also are usually unhappy themselves. It is possible to be a very rich
businessman, and a poor human being at the same time.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #49 Etiquette
"Etiquette" is a French word. The original meaning was "little tickets." These tickets were
given to people who were attending a public ceremony. Printed on the ticket were
instructions about how to behave on this occasion. So etiquette came to mean the way to
behave on public occasions.
Etiquette today includes how to introduce people; how to eat properly; how to dress for
different occasions; how to speak to different people; and what to do on special
occasions. Almost every part of social life can have its particular etiquette.
Sometimes, etiquette changes or seems to change. There was much behaviour attached
to courtship, such as a man holding the door open for a woman. Nowadays, some people
find this outdated. But politeness is always a good idea. It is nice to hold the door open
for the next person, whoever they are.
In fact, it sometimes seems like contemporary life encourages bad manners. Etiquette is
no longer taught to young people. Moreover, in a youth culture, young people take their
examples from other young people. As a result, good manners aren't considered
important.
The point of etiquette is to help people to get along with each other. If people behave in
an accepted manner, there is less chance of misunderstanding. Moreover, it is important
for people to think about treating other people well. If everyone does what they feel like
doing, it doesn't seem like they respect other people. Etiquette can help things to go a lot
smoother.
Manners vary from culture to culture, but the intention is the same: to treat people with
consideration. This is a way to reduce conflict.
Sometimes, we can understand where these customs come from. Originally, shaking
hands with your right hand probably meant that you weren't carrying a weapon. Taking
off your hat may originally have been taking off your helmet. This meant that you weren't
going to fight.
Nowadays, there are new areas of social life. For example, a lot of conversation now
takes place on the telephone. Perhaps because there is no traditional telephone etiquette,
some people feel free to be rude. Try to treat the person on the phone just the way you
would treat them if you were actually talking to them. Most people feel it is rude to
interrupt a conversation. But many people seem to think that it is okay to interrupt
someone talking on the phone. Children especially need to be taught not to interrupt.
The Internet also needs its own etiquette or "netiquette." Because you cannot see whom
you are talking to, and they may be thousands of miles away, it is easy to misunderstand.
Also people cannot hear the tone of your voice over the Internet. For this reason, some
people use "smilies" - little faces - to show how they are feeling. If they make a joke they
can use a smiling face, or print after their remark. This tips off the recipient that their
remark is not to be taken seriously.
Using simple words like "please" and "thank you" can make everyday life a lot smoother
and happier. Like a lot of other things, we do not realize the importance of etiquette until
it starts to disappear.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #50 Gambling
Many governments have turned to legalized gambling as a way to increase revenues.
Raising taxes has become very unpopular, and gambling can be seen as a "cash cow."
Large casinos are often considered good for areas with high unemployment. Most new
casinos include a variety of slot machines, table games, such as blackjack, and roulette
wheels.
Opponents of gambling point to problems associated with it. Crime rates go up,
especially with respect to theft and prostitution. People become addicted to gambling
and play until they are broke. Stress is put on families when one member gambles, and
the grocery and rent money are spent.
On the other hand, many people view gambling as an exciting form of entertainment.
They look forward to the opportunity to play the lottery or go to the casino. Often they
feel that they are getting good value, in terms of entertainment, for what they spend.
The truth is probably that some people can control the urge to gamble, while some
cannot. People who find gambling really exciting feel that they have to go back for that
"high," even if it means spending all their money. Many people doubt that governments
should promote gambling, since it is certain to produce addicts.
There has also been some question whether gambling is good for the local economy. If a
casino is built in an area of high unemployment, will local people really benefit? The
answer seems to be both yes and no. People may benefit if the gamblers come in large
numbers from outside the area and spend their money there. That is, if the casino is a
notable tourist attraction. On the other hand, if not many people come from outside the
area, there are few benefits. In this case, most of the gamblers are local people who are
spending the little money they have.
Gambling is especially attractive to older and retired people. Since older people don't
have much chance of making a lot of new money, the thought of winning the jackpot is
very attractive to them. Casinos regularly run buses from retirement homes so that
seniors can come and gamble. Some would see this as taking advantage of lonely people.
There are stories in the newspaper about couples leaving their children locked in the car
for six or eight hours while they gamble. One man hoped to improve his finances by
gambling, but he lost heavily. His wife found out and went gambling herself, hoping to
win some of the money back. Before long, they had to sell their house to pay their
gambling debts.
Gambling has usually been associated with organized crime. Even today, when
government agencies supervise gambling, it would appear that there is still a crime
connection. This may be because many of the best gamblers and gambling
administrators learned their trade outside of the law. Besides this, gambling
establishments attract various forms of crime to the area.
Since law and government have an important educational function, one doesn't like to
see them involved in gambling. Governments should be more than profit-maximizers.
They should be concerned chiefly with the public good.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #51 Gilbert and Sullivan
Gilbert and Sullivan are the authors of many lively and humorous operettas. These works
are the most popular of their kind, and are regularly performed today. But the two
authors are known almost as well for their arguments and disagreements. The famous
partners were very different people with very different interests.
William S. Gilbert wrote the words that Sullivan set to music. Gilbert had a special talent
for humourous verse. He loved puns, and had a very quick wit. Personally though, he
was very businesslike. He had wanted to enter the military and always had the look of a
soldier about him. He was fond of giving orders and disliked criticism of anything he did.
Arthur S. Sullivan, on the other hand, was a sensitive, emotional person, whose main
interest was music. Sullivan came from a poor family, but his musical talents and good
looks had helped him to succeed. Sullivan wanted to write serious classical music. But,
as a poor man, he needed a source of income. Sullivan also needed someone to direct
him. On his own, he had trouble deciding what to do.
Gilbert and Sullivan never became really good friends and, at the end of their lives, they
had little contact with each other. But the writer and musician needed each other. Gilbert
needed a composer who could enliven his writings for the stage. Sullivan needed
someone to write a text for his music. Sullivan, who tended to be lazy, needed someone
to push him.
A theatrical manager named Richard D'Oyly Carte arranged their first collaboration.
Gilbert visited Sullivan and read him his satire on the legal system, "Trial by Jury."
Sullivan loved the piece and quickly wrote the music. "Trial by Jury" was produced in
1875 and became the first triumph for the partners.
D'Oyly Carte decided to form an acting company, which would stage future works by
Gilbert and Sullivan. A string of successes follows: "The Sorcerer" in 1877; "H.M.S.
Pinafore" in May 1878; "The Pirates of Penzance" in December 1878; "Patience" in 1881;
"Iolanthe" in 1882; "The Mikado" in 1885; "The Yeomen of the Guard" in 1888; and "The
Gondoliers" in 1889.
In spite of these successes, the two partners were not happy. Sullivan did not like the
way Gilbert dominated their relationship. Sullivan had to write music for Gilbert's scripts.
Why couldn't Gilbert write words for Sullivan's music? Gilbert, on the other hand,
thought that Sullivan got most of the credit for the success of their operettas and that he
was overlooked.
Gilbert was the driving force in the relationship. He was always writing new scripts and
taking them to Sullivan. It was Gilbert who rehearsed the actors and supervised the
productions. Sullivan had little to do with the actual performance. He usually did conduct
the orchestra on opening night.
The amazing thing is how these two different people produced such wonderful work.
Each separately had difficulty writing something that the public wanted. Together they
were unbeatable. Gilbert's sharp and often cutting remarks were made acceptable by
Sullivan's beautiful music. Gilbert's satire might have made people angry, but Sullivan's
music calmed them down. Even when the English people were the targets of Gilbert's
criticisms, the audience went out of the theatre humming these criticisms to Sullivan's
music.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #52 Hawaii
In the middle of the Pacific Ocean, far from any land, there are the Hawaiian Islands.
These islands are the tops of a chain of volcanic mountains. Two volcanoes on the Island
of Hawaii are still active.
There are five larger islands. Kauai is to the west; Oahu, Molokai and Maui are in the
middle; and Hawaii is to the east. There are three smaller islands. Hawaii is the largest
island of the group, but Oahu has the largest population. The capital city, Honolulu, is on
Oahu.
Since the Hawaiian Islands are so far from any land, one might wonder how people
arrived there. The answer is that the first Hawaiians were very good sailors. They
travelled thousands of miles from other islands in the Pacific in canoes. To keep these
canoes stable in the ocean, they attached an "outrigger," or pontoon, to the main canoe.
Sometimes, they fastened two canoes together and put a wooden platform on top. Then
they could carry lots of people and supplies.
The first Hawaiians were Polynesians, and probably came from the Marguesas and Tahiti
in the South Pacific. They were a tall good-looking people. Their kings made rules about
how their people should live, and priests and advisors called "kahunas" enforced these.
Today the phrase "the big kahuna" means someone who is, or thinks he is, very
important.
Although Hawaii lies within the tropics, it has a very mild climate. Sea breezes keep the
weather from getting too hot, even in the summer. Many edible plants grow in abundance
there. So it was not difficult for the Hawaiians to live very comfortably without working
hard.
Captain Cook was the first European to reach Hawaii in 1778. Soon European and
American ships visited there regularly. The sailors also brought diseases formerly
unknown. By 1853, the population had dropped to 73,000 from about 300,000 when Cook
visited in 1778. Besides Europeans, people from China, Japan and the Philippines came
to live there. Soon large plantations of sugar cane and pineapples developed. As more
and more land came under western control, the native monarchy was undermined.
American plantation owners were able to arrange for United States' control of the islands.
Today, the largest industry is tourism. Since the climate is good all year round, visitors
can come at any time. When you arrive, a young Hawaiian woman will greet you. She will
put a beautiful flower necklace called a "lei" around your neck. Hula dancers entertain
tourists. Hula dancers wear skirts made of long leaves. Each dancer tells a story by
moving their arms and hands in a certain way. For meals, the Hawaiians like to dig a pit in
the ground, place wood in the pit, and then set the wood on fire. Food wrapped in leaves
is then placed on the wood, and the pit is covered with leaves and mats. A feast cooked
this way is called a "luau." These traditions nowadays are usually performed for tourists,
or on special holidays. Hawaii is the 50th state of the United States, and its people enjoy
all the advantages of the modern world.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #53 Henry Ford
Some inventions are based on simple ideas or principles. Barometers are based on the
idea that air has weight and pushes down on objects. A barometer measures this air
pressure. Evangelista Terricelli invented barometers in Italy in 1643.
Other inventions have taken longer to develop. The automobile has thousands of parts
and it took a long time to make a really useful car. Henry Ford was one of the first people
to make a reliable automobile.
In 1765, James Watt invented the steam engine. Within a few years, a Frenchman, Nicolas
Cugnot, had built a steam-powered vehicle. These steam carriages were used in England
in the 1800s. But they were big and slow. They looked like a train without the tracks. Most
people preferred to travel by train.
In Germany during the 1870s and 1880s, Nikolaus Otto and Gottlieb Daimler developed
the internal combustion engine. This ran by burning gasoline. Another German, Karl
Benz, built a gasoline-powered car.
Around the world, there were many inventors trying to build a car that would be better
than the one before. Some people thought that electric cars would become common. In
the 1890s, several inventors working in the United States developed a gasoline-powered
car that was practical for daily use.
Henry Ford was born on a farm in Michigan in 1863. As a boy, he loved to take clocks and
watches apart and reassemble them. Eventually, he went to work for the Detroit Edison
Company. In his spare time, he worked on a "horseless carriage," as the early cars were
called. In 1896, he completed a car that ran smoothly. He later sold it and made another
one. Since early cars were made by hand, they were usually quite expensive. Not only
that, but when they broke down, there were no repair shops to take them to. One had to
know how to repair a car oneself.
Henry Ford tried to make cars which would be affordable, and which would not break
down very easily. His Ford Motor Company was formed in 1903 in Detroit, Michigan.
Since many parts had to be brought together to make a car, Ford developed the assembly
line. On the line, each worker would do one specific job. When the car reached the end of
the assembly line, it was finished. In this way, many cars could be made in a single day.
The result was that Ford was able to bring the price of cars down.
Ford's "Model T" car was advertised as being "as frisky as a jack rabbit and more
durable than a mule." Since it cost hundreds, rather than thousands, of dollars, many
ordinary families were now able to buy a car. Once many people had cars, their habits
began to change. People didn't have to live next to the factories or offices that they
worked in. Going for Sunday drives or travelling to tourist sites became a common thing.
In 1905, a car drove across the United States and back again. In 1912, a car went across
Canada from coast to coast. Soon there was public pressure for good roads so that cars
could travel anywhere in North America.
Henry Ford was not the only inventor of the modern car. However, he was able to make a
car that everyone could use and afford.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #54 It Could Be a Whole Lot Better
As I was sitting in the reading room at the library, a man got up and left, commenting, "It
could be a whole lot better." I wasn't sure whether he was referring to the reading room,
the world he was reading about, or something else. I replied without thinking, "That's
always true, and always false." What I meant was that it is always possible to make little
changes to improve things. But it isn't clear ahead of time that these changes will make a
big overall improvement in a library, in the world, or in anything else.
Years ago, literary critics used to examine great writers very closely to find bad phrasing
or ungrammatical sentences. They would look at a play by Shakespeare and identify
lines that they didn't think were very good. Sometimes, they would suggest that these
lines were added by another writer, or that Shakespeare had written this part quickly
without much consideration. Sometimes, they would omit or improve on the lines. It is
doubtful that any of Shakespeare's plays were actually improved by these critics. An
entire play needs high points and low points, poetry and prose. The whole thing is
greater than all its individual parts. And changing a couple of these parts may not
improve the whole thing.
It is the same in many other areas - music, athletics, scholarship, and probably everyday
living. It is not always the singer or musician who is flawless that we admire most.
Sometimes, it is the person whose performance is not perfect, but who puts a special
energy, feeling, or enthusiasm into their work that we admire.
It is true that little things can sometimes add up to a big difference. Changing a bad habit
can make a difference in your life, and in the lives of people around you. Giving up
smoking, for example, or ceasing to criticize a family member can make an important
difference. Sometimes, however, we are only looking at the symptoms of a larger
problem.
For example, nearly everyone would agree that giving up smoking is a good idea. But if
our smoking is related to emotional problems or stress in our lives, then giving up
smoking may make us feel even worse. It may be necessary to deal with the root problem.
It can happen too that being always on the look-out for ways to improve things may
become a problem in itself. "Perfectionism" means never being satisfied with things as
they are. Especially if we are always criticizing people around us for not being good
enough, this can become a bad thing.
A popular saying in North America is, "If it ain't broke, don't fix it." This is a warning to
people who feel that their role or position involves making continuous changes in
policies, procedures, products or personnel. Sometimes, the drive for change can be
more of a personality problem than a genuine concern to make things better.
Real problems are often clearly apparent. Problems like world hunger, personality
conflicts, policies that don't work, poor levels of service, bad manners, and all kinds of
troubles are hard to ignore. They are also difficult to resolve. Perhaps that's one reason
why some people identify things as problems which are of concern to hardly anyone
except themselves.
Yes, we can make the world, and the reading room, better. But, we can also make them
worse. It takes a lot of discernment and usually some experience to know how to make a
particular thing better. There are so many things that could use improvement that it is
difficult to know where to start. This too requires some thought, not to mention prayer
and study. We can start by asking whether the thing we see as a problem is also a
problem for other people. If it isn't, then maybe our energy and attention might be better
employed elsewhere.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #55 John Chapman : American Pioneer
When the first Europeans came to North America, they found dense forests coming down
right to the shore. So thick were the forests that it is said that a squirrel could travel from
the Atlantic Ocean to the Mississippi River without once touching the ground. Clearing
these trees to make room for fields and buildings was a very difficult task for the early
settlers.
Another difficulty was finding enough food in this new land. Many European crops would
not grow in this climate. Carrying and storing seeds over a long period was also risky.
Native Indians were often helpful in teaching the settlers how to find food. But sometimes
there were no Indians nearby, or they were hostile.
John Chapman is famous today because he helped the early settlers grow one important
product - apples. Apples could be eaten fresh in the fall, or stored through the winter.
They could be made into fresh apple juice or alcoholic cider. They could be dried, or
made into applesauce. Apples also could be made into vinegar, which was very useful for
keeping vegetables from spoiling.
John Chapman was born in Massachusetts in 1774, the year before the American
Revolution began. John's father joined George Washington's army to fight for American
independence from Great Britain. While the war was going on, John's mother died. In
1780, John's father married again, and soon John had lots of young brothers and sisters.
John probably worked on his father's farm as he was growing up. Then he worked on
neighbouring farms. It may be at this time that John began to learn about apples.
After the Revolutionary War, the population of the U.S.A. was expanding. Many
Americans wanted to go west over the mountains to find land in Indian Territory. In the
fall of 1797, young John Chapman headed west into Pennsylvania. On his way, he
gathered leftover apple seeds from the cider mills that he passed. As usual, John walked
barefoot, but as he travelled snow began to fall. He tore strips off his coat and tied them
around his feet. Then he made snowshoes out of tree branches. When he arrived in the
west, he began to clear land and plant apple seeds. This began a pattern that would last
Chapman's whole life. He would travel ahead of the settlers, clear land, and then sell his
baby apple trees to the settlers when they arrived. When the area became too settled,
Chapman would move further west, and start again.
Many settlers regarded John Chapman as a strange character. He never bought new
clothes, but wore whatever old clothes came his way. But he was always welcome at a
settler's cabin. John was good at clearing land, telling stories, and growing apples. He
liked children, and children liked him. He was a religious man and would read to the
settlers about God and living together peacefully.
At this time, there was conflict between the settlers and the Indians about land. John
managed to be friendly with both groups. But John did warn the settlers if the Indians
were planning to attack them.
Every fall, John went east to gather more apple seeds. Then he would go further west
and find some empty land to plant his seeds. During the warm weather, he tended all his
fields of baby apple trees. Once they were properly grown, he sold the seedlings to
settlers. When he had earned enough money, he bought land to grow more apple trees.
In his own lifetime, he became known as Johnny Appleseed. Legends grew up about him.
It was said that his bare feet could melt snow, and that he could leap across rivers.
Johnny Appleseed never built himself a real home. He was a wanderer all his life,
travelling west to Indiana and Iowa and back east again. He enjoyed sleeping outdoors,
lying on his back, looking up at the stars and thinking about God and his world.
He died in Indiana in 1845, and no one knows exactly where he is buried. But all through
that region are hundreds of apple trees. These apple trees are the most fitting memorial
to John Chapman - the legendary Johnny Appleseed.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #56 Las Vegas, Nevada
Nevada is a large state of deserts and mountains. Since most of the land is not suitable
for farming, the population grew very slowly. In the 1950s, there were only 267,000 people
in the entire state. Today, there are nearly a million people living in the Las Vegas area
alone.
Las Vegas has become a major tourist center. It used to be a quiet little desert town of
the old west. But in the 1950s and 1960s, hotels and gambling casinos were opened. In
order to bring tourists to town, these hotels hired well-known entertainers. Soon Las
Vegas became known as a major entertainment center.
In order to promote the growth of Nevada, some activities were allowed which were
against the law in other states. These included gambling and prostitution. It was also
easier to get married in Nevada than in some other states. Over time, many other
attractions were developed.
Much of the activity in Las Vegas goes on at some 30 major hotels. Many of these hotels
provide a complete range of services and entertainment. Some of them boast 4,000 or
5,000 rooms. It is common for these large hotels to be organized around a particular
theme, such as the Middle Ages, the Arabian Nights, the movies, the circus, Paris, Egypt
or the Far East. The hotel, its restaurants, shops, lounges and entertainment reflect this
theme. For example, the Paris Las Vegas Hotel has a 50-storey replica of the Eiffel Tower.
The Luxor Hotel has a huge image of an Egyptian Sphinx and a replica of the tomb of
King Tut.
Nearly all of the major hotels also contain a casino - sometimes several casinos.
Gambling is a major reason why people come to Las Vegas. There are slot machines,
blackjack tables, and roulette wheels and much more.
Even though Las Vegas is in the desert, there is an extravagant use of water. Large
swimming pools, water slides, artificial waterfalls and huge fountains are common.
Health spas, beauty salons, fashion boutiques, specialty restaurants and malls abound.
Tennis and golf are also popular.
The lavish shows at Las Vegas are world famous. The tall dancing showgirls, like the
famous Rockettes, wear beautiful but rather skimpy costumes. Some entertainers, like
singer Wayne Newton, rarely leave Las Vegas. The pay there is good, and the audiences
are appreciative.
Near Las Vegas are other tourist sites such as the giant Hoover Dam. Behind the Hoover
Dam is the large artificial lake, Lake Mead. Further up the river is the Grand Canyon. All
these things are a short trip from the city.
Las Vegas is called the city that never sleeps. At nearly any time of the day or night, there
are casinos and shows that are open. A monorail connects many of the leading hotels.
Many people view Las Vegas as a total entertainment package. One word of caution - set
yourself a limit to how much you will spend at the casinos. Gambling can be addictive.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #57 Laura Secord
Women have often played an important role in war. They have worked in munitions
factories, made clothing and supplies, encouraged and entertained soldiers, nursed the
wounded, and acted as spies. It is rare, however, for a woman to have played a key role
in determining the course of a war. Many people believe that Laura Secord played such a
role in the War of 1812.
Laura Secord was born in the United States at the time of the American Revolution. Her
father had fought in the U.S. army against the British. But when land in the American
States became scarce, the family moved to Ontario, Canada, and so back under British
rule. Laura married into a pro-British family, and adopted their political views. So when
the War of 1812 broke out between Britain and America, her husband, James Secord,
joined the Canadian militia to defend Ontario against the Americans.
The American invasion of 1812 was defeated at Queenston Heights, and some of the
wounded were brought to Laura's house in nearby Queenston. Laura went out to the
battlefield where she found her husband, James, who was severely wounded, and
brought him home.
In 1813, the U.S. invasion was more successful. Parts of Ontario close to the U.S. border
were occupied by American troops. Local families were expected to provide room and
board for U.S. officers. It was sometimes possible, therefore, for Canadians to overhear
American officers discussing military strategy, either in their homes, or in the local
tavern.
The situation in Ontario looked desperate in the Spring of 1813. The whole province
seemed likely to fall into American hands. In June, Laura overheard talk of an American
attack on the British outpost at Beaver Dams. Her husband was still suffering from war
injuries, and she had to look after him and their children. Nevertheless, she resolved to
go to warn the British commander.
Possibly, Laura did not intend to walk the whole way herself. She hoped to be able to
pass on the news to someone else along the way. First, she would have to make up a
story to get past the American sentries. She left Queenston in early morning and walked
nineteen miles to the neighbourhood of Beaver Dams by nightfall. She still had to cross a
wide stream and climb up the Niagara Escarpment. There she came upon an
encampment of Indians who were assisting the British. Their war cries in the moonlight
terrified her, but she insisted on being taken to the British commander. Finally, one of the
chiefs escorted her to British headquarters, and she was able to tell Fitzgibbon the
American plan of attack.
When the Americans arrived in the neighbourhood of Beaver Dams, the Indians had
prepared an ambush for them. A running fight ensued between the American force of 570
soldiers and 450 Indians supporting the British. At this point, Fitzgibbon arrived with 50
British regulars. Seeing the Americans disorganized and surrounded by the Indians,
Fitzgibbon boldly demanded their surrender. By telling the American Commander
Boerstler that he was facing huge British and Indian forces, Fitzgibbon induced the
American leader to turn over his whole army to the British.
Although only small armies were involved at Beaver Dams, the battle had great
significance. Afterwards, the Americans stayed behind their walls for the rest of the year.
The U.S. government recalled their commander-in-chief. British and Canadian morale
increased, and Laura's home in Queenston was restored to British control.
Laura Secord's story was little known until 1860. She was an old woman in her eighties
when she was presented to the visiting Prince of Wales, later King Edward VII. He
awarded a gift of money for her services. Her story then became famous; today her home
in Queenston, Ontario, is an historical museum and a popular tourist attraction.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #58 Little House on the Prairie
Much of the history of North America is about how Europeans moved westward from the
Atlantic coast towards the Pacific. The first settlements began around 1600, and it was a
long time before the Europeans settled the interior. By the late eighteenth century,
however, good farmland along the east coast was becoming scarce. As the population
increased, people began thinking about all the native Indian lands further inland.
Families were quite large in pioneer days, and the oldest son usually inherited the family
farm. This meant that the other sons and daughters would have to move away when their
parents died. Often the sons would want to begin their own farm, and start their own
family. But, if there was no farmland available, or if it was too expensive to buy, they were
out of luck. One option was to move west where land was free or very cheap.
Sometimes the whole family might move if their old farm was no longer productive.
Sometimes the old farm was on poor soil, or too much farming had exhausted the soil.
Perhaps better land could be had further west.
There were other reasons for moving west. Pioneer settlers depended on wild birds, fish
and wild animals for food, furs and skins for clothing and trading, and trees for building
materials. These things became scarce in old settled areas. Out west there were lots of
animals to hunt for food, and animal skins could be traded for supplies. It seemed that it
was easier to make a living on the frontier.
Of course, there were some problems regarding moving west. Various American Indian
tribes who might fight to defend their land occupied the land. Then the land needed to be
cleared of trees and stumps before it could be planted. A log cabin and other buildings
had to be built. A well had to be dug, or a spring of water found. Settlers might also suffer
because there were no doctors, or teachers, or stores available. These things, though,
often did follow closely behind the first settlers.
A series of "Little House" books written by Laura Ingalls Wilder tells the story of her
pioneer family. The Ingalls family moved many times while Laura was a little girl. She was
born in Wisconsin in 1867; her family moved next year to Missouri; then they moved to
Kansas in 1869; the Ingalls moved back to Wisconsin in 1871; they moved to Minnesota
in 1874; her family went to Iowa in 1876; then back to Minnesota in 1877. Finally, they
moved to De Smet, South Dakota in 1879, and there the family remained.
All these moves were typical for a pioneer family - always on the lookout for better land
and other opportunities. But all these moves involved very hard work, all of which
seemed all lost when the family had to move again.
For example, when Laura's parents moved to the Kansas prairie in 1869, they had many
hardships. The family put all their belongings in a covered wagon, which measured four
feet by ten feet. Two horses pulled it, and the family dog followed along. Laura and her
sister Mary were very little girls.
The family and their wagon were nearly washed away trying to cross a small river. They
travelled through wild tall grass where there were no roads. Laura's father built a house
on the open prairie with logs he hauled from the creek bottoms. One of the nearby
settlers helped him. They also built a log stable for the horses. That was a good thing,
because the next night their little house was surrounded by a pack of fifty large wolves.
They formed a large circle around the house and howled all night.
One day while Laura's father was away, two Indians visited the house. They wanted
Laura's mother to feed them and stood silent while the food was cooking. The Indians
wore only fresh skunk skins as clothing. After the Indians had eaten all the food, they left.
The following spring, there was a large gathering of Indian tribes. Most of them wanted to
fight the settlers. For many nights, the sounds of Indian drums frightened the settlers.
One tribe opposed the plan, and finally the gathering broke up and the Indians went away.
Many other problems faced the Ingalls family. These included bad weather, prairie grass
fires, and malaria. The worst part was having to leave their new homes. The government
decided that Laura's family was living on Indian land and would have to move. So the
covered wagon was packed again, and the family travelled north. Such experiences were
not unusual for pioneers in the nineteenth century.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #59 Mutiny!!
Mutiny is a word that has brought fear to the most powerful empires in the world. Mutiny
is when soldiers and sailors refuse to obey their commanders, often killing or
imprisoning them. Mutiny can spread through whole armies and navies, throwing
governments into crisis. No wonder that nations have always taken harsh measures to
punish mutinous leaders. The ancient Romans executed every tenth man from an army
unit that had mutinied. In the British navy, mutineers were normally hanged. However,
one of history's most famous mutinies did not happen to a whole army or navy, it
happened on a single small ship, H.M.S. Bounty.
H.M.S. Bounty set sail from England in December 1787. It was a small cramped vessel,
uncomfortable during a long voyage. Its goal was to sail to the South Pacific and bring
back Tahitian breadfruit plants. The government hoped that breadfruit would provide a
cheap food for black slaves in the British West Indies.
The captain of the Bounty was William Bligh, a veteran of many voyages. His crew,
however, was largely made up of inexperienced young men. There was no room on the
ship for soldiers or marines, so Bligh, as the only commissioned officer, had the difficult
task of maintaining order.
After a long and difficult trip, the Bounty finally arrived in Tahiti in October 1788. Free
from the constraints of life aboard ship, the young men enjoyed life on the tropical island
with the friendly natives. Many of the sailors established relationships with island women.
Meanwhile, the collection of breadfruit plants for the homeward voyage continued.
In April 1789, Captain Bligh decided that it was time to return to England. The breadfruit
plants were loaded on the deck, making the ship cramped indeed. The Bounty set sail
and would no doubt have reached England again, except for the turmoil in the mind of
one of its young officers.
Fletcher Christian was 24 years old, of dark complexion, and from a good family. As the
Bounty pulled further from Tahiti, Fletcher seemed to have decided that he didn't want to
return to England. Tahiti had been an earthly paradise, and now long months of
discomfort aboard ship awaited him. He was too far from Tahiti to return by himself. He
would need the Bounty.
On April 28, 1789, some of Fletcher Christian's friends seized control of the ship. Captain
Bligh and eighteen sailors who supported him were put in a small open boat with limited
food and water. Meanwhile, Christian and his 24 followers sailed back to Tahiti.
Eventually, Fletcher Christian would sail the Bounty to the uninhabited Pitcairn Islands,
far to the south of the shipping lanes.
Meanwhile, Bligh and his loyal followers sailed in their open boat almost the width of the
Pacific Ocean. They suffered from thirst, hunger and sickness, as well as hostile natives.
Finally, they reached Timor in Indonesia in June and eventually made their way to the
capital, Batavia.
When they returned to England, Captain Bligh was first greeted as a hero. Soon, however,
public attitudes changed.
The legend began that Bligh was a cruel tyrant who had caused the mutiny by harsh
treatment of his men. Although Bligh had a temper, and was not very tactful, this does
not appear to be the whole story. In fact, it is the controversy over who is to blame for the
mutiny - Bligh or Christian - that has kept the story alive for more than 200 years.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #60 North America's Rainforest
When people think of rainforests, they usually think of the tropical jungle. But heavy rain
can also produce dense forests in temperate areas. Along the northwest coast of North
America, there are some of the largest trees in the world. This forest runs along the
Pacific Coast from Alaska down to northern California. About half of it is in British
Columbia, Canada.
Several species of trees grow to an immense size. Some grow up to 95 metres (312 feet)
high, and 12 metres (40 feet) in circumference. They may be as much as 1,000 years old.
Because the trees are so tall, the forest has various levels of growth. Small plants attach
themselves to the tall trees and may form a kind of garden in the air. Further down are
the tops of the younger trees. Closer to the ground are shrubs and bushes. Along the
ground are moss, ferns, berries and other plants.
These old forests have developed over several thousand years. The tall trees are at least
several hundred years old. This old forest has several special features. Some of the dead
tall trees remain standing and become homes for insects, birds and small animals. Trees
that fall to the ground can become "nurse logs" for new plants or trees to grow on. Trees
that fall across rivers and streams can provide natural dams, which provide quiet water
for animals to live in.
In recent years, it has become common for logging companies to "clear-cut" this old
forest. To clear-cut a forest means to go into a section of forest with heavy machinery
and cut down every tree. Sometimes, these "clear-cuts" are as large as some European
countries. Logging companies are doing this because it is a cheap method of logging.
The problem is that when an old forest is cut, it does not grow back again. Even with
replanting, companies produce a tree farm, not an old forest. The complexity of an old
forest, which grew over thousands of years, is lost forever. The old forest can shelter
many kinds of birds, mammals, fish and plants that a replanted forest cannot.
Another issue is that companies are cutting more and more old forests because they
haven't done enough replanting. As long as governments have been willing to let
companies cut old forests, neither logging companies nor governments have been much
motivated to replant the forests. As a result, most of the old forest has been cut down
and continues to be cut at a rapid rate.
This situation has also worsened because new technology allows more rapid logging.
Clear-cut logging results in erosion, which, in turn, damages the quality of rivers and
streams. This causes a decline in the salmon fishery. Animals like grizzly bears, elk and
deer are harmed by the loss of habitat. Likewise, birds that nest in the old forest, such as
bald eagles, owls, woodpeckers and various seabirds are being threatened.
Recently, public interest in the old rainforests has resulted in an increase in tourism.
People come to see these spectacular trees and the many plants and animals that
depend on them. We hope that these unique temperate rainforests will remain for many
more generations to enjoy.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #61 Peggy's Cove, Nova Scotia
Why do people travel hundreds of miles to look at beautiful scenery? And why does one
particular place attract many more visitors than similar places not far away? Peggy's
Cove in Nova Scotia, Canada, is one of those special spots that draws people from all
over the world. It is hard to explain its special charm, but any one who has been there
will know what I am talking about.
The southern-eastern shore of Nova Scotia possesses many picturesque fishing villages
and many beautiful seascapes. But one doesn't have to go very far from the capital city
of Halifax to see this special spot. There are no trees around Peggy's Cove. The
dominant feature are huge round granite rocks, many of them the size of houses. They
seem to be pushing up and out of the land and sea. Nestled inside the circle of these
rocks is a group of fishing huts. Now and then a fishing boat leaves by the little bay or
cove, in order to travel out into the great Atlantic Ocean.
For nearly two hundred years, there have been fishermen at Peggy's Cove. All around the
little harbour there are huts or "fish stores" where the fishermen do their work. Here they
bring in the fish, and clean them, wash them and salt them. The salted fish are then
stored in barrels. Nowadays, however, more fish are sold fresh than salted.
Visiting as a tourist, I wandered into one of these huts while the fisherman was busy at
his work. He explained to me that, although Peggy's Cove is a tourist destination, it is
also a working fishing village. The fishermen get no money from the tourists, but have to
take the time to talk to them and explain their work. There are, however, some tourist
shops and tea rooms in the vicinity.
Part of the charm of Peggy's Cove is that it is so small. The population has been well
under 100 people for most of its history. The buildings are mostly small dwellings, with
the lighthouse being the most prominent structure.
A good variety of fish are caught in the area, including mackerel, herring, haddock, cod
and halibut. Lobsters are also trapped nearby. However, because of over-fishing, catches
have declined in recent decades.
The plants and animals of the area are also of interest. Showy purple lupins grow close
to the ocean. They thrive on salty ground, and the closer they grow to the spray of the
ocean the better. One of the world's few carnivorous plants - the common pitcher plant -
also grows around Peggy's Cove. Its leaves trap insects, which are digested to nourish
the plant.
Common birds are the stately blue heron, which likes to fish in the marshy pools. The
heron stands several feet high and spear fish and frogs with its sharp beak. Another bird
is the osprey, or fish hawk. The osprey's keen eyes can spot a fish moving beneath the
surface of the water. It can dive swiftly, hitting the water with great speed, catch the fish
in its claws, and then fly away with its catch.
I have also seen pools close to the ocean full of large tadpoles. These tadpoles spend
several years in the water before they develop into bullfrogs. Bullfrogs, the largest
Canadian frog, have been know to eat baby ducks and small fish.
Looking over the little harbour and out toward the great ocean, one notices the contrast
between the very small and the very large. If Peggy's Cove were larger, it would be more
ordinary. As it is, it represents all the little fishing villages, where men have gone forth in
little boats to fish on the wide ocean.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #62 Prince Edward Island
Throughout history, people have dreamed about a special place, remote from the day-to-
day business world. Sometimes, they have thought of this place as an enchanted world
where the weather is always good, and food is always easy to get. Sometimes, it has
been a hidden valley in the mountains, or an island far out at sea. When the Europeans
arrived in the South Pacific, they thought that they had found it. Islands such as Tahiti
seemed about as perfect as possible. Nowadays, our cities grow larger and larger, and
people have to work harder and harder to succeed. Many people would like to escape to
a quieter, slower, more peaceful, more attractive environment.
When summer holidays come, many people travel to Prince Edward Island in Eastern
Canada. It has a mild summer climate, and hardly ever gets too hot or dry. The fields,
trees, and crops stay green all summer. In fact, P.E.I. is famous for the many shades of
green on the island. Its soil and dirt roads are red because of iron oxide in the soil. And
visitors are never far away from the blue waters of the Gulf of St. Lawrence. In late June
and early July, the roadsides are covered with large purple flowers called lupins. The
vivid colours of P.E.I. help make the province a photographer's paradise.
Prince Edward Island is almost 100 miles long and about 20 miles wide. It is small
enough that a tourist can see much of the Island in a couple of days. But there are
enough interesting things to see and do that most people like to stay longer.
One of the chief traditional occupations is fishing. At one time, fishing was an important
source of food and income for many islanders. Now the fisheries are in decline; boat
owners find it more profitable to take tourists out to fish than to fish themselves.
Lobsters and shellfish are still important to the Island, which is famous for its "lobster
suppers." Tourists can visit many picturesque little fishing villages all around the
coastline.
Farming is also important. P.E.I. is famous for its potatoes, which are exported all over
the world. Dairy farming is also common, and local ice cream is popular with tourists.
Apple orchards, grain fields, hay fields, and vegetable gardening are also widely found.
During the era of sailing ships, a lot of shipbuilding took place on the Island. But as steel
hulls replaced wooden hulls, shipbuilding moved to regions where steel was being
produced. The full impact of the industrial revolution has never hit P.E.I. Farming, fishing
and tourism have remained the chief industries. There are no large cities on the Island.
So, if young people want to go to the big city, they have to leave P.E.I. The majority of
Island people prefer to live in small towns and villages, just as their ancestors did.
Since there wasn't much industry on the Island, many people did not have a lot of money.
As a result, they "made do" with their old houses, old furniture, and old ways of doing
things. This is why visitors to P.E.I. sometimes feel like they are going back in time.
Things on the Island seem like they are still the way things were in our parents' or
grandparents' day.
Most of the people who live on the Island are descended from British immigrants in the
eighteenth or nineteenth centuries. The majority of these were from Scotland, and the
Scottish heritage remains strong. There are also some Micmac Indians and some French
Canadians, or Acadians. The Island has generally avoided social and political strife, and
this contributes to the peaceful atmosphere.
Islanders welcome people "from away" as tourists. However, some say that to be a true
Islander, you have to be born on the Island. Nonetheless, some tourists have fallen in
love with P.E.I. and have gone there to live.
A couple of years ago, a bridge was built to connect the Island with the mainland. Many
opposed this "fixed link," saying that it would destroy the special P.E.I. atmosphere. It
remains to be seen whether the Island will change, now that tourists can drive directly on
to the rich, red soil.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #63 Public Transit
Public transportation in North America varies greatly from place to place. Some large
cities like New York, Boston, Toronto and Montreal have subway systems. These same
cities usually also have train service into the city. But most towns and cities do not have
subways or trains. Some do not even have buses. Most big cities have some sort of
public bus service.
In most North American cities, people who use the buses complain about poor service.
This is partly because most people prefer to drive a car. Automobile companies spend
billions of dollars on advertising. They want to convince young people that they should
drive a car as soon as they are old enough. Even when public transportation is very good,
most North Americans prefer to drive cars. So mostly students, poor people and seniors
use buses.
The large car companies have a lot of economic and political power in North America.
They can usually convince politicians to limit the money put into public transit. Lobbying
by large car companies has been effective in closing down many railway lines. In some
cases, large corporations have bought train tracks, and torn them up so that no one
could use them again. Because of this, nearly all transportation in North America is by
car, bus or truck.
The automobile created the modern North American city. Cars allowed families to live
outside the city and drive back in to work. Since the 1920s, large numbers of Americans
have lived in the suburbs, and used cars to do nearly all their daily activities. People
drive to school, to work, to the shopping mall, to the theatre, to church and to doctors,
lawyers and dentists. Because the modern city is so spread out, it is difficult to get where
you want to go by walking, or even by bicycling.
But the automobile also causes problems. Car accidents are a major cause of death and
injury. Crowded streets and snarled traffic can lead to road rage. Frustrated drivers
sometimes get out of their cars to fight each other. Young people often use cars as super
toys. They enjoy driving very fast and take risks while driving. A high proportion of
serious accidents concern drivers using alcohol or drugs. More recently, some people
have accused cell phones of being a cause of accidents.
About half of the air pollution in North American cities is caused by motor vehicles. The
exhaust fumes from cars and trucks are part of this. The other part is that vehicles erode
the surface of the highways. Small particles are torn loose from the road and thrown into
the air as cars whiz by. Heavy trucks are particularly large contributors to particle
pollution.
Especially in hot weather, a layer of smog covers many cities. Much of this is caused by
motor vehicles. Because city roads are often crowded, the result is frequent traffic jams.
When cars are moving very slowly, bumper to bumper, it adds to air pollution.
Another problem with cars is that not everyone can afford one. The average car costs
nearly $20,000 to buy, and about $4,000 a year to operate. So cars are also a status
symbol. People with cars tend to move out of the city. As a result, downtown areas are
usually where the poorer people live.
For a long time, many people have said that governments should try to make downtown
areas more attractive to live in. This would include improving public transit, into and
inside, the cities. Then some people may move back from the suburbs. And air pollution
levels will decline.
Right now, the large automobile companies and oil companies oppose these measures.
Recently, there have been cuts to public transit in many cities. Whether these cuts
continue, or whether they get reversed, is a big political issue in North America today.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #64 Red-haired Ann
The story of Anne Shirley, the red-haired orphan, has been popular around the world for
almost a century. The opening chapters of "Anne of Green Gables" tell how a brother and
sister, living together on a farm, have decided to adopt a boy. Matthew Cuthbert is now
60 years old and needs help working the farm. They have sent away to the orphanage,
and the boy will be arriving by train.
When Matthew goes to the train station with his horse and buggy, there is no boy, only a
girl-- Ann Shirley. Anne is no ordinary girl. She has a vivid imagination and loves to talk
about things that interest her. Matthew, who is shy and quiet, takes an immediate liking
to her. When they arrive home, however, his sister Marilla is very upset. She doesn't see
what good a girl would be to them. Matthew says, "We might be some good to her."
After a while, Marilla begins to feel sorry for the thin little orphan and decides to keep her.
But Marilla finds that teaching Anne how to behave properly is quite a challenge. Anne
often does things without thinking first, and Marilla has to be vigilant to keep her out of
trouble. As time goes by, Anne becomes accepted in the community and doesn't get into
as many difficulties.
One characteristic of the little orphan is a love of big words. While she lived a life of hard
work, Anne liked to imagine beautiful things that she didn't have. This was her way of
dealing with unhappiness when she worked as a servant for unkind people. Living at
Green Gables makes her happy, but she doesn't lose her love of special words or
beautiful things.
Anne is also unhappy because she has red hair and freckles. In Anne's day, beautiful
women were thought to have light clear complexions and black hair. Her colouring
seemed unromantic. However, red hair and freckles are very common on Prince Edward
Island, where many of the people are of Scottish descent.
This story tells us a lot about how to be happy. When Matthew and Marilla stop worry
about needing a boy, and start taking care of Anne, they find that they enjoy having her
around. Their lives become much more interesting now that they have someone who
needs them. So happiness involves looking after others, and being needed by them.
There were many stories about orphans when "Anne of Green Gables" was written.
Before modern medicine, many parents died before their children were grown up. A lot of
mothers died in childbirth. Since fathers didn't usually try to raise young children in
those days, someone else had to take the responsibility.
This is what happened to Lucy Maud Montgomery, the author of "Anne." Her mother died
when she was a baby, and her father left her with her mother's parents. Montgomery's
grandparents provided a good home for her, but they were very strict and stern and
didn't have a lot of sympathy with the little girl.
In her story, Montgomery is imagining how she would have liked her own life to have
happened. What if her grandparents had been more like Matthew and Marilla? What if
they had allowed her to do more of the things she wanted to do? Wouldn't she have been
happier then?
The story shows how young children are hurt by bad treatment from the adults looking
after them. Even if the adults don't mean to be unkind, sometimes they say or do things
that make children very unhappy. "Anne" teaches parents and grandparents to
encourage their children and help them to be happy and successful.
Anne Shirley is one little person who changes a whole community and makes it better.
We all have special gifts and talents, and if we are allowed to use those abilities, they will
benefit everyone around us.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #65 Romance Novels
Novels are imaginary stories about people and events. They are written to entertain and
amuse. Two thousand years ago, Greek writers told tales of young lovers. Usually the
lovers were separated by terrible events and were reunited only after much hardship and
suffering. This plot idea is still in use today.
The most popular books for women today in North America are romance novels. Many
millions are sold every year. This means that romance publishing is big business and
very competitive. Companies survey their readers to determine the kinds of stories they
like. One survey asked readers whether or not they would like more references to sex in
their novels. Usually, romances are about love, not sex. But in today's market, publishers
are ready to give their readers what they want.
The essence of the romance is to create suspense by putting obstacles in the way of the
lovers. One simple obstacle is to make the hero and the heroine as different as possible.
For example, an Eastern schoolteacher meets a Western cowboy. Of course, at first they
don't like each other at all; but in time, they fall in love. Or a female social worker might
meet an aggressive businessman.
Quite often the heroine is a spinster who has sworn never to marry. Or perhaps she has a
special dislike for the hero and his family. The romance writer must come up with a
plausible way to bring the two together. There are a number of popular plots that lead to
marriage. Sometimes, the heroine - out of a sense of duty - will move in with the hero to
help him raise his children. Or she may be a professional nanny who moves in with a
widower.
A favourite plot is the marriage of convenience. Two people who don't like each other get
married for financial or political reasons, or for the sake of the children. Later, of course,
they fall in love. In most cases, there is some particular obstacle to marriage. Often either
the hero or the heroine already has children, and he or she doesn't expect that anyone
will want to take on their ready-made family. Sometimes, one or the other has a physical
disability, or is of a different race, class, or background. For example, the heroine may
come from a very strict and proper family, while the hero may have a dubious reputation,
or even be a criminal. The interest of the story lies in how these very different people
come together.
Usually, the hero is a very masculine type - a cowboy, engineer, military man, pirate,
gambler, etc. The heroine is usually very female, but may have tomboy or spinster traits.
She frequently has a strong personality and a temper and is described as feisty or fiery.
A good example of the two types is Rhett Butler and Scarlett O'Hara in "Gone With the
Wind."
Nearly every romance novel will contain some promotional offer to encourage readers to
order more books. Romances can be addictive, and some women read them almost non-
stop. Some romances are very well written, but the majority follows a set formula. That
way, the reader always knows what to expect.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #66 Shopping at the Mall
At one time in North America, most people shopped downtown on Main Street. Most
businesses were at the center of town. When people started using automobiles, however,
they moved away from downtown. In time, most people lived in the suburbs. Eventually,
stores and small shopping plazas were built in suburban areas. Still, most of the big
stores were downtown.
But as more and more cars were on the roads, driving and parking downtown became a
problem. There wasn't room for a lot of cars to park downtown. People also didn't want to
fight downtown traffic just to go shopping. So in the 1950s and 1960s, there was the
beginning of large suburban shopping malls and plazas.
Plazas were a row of stores attached to one another. Malls were usually a double row of
stores with a roof connecting both rows. This means that shoppers did all their shopping
inside. Large department stores and grocery stores were usually part of the mall, but
there were many smaller stores as well.
When you came to the mall and went inside, many people would get a shopping cart. You
can walk along the aisles, putting your purchases in the cart. When you are finished
shopping, you can push your shopping buggy out to the car. Many malls also have
buggies or strollers for pushing small children along.
There can be a lot of walking in a trip to the mall. In fact, some people go to the mall just
to exercise. A half dozen laps around the mall every morning amount to a pretty good
workout. However, there are always places to sit down when you get tired.
Most malls have a food court. This is an open area with a lot of tables and chairs. Usually
there are a dozen or more small restaurants circled around the food court. The
department stores often have full-size restaurants.
Malls have large parking lots. Unlike downtown, you don't pay to park at the mall. On a
busy day, finding a space close to the store can be a challenge.
Many people go to the malls when the weather is bad. During wintry weather, the malls
are busy. Likewise, in really hot summer weather, people go to the malls to get cool. The
climate there is always the same.
People don't go to the malls just to shop. They also go to meet people. Usually, you
bump into friends and neighbours there. Old people, as well as teenagers, go there to
see friends. Usually the malls sponsor special events. With lots to see and do, malls are a
popular place to "hang out."
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #67 Stephen Foster ? American Songwriter
Before radio and television, movies and recordings, entertainment was often a family or
community matter. Someone in the family could play a musical instrument, or a
neighbourhood musician would play for small gatherings. In addition, there would be
travelling groups of musicians, actors and clowns who would go from town to town.
In nineteenth century United States, one of the most popular forms of entertainment was
the minstrel show. Black slavery was still permitted in the southern states until 1865.
Even after that date, the lives of many blacks working on large farms or plantations did
not change much. They did hard physical labour in the fields, had little control over their
lives, and very little time to relax with their friends. Foster, who was born in 1826, made
this situation the background for many of his songs.
White musicians would try to imagine the feelings of black men and women working on
the plantations. They would write songs in the dialect or speech patterns that they
thought black slaves used. In these songs, the black people would be talking about their
hardships, falling in love, playing music and dancing, and finally growing old and dying.
White performers would blacken their faces and sing these songs to white audiences.
They would play musical instruments, like the banjo, a small four-stringed guitar, which
black people played often.
As a small boy, Stephen Foster had sometimes been taken to a black church by his
family's black servant, Olivia Pise. Here he first heard the melodies that inspired his own
songs. Only a couple of Foster's songs are based directly on "Negro spirituals;" but
many of his songs have the natural simplicity and emotional power of folk songs.
The youngest member of a large family, Foster showed his musical talent at an early age.
He played the flute, violin, and piano. Growing up in an energetic business family,
Stephen was expected to become a businessman. And, for a while, he worked as a
bookkeeper. All his spare time, however, was spent writing songs.
Foster attended minstrel shows and tried to get the performers to sing his songs.
Sometimes the performers would steal his songs and publish them under their own
names. Copyright laws were weak and rarely enforced, so some music publishers would
just go ahead and publish a song without paying the songwriter. Since Foster hoped to
make a living as a songwriter, this was a problem.
Foster's first hit song was "Oh! Susanna" published in 1848. It became popular with the
thousands of men from all over the United States who were heading west to the
Californian gold-rush of 1849. Unfortunately, as an unknown song writer, Foster received
no money from his early songs. He seems to have given them outright to the music
publishers, just to establish his reputation.
Foster's name, however, was soon widely known, and in 1849 he was able to afford to
give up bookkeeping, and marry the daughter of a Pittsburgh physician. During the next
five years, he earned a moderately good income from songwriting. In 1851, a daughter
Marion was born. Foster wrote many of his best-known songs at this time - "Old Folks at
Home" in 1851; "My Old Kentucky Home" in 1853, and "Jeanie With the Light Brown
Hair" in 1854.
Difficulties in Foster's marriage began fairly soon. These may have been partly due to his
strange work habits. He spent days locked in his room working on his songs. Then he
would rush out with his materials to the local music store, presumably to test out the
songs on his friends. He also became more and more addicted to alcohol. Eventually, his
wife and daughter left him. Foster died alone in a rooming house in 1864.
Immigrants to the United States brought their traditional folk songs with them. However,
there were very few typically American songs. Foster provided many songs that
expressed the life of nineteenth century U.S.A. His songs were easy to sing, and were
popular with nearly everyone. In a sense, Foster helped to create roots for American
popular music.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Article #68 Sunday Morning at Church
Every Sunday is a holiday, or half-holiday, in North America. Some stores may be open,
but banks, offices, and government services are usually closed. Sunday closing has a
Christian origin. Christians believe that Jesus Christ rose from the dead on a Sunday
morning. So Sunday is known as the "Lord's Day."
About 30 or 35% of North Americans attend church regularly on Sunday mornings. About
the same percentage attend church occasionally. At Christmas and Easter the churches
are very full, as people celebrate these two important holy days. Nearly everybody goes
to church at least three times. They are baptized or dedicated as a child. Most people are
married in a church, and many people are buried after a church service.
Church services are usually held Sunday mornings, often at 11:00 am, although there
may also be evening services provided. Most services last an hour. Their purpose is to
worship God and to help people focus on religious and moral beliefs.
The service is led by a pastor, minister or priest who usually also looks after the people
and the business of the church. It is the pastor who delivers the sermon, a twenty-minute
talk on a religious or moral matter. Usually members take part in the service. They may
lead the singing, read from the Bible, offer prayers for the congregation, take up the
collection, or act as ushers. Most churches also have a choir, a group of singers who
lead in singing the hymns.
There are many cultural traditions connected to going to church. People normally wear
their best clothing, and try to be on their best behaviour. Talking or making noise in
church is usually considered bad. This is why children often have a separate "children's
church" or Sunday school, where they can be more like children.
The Sunday service is the main weekly event at many churches. But nowadays there are
a growing number of large "super-churches" which organize all kinds of activities for
their members. These churches usually have large buildings and a large staff to plan and
lead various activities. These might include prayer group, counseling and social work,
youth programs, social action, fund-raising events, etc. Many large churches have
gymnasiums for regular sports activities.
At the same time, "house churches" are also becoming very popular. These are small
groups of people who meet at private homes. Sometimes a group will meet in a house
until they have the money to buy a church. But many people say they prefer to meet in
small groups. That way, they get to know one another better. Then they feel comfortable
sharing their problems and successes, and praying for each other. Some say that large
churches can interfere with getting close to God and other Christians.
There are many different "brands" of Christianity. The largest single denomination in
North America is Roman Catholicism. Other large Christian "brands" are Episcopalian,
Methodist, Baptist, Pentecostal, Lutheran and Presbyterian. All have slightly different
traditions and beliefs.
Although in the past, these groups have often been in conflict with one another, today
they usually cooperate in working together for their members and the community.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #69 Thanksgiving Day
Thanksgiving Day has a special meaning for Americans. Many holidays were brought
along from Europe by the early settlers, and didn't change very much. But Thanksgiving
takes on a special shape in North America. That is because of the Thanksgiving
celebrated by the early pilgrim settlers in Massachusetts in 1621.
These early settlers were from England and they were known as Puritans. This is
because they wanted to purify the state religion of England. They felt that the churches
were more concerned with politics and customs than God and worship. They were also
called Pilgrims, because they were willing to travel to other countries in order to worship
God the way they wanted to.
When the English government put some of the Pilgrims in jail, the rest left England and
went to the Netherlands. In the Netherlands, they could have their own churches.
However, it was hard to earn a living there, and at first they didn't know the language. In
time, the English king learned where they were and tried to have them arrested. So they
thought of another plan.
Pilgrim leaders like William Brewster attempted to raise money to start a colony in North
America. They would have to borrow money and pay it back later. Thirty members of the
Pilgrim church in the Netherlands voted to sail to America with their families. They
returned to England and set sail on two ships, the Speedwell and the Mayflower. When
the Speedwell appeared unable to cross the ocean, both ships returned to England. All
who still wanted to sail crowded into the Mayflower and set sail on September 6, 1620.
Many of the passengers became sick during the long voyage, and some died. They
encountered fierce storms because they were sailing late in the season.
After sixty-six days, they sighted the sandy shoreline of Cape Cod, in present-day
Massachusetts. There was disagreement between the Pilgrims and others on board ship
about what to do. So first they had to agree to a common form of government and elect a
governor. Since winter was coming, they decided to stay on the ship till spring.
About half of the remaining settlers died during that first winter. When the Mayflower
sailed back to England, only about fifty settlers were left. Nearly half of these were
children.
There were Indians in Massachusetts, but at first they were not friendly. They shot arrows
at the settlers. But one day a friendly Indian named Samoset came to visit them. He
spoke English and could tell them many things. He brought another Indian named
Squanto, who showed the Pilgrims how to plant corn. Eventually, their chief Massosoit
came, and he promised to keep peaceful relations with the settlers.
All spring and summer of 1621, the Pilgrims worked hard in the fields. They also finished
building houses and barns. In the fall, they were delighted to see that the corn and
vegetables had grown well. They decided to have a thanksgiving feast and invited their
Indian friends.
On the day of the feast, Chief Massosoit came with ninety Indians. There were turkeys,
deer meat and fish to eat. The feast lasted three days. When the food ran low, the Indians
went out to shoot more birds and animals.
The Pilgrims and Indians competed in races, wrestling, shooting and other games. The
Pilgrims addressed prayers and thanks to God for providing food, shelter, freedom of
religion and friendly Indians in this new land.
Ever since 1621, Thanksgiving celebrations include memories of that special occasion.
Today, turkeys, cranberries, corn and squash are usually part of the Thanksgiving meal.
In the United States, Thanksgiving Day is a national holiday. It is celebrated every year on
the fourth Thursday in November.
In Canada, where the harvest is earlier, Thanksgiving is celebrated on the second
Monday of October. The celebration always includes giving thanks for the good things
that people have received, especially for food and families. Along with this goes the
Thanksgiving meal, when so many good things are eaten.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #70 The Calgary Stampede
The "Wild West," as we know it from Hollywood westerns, did not last a long time. Its
height was from about 1865 to 1885, or only twenty years. By 1885, there were railways
across the plains, fences had been built around farms and ranches and lawmen were on
the lookout for any troublemakers. Not only that, but by 1885 nearly all the buffalo had
been killed, and most of the Indians were on reservations.
Still the "Wild West' had captured the imagination of the reading public. A former buffalo
hunter and Indian scout, Buffalo Bill Cody, decided to take advantage of his fame as a
cowboy. In 1883, he organized "Buffalo Bill's Wild West Show," and toured North America
and Europe.
Alberta, Canada had been the last part of the old west to be settled. But by 1912,
ranching was being replaced by farming. The city of Calgary was itself becoming a
commercial and industrial center. Old-timers looked back fondly to the old days of
cowboys and Indians.
In 1908, the Miller Brothers' Wild West Show visited Calgary. One of the cowboys, Guy
Weadick, talked to local businessmen about putting on a rodeo and the Wild West Show.
Eventually, four Calgary businessmen put up $25,000 each to finance the event.
Weadick was a good organizer. He advertised all over the U.S. and the Canadian west for
cowboys and rodeo-riders to come. And with $25,000 in prize money, people came from
as far away as Mexico. Weadick was able to persuade the Canadian government to let
large numbers of Indians leave their reservations to attend. In fact, the Indians were a big
part of the program.
The main rodeo events were bronco riding, bareback riding, women's bronco riding,
steer roping and bulldogging. These events were based on things that working cowboys
actually did. But to make them harder, special bucking horses were brought in. One
horse named Cyclone had never been ridden long by anyone. He had thrown 127 riders
in a row.
Most of the rodeo cowboys came from the United States - from Wyoming, Oregon,
Oklahoma, Colorado and Arizona. But there were also Canadian cowboys and some
Canadian Indians competing.
Queen Victoria's son, the Duke of Connaught, was the grand marshal. Many cowboys
rode well, but no one could stay on Cyclone. On the sixth and final day, the grounds were
muddy from rain, and the horses kept slipping. Cyclone escaped from his handlers and
ran around the track. For this last bronco-riding contest, Cyclone's rider would be Tom
Three Persons. Three Persons was a Blood Indian from Southern Alberta. When Three
Persons got on Cyclone, the horse would rear up, then plunge its head down to throw the
rider. Cyclone acted as though it would topple over backwards, but Three Persons hung
on. Then it hurled itself forward with its head almost touching the ground. After a wild
ride of several minutes, Cyclone began to tire. The judges declared Tom Three Persons
the winner of the bucking bronco event. Three Persons was the only Canadian to win a
major event at that first Calgary Stampede in 1912.
Today, the Calgary Stampede continues to be the largest rodeo and Wild West show in
North America. It has many new events and attractions and still attracts the best rodeo
riders from all over North America.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #71 The Expulsion of the Acadians
The history of the Americas, from their discovery by Columbus till the founding of
modern nation states, has been the struggle among European powers for the largest and
richest sections of the continents. In particular, England and France have struggled for
control of most of North America. Many tragedies and disasters have marked this conflict,
but few have been as heart-rendering as the expulsion of the Acadians in 1755.
"Acadia" refers to what are now the Maritime Provinces of Canada - New Brunswick,
Prince Edward Island and Nova Scotia. In 1605, a French expedition under De Monts and
Champlain established an agricultural settlement at Port-Royal in present day Nova
Scotia. Although Port-Royal and other colonies had very mixed success, there was a
gradual increase of French settlement through the seventeenth century. By 1710, the
French, or Acadian, population had reached 2,100.
In 1710, Port-Royal fell to the English, and the Treaty of Utrecht in 1713 confirmed British
ownership of Nova Scotia and New Brunswick. By this treaty, the Acadians, that is the
French-speaking inhabitants, were allowed to stay or leave the country as they pleased.
The majority of inhabitants of Acadia were French and were still being influenced by
agents from France and Quebec. This made their loyalty to Britain very doubtful in time
of war. Governor Philipps attempted to get the Acadians to swear an oath of allegiance to
King George of England. And Philipps was able in 1729 to get the French settlers to
agree to a modified oath, with the understanding that they would not have to fight
against the French and their Indian allies.
The Acadians remained neutral during the fighting between Britain and France in 1744-45
in Nova Scotia. In 1749, the British established a new capital for Nova Scotia at Halifax,
and began to bring in English-speaking settlers. Because of threats from the French and
Indians, most of these settlers remained close to Halifax.
British skirmishes with the French and Indians continued, and a new war between France
and England was approaching. Governor Lawrence decided that it was time to settle the
Acadian question. He ordered the Acadians either to take an unqualified oath of
allegiance to England, or to face expulsion from the colony. At that time, in 1755, there
were troops and ships from New England in the area, and it seemed like an opportune
time to round up the Acadians and ship them out.
When the Acadians refused to take the oath which might oblige them to fight against
France, the British rounded up about 6,000 of the 8,000 Acadians, burned their homes,
and shipped them away to the British colonies of Virginia, the Carolinas, and as far as
the mouth of the Mississippi River. Several of the transport ships sank, drowning all on
board, and the Acadians died from disease and hardship.
Since the expulsion order did not come from London, it has been suggested that
Governor Lawrence had personal reasons for the expulsion. He may have been greedy
for the land and possessions confiscated from the Acadians. Others say that there was
the genuine fear for the English position in North America, and that Lawrence was only
protecting the interests of the colony.
Acadians still live in Maritime Canada today. Almost 2,000 fled into the woods and eluded
the round-up. Another 2,000 Acadians later returned from exile to take the oath of
allegiance.
Many stories were told of their sufferings. One tale relates how on the very day of his
wedding, a bridegroom was seized by the British and transported from the colony. His
bride wandered for many years through the American colonies trying to find him. At last,
when she was old, she found him on his deathbed. The shock of finding him, and his
death, soon caused her death. This is the story of Henry W. Longfellow's poem
"Evangeline."
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #72 The Florida Everglades
Southern Florida stretches south, dividing the Atlantic Ocean from the Gulf of Mexico.
Stretching further south is the Florida Keys. These coral islands are the southernmost
part of the United States.
Since much of southern Florida is close to sea level, it is very swampy. The famous
Everglades are wetlands where tall grass and bunches of trees grow. Part of these
swamps has been drained for agricultural land. The soil is rich and market gardening is
an important activity.
The Everglades that remain are too wet to be used for farming. The Everglades are a
"river of grass." The deeper water areas stay wet all year, but the shallower pools dry up
in the dry season. Some of the water has been drained off for agricultural purposes,
making the Everglades drier. Nonetheless, the best way to travel in this region is by
airboats. These high boats can go through water and sail over clumps of grass.
Besides the wet grasslands, southern Florida has smaller areas of tropical forest. These
areas of hardwood trees are called hammocks, and they are rich in animal and plant life.
Along much of the coast are mangrove trees, which provide important nesting grounds
for wild birds.
The Florida Keys stretch 200 miles from Miami southwest. These islands are tropical in
climate. Fishing and tourism are important industries.
Because of its sub-tropical nature, the animal and plant life of southern Florida differs
from other parts of U.S.A. Characteristic animals are alligators and crocodiles. Alligators
prefer fresh water and usually live inland, while crocodiles live in salt water along the
coats. Both animals are considered dangerous. Alligator wrestling is considered a sport
for the brave or foolhardy.
Probably Florida is most famous for its birds. At one time, many species were almost
extinct. Their long feathers were used on women's hats. Now the law protects them.
Florida has at least six species of herons, several egrets, wood storks, white ibises and
cormorants. Characteristic Florida birds are the purple gallinule, the anhinga, the limpkin,
flamingoes and roseate spoonbills. Many of these birds are notable for their size,
colouring and interesting habits.
Notable animals include the key deer, a miniature form of the white-tailed deer. There are
also panthers or cougars, bobcats, marsh rabbits, mangrove squirrels, round-tailed
muskrats and the manatee.
Naturally, the Everglades are home to many reptiles. Snakes are common-- both water
snakes and land species. There are four poisonous varieties. Both land and sea turtles
abound and lizards are fairly common.
Fishing is a major industry. Sports fishermen go to sea in search of trophies, such as
marlin, sailfish and tarpon. Smaller fish are caught commercially. Fresh water sport fish
include bass and gar.
After many decades of work to protect the animals and plants of the Everglades, the
region finally became a National Park in 1947. It is the third largest park in the U.S.A. and
covers one and a half million acres. Within the park live 300 kinds of birds, 30 kinds of
mammals, 65 kinds of reptiles and amphibians, and nearly 1,000 species of flowering
plants. Of course, it is a major tourist attraction.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #73 The Great Walls of China
The Great Wall of China is famous in North America, and many tourists would like to
travel there. However, most North Americans don't know very much about Chinese
history. That is changing now, as China is becoming an important subject for study in the
West.
The settled communities of China were targets for nomadic raids since earliest times. For
much of its early history, China was not fully unified. However, Shih Huang, who died in
210 B.C., united the whole country. Then he set about defending China from the northern
nomads. It seems likely that there had been defensive walls in the north before. However,
Shih Huang had a wall constructed across the entire north of China. This defensive wall
extended for almost 2,000 miles and had 25,000 towers. Such walls were very expensive
to build. They also required huge numbers of men to construct them, and later to defend
them.
Even so, the Great Wall did not stop nomadic invasions altogether. Not long after Shih
Huang's death, a tribe called the Huns crossed the wall. The Emperor Hu Ti, who
expanded Chinese power beyond the Wall, defeated them.
Centuries later, the Mongols to the north of China were united under Genghis Khan. The
Mongols attacked China, and Kublai Khan, grandson of Genghis, became the first non-
Chinese emperor of China in 1279. Eventually, the Chinese rebelled and overthrew their
Mongol rulers. Nonetheless, the Mongols remained a threat. In 1449, they destroyed a
Chinese army and captured the Emperor.
A new Great Wall was begun to keep the Mongols out. This is the wall which tourists visit
today and which is pictured on Chinese stamps. Construction continued for 200 years.
While some parts were built of packed earth, much of the wall was built of stone, brick
and rubble. This is why it took so long. Stones had to be quarried, and bricks baked and
carried to the site. Labourers, peasants, soldiers and criminals were forced to work on
the wall. Large and small forts and watchtowers carefully guarded the wall. Nearly a
million soldiers were stationed along it.
The Chinese defenders lit fires when the enemy was sighted. Plumes of smoke and
cannon shots told that the enemy was advancing and how many there were. By 1644, the
new wall was almost completed.
That same year, however, an internal uprising overthrew the Emperor. This revolt was
partly caused by the high taxes demanded to pay for the wall. The Emperor's men invited
the nomadic Manchu tribe to come through the gates in the wall to help put down the
revolt. The Manchus came; but they stayed, and ruled China for several hundred years.
Since the Manchus ruled both north and south of the wall, they did not care about
maintaining it. Many parts fell into disrepair, and some completely disappeared. Today
the parts that remain are a major tourist attraction. The Great Wall of China is one of the
wonders of the world. Even if it didn't really succeed in its purpose of keeping the
northern nomads out of China.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #74 The Internet
The first working computers in the 1950s and 1960s were large mainframe machines. In
some ways, they were like large calculating machines. The U.S. government, the military
and businesses and institutions used them for specific tasks. For example, they might be
used to handle the payroll.
As more uses were found for computers, the need to transfer data from one computer to
another became a concern. In 1969, the U.S. government sponsored a program to explore
ways for computers to transfer data over telephone lines. The first Internet was created
with four computers linked together.
Of course, computer use increased beyond anyone's expectations. Standards were
developed that describe how data was to be transferred between computers. A common
language for commands and communications emerged. Operating programs such as
MS-DOS, UNIX, Macintosh and Windows came into existence.
The Internet quickly expanded beyond government and military uses. The PC became the
standard form of computer. Private agencies acted as hosts for Internet usage. Around
1982, there were 213 hosts; by 1986, there were 2,300; today, there are millions.
The role of computers expanded so quickly that the U.S.S.R., which had discouraged
computer use, found itself left behind by the U.S.A. Part of the reason for the collapse of
the Soviet Union in 1989 was that they had fallen too far behind the United States in high
tech areas to ever catch up.
One of the most popular uses of the computer is electronic mail, or e-mail. You can send
a letter by computer over the Internet to anywhere in the world in seconds or less. And it
doesn't cost anything extra. Now data can be transferred great distances almost
instantaneously.
Another major Internet use is the World Wide Web. In the early days, all web pages were
text only. In the 1990s, it became possible to make web pages interactive and multi-media.
Interactive means that readers could click on items on the web page and get more
information. They could also communicate directly with the web-page owner. Multi-media
means that web pages were no longer text only. They could also have graphics,
film/video, and audio. This has helped to turn computers into popular entertainment.
Nowadays, people spend hours every day surfing the net. However, there are some
problems. For some people, computers are addictive. Many businesses are trying to
control employees using the net during working hours. Since the Internet includes just
about every kind of information, not all of it is good. You can find directions on how to be
a criminal or a terrorist. There are scam artists who want to cheat you out of your money.
There are also aggressive, pornography salesmen, not to mention people who want to
kill your computer with viruses.
Since the Internet is not closely regulated, it is up to individual users to follow computer
etiquette. Parents need to supervise their children's use of the net. Although the Internet
has some disadvantages, many people see the net as one of the greatest inventions of
modern times.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Article #75 The Planetarium
All around the world stargazing is a popular activity. The night sky lit up with stars is one
of the most impressive scenes in nature. Besides its natural beauty, people study the
night sky for many reasons. Some believe that they can read the future in the stars.
Others think that the stars influence the weather, while some people worship the stars
and the planets.
There is a problem with stargazing. If the night is cloudy, people on the ground cannot
see the stars, also bad weather makes being outside at night uncomfortable. Besides, not
everybody wants to stay up late at night.
A planetarium is an ideal solution to all these problems. A planetarium is usually a large
dome-covered building. It has seating like a theatre. The program here is a star show. A
special projector throws a picture of the night sky on the ceiling of the planetarium
theatre. Like a movie projector, the planetarium projector can show a constantly
changing program. It can show how the stars look right now, how they looked thousands
of years ago, and how they will look in the future.
Planetariums can be both entertaining and educational. School children can go to learn
about the nine planets of the solar system, or about the various groupings of stars.
Planetariums can teach you how to find the stars and planets yourself when you are out
at night. There can also be dramatic showings about changes to the universe over time.
This is also a way to view special phenomena, like Halley's Comet, which only appears
once in a lifetime.
Planetariums can also show how ancient people viewed the skies. Shepherds, living out
under the sky, imagined that groups of stars represented wonderful people and huge
animals. Stories were told about these constellations. Sometimes, the story explained
how the people or animals became stars. For example, why Orion, the mighty hunter, is
chasing Taurus the Bull. Planetariums can project these figures on their screen.
They can also speed up changes in the heavens. It takes about 28 days for the moon to
travel through all its phases. Changes in the moon, or in the sun, can be shown easily.
Planetariums can also show the sky the way it appears in another part of the world. Or
the way it appeared on a famous historical occasion.
Special heavenly phenomena, such as a meteor shower, can also be demonstrated.
Things that appear only rarely in the real sky can be shown every night. A planetarium is
usually concerned to put in special programs to keep its audience coming back. Since
the heavens are always moving and changing, there is no shortage of ideas for
programmers.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #76 Alexander Graham Bell
The Victorian period was a time of many new inventions. Earlier discoveries, such as the
steam engine, the screw propeller, the power of electricity, and the possibility of sending
messages along a wire, were now applied to everyday life. Inventors such as Thomas
Edison and Nicholas Tesla explored new methods for harnessing electric power. Some of
the greatest discoveries were made by Alexander Graham Bell.
Bell was born in Scotland in 1847. Both his father and grandfather taught speech
methods and worked with deaf and dumb children. Alexander was also interested in this
work, especially as his mother was almost deaf. Alexander's two brothers died of
tuberculosis, and he himself contracted the disease, so his parents decided to leave
Scotland for a drier, healthier climate. They moved to Brantford, Ontario, Canada, and
lived in a roomy, comfortable house overlooking the Grand River. Today, the Bell
Homestead is an historical museum that attracts visitors from all over the world.
At that time, Canada did not have a lot of business opportunities, so Alexander found a
job teaching speech in Boston, U.S.A. But he returned to Brantford every summer. In
Boston, Bell married one of his deaf students. His father-in-law suggested that there
were good business opportunities in inventing communication devices. Bell soon
developed a method for sending more than one telegraph message at the same time.
While working on improving the telegraph, Bell and his assistant, Thomas Watson, found
a way to send the human voice over wires. On August 10, 1876, Bell sent the first
telephone message over wires strung between Brantford and Paris, Ontario - eight miles
away. The telephone caused an international sensation, with government leaders asking
to have one. But Bell didn't stop there. He worked on the recording properties of wax
cylinders and other approaches to flat phonograph records. He also developed the
photophone, which later led to the development of the motion picture sound track.
Bell worked on these inventions at his laboratory in Washington, D.C., but he didn't like
the hot humid summer weather there. So Bell began looking for a new place to spend his
summers. He decided to build a summer home in Cape Breton Island, Nova Scotia. The
Island reminded Bell of his native Scotland.
Now he had space during the summer to do experiments outside. He soon began to
experiment with flying machines. Bell designed and tested huge kites, hoping to come up
with a frame for a flying machine. Along with some enthusiastic friends, Bell also
experimented with airplanes. On February 23, 1909, one of these planes flew through the
air for half a mile. This was the first airplane flight in the British Empire. The Alexander
Graham Bell Museum at Baddeck, Nova Scotia, displays many of these inventions.
Bell was also interested in making a faster boat. Since much of a boat stays under water,
the water resistance slows the boat down. Bell thought that if you could raise the boat
out of the water it would go much faster. Working on Cape Breton Island, Bell and his
friends developed the hydrofoil, a boat that would skim the surface of the water at high
speeds. Hydrofoils are in use in many places today.
Every time people use the telephone, listen to a recording, watch a movie or television,
or ride on a hydrofoil, they owe a debt to that great inventor, Alexander Graham Bell.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #77 The Story of Anne Frank
War, persecution, and economic depression affect not only adults, but also old people,
children, babies, the sick and the handicapped. Since history is written mostly about
politicians, soldiers, intellectuals and criminals, we don't read very often about how
events affect ordinary people. Now and then a special book will shed light on what it was
like to live in the midst of terrible events. Such a book is "The Diary of Anne Frank."
Anne Frank was born in Frankfurt am Main, Germany, in 1929. Her father Otto Frank was
a businessman who moved the family to the Netherlands in 1934. In Amsterdam, Otto
started a company selling pectin to make jams and jellies. Later he began a second
company that sold herbs for seasoning meat.
Otto Frank had decided to leave Germany because of the policies and personality of the
new German Chancellor Adolph Hitler. Hitler had a personal hatred not only for Jewish
people but also for everything Jewish. He felt that one way to strengthen Germany and
solve its problems was to kill or drive out all the Jews. Hitler also felt that other groups,
such as blacks, gypsies, the handicapped, homosexuals and the chronically unemployed
should be eliminated. Then only strong healthy "true Germans" would be left.
Since Hitler had a plan to solve Germany's economic problems, he received a lot of
popular support. Very few Germans realized that he was mentally and emotionally
unbalanced and would kill anyone who got in his way.
The Frank family was Jewish, and they felt that they would be safe in the Netherlands.
However, in May 1940, Germany invaded the Netherlands and soon took over the
government. In 1941, laws were passed to keep Jews separate from other Dutch citizens.
The following year, Dutch Jews began to be shipped to concentration camps in Germany
and Poland. Just before this began, Anne Frank, Otto's younger daughter, received a
diary for her 13th birthday. Less than a month later, the whole family went into hiding.
Otto Frank had made friends with the Dutch people who worked with him in his business
operations. Now these friends were ready to help him, even though hiding Jews from the
authorities was treated as a serious crime.
Behind Otto Frank's business offices, there was another house that was not visible from
the street. Here the Franks moved many of their things. Only a few trusted people knew
they were living there. The Franks moved into these small rooms on July 6, 1942, and
they lived there with another Jewish family, the Van Pels, until the police captured them
on August 4, 1944. So, for more than two years, the two families never went outside. All
their food and supplies had to be brought to them.
During this period, Anne Frank told her diary all her thoughts and fears. Like any teenage
girl, she hoped that good things would happen to her, that she would become a writer or
a movie star. She complained that her parents treated her like a child. She insisted that
she was grown up.
She also talked about how difficult it was to live in a small area with seven other people
and not be able to go outside. She wrote about the war and hoped that the Netherlands
would soon be liberated from the Germans. Anne sometimes envied her older sister,
Margot, who was so much more mature, and who never got into trouble. She and Margot
wrote letters to each other to pass the time. Anne even had a romance with Peter van
Pels, who was seventeen.
Then all their fears came true. All the eight Jews hiding in the house were arrested and
eventually sent to the Auschwitz death camp in Poland. Although the war was ending, it
did not end soon enough for the Frank family. Only Otto Frank survived the war.
One of their helpers, Miep Gies, saved Anne's diary and kept it. After the war, Otto Frank
decided to publish it. Since 1947 more than 20 million copies have been sold in 55
languages. Anne's diary shows the terrible cost of hatred, persecution and war better
than any history book.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #78 Charlotte Church
Many years ago, a German opera impresario was asked why so many of his leading
ladies were physically unattractive. He replied, "The ones who look like horses, sing like
nightingales, and vice versa." Certainly, a good voice doesn't always go with an attractive
appearance. But in our day of media images, good looks seem very important.
Charlotte Church recorded her first album when she was 12 years old. It was called,
"Voice of an Angel." Everyone agreed that the little girl has a very big voice. And they
were delighted that Charlotte not only sounded like an angel, she also looked like one.
Her sweet schoolgirl appearance and winning smile are part of her success.
Charlotte Church was born in Cardiff, Wales in February, 1986. Music and singing are
very important in Welsh culture, and all of Charlotte's family were musical. Although
Wales is part of Great Britain, the Welsh people are very proud of their own language,
history and heritage. Now that Wales has its own parliament at Cardiff, Welsh culture is
promoted even more strongly. Charlotte sings some of her songs in the Welsh language.
Charlotte began singing along with the radio as an infant, and by the age of three she
could sing a number of popular songs. She began singing lessons when she was nine.
Charlotte first appeared on television early in 1997. This led to a number of other TV and
concert appearances. In 1998, she signed a contract with Sony to record five albums.
Since Charlotte's first album appeared, she has spent a lot of time doing promotional
tours. Since she is a schoolgirl, her two tutors travel along with her. "Voice of an Angel"
was recorded in five days in Cardiff, Wales. All the songs were ones that Charlotte
already knew and liked. These included "Pie Jesus," "The Lord's Prayer," "Jerusalem,"
and "Danny Boy." The album came out on November 9, 1998, and within a couple of
weeks was number four on the popular music charts. She recorded her second album,
"Charlotte Church," in 1999.
Travelling involves doing "showcases" for people in the music industry and the media.
This is to encourage people to promote your music. Charlotte also appeared on various
U.S. talk shows, including David Letterman and Jay Leno. She finds that she gets asked
the same questions over and over again.
Besides media celebrities, Charlotte has met many leading public figures. Since she is
Roman Catholic, Charlotte was especially excited to meet the Pope. This was after she
had been invited to sing at a Christmas concert at the Vatican. She was also asked to
sing at Prince Charles' fiftieth birthday party in 1998. She saw the Prince again in 1999,
when she sang at the official opening of the Welsh National Assembly. Queen Elizabeth
and Prince Philip talked to her too. Later that year, she sang for Bill and Hilary Clinton at
the Ford Theatre in Washington.
Something that people like about Charlotte Church is that she hasn't been spoiled by
fame. Many show business kids are loud, brash, noisy and rude. But when she is away
from the stage, the young singer leads a normal life with her family and friends. Even
when she is on TV, she comes across as an ordinary teenager, but a very nice one.
Charlotte's voice always gets comments. It seems like such a big voice for a little girl.
Very few teenagers have a powerful operatic voice like hers. Some people have found it
hard to believe that it is actually Charlotte singing.
For the most part, she enjoys her success. She likes to travel and meet new people. Los
Angeles is her favourite city, and she likes the United States and Canada. But she is
always glad to get home to Wales and be with her friends. At the moment, she goes to an
all-girl school, so she doesn't see boys very often. But, at age fifteen, an interest in boys
is likely to become a factor in her life.
Charlotte now has recorded three albums, and we can expect a fourth in 2001. She has
also written an account of her life for all her fans. It is entitled, "Voice of an Angel: My
Life (So Far)."
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #79 Christmas Holidays
In many ways, Christmas is the most important holiday in North America. It is the most
important commercial festival. Most retail stores do half of their annual business in the
six weeks or so before Christmas. Christmas is an important holiday from work and
school. Many workers take the whole week off between Christmas and New Year's Day. It
is the biggest time of the year for parties, gift-giving, home decorations and visiting.
Many homeowners compete to see who can have the best display of lights. It is also an
important time for the entertainment industry. Many Christmas movies, TV shows,
recordings, concerts and plays are produced every year for the Christmas season. It is
also the time of year when the largest number of people attend church, because
Christmas is a religious festival too. It celebrates the birthday of Jesus.
How all these different things came together to become Christmas is a long story. Why,
for example, is Jesus' birthday celebrated on December 25th? No one knows the exact
day that Jesus was born. But, Jesus was born during the Roman Empire and, for the
Romans, December 25th was a very important day.
The Romans had many gods and many religions. Two religions, both of which had one
main god, were the worship of the Invincible Sun and of Mithras. These gods were both
honoured on December 25th. Because December 25th was just after the shortest day of
the year, it was a natural time to worship the sun.
December was also a time to celebrate the end of the agriculture year. The Romans held
one of their main festivals, the Saturnalia, beginning on December 17th. It lasted for a
week. The Romans also began the custom of celebrating New Year's Day on January 1st.
So the last half of December and the beginning of January was a wonderful time for
partying and games.
The early Christians didn't know what day Jesus was born. At first, they celebrated his
birthday on January 6th. However, as most of the people in the Roman Empire were
becoming Christians, it was decided to move the date to December 25th. The celebration
lasted twelve days until January 6th, and took the place of all other festivals. That way,
people who were used to celebrating on December 25th would feel more comfortable.
As different peoples became Christian, they brought their own customs to be part of
Christmas. The people of northern Europe used evergreen trees and mistletoe as
symbols of spring and eternal life. The evergreen tree became the Christmas tree. The
mistletoe is hung from the ceiling at Christmas for couples to kiss under it. It was also in
northern Europe where the idea of Santa Claus, or Father Christmas, began.
In Roman times, there was a man who became known as Saint Nicholas. He is said to
have given gifts to the poor and provided dowries for poor girls who wouldn't otherwise
be able to marry. The idea of the gift-giving Saint became joined with the northern idea of
Spirit of Christmas festivities.
It was a poem written in 1831 by the American writer, Clement Moore, which popularized
Santa Claus throughout the world. "Twas the night before Christmas..." told the story of
how Santa visits every house in the world on Christmas Eve and brings toys for good
girls and boys. Since that time, parents have secretly bought toys for their children at
Christmas. When the children awake on Christmas Day, they find toys by the chimney, or
under the Christmas tree. They are told that Santa Claus and his reindeer brought them.
Adults also give gifts to each other at Christmas time. No wonder that the stores sell so
many things then! It is often said that Christmas is becoming too commercialized. In the
rush to get everything ready--to buy the gifts, decorate the house and tree, give parties,
visit family and friends, and attend special Christmas events--the original reason for
celebrating is sometimes forgotten. Only when people go to church, or sing Christmas
carols, or attend musical performances about Jesus' birth, do they remember that
Christmas is the birthday of Christ.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #80 Garage Sales and Yard Sales
Every Saturday morning in our part of the world - except in winter - many people drive
around the city looking for yard sales. Yard sales, or garage sales, often take place in the
driveway of someone's home, or perhaps on the front lawn. The homeowners take out all
the stuff they don't want and arrange it in front of their house. Usually, they put a price
tag on items. People driving by will stop to see if there is anything they want.
Many people spend every Saturday morning shopping at yard sales. If they find that they
have bought too many things, then they have a yard sale of their own.
Some of the shoppers are dealers who buy things for resale. Sometimes they resell them
at their own yard sales. But some dealers are professionals who run antique stores, used
bookshops, flea markets or used furniture and appliance stores. Usually the dealers will
try to get to the yard sale before anyone else. That way they have the best selection.
Often they will try to buy items for less than the price tag says. The cheaper they can buy
the item, the more profit they can make when they resell it. Their motto is, "Buy low. Sell
high."
Sometimes a merchant will boast that he paid one dollar for a glass or china cup at a
yard sale, and sold it for $100 at his store, or on the Internet. By having catalogues that
show the value of "collectibles," dealers can sometimes make large profits. Now,
however, many of the people having yard sales will try to check the value of the things
they are selling first. So it is getting harder to get a real bargain.
One reason for yard sales is that North Americans often live in big houses, which fill up
with things. People may use the basement, the attic, the spare room and the garage to
store things that they are not using. If they store things in their garage, all they have to
do is open the garage door to have a garage sale. When children grow up and move away,
the parents will often sell the children's old clothes, toys and furniture.
Another reason for yard sales is that there are a lot of things that people might like, but
don't want to pay full price for. For example, if someone likes to read novels, they may be
happy to pay one dollar for a book at a yard sale, rather than 20 or 30 dollars at a retail
store.
What sorts of things are sold at yard sales? Just about anything that you might find in a
house or a yard. There are ornaments, china, home decorations, sports equipment,
bicycles, games, dolls, toys, tables and chairs, lamps, appliances, books, records,
paintings, clothes, record players, and much more. Some items are things that were
popular a few years ago but have now gone out of fashion. This might include many toys,
books and games that relate to an old television show that is no longer being shown.
While a lot of older people go to yard sales, so do a lot of students. Students and young
people may need cheap furniture for their apartment or a bicycle to get to school or work.
They may not be able to pay full price. If you are lucky, you can find almost anything at a
yard sale. The trick is to get there early. Most yard sales are advertised to start at 9:00 am,
but dealers may arrive as early as 7:30 am. By 10:00 am the busiest part is already over,
although most yard sales go on into the afternoon. Yard sales tend to prove the common
saying that "one person's trash is another person's treasure."
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #81 Helen Keller
What would it be like to be unable to see anything, hear anything, or say anything? Life
for young Helen Keller was like that. She had had an illness before she was two years old
that had left her deaf, dumb and blind. After that, it was difficult for her to communicate
with anyone. She could only learn by feeling with her hands. This was very frustrating for
Helen, her mother and her father.
Helen Keller grew up in Alabama, U.S.A., during the 1880s and 1890s. At that time, people
who had lost the use of their eyes, ears and mouth often ended up in charitable
institutions. Such a place would provide them with basic food and shelter until they died.
Or they could go out on the streets with a beggar's bowl and ask strangers for money.
Since Helen's parents were not poor, she did not have to do either of these things. But
her parents knew that they would have to do something to help her.
One day, when she was six years old, Helen became frustrated that her mother was
spending so much time with the new baby. Unable to express her anger, Helen tipped
over the baby's crib, nearly injuring the baby. Her parents were horrified and decided to
take the last chance open to them. They would try to find someone to teach Helen to
communicate.
A new school in Boston claimed to be able to teach children like Helen. The Kellers wrote
a letter to the school in Boston asking for help. In March 1887, a teacher, twenty year old
Anne Sullivan arrived at the Keller's home in Tuscumbia, Alabama.
Anne Sullivan herself had had a very difficult life. Her mother had died when she was
eight. Two years later, their father had abandoned Anne and her little brother Jimmy.
Anne was nearly blind and her brother had a diseased hip. No one wanted the two
handicapped children, so they were sent to a charitable institution. Jimmy died there. At
age 14, Anne, who was not quite blind, was sent to the school for the blind in Boston.
Since she had not had any schooling before, she had to start in Grade One. Then she had
an operation that gave her back some of her eyesight. Since Anne knew what it was like
to be blind, she was a sympathetic teacher.
Before Anne could teach Helen anything, she had to get her attention. Because Helen
was so hard to communicate with, she was often left alone to do as she pleased. A few
days after she arrived, Anne insisted that Helen learn to sit down at the table and eat
breakfast properly. Anne told the Kellers to leave, and she spent all morning in the
breakfast room with Helen. Finally, after a difficult struggle she got the little girl to sit at
the table and use a knife and fork.
Since the Keller family did not like to be strict with Helen, Anne decided that she needed
to be alone with her for a while. There was a little cottage away from the big house. The
teacher and pupil moved there for some weeks. It was here that Anne taught Helen the
manual alphabet. This was a system of sign language. But since Helen couldn't see,
Anne had to make the signs in her hands so that she could feel them. For a long time,
Helen had no idea what the words she was learning meant. She learned words like "box"
and "cat," but hadn't learned that they referred to those objects. One day, Anne dragged
Helen to a water pump and made the signs for "water" while she pumped water over
Helen's hands. Helen at last made the connection between the signs and the thing.
"Water" was that cool, wet liquid stuff. Once Helen realized that the manual alphabet
could be used to name things, she ran around naming everything. Before too long, she
began to make sentences using the manual alphabet. She also learned to read and write
using the "Square Hand Alphabet" which was made up of raised square letters. Before
long, she was also using Braille and beginning to read books.
Helen eventually learned to speak a little, although this was hard for her because she
couldn't hear herself. She went on to school and then to Radcliffe College. She wrote
articles and books, gave lectures, and worked tirelessly to help the blind. The little girl
who couldn't communicate with anyone became, in time, a wonderful communicator.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #82 Trial By Jury
If you are a citizen of Canada or the United States, it is very likely that you will be
summoned at some time for jury duty. A letter will come in the mail, telling you to report
to a certain place at a given time. There are legal penalties for not attending, because jury
duty is considered every citizen's responsibility. Often a large number of people, perhaps
several hundred, will be summoned at one time.
When you arrive, you will join a line-up of others who are registering for duty. Eventually,
you will get to a table and talk to an official. If you have a special reason for not being a
juror, such as ill health, you may be excused at this point. Those not immediately
exempted become a part of a "jury panel." Out of this panel, a number of juries of twelve
people will be chosen. These will decide a variety of criminal cases over the next few
weeks.
What follows is the experience of one woman in a "jury pool." She went with the others
into a large courtroom where they spent the whole day. At the front of the courtroom
were the judge, and the lawyers for the prosecution and for the defence. One of the
lawyers explained what the case was going to be about. The names of the jury panel
were in a box at the front. When someone's name was called, they went up to the front of
the courtroom.
The person called up would then have a chance to explain why they couldn't serve as a
juror, if there was some reason preventing them. For example, one woman was
dismissed because she knew the accused. The first jury to be chosen was for a burglary
case. A panel member went forward and faced the accused. Then the lawyers in the trial
decided whether the juror was satisfactory to them. At lunchtime, the panel was
dismissed for an hour.
The second jury was to try someone on a charge of murder. Usually the panel was told
approximately how long the trial might be. Since jurors are not usually paid, many would
like to avoid being involved in a long trial. The woman was called forward and had to look
the man accused of murder in the eye. This made her quite nervous. Judging by her
expression, the two lawyers would decide whether they wanted her on the jury or not.
The defence lawyer would try to choose someone who seemed sympathetic to the man
accused. The prosecutor would prefer someone who was not sympathetic. The woman
excused herself by saying that she had a very young child to look after and no relatives
to help. She was allowed to go home at the end of the day.
Some people wonder whether it is fair for lawyers to dismiss jurors who may not be
sympathetic to their cases. For example, defence lawyers may try to choose young
people if they think that these will be less severe to their clients. In the case above, the
lawyer seemed to prefer women to men. This means that a lot of people are dismissed
from being jurors without a good reason.
One principle of the jury system, however, is to protect the rights of the accused
particularly well. One might say that the jury system is biased in favour of the defendant.
This is why defence lawyers have an opportunity to dismiss people who they think will
not be favourable to their clients.
Furthermore, having twelve jurors gives the defence a good opportunity for a successful
defence. If the defence attorney can raise a reasonable doubt about the guilt of his client
in even one juror, then the accused has a chance of being released. This happened in the
O.J. Simpson murder trial. There, even though there was strong evidence that Simpson
committed the crime, the defence was able to insinuate some doubts among the jurors.
Moreover, the defence lawyers may be able to appeal to the emotions of the jurors,
particularly if they can think of a way to gain sympathy for their client.
For this reason, defence lawyers are more likely to choose trial by jury over trial by judge
alone. A judge is less likely to be swayed by emotion than a jury. And a defence attorney
may also prefer a criminal trial to a civil suit. In the latter case, the client does not have to
be proven guilty beyond a reasonable doubt but will be found liable if the preponderance
of evidence is against him or her. This is why O.J. Simpson was acquitted on criminal
charges, but then found liable for damages in a civil suit.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #83 A Favourite Place
It is good to have a favorite place where you can go to be alone and relax. Sometimes,
this spot is your own room or a quiet part of the house. Sometimes, it is somewhere
outdoors away from people and busy streets. Or you may feel most comfortable in a
shopping mall or a downtown park.
Our favorite place is especially nice to go to at times of stress. When work gets too
hectic, or we have trouble with other people, then our favorite place is a refuge from
these difficulties.
My special spot is very close to where I work. It is on a busy university campus. At one
end of the university, hidden among several buildings, there is a pond. This pond is
surrounded by large rocks, which rise up like a small cliff on one side. Shooting out of
these rocks are water pipes, which create a small waterfall. The water is drawn up from
the bottom of the pond and drops back into the middle. This keeps the water from
becoming stagnant.
On the other side of the pond, there is a grassy shore and a flat stone patio. Here, in the
summer, people can sit out and have meals. Yet, very few people come here to sit;
perhaps because they are very busy with their work.
There is something very calm and pleasant about trees and grass and shade, about birds
singing and water rippling, and flowers blooming all around. Green is a relaxing color for
the eyes. Still water suggests peace. Running water seems full of life.
There is a large weeping willow tree on the grassy side of the pond. Its branches touch
the water and shade much of the pond. Rushes grow in the shallow water. The pond is
only about three feet deep. In the summer, there are beautiful water lilies in bloom over
much of the pond. Sometimes, I have counted over thirty blooms, and some flowers are
over five inches wide.
Goldfish and minnows are the pond's chief inhabitants. But there are also crawfish and
other animals. At different times there have been a turtle, a water snake, and a family of
ducks.
Behind the pond is a large glassy wall, which reflects the entire scene. One can also go
inside and view the pond, even on rainy or snowy days.
There are several gardens close to the pond. One of the gardeners told me that he could
turn the waterfall off and on. Usually on the weekends it is turned off, but if there is a
special event the waterfall is left on.
Behind the glassy wall is a cafeteria. Here, visitors to the university are sometimes taken
for meals. The students do not use it.
In the winter, the pond freezes over. Sometimes, if the winter is very cold the pond
freezes right down to the bottom. Then, most of the goldfish and minnows die. Usually,
some survive in the mud at the bottom of the pond. Occasionally, people will skate on the
pond, if the ice is smooth.
When spring comes, a lot of the old rushes and water lily leaves from the previous year
are cleared away. This makes the pond more attractive and gives the new plants room to
grow. If there are too many rushes, they are sometimes cut down in summer. Then
visitors can see the water lilies better.
Chances are that if you ever visit Brock University in St. Catharines, Ontario, you will
hear about Pond Inlet. And, if you come in the summer, you will probably see me there,
thinking about my next article.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #84 Business Ethics
What do business and ethics have to do with each other? Business is about making
profits. Ethics is about right and wrong. How are they connected? Well, business ethics
is the study of right and wrong as applied to business actions.
Some businessmen would say that there is no need for business ethics. If we don't break
the laws of the country, we have nothing to worry about. However, we can do many bad
things without breaking laws. In some countries, it would be legal for a businessman to
pollute the land, sea and air, to confine his workers to barracks and to hire children to
work in factories. But, these things may not be right. On the other hand, it may be illegal
for a businessman to do some good things. For example, his society may expect him to
treat people unequally and discriminate against some ethnic or religious groups.
In order to know what is right or wrong, we need a moral rule. This rule does not come
from business itself, but from ethics. So we need a statement of what we believe to be
right. The American Declaration of Independence in 1776 states an ethical principle: "We
hold these truths to be self-evident that all men are created equal& ." The Declaration
further tells us that all men have a right to "& life, liberty and the pursuit of happiness."
Principles such as these can be used in American politics and law to decide whether an
action is right or wrong.
Many companies have their own ethical guidelines. IBM, for example, outlines its
corporate ethics under headings such as, "Tips, Gifts and Entertainment," "Accurate
Reporting," "Fair Competition," and "Not boasting." So each employee knows what to do
or not to do in various situations.
Ethical choices are made on three levels. Individuals, by companies and by societies,
make them. An individual might choose whether or not to accept a bribe. A company
might decide whether or not to bribe government officials. A government or society
might decide whether or not to outlaw bribery. Similar principles of right and wrong
might be used at all three levels. For example, it might be decided that bribery is simply
wrong in all situations. On the other hand, it might be decided to view the situation case
by case. In other words, there is a strong ethical stand and a more tentative ethical stand.
The strong ethical stand applies when you have a basic moral principle and apply it to all
situations. For example, you might believe that it was always wrong to let workers handle
hazardous substances without any protection. The weaker stand would consider whether
it is legal to do so. If it is legal to let workers handle dangerous materials, and this
conforms to social expectations, then the weak ethical stand would say, "No problem."
As long as the law is not broken, and no one strenuously objects, then everything is okay.
However, in ethics there is a principle called the "moral minimum." This principle means
that you should never harm another person knowingly. The only exception would be to
protect some other people, or yourself. So business ethics would say that the
businessman who exposes his workers to hazardous chemicals is wrong. He is not
practicing the moral minimum.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #85 Colonial Williamsburg
Travelers in the desert or the jungle sometimes see the remains of old cities. These cities
were once large and prosperous, but something has changed. Perhaps the climate got
drier or wetter; perhaps the trade routes, which had brought merchants to the city, now
went elsewhere; perhaps enemies destroyed them; or perhaps disease or famine drove
the people away.
Other cities, which were once important, have become less so in time. Jamestown,
Virginia, the first English colony in America is now only an historic site. It began as the
capital of Virginia. But when fire destroyed the government buildings in 1699, the capital
was moved to nearby Williamsburg.
Williamsburg was an important town for many years. The British Governors lived there,
and two of them worked on the plans for the town and its buildings. The College of
William and Mary was established there in the 1690s - the second oldest college in
America. As the capital, Williamsburg contained many public buildings, including a
courthouse, a jail, a powder magazine, the governor's palace, and the government
building. Of course, there were many private houses as well.
From 1699 until 1780, Williamsburg was the capital of Virginia. Many people came there
for government and legal business. It was also a social center with dances, fairs, horse
races and auctions. The Governor and his wife provided expensive dinners and
entertainment for their guests.
Most of the important people in Virginia owned tobacco plantations. In 1612, John Rolfe
had first raised tobacco to sell to England. Soon tobacco farming was Virginia's most
important business. Most planters were able to build large houses and buy slaves to do
their work. One plantation owner is said to have owned 300,000 acres of land and 1,000
black slaves, as well as having large amounts of money.
The planters were the leaders of this colonial society, and they resented British
interference in their local government. When England imposed taxes on the American
colonists in 1765, it was a Virginian, Patrick Henry, who spoke against them. His words,
"Give me liberty, or give me death" helped to inspire the American Revolution. As
complaints about British rule increased, it was Virginians who led the rebels. George
Washington became commander of the revolutionary army, and Thomas Jefferson
drafted the Declaration of Independence in 1776.
In 1780, the capital of Virginia was moved to Richmond. Williamsburg was now simply a
small college town of local importance. Not much changed in Williamsburg for many
years. In the twentieth century, the Reverend Dr. Goodwin, who was the priest at the
Williamsburg Church, had the idea of restoring Williamsburg to the way it appeared in
colonial days. Goodwin approached John D. Rockefeller Jr. with his idea, and Rockefeller
agreed to finance the project. Beginning in 1926, the old buildings of Williamsburg were
restored to their original form. First were the college buildings, then the Raleigh Tavern,
the government building, the governor's palace and so on. Buildings that had been
destroyed over time were reconstructed from plans and descriptions.
Soon the restored buildings were opened to the public. Guides, dressed in eighteenth
century costumes, show visitors through the buildings and gardens. Visitors can also
travel to nearby tobacco plantations. Now tourists who pay admission to visit this
wonderful historic town finance much of the work of restoration and conservation.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #86 Physics: Newton s Laws of Motion and Universal Gravitation
Some of the most important ideas in physics are the laws of motion and of universal gravitation.
These laws were discovered during the 1660s by Isaac Newton, an English mathematician and
physicist. The three laws of motion and the law of universal gravitation provided a crucial starting
point for later discoveries in theoretical physics.
Let us first consider Newton's three laws of motion. The first law of motion states that every object in a uniform state of motion tends to remain in that state of motion unless an external force is applied to it. This law is also known as the law of inertia. Newton's first law means that objects tend to maintain their current velocity: objects at rest tend to stay at rest, and objects in motion tend to stay in motion.
This law seems to contradict common sense, because the objects we see tend to slow down unless
a force is applied to them; however, this deceleration is due to the force of friction that is caused by
the air, the water, or the ground. If we could study objects moving in a vacuum, those objects would
not slow down at all. The second law of motion explains the relation between the force applied to an object, the mass of an object, and the acceleration of an object. According to Newton's second law, the force required to cause a given amount of acceleration of an object of a given mass can be calculated by multiplying the acceleration of the object by the mass of the object. In other words, the force, F, equals the mass, m, times the acceleration, a. It is easy to see how this law works. If you want to cause a heavy car to increase or decrease its speed very suddenly, you must apply a very strong force. If you want to cause a lighter car to increase or decrease its speed quite gradually, you need to apply much less force. The third law of motion states that for every action, there is an equal and opposite reaction. One of the important applications of this idea can be seen in the flight of rockets. When a rocket expels hot, expanding gases from its tail, the backward force of those gases propels the rocket forward. Newton realized that the second law of motion could help to explain why objects, such as apples in an apple tree, tend to fall to the earth, and why the moon is held in orbit around the earth. Newton discovered the law of universal gravitation, which can be summarized as follows: every object in the universe attracts every other object in the universe with a force that is proportional to the product of their masses and inversely proportional to the distance between them. This law has many important implications for our understanding of the world around us. One of these involves the tides: we can understand the rising and falling of ocean levels by considering the gravitational forces applied by the moon and the sun. Newton's laws have served as the foundation for physics and engineering since the 17th century. In the next article, we will discuss the revolutionary discoveries made by physicists during the 20th century.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #87 Physics: Quantum Theory and Relativity
During the early decades of the 20th century, the field of theoretical physics was revolutionized by some startling new discoveries. These discoveries-quantum theory and relativity-had profound implications for our understanding of the universe and for the development of new technology.
Quantum theory is concerned with the absorption and emission of energy by matter, and with the wavelike motion of matter. This area of physics was developed by several scientists over a period of about thirty years, beginning at the start of the 20th century. Before the development of quantum theory, physicists had believed that energy could be absorbed or emitted in any amount, and that matter occupied a definite location in space.
However, quantum theory showed that these conceptions were inaccurate.
According to quantum theory, energy can only be absorbed or emitted in certain, discrete amounts, which are called quanta. It is as if energy is transported in small "packets" that only exist in particular sizes. This finding can be seen in the frequencies of light and other radiation that are emitted by different kinds of atoms. Each atom only emits radiation having certain frequencies. These frequencies correspond to the amounts of energy that are released when the electrons that orbit around the nucleus of an atom move from a higher orbital path to a lower orbital path.
Another astonishing feature of quantum theory is that matter can exist both as a particle and as a wave. Experiments have shown that the electrons of an atom can behave as waves; for example, electrons can diffract, or bend, in the same way that light waves bend. One surprising implication of this wavelike property is that the precise location of a particle cannot be known with certainty.
The other major discovery of the early 20th century physics was the theory of relativity.
Unlike quantum theory, relativity was largely the work of one man, a physicist named Albert Einstein. Einstein demonstrated that the speed of light is constant, regardless of the motion of the observer. Einstein showed that, contrary to the assumptions of classical physics, time and motion are not constant, but relative to the observer. If a spaceship could move at an extremely high speed, time would pass considerably more slowly on that spaceship than for people who stayed on the earth. Moreover, the spaceship will appear to become shorter as its speed increases, and the mass of the spaceship would increase as its speed increased.
One of the bewildering ideas from Einstein's theory of relativity is the notion that time can be added to the three dimensions of space-length, width, and height-as a fourth dimension. According to the theory of relativity, massive objects cause a distortion, or warping, of this four-dimensional space-time continuum.
But because the speed of light is constant, light will follow a straight line through space-time, and its motion will appear to be warped as it moves through space that is distorted by massive objects such as stars or planets.
Another astonishing implication of the theory of relativity is that matter and energy are interchangeable.
This is the basis for Einstein's famous formula, E = mc2, which states that energy equals mass times
the speed of light squared. This idea is the basis for atomic energy, which allows for the release of
energy by destroying a small amount of matter when the nucleus of an atom is divided, or split.
Today, thanks to the efforts of Einstein and the other physicists of the early 20th century, the study of theoretical physics is based largely on the ideas of quantum theory and relativity. Also, much of our modern technology-from electronics to nuclear power-is based on the ideas that were developed during this exciting period in the history of science.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #88 The Periodic Table of the Elements
Every chemistry student is familiar with the periodic table of the elements. This famous chart arranges the elements-that is, the different varieties of atoms-according to their atomic weights. One of the useful features of this table is that it identifies groups of elements that have similar chemical properties.
The idea of arranging elements within a periodic table was proposed in 1869 by a Russian chemist named Dimitri Mendeleyev. For many years, chemists had understood that matter consisted of many different kinds of basic particles called atoms, and that these basic elements could combine into many different compounds.
But even though much information had been learned about these elements, scientists did not yet understand how the many different properties of the elements were related to each other, and they could not predict what kinds of elements would be discovered in the future.
Mendeleyev realized that the elements could be arranged meaningfully in terms of their atomic weight. For example, hydrogen is the element with the lightest atomic weight, so hydrogen is given the atomic number one. The element with the next-lightest atomic weight is helium, so helium is given the atomic number two. When Mendeleyev arranged the elements in this way, he discovered that elements located close together usually had different properties, but that elements with similar properties could be found at regular intervals further along the table.
This discovery of the "periodic" repetition of the properties of elements allowed Mendeleyev to predict the properties of elements that had not yet been discovered. Based on the atomic number of a hypothetical element, Mendeleyev could predict its properties, and later discoveries showed that Mendeleyev's predictions were largely correct.
The periodic table has allowed the identification of several important groups of elements, which are discussed briefly below.
The alkali metals, such as sodium and potassium, are soft metals that readily conduct heat and electricity. They can explode when exposed to water. The halogens, such as fluorine and chlorine, are non-metallic elements that combine with metallic elements to form salts.
The transition metals, such as mercury and gold, are very numerous. They conduct heat and electricity, and can be shaped and stretched. They are often found in compounds with oxygen. Three of the transition metals (iron, cobalt, and nickel) can produce a magnetic field.
The noble gases, such as helium and neon, have also been called "inert" gases, because they do not
readily form compounds with other elements.
The non-metals, such as oxygen and carbon, do not conduct heat or electricity very well, and cannot be easily stretched or shaped. Non-metals are the main elements in organic compounds.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #89 Heredity and Mendel s Experiments
For thousands of years, people have understood that many characteristics of plants or animals are transmitted from parent to offspring. Because of this understanding, farmers have been able to create better varieties of crops and livestock, by allowing the reproduction of only those individuals that have the desired characteristics.
As a result, we now have domestic plants and animals that provide us with much more food than their wild ancestors ever did. But even though people have long possessed some vague appreciation for the principles of heredity, it has only been since the late 19th century that a systematic understanding of those principles has been gained. The first scientist to discover the laws of heredity was an Austrian monk, Johann Gregor Mendel. Mendel's investigations of heredity made use of the pea plant. He studied several characteristics of peas that are transmitted by heredity, such as the color of the peas (green versus yellow), the texture of the peas
(smooth versus wrinkled), and the height of the plant (tall versus short). Mendel studied heredity by first finding plants that had shown the same characteristic for several generations?that is, plants that were "pure-bred" for certain traits. He then crossed, or hybridized, pairs of pea plants that had different colors, different textures, and different heights. Mendel found that the offspring of these crossings did not show characteristics intermediate between those of the parents, but instead resembled only one of the parents, with respect to a particular characteristic.
For example, when yellow pea plants and green pea plants were crossed, all of the offspring had yellow peas.
In this sense, the yellow color is said to be dominant, and the green color is said to be recessive.
Mendel also found that the recessive characteristics could re-emerge in later generations. When he crossed different hybridized plants, he found that one-quarter of these second-generation offspring would show the recessive trait, such as the green color.
From these results, Mendel deduced that traits are transmitted by discrete particles. (Nowadays, these are called "genes".) For a given characteristic, an offspring inherits two of these, one from each parent. If the offspring inherits different genes from each parent, then one of the genes is "dominant" over the other, and the dominant trait emerges in the offspring. However, the recessive trait may emerge in a later generation.
Mendel also found that different characteristics are inherited independently. For example, the inheritance of color (green versus yellow) did not depend on the inheritance of texture (smooth versus wrinkled). Each characteristic, such as color or texture, was inherited separately, without influence due to any other characteristic. As a result, any combination of color and texture could occur. Mendel's work was published in 1866, but it was ignored by other scientists until about 1900, when other scientists independently re-discovered Mendel's findings, and brought attention to his work.
When scientists began studying heredity more widely, they noticed many cases that were exceptions
to Mendel's rules. For example, there are cases in which two or more different kinds of characteristics tend to be inherited together. Nevertheless, Mendel's basic principles provided the first insight into the mechanisms of heredity, and his work is recognized as the beginning of the scientific study of genetics.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #90 Photosynthesis
Did you know that plants can "eat" light? Green plants obtain their energy directly from the sun, by
converting light energy into chemical energy. This process is called photosynthesis. Photosynthesis provides life not only to plants, but also to the animals (including people) that eat those plants. In addition, photosynthesis gives us the oxygen that we need to breathe.
Scientists have gained detailed knowledge of the complex process of photosynthesis, which will be
summarized only briefly here. The basic chemical reaction of photosynthesis involves the conversion of water, carbon dioxide, and light energy into glucose and oxygen. Glucose is a form of carbohydrate that allows the storage of energy. It takes six molecules of carbon dioxide and twelve molecules of water to produce one molecule of glucose, with six molecules of water and six molecules of oxygen as by-products. How do plants obtain the water, carbon dioxide, and light energy that they need for photosynthesis to occur -Water is obtained through the roots of the plant, and is transported upwards through the stem or trunk of the plant to the leaves. The leaves can directly absorb carbon dioxide from the air. The leaves also contain a green-colored chemical, which is a pigment named chlorophyll. Chlorophyll has the special ability to absorb light energy from the sun, and convert that energy into chemical form.
The process of photosynthesis involves several steps. In the first stages, light energy is absorbed by
chlorophyll. Some of this energy is used to decompose water molecules into hydrogen and oxygen.
The hydrogen is used in the next steps of photosynthesis, and the oxygen is released into the air as
a by-product. The remaining energy that is gained from sunlight is stored in chemical compounds
that are also used in the next stages of photosynthesis.
In those later stages, the hydrogen from the earlier stages is used, along with carbon and oxygen from carbon dioxide molecules, to create increasingly more complex molecules. This process uses the stored energy from the earlier stages of photosynthesis. Because this energy has already been obtained from sunlight, these later stages of photosynthesis do not require any additional light.
The later stages of photosynthesis eventually produce glucose, which is a complex carbohydrate molecule. Glucose allows energy to be stored in a stable form that can be used by the plant. Glucose molecules can be sent throughout the plant, to provide the energy that is needed for the plant to live, grow, and reproduce.
If the plant is eaten by an animal, then the animal can use this energy for its own life processes.
The process by which plants convert light into food is surely one of the miracles of nature. Photosynthesis is a fascinating and complex process, and it provides us with the food we eat and the air we breathe.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #91 The History of Life on Earth
For centuries, people have found fossils-the remains of organisms that once lived on the Earth.
But it has only been in the past century that scientists have been able to study fossils systematically,
by comparing findings from different locations and from different layers of rock. Today, scientists have determined the approximate sequence in which life forms have appeared, evolved, and disappeared here on our planet.
The age of the earth has been estimated at about 4.5 billion years, based on a technique called radiometric dating. This technique is based on the fact that certain radioactive elements slowly decay into other elements.
By measuring the ratios of the different kinds of elements in rocks, scientists can estimate the age of those rocks. According to these tests, the earth (and moon) are about 4.5 billion years old.
Some forms of life emerged very early in the history of the earth. Fossils of some organisms similar to blue-green algae have been dated as being more than three billion years old. For billions of years, however, the earth had only very simple, single-celled forms of life. During this period, there were not yet any complex organisms made up of many cells.
About 570 million years ago, there was a sudden expansion and diversification of multi-cellular organisms. During the next 325 million years, many varieties of plants and animals evolved. Most life forms existed in the seas, and many kinds of fish emerged during this time. But some animals also began to live on land, and the first reptiles and amphibians appeared. Large forests of fern-like trees covered much of the land.
About 245 million years ago, reptiles began to proliferate. Huge dinosaurs roamed the earth. This age of dinosaurs ended about 65 million years ago, and many scientists believe that the dinosaurs were eliminated when a comet struck the earth, creating a huge cloud of dust that blocked sunlight.
Some reptiles did survive, and so did the ancestors of today's birds and mammals. During the past 65 million years, many new varieties of birds and mammals have evolved. Some of these animals were very large, but are now extinct.
Within the past two million years, several "ice ages" have occurred. Large areas of the earth were
periodically covered by thick sheets of ice. In between these ice ages, warmer periods prevailed.
During these recent times, humans gradually evolved.
The earth is indeed very old, and people have experienced this planet for only a short time.
But we have begun to learn many interesting things about the history of life on earth.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #92 The Great Apes
If you have ever visited a zoo, you have probably noticed that people seem to be fascinated by the
great apes. This fascination is probably due to the similarity that people notice between themselves
and these intelligent animals. In fact, humans share more similarities with the great apes than with
any other living creatures.
The various species of great apes (including people) belong to the Primate order, along with lesser
apes, monkeys, lemurs, and other small primates. The great apes possess several important features
in common. For example, they all have well-developed eyes, and their brains can process complex
visual information. In contrast, the sense of smell is not so well developed among apes. The great apes do not have tails, but apes do have an opposable thumb, which allows them to grasp objects easily.
Great apes are also able to walk upright, at least for short distances. They tend to be partly arboreal,
or tree-dwelling, and partly terrestrial, or ground-dwelling. Great apes usually have only one offspring at a time, and these offspring require a long period of intense parental care before adulthood is reached.
Finally, the great apes are capable of more advanced reasoning and learning than any other animals. In this article, we will discuss four different kinds of great apes: orangutans, gorillas, chimpanzees, and bonobos. Most zoologists would also include humans as a fifth kind of great ape; in fact, chimpanzees and bonobos have greater genetic similarity to humans than to orangutans and gorillas!
Orangutans have orange-brown fur, and live in the jungles of Indonesia. Male orangutans, which weigh up to 90 kilograms, are much larger than females, which weigh up to 45 kilograms. Orangutans like to eat fruit, and they tend to be solitary, living alone or in very small groups. Orangutans are rather distantly related to the other great apes.
Gorillas, which live in the jungles of equatorial Africa, are the largest and strongest of the great apes. Male gorillas can weigh over 250 kilograms, and females over 100 kilograms. Gorillas generally eat leaves and small plants. They live in large social groups consisting of a dominant male, several adult females and juveniles, and sometimes a subordinate male. Although gorillas can make fierce, threatening displays, they are generally much less violent than chimpanzees.
Chimpanzees also live in the equatorial regions of Africa. These great apes tend to be somewhat smaller in size than humans, but chimpanzees are very strong. The diet of chimpanzees mainly includes fruit and other vegetation, but they also eat insects and even small mammals. Unlike gorillas, chimpanzees usually live in large social groups, often containing dozens of individuals. Chimpanzee sexual behavior tends to
be rather promiscuous. Relations between different groups of chimpanzees tend to be violent, with deadly fighting over territory. Bonobos are closely related to chimpanzees, and for many years the bonobo was considered to be simply a variety of chimpanzee. However, bonobos are different from chimpanzees in several ways. First, bonobos
tend to be less violent, with only rare aggressive encounters between groups. Second, female bonobos form strong alliances with each other, and as a result they are more powerful than male bonobos. Finally, bonobos are highly promiscuous in their sexual behavior, with sex apparently being used as a means of establishing friendships.
The diversity of the behavior and social structures of the great apes is truly remarkable. It is very interesting to learn about these animals, which in many ways remind us of ourselves.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #93 The Composition of the Earth
As a child, you might have wondered what you would find if you could dig a hole deep into the center of the earth. Scientists have also been interested in this question, and during the 20th century they were able to learn much information about the composition of the earth. However, they did not gain this knowledge by digging a hole deep into the center of the earth, because this is an impossible task. Scientists have inferred the composition of the earth by using several sources of information.
First, they have carefully recorded and measured the "seismic waves" that are released by earthquakes. Second, they have observed the composition of meteorites that have fallen to the earth's surface from outer space. Third, they have conducted laboratory experiments to determine the density
of the earth and of different kinds of rocks. Let us now consider the structure of the earth itself.
The earth is composed of three distinct layers, known as the crust, the mantle, and the core.
The top layer is the crust, which is like a thin shell around the earth. The crust is composed of
different kinds of rocks. Under the oceans and deep below the continents, the crust is made up
of dense rocks, such as basalt, but the crust of the continents themselves is made up of lighter
rocks, such as granite. The crust is only a few kilometres thick under the oceans, but can be
30 to 90 kilometres thick under the continents.
Below the crust, the composition of the earth changes sharply at the point where the next layer,
the mantle, begins. This large layer is almost 3000 kilometres thick, and it makes up about two-thirds of the earth's mass. The mantle consists of rocky materials such as silicon dioxide, magnesium oxide, and iron oxide. Even though temperatures are very high in the mantle, the rock is under such high pressure that it is unable to melt. However, the upper part of the mantle is almost in liquid form.
Beneath the mantle, the core of the earth extends right to the very center of our planet, nearly
6400 kilometres below the surface. The core is itself divided into two parts: the outer part is liquid,
and the inner part is solid. Scientists know that the core is at least partly liquid, because earthquake
waves, which cannot travel through liquid, are stopped by the earth's core. The earth's core is very
dense, being composed of iron and nickel. These metals are responsible for the earth's magnetic field.
Of course, the crust, mantle, and core make up the solid parts of the earth, but we should not forget
about the water and air that rest on top of the earth's surface. About 71% of the earth's surface is
covered by water. A very small part of this water is the fresh water of lakes and rivers, but nearly all
of this water is the salt water of the seas and oceans. In every 100 kilograms of sea water, there are
about 3.5 kilograms of salt. More than three-quarters of this salt is common table salt, or sodium
chloride, but there are also large amounts of magnesium chloride and other salts.
Above both the oceans and the continents is the earth's atmosphere. The air around us is made
up mainly of nitrogen (about 78%) and oxygen (about 20%), with smaller amounts of argon, water
vapor, carbon dioxide, and other gases. The atmosphere is thickest at the earth's surface, and
becomes thinner at higher altitudes. Ten kilometres above sea level, the air pressure is only about
one-fifth of what is found at sea level itself. At these high altitudes, the air becomes very cold, with
temperatures more than fifty degrees below zero. Above these altitudes is found the ozone layer,
where ozone molecules, each consisting of three oxygen atoms, protect the earth from the sun's
ultraviolet radiation.
Thanks to the work of many scientists, we have now learned a great deal about the composition of
the earth. But much more knowledge about our planet remains to be learned by future scientists!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #94 The Sun
Ever since early humans first became aware of their environments, they have recognized the importance of the sun's heat and light to life on the earth. People around the world have worshipped the sun as a god, and more recently the sun has been the subject of intense study by scientists.
The sun is actually a star, and is described by astronomers as a rather "average" star. But the sun is
much closer to the earth than any other star. The sun's average distance from the earth is only 150 million kilometres. Although this distance is obviously very great, other stars are much farther away. At the sun's relatively close distance, light can reach the earth in about eight minutes. The next nearest stars to the earth, however, are so far away that their light takes four years to reach the earth! Given these unimaginably vast distances, it is easy to understand why the sun seems so much brighter than any other star.
The sun is much larger than the earth or the moon. In fact, the sun's diameter is about 110 times that of the earth, and about 400 times that of the moon. This might seem surprising, given that the sun and moon appear to be of virtually equal size when we look at them in the sky. However, the sun is about 400 times farther away from us than the moon is, and this explains why the sun and moon appear to be the same size.
This fact is a remarkable coincidence, and it makes possible the occurrence of spectacular solar eclipses, when the moon seems to cover the sun almost perfectly. Note that even though the sun is a fascinating object of study, you should never look at it directly. Even if you are wearing dark sunglasses, the intense radiation from the sun can seriously damage your eyes.
The sun is composed of densely-packed gases, mainly hydrogen and helium. At the core of the sun,
hydrogen is transformed into helium by the process of nuclear fusion, which releases tremendous energy. Temperatures at the sun¡?s core are estimated to reach 15 million degrees Kelvin; at the surface of the sun, the temperatures are much cooler, reaching only a few thousand degrees. The sun will someday use up all of its hydrogen, causing it to gradually die. But do not worry about this-scientists estimate that the sun will have enough fuel for at least another six billion years!
Periodically, there are magnetic storms on the surface of the sun. Astronomers refer to these disturbances as sunspots. The activity of these sunspots sometimes causes interference with radio transmissions here on earth, and is responsible for the "northern lights" that are sometimes seen at night in northern latitudes.
The activity of sunspots seems to rise and fall in an eleven-year cycle, but there are also some longer periods of high or low sunspot activity. Scientists believe that periods with few sunspots tend to be associated with cooler temperatures on earth.
Besides providing us with the light and heat that are needed for the survival of life on earth, the sun also gives us much of the beauty that we see in the world around us. Anyone who has watched the colorful sky at sunrise or sunset will surely agree!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Article #95 Human Anatomy
The human body is truly one of the wonders of nature. Gaining an understanding human anatomy is
an important scientific goal, and it is obviously of crucial significance for medicine. Although the human body is extremely complex, consisting of a vast array of interdependent parts, several "systems" can be identified and studied individually. We will consider each of these major systems very briefly.
The skeleton is made up of bones, joints, and cartilage. The skeleton serves as a frame that supports the body, and as a hard shell that protects organs. The various bones of the skeleton are fitted together at the joints, with cartilage acting as a cushioning material. Red blood cells are produced within the marrow at the center of the bones.
The muscles, many of which are attached to the skeleton, allow the body to move and to apply force to external objects, and also to perform some vital functions. Some muscles are under voluntary control, but other muscles?such as the heart and the muscles of some internal organs?operate without our conscious control.
The respiratory system is responsible for breathing and for the supply of oxygen. Air is inhaled through the nose and mouth, and sent down the wind-pipe (or trachea) to the lungs. Within some very small spaces inside the lungs, oxygen is absorbed into the bloodstream. At the same time, carbon dioxide is released and exhaled.
The circulatory system is responsible for supplying needed materials throughout the body, and for
removing unwanted materials. These materials are carried in the blood, which is pumped through
arteries and veins by the contraction of the heart. The blood also contains substances that help to
defend the body against infections. Another fluid, known as lymph, is also transported within the
circulatory system.
The digestive system is responsible for extracting nutrients from food. Food is chewed in the mouth,
and then sent down the esophagus to the stomach. Within the stomach, food is broken down and
sent on to the small intestine, where nutrients are absorbed. These digestive processes are aided
by substances that are released by other organs, such as the pancreas and liver. Undigested
material then goes to the large intestine, where water is re-absorbed. Waste is then excreted through
the colon and finally the anus.
The urinary system allows the body to maintain proper levels of water and other molecules, such as
sodium and potassium. Blood is sent through the kidneys, which then filter the blood to remove
unneeded materials. This waste liquid is sent through tubes called ureters to the bladder, where
it is stored and then expelled through another tube, the urethra.
The endocrine system contains the glands that release many substances, called hormones, that control the body's activity. Various glands release hormones that regulate activities such as growth, sexual development, and the breakdown of sugar and starch.
The nervous system is also heavily involved in the regulation of the body's activities. Sensory information is sent via the nerves and spinal cord to the brain. The brain processes information, and transmits
instructions via the spinal cord and nerves to the rest of the body.
The skin is the largest organ of the body. It is responsible for covering and protecting the body's other organs, and it helps to regulate body temperature and hydration. Hair and nails are actually parts of the skin. The reproductive system differs between men and women. The reproductive organs of men include the testicles, which produce sperm cells, and the penis, which is used in sexual intercourse. In women,
the reproductive organs include the ovaries, where egg cells are produced, the uterus (or womb),
where the fetus develops, the clitoris, which is involved in sexual response, and the vagina, which is
involved in both sexual intercourse and in the birth of the baby. Women also possess developed
mammary glands that produce milk after childbirth.
To understand the workings of the human body in detail, many years of study are required. But we
can all gain and appreciate a basic understanding of how this amazing machine is put together.
=======================================================================
Copyright Ò$ 2001 ListeningEnglish.com All rights reserved
All rights reserved. No part of this work covered by the copyright hereon may be
reproduced or used in any form or by an means ? graphic, electronic, or mechanical,
including photocopying, recording, taping, Web distribution, or information storage and
retrieval systems ? without the written permission of the publisher.
iÁu # 7 Ireland
Ireland là mÙt hòn £o ß ¡i Tây D°¡ng ß phía tây cça n°Ûc Anh. Trong ph§n lÛn lËch sí cça nó,
ã °ãc mÙt lãi th¿ Ã Ireland xa ¥t liÁn. Ng°Ýi La Mã hay khác
Empires §u không bao giÝ chinh phåc Ireland. ó là sñ xa xôi cça Ireland ã giúp
b£o tÓn nhiÁu nÁn vn hóa Kitô giáo và cÕ iÃn. Sau sñ såp Õ cça ¿ ch¿ La Mã,
bÙ l¡c lang thang bË phá hçy ph§n lÛn nhïng gì còn l¡i trên låc Ëa.
CuÑi cùng, nó là Ireland l§n l°ãt °ãc xâm l°ãc. §u tiên, Norse hay Viking t¥n công trong
thp niên 800 và 900s. Sau ó, trong các 1100s, ng°Ýi Anh xâm chi¿m Ai-len. KÃ të thÝi iÃm ó, có
luôn luôn là mÙt sñ hiÇn diÇn ti¿ng Anh t¡i Ireland. CuÙc xung Ùt giïa ng°Ýi Anh và
Ailen ã tng tr°ßng tÓi tÇ h¡n trong nhïng nm 1500. Sau ó, ti¿ng Anh ã trß thành Tin Lành, và Ireland
còn l¡i Công giáo. Trong nhïng nm 1600, Oliver Cromwell ã cÑ g¯ng à làm cho Ireland Tin Lành
lái xe vào ng°Ýi Công giáo và °a vào Ënh c° Tin Lành. Trong th¿ k÷ sau,
Irish ng°Ýi Công giáo có r¥t ít quyÁn trong ¥t n°Ûc cça hÍ. Ng°Ýi Ai Len Công giáo không
phép bÏ phi¿u cho ¿n khi 1829.
KÃ të khi ng°Ýi Công giáo Ireland không °ãc phép sß hïu ¥t ai, hÍ là nhïng nông dân làm thuê nghèo. Ho#
tr£ tiÁn thuê Ëa chç ti¿ng Anh. Cây l°¡ng thñc chính trong nhïng nm 1840 là khoai tây. Khi
này trß nên bË nhiÅm bÇnh b¡c lá, hàng ngàn ng°Ýi àn ông Ireland ch¿t ói. NhiÁu ng°Ýi khác
uÕi ra khÏi ngôi nhà cça hÍ bßi vì hÍ không thà tr£ tiÁn thuê nhà. Hàng trm ngàn ng°Ýi
cça Ailen tàu B¯c Mù. Irish Công giáo °a thích à i Hoa
Hoa vì Canada là d°Ûi £nh h°ßng cça Anh. Tuy nhiên, nhiÁu ng°Ýi Tin Lành Irish i
¿n Canada.
Sñ £nh h°ßng cça Irish vn hóa B¯c Mù ã r¥t tuyÇt vÝi trong nhiÁu l)nh vñc.
NÕi ti¿ng ng°Ýi Mù gÑc Ailen bao gÓm các TÕng thÑng John F. Kennedy và Ronald Reagan.
Trong khi ó, ß Ireland chính nó, mÙt phong trào Ùc lp phát triÃn m¡nh m½. MÙt cuÙc nÕi lo¡n
chÑng l¡i n°Ûc Anh vào nm 1916 ã b¯t §u mÙt cuÙc ¥u tranh d«n ¿n Ùc lp cho h§u h¿t các
Ireland. MÙt sÑ khu vñc ¡o Tin Lành ß B¯c Ai-len °a thích ß l¡i vÛi Ùi tuyÃn Anh.
Nhóm £ng CÙng hòa nh° quân Ùi CÙng hòa Ireland muÑn "gi£i phóng" phía b¯c të
Anh quy t¯c. Ngày nay, xung Ùt giïa ng°Ýi Tin Lành và Công Giáo °ãc giÛi h¡n các
phía b¯c huyÇn. ang °ãc thñc hiÇn nhïng n× lñc liên tåc à mang l¡i cho cuÙc xung Ùt k¿t thúc.
Trong khi ó, CÙng hòa Ireland, ho·c Eire, ã trß thành thËnh v°ãng mÙt l§n nïa. Nó có thà bán cça nó
các s£n ph©m nông nghiÇp vào thË tr°Ýng chung châu Âu. Irish bia và whiskey °ãc bán
trên th¿ giÛi. Ireland cing ang trß thành nÕi ti¿ng vÛi ngành công nghiÇp công nghÇ cao cça nó. Do
này t°¡ng Ñi thËnh v°ãng, dân sÑ ang tng trß l¡i, sau mÙt th¿ k÷ và mÙt nía
suy gi£m.
Irish khác nhau të nhïng ng°Ýi khác, bßi vì ¡i a sÑ các ng°Ýi àn ông Ireland sÑng xa
quê h°¡ng cça hÍ. Tuy nhiên, cuÙc di c° të Ireland này ã giúp à truyÁn bá âm nh¡c Ireland,
vn hóa và các s£n ph©m trên toàn th¿ giÛi. On Ngày Thánh Patrick (17 tháng 3), g§n
t¥t c£ mÍi ng°Ýi trß nên Ireland trong ngày. Sau ó, có mÙt bïa tiÇc tuyÇt vÝi vÛi nh¡c Celtic, Ireland
khiêu vi, bia màu xanh lá cây và m·c màu xanh lá cây.
iÁu 8 Louisa May Alcott
New England trong nhïng nm §u và giïa th¿ k÷ XIX ã có mÙt phát triÃn
vn hóa. Ng°Ýi dân ã nhiÇt tình quan tâm ¿n ý t°ßng và giáo dåc. MÛi nh¥t
England ã ph£n Ñi m¡nh m½ ch¿ Ù nô lÇ. HÍ cing quan ng¡i vÁ khác
v¥n Á xã hÙi.
Nhïng ý t°ßng mÛi trong các lo¡i mÛi cça vn b£n. Nhïng ý t°ßng này bao gÓm t§m quan trÍng cça làm
nhïng gì có v» thích hãp vÛi hÍ, không có v¥n Á khác nhau nh° th¿ nào nó ã °ãc të nhïng gì ng°Ýi khác
ngh). Ng°Ýi ta cing tin mà thiên nhiên ã ban cho hÍ h°Ûng d«n trong cuÙc sÑng cça chúng ta và ó là
quan trÍng à sÑng g§n gii vÛi thiên nhiên. Nhïng iÁu này và nhïng ý t°ßng °ãc thà hiÇn thông qua gi£ng d¡y
và vi¿t.
Bronson Alcott là mÙt trong nhïng ng°Ýi nhìn th¿ giÛi theo mÙt cách mÛi. Anh ang tìm ki¿m
làm viÇc nh° mÙt giáo viên à ông có thà v°ãt qua trên ý t°ßng cça mình cho ng°Ýi khác. Tuy nhiên, r¥t ít
cha m¹ muÑn ông Alcott à d¡y cho con cái cça hÍ. Và r¥t ít ng°Ýi quan tâm ¿n
nghe bài phát biÃu cça mình hay Íc cuÑn sách cça ông. K¿t qu£ là, gia ình Alcott ã r¥t nghèo
May m¯n cho Bronson, ông k¿t hôn vÛi mÙt ng°Ýi phå nï r¥t có kh£ nng và tràn §y nng l°ãng. Bà Abigail
Alcott ã giúp à ki¿m tiÁn h× trã gia ình và ã làm h§u h¿t các công viÇc liên quan ¿n
tìm ki¿m sau khi bÑn cô gái Alcott. Con gái lÛn, Anna, yên t)nh và nghiêm trÍng. Cô
hi¿m khi g·p r¯c rÑi và là mÙt helper tÑt ß nhà. Con gái thé hai là Louisa
May Alcott, ng°Ýi ã trß thành mÙt nhà vn. Cô ¥y là m¡o hiÃm và quan tâm r¥t ít cho các quy t¯c.
Cô luôn luôn nói và làm nhïng viÇc mà cô ¥y g·p r¯c rÑi. Con gái thé ba,
Elizabeth, r¥t tí t¿ và tÑt bång. T¥t c£ nhïng ng°Ýi khác yêu cô. Là mÙt phå nï tr»,
Elizabeth ã có mÙt tr°Ýng hãp nghiêm trÍng cça bÇnh sÑt Ï t°¡i và không bao giÝ hoàn toàn hÓi phåc. Bà qua Ýi ß tuÕi 23.
Cô em út, là tài nng, nh°ng cô khá h° hÏng.
Bßi vì không bao giÝ có ç tiÁn, các cô gái Alcott c£m th¥y áp lñc à làm viÇc t¡i mÙt §u
tuÕi. Nh°ng iÁu này không ngn ch·n hÍ có vui v». Louisa ã vi¿t vß kËch nhÏ r±ng cô ¥y và cô ¥y
chË em thñc hiÇn t¡i nhà. T¥t c£ hÍ Áu r¥t thích rëng và ao hÓ xung quanh Concord,
Massachusetts, n¡i hÍ sinh sÑng h§u h¿t nhïng nm này. Khi hÍ chuyÃn vÁ ¿n Boston
Nm 1848, Anna ã mÙt công viÇc chm sóc tr» em cça ng°Ýi khác, và Louisa nhìn sau khi
nhà. Trong khi ó, m¹ cça hÍ ã làm viÇc bên ngoài nhà.
Trong khi làm viÇc trên gi·t ho·c may, Louisa ã suy ngh) ra nhïng câu chuyÇn. Vào ban êm, cô s½
vi¿t chúng ra. Khi cô m°Ýi tám tuÕi, cô ã b¯t §u bán nhïng bài th¡ và nhïng câu chuyÇn Ã
t¡p chí. Trong thÝi h¡n m°Ýi nm, Louisa ã ki¿m °ãc mÙt kho£n thu nhp áng kà të vn b£n. Mô#t
ngày nhà xu¥t b£n cça bà cho th¥y r±ng cô vi¿t mÙt câu chuyÇn cho tr» em gái. Lúc §u, Louisa không thích
Á nghË. Nh°ng khi cô b¯t §u vi¿t, nhïng ý t°ßng nhanh chóng. CuÑn sách cça bà dña
gia ình cça riêng mình và thÝi th¡ ¥u cça mình.
"Phå nï nhÏ" ã °ãc xu¥t b£n nm 1868 và là mÙt thành công ngay lp téc. Gia ình March
là r¥t giÑng nh° Alcotts. Bà Alcott giÑng nh° "Marmee." "Meg" là nh° Anna, và
"Jo" là nh° Louisa mình. "Beth" °ãc dña trên Elizabeth và "Amy" on May Alcott. NhiÁu
các tình huÑng trong cuÑn sách ã x£y ra vÛi gia ình Alcott. Tuy nhiên, nhiÁu nhân vt
và các sñ cÑ ã °ãc phát minh.
"Phå nï Little" và ph§n ti¿p theo cça nó ã mß ra mÙt lo¡i mÛi cça vn b£n cho tr» em. Trong khi nhïng
cuÑn sách ã có mÙt ¡o éc, hÍ thêm sinh Ùng và thú vË h¡n so vÛi tr°Ûc ó tr» em
b±ng vn b£n. "Phå nï nhÏ" l¥y c£m héng të nhiÁu tác gi£ vÁ sau à vi¿t các tài kho£n thñc t¿ h¡n
thÝi th¡ ¥u.
iÁu 9 Niagara-On-The-Lake
Niagara-on-the-Lake là mÙt thË tr¥n nhÏ ß cía sông Niagara. Nó chÉ là 12
d·m vÁ phía b¯c cça Niagara Falls. Nó °ãc sí dång là úng mà khách du lËch r¥t ít s½ không bn tâm
du lËch të Thác Niagara-on-the-Lake. Ngày nay, tuy nhiên, mÙt thË tr¥n nhÏ
chính nó là mÙt iÃm thu hút khách du lËch lÛn.
ThË tr¥n này có mÙt lËch sí áng chú ý. Khu vñc óng mÙt vai trò quan trÍng trong c£ hai
Chi¿n tranh Cách m¡ng Mù và cuÙc chi¿n nm 1812. K¿t qu£ là, mÙt thË tr¥n nhÏ có hai pháo ài,
Fort George và Fort Mississauga. Khi Fort George °ãc xây dñng l¡i cho công chúng
nhïng nm 1930, Niagara-on-the-Lake có iÃm thu hút khách du lËch lÛn §u tiên cça nó.
Bßi vì Niagara-on-the-Lake là thç ô §u tiên cça Ontario, nó có r¥t nhiÁu ý ngh)a
"§u tiên". Có quÑc hÙi §u tiên trên Ëa bàn tÉnh, xã hÙi pháp lý §u tiên, là ng°Ýi §u tiên
th° viÇn, tÝ báo §u tiên, tòa nhà §u tiên b£o tàng, và nhiÁu h¡n nïa "§u tiên".
Bên c¡nh lËch sí cça nó, thË tr¥n, °ãc bao bÍc bßi hÓ Ontario và sông Niagara,
có c£nh quan ¹p. Vào mÙt ngày mùa hè, du khách có thà xem các thuyÁn buÓm i ra ngoài
sông hÓ. Ngày s¡t lß, Niagara là mÙt ph§n cça vành ai qu£ cça Ontario. ào,
lê, táo, anh ào và dâu tây phát triÃn ß ây r¥t nhiÁu. Ngoài ra còn có dài
hàng cây leo, và s£n xu¥t r°ãu vang g§n ây ã trß thành mÙt ngành công nghiÇp lÛn.
Khí hu ©m °Ût nh¹ cho phép các nhà máy à phát triÃn m¡nh. Cây cÑi, ·c biÇt là nhïng cây sÓi, phát triÃn
áng chú ý cao. Cây có hoa và n°Ûc hoa cây båi không khí trong mùa xuân. Gardens
th°Ýng ngo¡n måc cho nhiÁu nm. Bßi vì iÁu này, Niagara-on-the-Lake thu hút
nhiÁu hÍa s) và nhi¿p £nh gia. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ các nhà t° nhân cing có mÙt lËch sí lâu dài,
và chm sóc tuyÇt vÝi °ãc thñc hiÇn à giï chúng tìm ki¿m tÑt nh¥t cça hÍ.
Sñ h¥p d«n lÛn nh¥t là Shaw Festival Theatre. LÅ hÙi này °ãc thành lp nm
Nm 1962 bßi mÙt nhóm cça nhïng ng°Ýi am mê Shaw. S£n ph©m §u tiên này °ãc th°Ýng °ãc tÕ chéc trong lËch sí
Court House trên °Ýng phÑ chính, và óng v«n diÅn ra ß ó. Nm 1973, tuy nhiên, mÙt mÛi
861 ch× ngÓi Shaw Nhà hát °ãc xây dñng ß cuÑi phía nam cça thË tr¥n. KÃ të ó, l°u l°ãng truy cp ¿n Niagara-
on-the-Lake ã °ãc Õn Ënh qua các mùa hè dài.
Nm 1996, Niagara-on-the-Lake ã °ãc bình chÍn là "thË tr¥n xinh ¹p nh¥t ß Canada." MÙt ph§n, ó là
quy mô cça nhïng iÁu ó làm cho khu phÑ cÕ r¥t h¥p d«n. Khu phÑ cÕ là chÉ có kho£ng tám
khÑi dài tám block rÙng. Nó có mÙt dân sÑ h¡n 1.000 ng°Ýi.
Tuy nhiên, có r¥t nhiÁu cho ng°Ýi dân à làm và nhìn th¥y. Có r¥t nhiÁu cía hàng thú vË,
khách s¡n ci, hiÇu sách, phòng tr°ng bày nghÇ thut, b£o tàng, sân gôn, b¿n du thuyÁn, nhà thÝ lËch sí
và ngh)a trang, mÙt sÑ công viên, ba nhà hát và r¥t nhiÁu nhà hàng.
Bßi vì nó là nhÏ, Niagara-on-the-Lake là mÙt n¡i tÑt à i bÙ xung quanh ho·c xe ¡p
xung quanh. Ngoài ra còn có c°ái ngña và xe. M·c dù các °Ýng phÑ chính có thà là bn rÙn trong
mùa du lËch, ng°Ýi ta không ph£i i xa ra khÏi các °Ýng phÑ chính à liên l¡c vÛi mÙt ci h¡n
chm h¡n thÝi gian. H§u h¿t các tòa nhà trung tâm thành phÑ ã không thay Õi nhiÁu kà të nhïng ngày
Nï hoàng Victoria, và khách du lËch v«n có thà t°ßng t°ãng r±ng hÍ ang trß l¡i trong nhïng ngày tr°Ûc khi
máy tính và truyÁn hình
iÁu # 10 Báo chí
T¥t c£ các thành phÑ lÛn trên th¿ giÛi bây giÝ có tÝ báo. Nh°ng báo chí, nh° chúng ta bi¿t
ngày hôm nay, không ph£i là ci. Nhïng tÝ báo §u tiên b¯t §u të lâu sau phát minh
in ¥n. HÍ b¯t §u ß châu Âu trong nhïng nm 1600, và th°Ýng chÉ có mÙt vài trang
dài. Trong mÙt thÝi gian dài, báo chí không ph£i là r¥t phÕ bi¿n. Chính phç không muÑn
th£o lun công khai các chính sách và quy¿t Ënh cça mình. Th°Ýng thì hÍ óng cía gi¥y tÝ, ho·c
ánh thu¿ n·ng nÁ. "Stamp Thu¿" trên báo và tÝ r¡i là mÙt trong nhïng
nguyên nhân cça cuÙc Cách m¡ng Mù.
Báo chí b¯t §u phát triÃn vÁ kích th°Ûc khi hÍ phát hiÇn qu£ng cáo nh° là mÙt nguÓn
thu nhp. Ngày nay, qu£ng cáo là nguÓn thu chính cho h§u h¿t các tÝ báo. Nh°
báo ã °ãc l°u hành rÙng rãi h¡n, hÍ có thà yêu c§u nhiÁu tiÁn h¡n cho hÍ
qu£ng cáo. ¿n cuÑi th¿ k÷ 18, báo chí ã °ãc sí dång phÕ bi¿n trong
Châu Âu.
Nhïng nm 1800 và §u nhïng nm 1900 là thÝi kó vàng son cça các tÝ báo. Nhïng c£i ti¿n trong
giao thông vn t£i, thông tin liên l¡c và quá trình in ¥n làm cho nó dÅ dàng h¡n à thu thp tin téc
g§n xa và xu¥t b£n gi¥y tÝ nhanh h¡n và r» h¡n. Weekly
Công vn và Times, London, Anh, ã °ãc các tÝ báo hàng §u thông qua
nhiÁu cça nhïng nm 1800. The Times là mÙt trong các gi¥y tÝ §u tiên bao gÓm các hình £nh minh hÍa. ó là
tÝ báo §u tiên sí dång mÙt Ùng c¡ h¡i n°Ûc à chuyÃn ép. Khi thu¿
báo chí ã °ãc gi£m xuÑng trong nm 1836, tÝ Times ã có thà tng áng kà kích th°Ûc cça nó. Trong
Nm 1840, nó ã b¯t §u sí dång iÇn báo à thu thp các câu chuyÇn tin téc. Nm 1855 thu¿ trên báo
cuÑi cùng ã °ãc dá bÏ.
The Times danh ti¿ng cça nó lÛn nh¥t trong Chi¿n tranh Crimean giïa Anh và
Nga. Quân Ùi Anh, chi¿n ¥u ß bán £o Crimean cça Nga, không chÉ
không thành công trong chi¿n tranh, nh°ng bË n·ng bÇnh tt. The Times gíi
chi¿n tranh th¿ giÛi phóng viên §u tiên, William Howard Russell, nm 1854. Báo cáo cça ông të
chi¿n tuy¿n ã có mÙt £nh h°ßng m¡nh m½ Ñi vÛi công chúng Anh. MÙt quù chi¿n tranh °ãc tÕ chéc Ã
giúp á nhïng ng°Ýi lính. Russell buÙc chính phç ph£i ch¥p nhn Á nghË cça Florence
Nightingale tÕ chéc y tá i du lËch ¿n Crimea. MÙt nhi¿p £nh gia, Roger Fenton, gíi
sao hình £nh të chi¿n tranh, °ãc công bÑ trên tÝ Times.
Trong khi ó t¡i Mù, mÙt cách ti¿p cn phÕ bi¿n h¡n báo chí ã phát triÃn. Các
báo ã lan tây vÛi nhïng ng°Ýi tiên phong, và g§n nh° mÍi gi£i quy¿t ít có
cça gi¥y. TÝ báo Mù r» h¡n và sÑng Ùng h¡n so vÛi nhïng ng°Ýi Anh. HÍ
nh±m måc ích ng°Ýi bình th°Ýng, ché không ph£i là lÛp hÍc qu£n lý. Ví då vÁ các phong cách mÛi
chÉnh sía và xu¥t b£n Joseph Pulitzer và William Randolph Hearst. Hearst,
·c biÇt là sí dång vn b£n git gân và c£m xúc, nh±m khu¥y Ùng
công khai hành Ùng. Hearst ôi khi bË cáo buÙc b¯t §u cuÙc chi¿n tranh Tây Ban Nha-Mù
Nm 1898 vÛi bài xã lun cça mình quá nóng. Tuy nhiên, ph°¡ng pháp cça ông ã thành công trong
tng l°u thông và °ãc rÙng rãi b¯t ch°Ûc.
TÝ báo hiÇn ¡i chéa nhiÁu h¡n so vÛi tin x¥u. Trong thñc t¿, tin téc có thà là mÙt khá nhÏ
ph§n cça nó. Qu£ng cáo, tin Ón, ch°¡ng trình kinh doanh, hình £nh cça nhïng ng°Ýi nÕi ti¿ng, thà thao, chéng khoán
giá c£ thË tr°Ýng, xem tí vi, d£i truyÇn tranh, dñ báo thÝi ti¿t và nhiÁu h¡n nïa °ãc tìm th¥y trong cça nó
trang. TÝ báo hiÇn ¡i là mÙt gói ph§n mÁm gi£i trí tÕng. MÙt câu hÏi cho t°¡ng lai
là liÇu các tÝ báo iÇn tí s½ thay th¿ báo gi¥y.
iÁu 11 Paul Kane, Frontier Artist
KÃ të khi Christopher Columbus l§n §u tiên g·p ng°Ýi Mù b£n Ëa vào nm 1492, nhiÁu ng°Ýi châu Âu ã có
bË cuÑn hút bßi cuÙc sÑng và vn hóa ¤n Ù. K¿t qu£ là, có mÙt nhu c§u ß châu Âu cho
b£n v½ và các béc tranh cça ng°Ýi Mù b£n Ëa. NghÇ s) châu Âu ã bao giÝ th¥y mÙt
¤n Ù cung c¥p h§u h¿t các nhu c§u này. Tuy nhiên, vào th¿ k÷ XIX, mÙt sÑ hÍa s)
i vào lãnh thÕ ¤n Ù Ã thñc hiÇn mÙt k÷ låc ích thñc cça cuÙc sÑng b£n Ëa. MÙt trong nhïng ng°Ýi §u tiên
nghÇ s) Ã làm iÁu này là hÍa s) ng°Ýi Mù George Catlin. Nm 1841, Catlin xu¥t b£n mÙt
sách công viÇc cça mình. Catlin làm viÇc ã giúp truyÁn c£m héng cho mÙt nghÇ s) biên giÛi quan trÍng,
Paul Kane Canada.
Paul Kane ã °ãc sinh ra ß Ireland vào nm 1810. Gia ình ông chuyÃn tÛi Toronto, Ontario, Canada,
khi Paul °ãc chín tuÕi. Cu bé không ph£i là r¥t quan tâm ¿n tr°Ýng. Lúc ó
thÝi gian, v«n còn có ng°Ýi ¤n Ù sÑng ß wigwams trong khu vñc Toronto. Tr» Paul thích
quý khách ¿n thm ngôi làng ¤n Ù thay vì ph£i i hÍc.
KÃ të khi Paul ã dành ít thÝi gian ß tr°Ýng, ông ph§n lÛn là mÙt nghÇ s) tñ hÍc. Ông cing trß thành
mÙt nhà vn áng ng¡c nhiên tÑt, xem xét r±ng ông ã không dành nhiÁu thÝi gian nghiên céu
chính t£ hay ngï pháp. Sau khi làm viÇc mÙt vài nm và Ó nÙi th¥t trang trí, Kane
ã sµn sàng à i du lËch. Ông ã tr£i qua nhïng nm të 1836 ¿n 1841 sÑng và i du lËch ß
Hoa Kó. Sau ó, ông i du lËch ß châu Âu të 1841 ¿n 1843, nghiên céu các hÍa s) lÛn
vÁ quá khé. Anh ã trß l¡i t¡i Hoa Kó cho ¿n 1845, và sau ó ông trß vÁ Toronto.
Ngay sau khi trß vÁ, Kane §u vào khu vñc hoang dã xung quanh Gruzia
Bay, Sault Ste. Marie, và hÓ Michigan. K¿ ho¡ch cça ông là phác hÍa Ýi sÑng ¤n Ù tr°Ûc khi nó
bi¿n m¥t mãi mãi. Ng°Ýi Mù b£n Ëa ã ch¿t r¥t nhanh chóng, bÇnh châu Âu,
ch³ng h¡n nh° bÇnh sßi và bÇnh u mùa, mà nhiÁu ng°Ýi tin r±ng hÍ s½ sÛm bi¿n m¥t
nh° là mÙt cuÙc ua. Vn hóa cça hÍ bË e dÍa. Khi Ënh c° da tr¯ng yêu c§u thêm ¥t,
¤n Ù ang bË dÓn vào m£nh ¥t nhÏ °ãc gÍi là "·t". Þ ây hÍ
không còn có thà thñc hành cách sÑng truyÁn thÑng cça hÍ. Kane muÑn n¯m b¯t b£n Ëa
Mù cuÙc sÑng trong khi nó v«n còn tÓn t¡i.
Kane trß l¡i Toronto vào cuÑi nm 1845. Ông ã nhn °ãc mÙt lÝi khuyên
và ó là n¿u anh muÑn i du lËch vào n¡i hoang dã, ông s½ ph£i i vÛi
có kinh nghiÇm mà. Ông ã có thà à có °ãc sñ h× trã cça ThÑng Ñc cça Hudson Bay
Công ty, Sir George Simpson. Trong tháng 5 nm 1846, Kane gia nhp h¡m Ùi xuÓng hàng nm lông thú
th°¡ng nhân i vÁ h°Ûng Tây. Kane s½ i du lËch thông qua các khu vñc hoang dã cça miÁn Tây
Canada và Tây B¯c Mù Trong thÝi gian này, ông ã thñc hiÇn hàng trm phác th£o
¤n Ù sÑng.
M·c dù Kane ph£i Ñi m·t vÛi nhïng khó khn không thà tin °ãc trong chuy¿n du lËch cça mình, ông ã có thà xem nhïng gì ông
muÑn xem. Ông ã có thà tham gia vào mÙt trong nhïng Buffalo chót cuÙc sn lùng và gi¿t ch¿t
hai lÛn bò rëng bizon mình. i vÁ phía Tây vÛi buôn bán lông thú, ông tÛi thm pháo ài nhiÁu
kinh doanh bài vi¿t. Ông ã th¥y và v½ mÙt ám cháy Óng cÏ. Ông b¯n mÙt con g¥u ß cñ ly g§n và
gi¿t con sói mÙt sÑ t¥n công con ngña cça mình. Ông ã hÍc °ãc i du lËch °Ýng dài trên
gia@y mang i tuyêAt vào mùa ông. CuÑi cùng, ông ¿n ß bÝ biÃn Thái Bình D°¡ng, n¡i ông ã làm cho mÙt sÑ tiÁn ph¡t
b£n v½ cça bÝ biÃn phía tây ¤n Ù. BÇnh châu Âu ã ¡t ¿n n¡i ngay tr°Ûc khi
Kane. MÙt ngàn nm trm ng°Ýi ¤n Ù ã ch¿t g§n Fort Vancouver vào mùa hè nm 1848. Mô#t
giàu có tr°ßng ã cai trË 1.000 chi¿n binh và ã có m°Ýi vã, bÑn ng°Ýi con và 18
nô lÇ. Bây giÝ anh chÉ có mÙt vã, mÙt con và hai nô lÇ. Kane ã không ¿n quá sÛm.
Tuy nhiên, ã có các bÙ l¡c v«n không bË £nh h°ßng bßi vn hóa ph°¡ng Tây và các bÇnh phía tây.
Kane cing i kh¯p n¡i quanh sông Columbia ß tây b¯c Hoa Kó ß mÍi n¡i
ngài ¿n, ngài phác th£o tr°ßng ¤n Ù và nhïng c£nh cça cuÙc sÑng b£n Ëa. Trên chuy¿n i trß vÁ, ông
g·p ph£i mÙt bên chi¿n tranh lÛn cça 1.500 chi¿n binh trên warpath chÑng l¡i truyÁn thÑng cça hÍ
k» thù. Ông ã có thà phác ho¡ hàng §u giám Ñc, Snake Big, ng°Ýi sau ó ã bË gi¿t ch¿t trong
chi¿n ¥u duy nh¥t trong suÑt trn ¥u.
Khi ông ¿n quay t¡i Toronto, Kane ã cho mÙt buÕi triÃn lãm phác th£o và tranh màu n°Ûc cça mình.
H§u h¿t các ph§n còn l¡i cça cuÙc Ýi mình ã °ãc chi tiêu bi¿n nhïng b£n v½ thành nhïng béc hình hoàn chÉnh.
iÁu # 12 Plains ¤n Ù
Nhïng hình £nh nÕi ti¿ng nh¥t cça mÙt ng°Ýi Mù là mÙt chi¿n binh da ho ng thuô#c, c°ái ngña,
m·c mÙt cái mi lông chim ¡i bàng và mang theo mÙt cây giáo, ho·c cung và mii tên. ây là mÙt
hình £nh cça mÙt ¤n Ù Plains, và nó xu¥t hiÇn trong nhiÁu miÁn Tây Hollywood và trên
Mù nm ph§n trm m£nh. Có nhiÁu bÙ l¡c cça Plains ¤n Ù; phía B¯c
Mù th£o nguyên hay Óng b±ng tr£i dài të rëng phía b¯c cça miÁn Tây Canada xuÑng
Oklahoma và Texas ß miÁn Nam Hoa Kó
iÁu thú vË là hình £nh cça chúng tôi cça ¤n Ù Plains chÉ úng cho vài trm
nm. Mãi cho ¿n nhïng nm 1600 Plains ¤n Ù b¯t §u c°ái ngña. Không có
ngña ß Mù cho ¿n khi lính Tây Ban Nha mang l¡i cho hÍ trong nhïng nm 1500 và nhïng nm 1600. MÙt sÑ
nhïng con ngña trÑn thoát và ch¡y hoang dã trên th£o nguyên cça Mù. ó là nhïng con ngña hoang dã
¤n Ù Plains hÍc à ch¿ ngñ.
Tr°Ûc khi hÍ có ngña, ng°Ýi da Ï sn trâu i bÙ. Buffalo ã r¥t lÛn bò rëng bizon, ho·c
gia súc hoang dã, i theo b§y àn r¥t lÛn. MÙt àn lÛn có thà có hàng triÇu con trâu.
ó là khó khn à v°ãt qua Óng cÏ bßi vì nhïng con vt này bË ch·n theo cách cça b¡n.
Ng°Ýi ¤n Ù Plains có nhiÁu cách khác nhau âm trâu. Tr°Ûc khi hÍ có ngña, ¤n Ù
thã sn s½ l·ng l½ leo lên g§n àn, sau ó hÍ s½ b¯n mii tên cça mình
vÛi nhau. Luôn luôn có nguy c¡ viÇc nhïng àn Stampede và chà ¡p lên các
thã sn. MÙt ph°¡ng pháp khác là lái xe trâu trên mÙt vách á dÑc. Có mÙt sÑ
n¡i ß vùng Óng b±ng, n¡i này ã °ãc thñc hiÇn.
Sau khi ¤n Ù Plains có ngña, hÍ thích à sn trâu trên l°ng ngña. Khi
các bÙ l¡c b¯t §u sí dång súng, hÍ có thà gi¿t ch¿t nhiÁu trâu. Artist Paul Kane mô t£
trâu sn trong thung ling sông HÓng nm 1846. Thã sn mang ¡n cça hÍ trong hÍ
miÇng à hÍ có thà b¯n nhanh h¡n. HÍ s½ i ngay vào àn, chåp hình ß
óng quý. HÍ s½ th£ mÙt bài vi¿t cça qu§n áo trên trâu bË gi¿t à ánh d¥u nó cho
b£n thân mình. Sau ó, hÍ s½ ti¿p tåc cuÙc sn tìm. Sau khi sn b¯n, ¤n Ù s½ da
các loài Ùng vt, và phå nï s½ khô thËt và l°u trï nó trong ch¥t béo. MÙt sn duy nh¥t có thÃ
gi¿t ch¿t h¡n 30.000 con trâu.
Ng°Ýi ¤n Ù Plains nhn °ãc g§n nh° t¥t c£ mÍi thé hÍ c§n të trâu. T¥t nhiên,
hÍ ã sí dång thËt trâu cho thñc ph©m. HÍ cing sí dång da trâu cho qu§n áo, chn,
và bÍc phç teepees cça hÍ. Nhïng teepees lÁu, hình nón là
dÅ dàng à °a lên rÓi °a xuÑng. Plains Indians là nhïng ng°Ýi du måc, và theo các loài Ùng vt
hÍ bË sn uÕi. KÃ të khi nhïng con vt này r¥t dÓi dào, Plains ¤n Ù th°Ýng d«n mÙt cách tho£i mái
cuÙc sÑng. HÍ ã phát triÃn tôn giáo phéc t¡p và nghi théc xã hÙi, cing nh° các xã hÙi chuyên ngành
hay câu l¡c bÙ. Ngoài ra còn có các nghi lÅ và h£i quan Ñi vÛi sn b¯n và chi¿n tranh.
NhiÁu Plains ¤n Ù chi¿n ¥u khó khn Ñi vÛi gi£i quy¿t cça Great Plains. The American
Chính phç không khuy¿n khích sn b¯t trâu, bßi vì không có trâu Plains
¤n Ù s½ không thà chi¿n ¥u. VÛi bi¿n m¥t trâu, ¤n Ù Plains có
à cung c¥p cho chi¿n ¥u và di chuyÃn vào ·t phòng khách chính phç tài trã.
iÁu # 13 Pocahontas và John Smith
Nm 1606, King James cça Anh ã phê duyÇt viÇc thành lp hai thuÙc Ëa dÍc theo
bÝ biÃn phía ông cça Mù. ThuÙc Ëa phía b¯c ß Maine kéo dài chÉ mÙt nm. Phía Nam
mÙt ß Jamestown t¡i Virginia ã trß thành th°Ýng trñc gi£i quy¿t §u tiên cça n°Ûc Anh t¡i Mù.
Nm 1607, Công ty Virginia gíi 104 ng°Ýi Ënh c° Virginia. Nhïng ng°Ýi Ënh c° sÑng trong các lÁu tr¡i
mùa hè. By, h¡n 60 ã ch¿t vì thi¿u théc n ho·c n°Ûc.
Các nhà lãnh ¡o cça thuÙc Ëa là không nng Ùng và ã làm ít à làm cho nhïng ng°Ýi Ënh c° tìm ki¿m théc n.
MÙt thành viên cça công ty, thuyÁn tr°ßng John Smith, ã xác Ënh r±ng các thuÙc Ëa s½
tÓn t¡i. Smith gây áp lñc thñc dân à xây dñng nhïng túp lÁu, mÙt kho tàng, và mÙt nhà thÝ. Ông
thñc hiÇn chuy¿n i táo b¡o tÛi các ngôi làng ¤n Ù, yêu c§u hÍ cung c¥p cho thñc ph©m Ënh c° l¡i
h¡t và Óng. Ông ta e dÍa ng°Ýi Ënh c° nhïng ng°Ýi ã cÑ g¯ng à rÝi khÏi thuÙc Ëa và i
sao n°Ûc Anh.
Trên mÙt trong nhïng chuy¿n i cça mình vào bên trong, ng°Ýi ¤n Ù t¥n công John Smith. HÍ ã gi¿t hai ng°Ýi
Óng nh°ng b¯t anh ta còn sÑng. Ông ã °ãc thñc hiÇn §u tiên cho ¿n chánh Ëa ph°¡ng. Tr°ßng là
¥n t°ãng bßi Smith cça la bàn và không bË £nh h°ßng cuÙc sÑng cça mình. K» b¯t cóc mình kéo Smith të
làng này sang làng. Ông cuÑi cùng ã ¿n thË tr¥n thuÙc Powhatan. Powhatan là
tr°ßng tuyÇt vÝi cho t¥t c£ các bÙ l¡c trong khu vñc ó. Powhatan và các cÑ v¥n cça ông nói vÁ
ph£i làm gì vÛi Smith. Ùt nhiên, Smith ã °ãc kéo vÁ phía tr°Ûc, và §u cça ông ã °ãc ©y
chÑng l¡i mÙt hòn á. Các chi¿n binh gi¡ câu l¡c bÙ cça hÍ Ã gi¿t Smith. Sau ó, Pocahontas, nhïng ng°Ýi ã °ãc
Powhatan cça cô con gái 12 tuÕi, c§u xin cho cuÙc sÑng cça mình. LÝi nói cça cô không có hiÇu lñc, do ó,
Pocahontas ch¡y ¿n Smith. Cô l¥y §u cça mình trong vòng tay cça mình và ·t §u cça mình chÑng l¡i
§u. Smith ã °ãc phát hành và trß l¡i tÛi Jamestown.
Ngay sau khi Smith trß vÁ, 100 ng°Ýi Ënh c° mÛi të Anh ¿n. ó là mÙt r¥t
mùa ông l¡nh, và vào tháng Giêng, Jamestown ã vô tình Ñt cháy. Nhïng ng°Ýi Ënh c° bË
të ói và l¡nh ph§n còn l¡i cça mùa ông. Cé bÑn ho·c nm ngày, Pocahontas và cô
tham dñ ¿n. HÍ mang theo théc n cho nhïng ng°Ýi Ënh c° ói. M·c dù vy, mÙt nía trong sÑ hÍ ã ch¿t.
Trong mùa hè, John Smith ã khám phá r±ng mÙt ph§n cça bÝ biÃn cça Mù. Ông ã thñc hiÇn mÙt b£n Ó
iÁu ó s½ r¥t có giá trË cho các thçy thç và ng°Ýi Ënh c° trong t°¡ng lai.
Khi trß vÁ, Smith °ãc b§u làm lãnh ¡o cça thuÙc Ëa t¡i Jamestown. Tuy nhiên, mÙt sÑ
Ënh c° không thích ph£i tuân theo các quy t¯c. MÙt sÑ khuy¿n khích ¤n Ù cÑ g¯ng à gi¿t
Smith. Tr°ßng Powhatan Óng ý. Ông cing të chÑi cung c¥p thñc ph©m thuÙc Ëa, hy vÍng
ói chúng ra. Pocahontas Smith ã c£nh báo vÁ âm m°u chÑng l¡i cuÙc sÑng cça mình. Smith ã ph£i
chÑng l¡i nhiÁu n× lñc à gi¿t ông. CuÑi cùng, thuÙc Ëa d°Ýng nh° °ãc phát triÃn, và
¤n Ù trß nên hòa bình. Nh°ng vào cuÑi nm 1609, Smith ã bË th°¡ng trong mÙt vå nÕ và
trß l¡i Anh.
Pocahontas v«n là mÙt ng°Ýi b¡n cça qu§n thÃ. Cô k¿t hôn vÛi John Rolfe, mÙt trong nhïng ng°Ýi Ënh c°.
Nm 1616, cô sang Anh vÛi chÓng và con trai. Þ ó, cô nhìn th¥y John Smith
mÙt l§n nïa. Cô ¥y r¥t ng¡c nhiên khi th¥y anh ta r±ng cô không thà nói cho mÙt sÑ
ngày. Pocahontas ã tin r±ng Smith ã ch¿t. MÙt nm sau, cô ã ch¿t và
°ãc chôn c¥t ß Anh.
Pocahontas tình yêu dành cho Smith, và quy¿t tâm cça Smith à ¥u tranh cho thuÙc Ëa, ã céu
Jamestown và cho các thuÙc Ëa Anh §u tiên cça hÍ t¡i Mù.
iÁu # 14 Ghi The Alamo!
Nhïng ng°Ýi châu Âu §u tiên ß miÁn Tây Nam Mù là nhà thám hiÃm Tây Ban Nha và chinh phåc.
Sau hÍ là do các dòng tu thi¿t lp nhiÇm vå Kitô ¤n Ù.
MÙt trong nhïng nhiÇm vå này là San Antonio de Valero, nó °ãc thành lp vào nm 1718 trong nhïng gì bây giÝ
San Antonio, Texas. Sau ó, c¡ c¥u nhiÇm vå ã trß thành °ãc bi¿t ¿n nh° The Alamo.
Nm 1821, Moses Austin ã thuy¿t phåc các nhà chéc trách Tây Ban Nha à cho anh ta mÙt bÙ s¡c Ã
gi£i quy¿t 200.000 m«u Anh ß bang Texas. Austin ng°Ýi cao tuÕi ã ch¿t ngay sau này. Nm tu§n sau ó,
con trai Stephen Austin cça mình ¿n San Antonio à có iÁu lÇ này °ãc xác nhn bßi các
Tây Ban Nha thÑng Ñc. Nm 1822, Austin d«n 150 ng°Ýi Ënh c° vào Texas. Khi Austin hÍc
sau ó r±ng Mexico Ùc lp cça Tây Ban Nha, ông i ¿n Mexico City
có xác nhn l¡i iÁu lÇ cça mình. Mexico bÕ nhiÇm Austin qu£n trË khu vñc
thuÙc Ëa cça mình.
Texas ã tng tr°ßng nhanh chóng. Cotton nông nghiÇp và chn nuôi gia súc có lãi nhun và thu hút
Mù Ënh c°. ¿n nm 1830, ã có 16.000 ng°Ýi Mù ß Texas - g¥p bÑn l§n
Dân sÑ Tây Ban Nha-Mexico.
Sam Houston ã là mÙt chi¿n s) và chính trË gia thành công. Ông là mÙt ng°Ýi b¡n và
çng hÙ TÕng thÑng Andrew Jackson. Tuy nhiên, v¥n Á cá nhân và chính trË
khó khn ã khi¿n ông ph£i rÝi khÏi Hoa Kó cho Texas.
Trong khi ó, cuÙc ¥u tranh à kiÃm soát Mexico ã chi¿n th¯ng vào nm 1833 bßi Santa Ana.
Tuy nhiên, t° duy Ùc lp cça ng°Ýi dân Texas téc iên lên Santa Ana. Ông ã có Stephen
Austin tÑng vào tù, và gíi mÙt Ùi quân vào Texas. Austin °ãc th£ ra khÏi tù trong thÝi gian tÛi
tÕ chéc b£o vÇ Texas. Quân Ùi Mexico ã bË bao vây bên trong Alamo, và
sau khi giao tranh ác liÇt, §u hàng. Nhïng ng°Ýi Mexico ã °ãc phép vÁ nhà.
Sam Houston ã °ãc b§u làm chÉ huy cao nh¥t cça Nhà n°Ûc. Không lâu sau ó,
Santa Ana ti¿p cn vÛi mÙt Ùi quân cça 6.000 ng°Ýi àn ông Texas. Houston quy¿t Ënh không à áp éng
Santa Ana trong trn chi¿n mß nh°ng hãy chÝ ãi cho mÙt lãi th¿. Ông gíi ng°¡@i dân vu@ng biên gi¡Ai Jim Bowie
Alamo. ¡n ·t hàng cça Bowie rÝi San Antonio và phá hçy các Alamo.
Khi Bowie ¿n, tuy nhiên, Texas tình nguyÇn viên chu©n bË Alamo cho mÙt cuÙc bao vây.
Bowie và ng°Ýi àn ông cça mình ném bóng à giúp á. Tình nguyÇn viên khác ¿n. William Travis lía
¿n vÛi 25 ng°Ýi àn ông. Sau ó, ng°¡@i dân vu@ng biên gi¡Ai nÕi ti¿ng, Davy Crockett, i kèm vÛi mÙt tá
Tennessee sharpshooters. Khi Santa Ana t¥n công, ã có 183 ng°Ýi Mù bên trong
pháo ài.
Santa Ana ã mang pháo à b¯n phá Alamo. Khi các béc t°Ýng b¯t §u såp Õ,
4.000 ng°Ýi Mexico t¥n công të t¥t c£ bÑn m·t. Nhïng ng°Ýi Mexico v°ãt qua kháng cñ nào
vì sÑ l°ãng lÛn cça hÍ, nh°ng hÍ ph£i chËu tÕn th¥t r¥t n·ng nÁ. T¥t c£ Mù
hu vÇ ã bË gi¿t.
Trong khi trn chi¿n ang hoành hành, ng°Ýi dân Texas thuÙc Ëa tuyên bÑ Ùc lp cça hÍ
të Mexico.
Sam Houston bây giÝ tp hãp nhïng ng°Ýi àn ông chi¿n ¥u chÑng l¡i quân Ùi Mexico. Lúc §u, anh l¡i rút lui trong khi
chÝ ãi mÙt c¡ hÙi thích hãp. Khi phát triÃn nhanh chóng cça Santa Ana à l¡i ph§n lÛn các
Mexico quân Ùi phía sau, Houston sµn sàng chi¿n ¥u. Quân Ùi tr°Ûc Santa Ana chuyÃn sang
§m l§y ¥t sông San Jacinto. Houston cça ng°Ýi àn ông t¥n công trong khi nhïng ng°Ýi Mexico
có gi¥c ngç tr°a tr°a cça hÍ. Kêu chi¿n ¥u cça hÍ ã °ãc "Remember the Alamo!" Trn chi¿n
nhanh chóng k¿t thúc. NhiÁu ng°Ýi Mexico ã thiÇt m¡ng, nh°ng chÉ có mÙt vài ng°Ýi dân Texas ã bË gi¿t ch¿t. Santa Ana
là mÙt tù nhân.
Santa Ana sµn sàng Óng ý Ã nhn ra Texas nh° là mÙt n°Ûc cÙng hòa Ùc lp. Chín m°¡i
nm sau, vào nm 1845, Texas ã trß thành bang thé 28 cça Hoa Kó
iÁu # 15 Gribbio
Thánh Phanxicô thành Assisi, sÑng t¡i Ý vào §u th¿ k÷ thé m°Ýi ba, °ãc bi¿t ¿n vÛi mình
tình yêu cça Ùng vt. Ông là ng°Ýi §u tiên ã tÕ chéc k÷ niÇm sñ ra Ýi cça Chúa Giêsu b±ng cách thu thp
Ùng vt sÑng xung quanh mÙt máng cÏ. Ông th°Ýng nói chuyÇn vÛi nhïng con chim khi ông i dÍc.
ôi khi, nhïng con chim s½ bay xuÑng và ngÓi trên §u, vai, §u gÑi và cánh tay.
Tuy nhiên, Ùng vt nÕi ti¿ng nh¥t câu chuyÇn liên quan ¿n Thánh Phanxicô và các Wolf cça Gribbio. Thánh Phanxicô
°ãc bi¿t ¿n vÛi sñ khiêm tÑn cça mình và không muÑn làm tÕn th°¡ng b¥t cé ai. MÙt l§n, khi mÙt cça mình
theo nói gay g¯t mÙt sÑ k» c°Ûp, Thánh Phanxicô nói vÛi ng°Ýi àn ông à ch¡y sau khi nhïng tên c°Ûp
và xin l×i. Trong cùng mÙt cách, Thánh Phanxicô ngh) cça Ùng vt nh° các anh em cça mình và
chË em. MÙt l§n khi ông ã °ãc c£nh báo vÁ mÙt sÑ con sói nguy hiÃm, ông tr£ lÝi r±ng ông ã có
không bao giÝ làm tÕn h¡i Anh Wolf, và không mong ãi con sói à làm h¡i anh ta.
Trong khi Thánh Phanxicô ß thË tr¥n núi Gribbio, ông nghe nói vÁ mÙt con sói lÛn và khÑc liÇt,.
Ng°Ýi dân thành phÑ Áu khi¿p sã cça con sói này ã n c£ Ùng vt trong n°Ûc và
con ng°Ýi. Thánh Phanxicô ã quy¿t Ënh giúp á ng°Ýi dân và i ra ngoài à nói chuyÇn vÛi con sói. Các
ng°Ýi xem kinh dË nh° chó sói ¿n ch¡y ¿n t¥n công Thánh Phanxicô. Nh°ng thánh
làm d¥u thánh giá. Sau ó, ông ta nói vÛi con sói, trong tên cça Chúa Giêsu, nên
ngëng làm tÕn th°¡ng ng°Ýi. Con sói sau ó n±m xuÑng d°Ûi chân thánh Phanxicô.
Thánh Francis gi£i quy¿t mÙt bài gi£ng nhÏ con sói. Ông kà l¡i t¥t c£ nhïng iÁu khçng khi¿p mà
chó sói ã làm. Nh°ng ông nói thêm r±ng ông muÑn à làm cho hòa bình giïa chó sói và
ng°Ýi dân thành phÑ. Con sói gt §u trong phê duyÇt.
Tr£ l¡i cho thÏa thun à gìn giï hòa bình cça chó sói, Thánh Phanxicô ã héa vÛi ông r±ng ông
s½ s¯p x¿p cho ng°Ýi dân thË tr¥n à nuôi ông. Khi ông hÏi con sói không bao giÝ mÙt l§n nïa Ã
gây tÕn h¡i cho b¥t kó ng°Ýi ho·c Ùng vt, chó sói l¡i gt §u. Sau ó chó sói °a ra chân cça nó nh° là mÙt
d¥u hiÇu cho th¥y nó s½ giï lÝi héa cça mình.
Con sói i bên c¡nh Thánh Phanxicô trß l¡i vào Gribbio. Khi mÙt ám ông l¯p ráp, vË thánh
rao gi£ng cho hÍ vÁ cách éc Chúa TrÝi ã cho phép con sói sã hãi bßi vì nó có
tÙi l×i. Ông nói vÛi hÍ n nn, và Thiên Chúa s½ tha thé cho hÍ. Sau ó, ông ã nói vÁ lÝi héa
r±ng con sói ã thñc hiÇn và nhïng gì ông ã héa vÛi con sói l¡i. Nhïng ng°Ýi dân Óng ý
chó sói n th°Ýng xuyên, và chó sói mÙt l§n nïa chÉ ra r±ng nó s½ không làm tÕn th°¡ng b¥t cé ai.
MÙt l§n nïa, nó thÍt vào trong tay cça thánh Phanxicô.
Con sói và ng°Ýi dân ti¿p tåc thÏa thun. Hai nm sau, con sói ã ch¿t. Nhïng ng°Ýi dân
nhÛ nó nh° th¿ nào không còn làm tÕn th°¡ng b¥t cé ai và không ph£i là mÙt con chó duy nh¥t bao giÝ sça vào nó. Các
dân thË tr¥n cça Gribbio than cái ch¿t cça nó. B¥t cé khi nào nó ã i qua thË tr¥n, nó có
nh¯c nhß hÍ vÁ các nhân éc và sñ thánh thiÇn cça Thánh Phanxicô.
iÁu # 16 Summertime
T¡i B¯c Mù, tháng B£y và tháng Tám là tháng nghÉ. H§u h¿t các tr°Ýng hÍc và cao ³ng
không trong phiên giao dËch sau ó. Gia ình cho các ho¡t Ùng à giï cho các em thích thú. M·c dù
không ph£i t¥t c£ ng°Ýi lao Ùng nhn °ãc mÙt hai tháng, các ngày lÅ, h§u h¿t mÍi ng°Ýi có mÙt kó nghÉ ß
mùa hè.
Mùa hè b¯t §u vÛi mÙt ngày lÅ quÑc gia. T¡i Canada, 01 tháng 7 là Ngày Canada. Trong
U.S.A., 04 tháng 7 là Independence Day. R¥t nhiÁu gia ình ngay trên °Ýng. MÙt sÑ du lËch
biÇt thñ bên hÓ. MÙt sÑ i tham quan ho·c c¯m tr¡i. T¡i Canada, ·c biÇt là,
mùa hè thì ng¯n. Vì vy, mÍi ng°Ýi cÑ g¯ng à làm cho h§u h¿t trong sÑ hÍ.
Trong ph§n lÛn Canada, và các bÙ phn cça Hoa Kó phía B¯c, rëng r£i rác vÛi các hÓ.
Nhïng khu vñc á, sông, cây thông và Ùng vt hoang dã thông th°Ýng không thích hãp cho
nông nghiÇp. Tuy nhiên, hÍ là nhïng Ëa iÃm lý t°ßng à chi tiêu mÙt kó nghÉ hè. HÍ ang ß xa
thành phÑ. Khu rëng yên t)nh và thanh bình. Ng°Ýi cá, i thuyÁn hay b¡i, có
tiÇc ngoài trÝi bên ngoài, ho·c ch¡i thà thao ngoài trÝi. MÙt sÑ ng°Ýi dành c£ mùa hè cça hÍ t¡i
cn nhà. Nhïng ng°Ýi khác i cho mÙt ho·c hai tu§n.
Thành phÑ nhïng ng°Ýi không có mÙt ngôi nhà nh° th¿ Ã i ¿n các công viên và hÓ b¡i trong thành phÑ.
N¿u hÍ ang ß g§n mÙt cái hÓ ho·c ¡i d°¡ng, hÍ có thà i ¿n ó trong ngày. NhiÁu b£o tàng, th° viÇn
và phòng tr°ng bày nghÇ thut có ch°¡ng trình cho tr» em trong mùa hè.
B¡i lÙi là có thà yêu thích các môn thà thao mùa hè. Nó c£m th¥y tuyÇt vÝi vào mÙt ngày r¥t nóng
nh£y vào làn n°Ûc mát. B¡i lÙi là tp thà dåc tuyÇt vÝi. Bên c¡nh ó b¡i lÙi,
bóng chày và bóng á cing r¥t phÕ bi¿n trong mùa hè. Chi tiêu mÙt buÕi chiÁu ho·c buÕi tÑi
t¡i mÙt trn ¥u bóng chày là mÙt trò tiêu khiÃn °a thích cça mùa hè.
Mùa hè cing là mÙt thÝi gian yêu thích à b¯t kËp Íc. Nhïng câu chuyÇn vÁ cuÙc phiêu l°u và tình yêu
tiÃu thuy¿t yêu thích èn Íc sách.
Nh°ng mùa hè ·c biÇt là mÙt thÝi gian à i du lËch trên kh¯p ¥t n°Ûc. MÙt sÑ ng°Ýi có
c¯m tr¡i ho·c Thêm bài này vào danh sách Video cça b¡n Download bài này mà hÍ có thÃ. MÙt sÑ ß l¡i c¯m tr¡i và ngç trong lÁu.
Nhïng ng°Ýi khác ß khách s¡n ho·c nhà nghÉ, trong khi nhïng ng°Ýi khác thuê biÇt thñ ho·c cabin cho mÙt ho·c hai tu§n.
H§u h¿t các chuy¿n i b±ng xe h¡i. NhiÁu ng°Ýi ¿n thm công viên quÑc gia và các khu vñc Ùng vt hoang dã khác. T¥t nhiên,
chuy¿n i dÍc theo ¡i d°¡ng, và các hÓ °ãc yêu thích. DÍc theo ¡i Tây D°¡ng, bÝ biÃn
New England và Hàng h£i tÉnh cça Canada ·c biÇt phÕ bi¿n. Trên Thái Bình D°¡ng
bÝ biÃn, du khách i du lËch të California t¥t c£ các con °Ýng lên ¿n Alaska. ThuyÁn du lËch trên biÃn dÍc theo
bÝ biÃn British Columbia và Alaska ·c biÇt phÕ bi¿n.
T¥t nhiên, mÙt sÑ ng°Ýi tìm th¥y nó th° giãn chÉ Ã ß nhà. Ng°Ýi khác không thà ç kh£ nng Ã
i du lËch. N¿u b¡n có mÙt ngôi nhà bË iÁu hòa nhiÇt Ù, vÛi máy nghe nh¡c truyÁn hình, video, máy nghe nh¡c CD và
máy tính, sau ó nó có thà r¥t dÅ chËu ß nhà. R¥t nhiÁu bÙ phim mÛi °ãc phát hành
t¡i các r¡p chi¿u trong mùa hè. iÁu hòa nhiÇt Ù r¡p chi¿u vÛi bÙ phim mÛi và r¥t nhiÁu cía sÕ pop
bÏng ngô và là n¡i °a thích cça mùa hè.
Sau hai tháng ho¡t Ùng hè, h§u h¿t mÍi ng°Ýi ã sµn sàng à trß l¡i tr°Ýng hÍc và
làm viÇc. Nh°ng hÍ th°Ýng có r¥t nhiÁu k÷ niÇm h¡nh phúc trß l¡i vÛi hÍ.
iÁu # 17 hÇ thÑng iÇn tho¡i
Khi Alexander Graham Bell phát triÃn iÇn tho¡i vào nhïng nm 1870, nó ã °ãc khá ¡n gi£n
à sí dång. B¡n nói vào Ñng t©u và sau ó giï nó vào tai cça b¡n à l¯ng nghe. Ñi vÛi mÙt th¿ k÷
nh° vy, b±ng cách sí dång iÇn tho¡i có ngh)a là ho·c liên hÇ vÛi nhà iÁu hành à quay mÙt sÑ, ho·c
quay sÑ cho mình. Sau ó, t¥t c£ nhïng gì b¡n ph£i làm là nói chuyÇn hay nghe.
Ngày nay, iÇn tho¡i ã trß thành mÙt công cå r¥t phéc t¡p, nó ngang ngía vÛi máy tính
sÑ l°ãng sí dång có thÃ. Máy tr£ lÝi ã °ãc xung quanh cho mÙt sÑ
thp k÷, nh°ng bây giÝ °ãc thay th¿ b±ng th° tho¡i. Voicemail không i vÛi
c§n cho mÙt máy tr£ lÝi. Tin nh¯n °ãc l°u trï trên hÇ thÑng. iÁu ó có ngh)a là nó
có thà chuyÃn ti¿p tin nh¯n ¿n iÇn tho¡i cça ng°Ýi khác, ho·c chuyÃn cuÙc gÍi ¿n mÙt
thun tiÇn h¡n iÇn tho¡i cça riêng b¡n. B¡n cing có thà sí dång "ón cuÙc gÍi," à b¥t cé ai trong
nhóm cça b¡n có thà tr£ lÝi iÇn tho¡i khác.
CuÙc gÍi hÙi nghË ã trß nên r¥t phÕ bi¿n. ây là mÙt trong nhïng iÇn tho¡i ng°Ýi §u tiên
ng°Ýi, sau ó khác, và giï thêm mÙt ng°Ýi à trò chuyÇn iÇn tho¡i. iÁu này có thÃ
th°Ýng xuyên °ãc thñc hiÇn vÛi lên ¿n sáu ng°Ýi. Nó r¥t hïu ích cho các cuÙc th£o lun kinh doanh n¡i doanh nghiÇp
nhïng ng°Ýi khác nhau c§n ph£i nói vÁ nhïng iÁu t°¡ng tñ. Nó cing tng tÑc Ù quá trình
sñ Óng thun và cho phép t¥t c£ mÍi ng°Ýi à có quy¿t Ënh ho·c th£o lun.
iÇn tho¡i hiÇn ¡i có nhiÁu tính nng h¡n. N¿u b¡n không muÑn ng°Ýi gÍi à bi¿t iÁu gì là
ang °ãc nói trong vn phòng cça b¡n, b¡n có thà nh¥n nút "t¯t ti¿ng". N¿u b¡n muÑn à treo lên mà không có
°a nhn xuÑng, nh¥n "t¡m biÇt". N¿u b¡n không muÑn nhn cuÙc gÍi, chÉ c§n
chuyÃn t¥t c£ chúng vào th° tho¡i cça b¡n.
MÛi h¡n iÇn tho¡i s½ cho bi¿t khi b¡n có tin nh¯n tho¡i. N¿u b¡n g·p khó khn
các tính nng này, mÙt giÍng nói tñ Ùng s½ cho b¡n bi¿t lña chÍn cça b¡n. HÇ thÑng trã giúp này °ãc xây dñng
vào iÇn tho¡i. Ví då, giúp giÍng nói s½ cho b¡n bi¿t làm th¿ nào à thi¿t lp mÙt phân phÑi
danh sách, do ó b¡n có thà gíi tin nh¯n b±ng giÍng nói cùng vÛi mÙt sÑ ng°Ýi. Nó cing s½ cho
b¡n làm th¿ nào à gíi mÙt tin nh¯n trñc ti¿p vào hÙp th° tho¡i cça mÙt ai ó. B¡n có thà chÉ Ënh cça b¡n
tin nh¯n à i trên cùng cça danh sách th° tho¡i cça ng°Ýi nhn. B¡n cing có thà ch°¡ng trình ó Ã
ng°Ýi nhn không thà chuyÃn ti¿p nó.
MÙt sÑ hÇ thÑng có giÛi h¡n vÁ bao nhiêu không gian có thà °ãc sí dång cho hÙp th° tho¡i cá nhân.
Có mÙt sÑ courtesies r±ng ng°Ýi sí dång hÙp th° tho¡i nên làm theo. LÝi chào cça b¡n trên
hÙp th° tho¡i cça b¡n nên °ãc ¡n gi£n, lËch sñ và rõ ràng. N¿u b¡n không thà nhn cuÙc gÍi cho b¥t kó
lý do gì, b¡n có thà muÑn gi£i thích r±ng trong nhïng lÝi chào ghi cça b¡n. N¿u b¡n ang i nghÉ,
b¡n có thà muÑn bao gÓm nhïng thông tin ó trong lÝi chào cça b¡n.
Không sí dång hÙp th° tho¡i nh° là mÙt cách à tránh tr£ lÝi iÇn tho¡i. MÙt sÑ ng°Ýi sí dång
th° tho¡i à gÍi màn hình, iÁu này có thà gây phiÁn nhiÅu cho mÙt ng°Ýi không bao giÝ có thà liên l¡c vÛi b¡n
trñc ti¿p. KiÃm tra tin nh¯n cça b¡n th°Ýng xuyên và tr£ lÝi kËp thÝi. Th°ßng théc các
viÅn thông cuÙc cách m¡ng!
iÁu # 18 Texas
TiÃu bang Texas nÕi ti¿ng có lÛn nh¥t và tÑt nh¥t cça t¥t c£ mÍi thé. Tr°Ûc khi Alaska
trß thành mÙt nhà n°Ûc, Texas là tiÃu bang lÛn nh¥t Mù. Nó cing nÕi ti¿ng vÛi r¥t lÛn cça nó
tr¡i súc vt. Cotton là mÙt cây trÓng lÛn, nh°ng nhiÁu quý ¿n të d§u mÏ và khí Ñt.
MÍi ng°Ýi ngh) r±ng dân Texas là giàu có vì ã có r¥t nhiÁu gia súc và d§u
triÇu phú.
Trong cuÑi th¿ k÷ XIX, Texas Cattlemen °ãc sí dång à lái xe các àn gia súc cça hÍ vÁ phía b¯c ¿n Kansas.
Có mÙt chuy¿n tàu vÁ phía ông vn chuyÃn các con bò. CuÑi cùng, tuy¿n °Ýng s¯t ¿n Texas và
lÛn gia súc Õ )a dëng l¡i. ¿n lúc ó, nhiÁu ng°Ýi dân Texas sß hïu nhïng nông tr¡i lÛn và khá
giàu có.
Trong th¿ k÷ XX, d§u ã làm cho nhiÁu ng°Ýi dân Texas giàu có. LÍc d§u ã d«n ¿n
công nghiÇp hóa ch¥t và các s£n ph©m tÕng hãp. H§u h¿t ng°Ýi dân Texas hiÇn ang sÑng ß thành phÑ. NhiÁu d§u
công ty có trå sß chính t¡i Dallas. Các thành phÑ khác s£n xu¥t lÛn
Houston, Corpus Christi, Fort Worth và Austin, là thç ô cça tiÃu bang Texas.
MÙt sÑ thành phÑ nh° San Antonio và El Paso, có £nh h°ßng m¡nh m½ cça Tây Ban Nha. iÁu này
ngày trß l¡i cho du khách Tây Ban Nha §u tiên trong th¿ k÷ thé m°Ýi sáu. NhiÇm vå ci t¡i San
Antonio nÕi ti¿ng nh° Alamo, mÙt trn chi¿n quan trÍng Ñi vÛi Ùc lp Texas
chi¿n ¥u.
Texas là mÙt khu vñc rÙng lÛn vÛi núi, sa m¡c, th£o nguyên, sông, h£i £o. HiÃm trß
v» ¹p cça nhïng cánh Óng cÏ và sa m¡c cça nó thu hút nhiÁu du khách. Ñi vÛi mÙt nhà n°Ûc mà chç y¿u là khô,
Texas có nhiÁu hoa d¡i áng chú ý trong mùa xuân. Ùng vt và các loài chim cça nó khác nhau
të các bÙ phn khác cça Texas USA có ng°Ýi n côn trùng bÍc thép, Armadillo, nhanh chóng
ch¡y gia c§m, Roadrunner, chó th£o nguyên, jackrabbits, kangaroo chuÙt, heo rëng, sëng
th±n l±n, và 100 loài r¯n! Nh° có thà °ãc dñ ki¿n cing °ãc, nó có nhiÁu
¹p các lo¡i x°¡ng rÓng và cây sa m¡c khác.
LÛn nh¥t cça mình, Texas là h¡n 600 d·m, rÙng dài 600 d·m. MÙt khu vñc rÙng lÛn nh° vy
phát triÃn mÙt nÁn vn hóa riêng biÇt cça riêng cça mình. Và Texas °ãc công nhn rÙng rãi bßi giÍng nói cça hÍ
và cách nói, thái Ù và quyÁn lãi cça hÍ và ý théc Ùc lp
và tñ lñc.
Texas còn nÕi ti¿ng vÛi phå nï xinh ¹p, nhïng ng°Ýi th°Ýng xuyên giành chi¿n th¯ng cuÙc thi s¯c ¹p quÑc gia.
Ng°Ýi àn ông có mÙt danh ti¿ng cho là gÓ ghÁ, không nói nhiÁu h¡n nhïng gì hÍ có và
¡n gi£n và trung thñc.
M·c dù nhiÁu ng°Ýi ngh) vÁ chàng cao bÓi và ¤n Ù khi hÍ ngh) vÁ Texas, nó là mÙt
trung tâm cho ngành công nghiÇp công nghÇ cao. Ch°¡ng trình không gian cça Mù có trå sß t¡i
Houston, và Mission Control Center là ß ó. Texas cing là mÙt nhà s£n xu¥t quan trÍng cça
máy tính và các s£n ph©m công nghÇ cao khác.
S£n l°ãng d§u v«n còn quan trÍng ß Texas, nh°ng nó éng thé ba nh° là mÙt nguÓn doanh thu phía sau
s£n xu¥t và du lËch. LËch sí §y màu s¯c cça Texas và khung c£nh tuyÇt vÝi cça nó
óng góp vào mÙt ngành công nghiÇp du lËch phát triÃn m¡nh. Texas cing là mÙt kinh doanh quan trÍng và tài chính
khu vñc. Có, m·c dù thÝi gian ã thay Õi, Texas tñ hào duy trì nhà n°Ûc cça hÍ v«n
có lÛn nh¥t và tÑt nh¥t cça t¥t c£ mÍi thé.
iÁu 19 Tr°Ýng hãp Ford Pinto
Doanh nhân th°Ýng phàn nàn r±ng lãi nhun cça hÍ bË £nh h°ßng x¥u bßi chính phç
quy Ënh. M·t khác, lËch sí ã chéng minh r±ng nó là c§n thi¿t à iÁu chÉnh
kinh doanh trong ít nh¥t là mÙt trong nhïng khu vñc an toàn công cÙng. Có nhiÁu b±ng chéng r±ng xem xét
cho sñ an toàn cça công chúng không ph£i là luôn luôn là mÙt °u tiên trong các quy¿t Ënh kinh doanh.
Trß l¡i nm 1912, tàu Titanic âm vào mÙt t£ng bng trôi, khi¿n hàng trm ng°Ýi thiÇt m¡ng. ó là
i quá nhanh chóng thông qua mÙt bÙ s°u tp lÛn cça t£ng bng trôi, trong khi cÑ g¯ng à thi¿t lp mÙt tÑc Ù
k÷ låc. Tht không may, không có thuyÁn céu hÙ ç rÙng à chéa hành khách.
Thông th°Ýng, khi nhïng bi kËch x£y ra, công ty không tìm th¥y có tÙi. Thay vào ó, an toàn
quy Ënh °ãc ban hành Ñi vÛi các tr°Ýng hãp trong t°¡ng lai. Trong t°¡ng lai, tàu °ãc lÇnh à thñc hiÇn mÙt
cung c¥p §y ç các xuÓng céu sinh.
Nm 1978, Công ty Ford Motor ã bË truy tÑ vÁ tÙi gi¿t ng°Ýi. ây là
l§n §u tiên tính nh° vy ã °ãc °a ra chÑng l¡i mÙt công ty Mù. Nó liên quan ¿n
cái ch¿t cça ba cô gái tr», nhïng ng°Ýi ã bË Ñt cháy khi Ford Pinto cça hÍ ã °ãc ánh të
phía sau. Truy tÑ bË tính phí mà Công ty Ford cÑ ý s£n xu¥t
nguy hiÃm xe h¡i.
±ng sau câu chuyÇn này là áp lñc Ñi vÛi Ford à s£n xu¥t mÙt chi¿c xe nhÏ Ã c¡nh tranh vÛi
nhp kh©u xe. Pinto °ãc °a vào s£n xu¥t b¥t ch¥p các c£nh báo
bÓn chéa khí ß mÙt vË trí nguy hiÃm. Nó s½ có chi phí Ford thêm $ 11,00 cho m×i
xe h¡i à sía chïa v¥n Á. Ford quy¿t Ënh không.
Sau ó, Ford s£n xu¥t mÙt phân tích chi phí-lãi ích à biÇn minh cho vË trí cça hÍ. ¯Ûc tính r±ng
bË l×i thi¿t k¿ s½ gây ra thêm 180 tr°Ýng hãp tí vong, Ford có giá trË t¡i các $ 200.000 m×i
ng°Ýi. Chi phí này là ít h¡n so vÛi trang bË 12,5 triÇu xe vÛi 11,00 $ b£o vÇ.
Vì vy, Ford c£m th¥y r±ng hÍ ã thñc hiÇn các quy¿t Ënh úng ¯n.
Giám Ñc iÁu hành Ford ã °ãc tha bÕng vÁ tÙi gi¿t ng°Ýi. Tuy nhiên, Ford ã ph£i tr£ tiÁn
hàng triÇu ô la trong các khu Ënh c° cça tòa án. Chúng ã °ãc tr£ tiÁn cho các gia ình ng°Ýi có
bË m¥t ng°Ýi thân trong vå tai n¡n Pinto.
Tr°Ýng hãp này cho th¥y mÙt công ty s½ i bao xa à b£o vÇ lãi nhun cça nó. Ñi vÛi h¡n tám
tuÕi, Ford vn Ùng chính phç không à th¯t ch·t các tiêu chu©n an toàn trên xe ô tô. MiÅn là
Pinto là lãi nhun, Ford không muÑn thay Õi thi¿t k¿. M·c dù Ford ã thñc hiÇn mÙt
r¥t nhiÁu tiÁn vào các Pinto, danh ti¿ng cça hÍ ã bË hoen Ñ.
Các tr°Ýng hãp Pinto Fort là mÙt trong nhïng iÃm mà nhiÁu ng°Ýi ¿n sñ c§n thi¿t cho các chính phç Ã thi¿t lp an toàn
tiêu chu©n. Không ai muÑn kinh doanh à thu hÓi s£n ph©m cça mình, ho·c à hÍ ngÓi yên trong mÙt
nhà kho, ho·c rÙng sÑ tiÁn lÛn à nâng c¥p và sía chïa. Không có máy bay
công ty muÑn có chi¿c máy bay cça nó trong các nhà chéa máy bay khi hÍ có thà là trong viÇc làm không khí
tiÁn cho công ty. K¿t qu£ là, các công ty th°¡ng m¡i th°Ýng ít khi °ãc Ùng lñc Ã
nhìn kù vào sñ an toàn cça s£n ph©m ho·c dËch vå. iÁu này ·c biÇt úng ngày hôm nay khi phía d°Ûi "
dòng "trong kinh doanh °ãc xem nh° mÙt sñ biÇn minh cho quy¿t Ënh t¥t c£ các lý do này,
chính phç ph£i giám sát các v¥n Á an toàn công cÙng. H§u h¿t các doanh nghiÇp quá bn rÙn
làm viÇc trên lãi nhun à có nhiÁu thÝi gian, mÑi quan tâm à làm nh° vy.
iÁu # 20 The Man vàng? El Dorado
Khi Christopher Columbus vÁ phía tây të Tây Ban Nha vào nm 1492, ông ã cÑ g¯ng à ¡t °ãc
Spice Islands (mà ngày nay °ãc gÍi là In-ô-nê-xi-a). Gia vË là r¥t khan hi¿m và có giá trË
ß châu Âu vào thÝi iÃm này. Không ai bi¿t r±ng hai ¡i d°¡ng rÙng lÛn và các låc Ëa Mù
n±m giïa châu Âu và châu Á. Columbus không tìm th¥y các lo¡i gia vË ß Mù, nh°ng ông ã mang l¡i
nhà mÙt sÑ nï trang vàng. Ng°Ýi Mù m·c nhïng nh° Ó trang séc. Vàng, không gia vË,
ã trß thành Ùng lñc lÛn nh¥t à thm dò.
CuÙc thám hiÃm vào nÙi th¥t cça Mù r¥t tÑn kém và r¥t nguy hiÃm. ChÉ b±ng cách
héa h¹n các c¡ quan chéc nng lãi nhun khÕng lÓ thçy thç và lính có thà quyên góp tiÁn cho hÍ
cuÙc thám hiÃm. HÍ cing c§n héa h¹n ph§n th°ßng phong phú Ã có °ãc ng°Ýi theo dõi và
ThuyÁn viên. N¿u mÙt nhà lãnh ¡o trß vÁ châu Âu mà không có vàng và Ó trang séc, ông có thà k¿t thúc trong tù. Không
tñ hÏi k» chinh phåc Tây Ban Nha ã luôn luôn tìm ki¿m vàng.
Lúc §u, ng°Ýi Tây Ban Nha ß xung quanh bÝ biÃn cça BiÃn Ca-ri-bê, nh°ng nhïng câu chuyÇn vÁ vàng
trong nÙi th¥t bË cám d× Ã khám phá nÙi Ëa. HÍ hÏi ng°Ýi da Ï vàng cça hÍ
Ó trang séc ¿n të. Ng°Ýi ¤n Ù s½ chÉ sâu vào nÙi Ëa. HÍ nói r±ng nhïng ng°Ýi giàu
ng°Ýi sÑng ß vùng núi cao, giao dËch vàng và ngÍc låc b£o ngÍc trai, bông và
vÏ.
Hoàng ¿ Tây Ban Nha ã cho quyÁn khai thác ngày nay Venezuela và
Cô-lôm-bi-a à các ngân hàng éc cça ông vào nm 1528. Vì vy, éc - Dalfinger, Federmann và
Hohermuth - ã d«n §u mÙt lo¡t các cuÙc thám hiÃm vào, rëng nhiÇt Ûi, Óng cÏ và núi.
Trong khi ó, k» chinh phåc Tây Ban Nha ã tìm th¥y sñ giàu có to lÛn vào vàng và b¡c. Hernando
Cortes ã chi¿m °ãc các V°¡ng quÑc cça ng°Ýi Aztec ß Mexico vào nm 1519. Ông ã gíi bao la
châu báu cho châu Âu. Ngay sau khi, Francesco Pizarro b¯t §u khám phá bÝ biÃn phía tây
cça Nam Mù. Nm 1531, Pizarro xâm l°ãc Peru và phá hçy V°¡ng quÑc cça ng°Ýi Inca.
Pizarro tan ch£y xuÑng nhïng kho báu vàng và b¡c cça ng°Ýi Inca, và gíi vàng và b¡c
g¡ch trß l¡i Tây Ban Nha. VÙi vàng à tìm vàng trß nên r¥t nóng.
Tin Ón xuÑng të các ngÍn núi cça Cô-lôm-bi-a vÁ mÙt ng°Ýi àn ông vàng - el hombre
Dorado. Có nhïng câu chuyÇn vÁ mÙt vË vua r¥t phong phú mà ông m·c båi vàng thay vì mÙt chi¿c áo khoác.
Cô-lôm-bi-a là V°¡ng quÑc cça Chibchas. HÍ là mÙt ng°Ýi kinh doanh nhïng ng°Ýi giao dËch muÑi
và ngÍc låc b£o cho vàng, bông, ngÍc trai, và vÏ. Vàng thñc t¿ không ¿n të hÍ
v°¡ng quÑc. Nó °ãc tìm th¥y trong các con sông miÁn núi, và mang l¡i cho Chibchas tinh chÉnh
và kim lo¡i.
MÙt sÑ quân Ùi hÙi tå lãnh thÕ trên Chibcha. Ng°Ýi §u tiên ¿n là ng°Ýi Tây Ban Nha
Quesada, ¿n sông Magdalene të vùng biÃn Caribbean. Ông tìm th¥y thành phÑ tr°ßng
cça các Chibchas và thu giï vàng và ngÍc låc b£o cça hÍ. Ngay sau ó, mÙt cça Pizarro
thuyÁn tr°ßng ¿n të Peru và Ecuador. Sau ó, các Federmann éc ¿n të
Venezuela. Quesada cho nhïng ng°Ýi ¿n muÙn mÙt sÑ vàng và trang séc à gi£m bÛt cça hÍ
th¥t vÍng.
Quesada cça ng°Ýi àn ông cing phát hiÇn ra vÁ Man vàng. Cao ß vùng núi là mÙt hÓ n°Ûc
°ãc t¡o ra bßi mÙt thiên th¡ch. ¤n Ù tin r±ng 'vàng th§n' të trên trÝi bây giÝ sÑng
ß d°Ûi cùng cça hÓ. Khi mÙt nhà lãnh ¡o mÛi cça bÙ l¡c ã °ãc b§u, ông ã °ãc bao gÓm trong
d§u má, båi vàng mËn °ãc thÕi qua c¡ thà cça mình à ông °ãc làm b±ng
vàng. Ông °ãc °a ra giïa hÓ trên chi¿c bè. Ông s½ nh£y xuÑng hÓ,
và ß l¡i trong n°Ûc cho ¿n khi båi vàng ã °ãc ría s¡ch. Nó °ãc xem là mÙt cung c¥p Ã
th§n. Ó trang séc vàng °ãc ném trong hÓ. Sau ó, nhà vua và nhïng ng°Ýi theo ông
s½ trß l¡i vào bÝ. BuÕi lÅ này ã °ãc ngëng l¡i vài th¿ hÇ tr°Ûc
Âu Châu tÛi.
NhiÁu ng°Ýi không sµn lòng tin r±ng ây là toàn bÙ câu chuyÇn. HÍ b¯t §u
tìm ki¿m mÙt thành phÑ vàng ©n trong rëng. NhiÁu nhà thám hiÃm bÏ m¡ng trong tìm ki¿m này.
Trong tìm ki¿m cça hÍ Ñi vÛi vàng, k» chinh phåc Tây Ban Nha bË phá hçy nÁn vn minh ¤n Ù tuyÇt vÝi
cça Mù. Các thË tr¥n và làng m¡c ã bË hçy ho¡i, hàng ngàn ng°Ýi thiÇt m¡ng và
tác ph©m nghÇ thut tuyÇt vÝi tan ch£y xuÑng. MÙt sÑ ng°Ýi ¤n Ù tin r±ng vàng ph£i là mÙt thñc ph©m
mà ng°Ýi châu Âu r¥t c§n thi¿t à sÑng sót. Trong nhiÁu tr°Ýng hãp, nhïng ng°Ýi châu Âu
phá hçy các hÇ thÑng kinh doanh và xã hÙi ã s£n xu¥t ra tài s£n cça hÍ. Khi chúng ta ngh)
vÁ nhïng thành tñu to lÛn cça mÙt k» chinh phåc và thám hiÃm, chúng tôi cing buÓn vÁ
bao nhiêu cái ch¿t và thiÇt h¡i mà hÍ gây ra.
iÁu 21 Grand Canyon
Grand Canyon là mÙt trong nhïng phong c£nh ngo¡n måc nh¥t trong tñ nhiên. Nó °ãc tìm th¥y trong mÙt
ph§n cça thung ling cça sông Colorado. Con sông này b¯t §u khóa hÍc cça mình cao trong Rocky
Núi cça Nhà n°Ûc Colorado. Sông i tÕng cÙng 1.400 d·m qua
Colorado, Utah và Arizona và vào VËnh California. Nó t¡o thành mÙt ph§n cça Arizona
biên giÛi Nevada và California.
Sông Colorado là mÙt con sông r¥t nhanh chóng và bùn. Nó mang båi b©n và á xuÑng të
các ngÍn núi. Câu chuyÇn kà vÁ mÙt th°¡ng nhân lông ci, nhïng ng°Ýi bË t¥n công bßi ¤n Ù cao lên
sông. LÑi thoát duy nh¥t cça ông là xuÑng sông Colorado trong mÙt chi¿c thuyÁn nhÏ. ó là mÙt áng sã
chuy¿n i qua ghÁnh và quanh các hòn á vÛi tÑc Ù cao nh¥t. Các nhà kinh doanh lông thú ã °ãc tìm th¥y mÙt sÑ ngày
sau này trong hàng trm hình d¡ng r¥t thô d·m xuÑng dòng sông. Không ai có thà tin r±ng ông
cho ¿n nay ã ¿n quá nhanh.
Grand Canyon tr£i dài kho£ng 250 d·m ß bang Arizona. H»m núi
tách ra khÏi dòng ch£y cça sông. Þ nhïng n¡i h»m núi sâu mÙt d·m. Nó
tr£i dài rÙng të 4 ¿n 18 d·m ß phía trên. Thung ling h»m núi chéa á mòn
ó tng lên giÑng nh° mÙt dãy núi. H»m núi ã mòn qua nhiÁu t§ng
á. Dòng sông ã c¯t gi£m theo cách cça mình thông qua các lÛp á vôi, á cát k¿t (sa th¡ch) và
hình thành nÁn t£ng á granit. Các lÛp khác nhau cça màu s¯c khác nhau, và các lo¡i á
xu¥t hiÇn r¥t ¹p, ·c biÇt là vào lúc bình minh và hoàng hôn.
Bßi vì h»m núi sâu nh° vy, nhïng thay Õi khí hu nh° b¡n i xuÑng thung ling. Khi
phía trên, khí hu là iÃn hình cça mÙt khu vñc miÁn núi, vÛi cây xanh. Ti¿p theo, b¡n có
iÃn hình rëng cây. Thé ba, có nhïng cây nh° x°¡ng rÓng mÍc ß sa m¡c ¥m áp. CuÑi cùng,
có cây cn nhiÇt Ûi ß phía d°Ûi thung ling.
Du khách có thà i xe xuÑng con °Ýng mòn h¹p à d°Ûi cùng cça thung ling la. Trên mÙt
bên là béc t°Ýng á cça h»m núi, và ß phía bên kia là mÙt th£ dÑc xuÑng
d°Ûi. Khách du lËch có tin t°ßng h°Ûng d«n cça hÍ, và con la mà hÍ ang i, Ã hÍ
xuÑng mÙt cách an toàn. Nhïng con °Ýng mòn ngo±n ngoèo qua l¡i, và du lËch i xuÑng i nhiÁu
h¡n mÙt d·m. MÙt sÑ 1.000 d·m vuông cça khu vñc này ã trß thành Grand Canyon
V°Ýn quÑc gia vào nm 1919.
Bßi vì sông Colorado là r¥t nhanh chóng và ch¡y xuyên qua ¥t n°Ûc khô, p nhiÁu
ã °ãc xây dñng dÍc theo nó. Này °ãc thi¿t k¿ Ã khai thác séc m¡nh cça nó, ti¿t kiÇm n°Ûc cça nó và
cung c¥p các c¡ hÙi gi£i trí. p nÕi ti¿ng nh¥t là Hoover Dam, tr°Ûc ây
Boulder Dam, trên biên giÛi Arizona-Nevada. C¥u trúc này ¥n t°ãng là 727 feet cao,
và 1.282 feet. Thang máy °ãc sí dång à thñc hiÇn công nhân lên và xuÑng bên trong p.
Các n°Ûc, °ãc h× trã bßi p Hoover, hình thành hÓ Mead. HÓ Mead °ãc sí dång
à t°Ûi cho ¥t lân cn, cing nh° chèo thuyÁn và câu cá. Con p chính nó là mÙt chính
nguÓn nng l°ãng iÇn cho ph§n này cça ¥t n°Ûc.
Du khách tÛi Grand Canyon th°Ýng °ãc làm §y vÛi awe bßi kích th°Ûc và v» ¹p cça
h»m núi. MÍi ng°Ýi d°Ýng nh° r¥t nhÏ so vÛi nhïng vách á mênh mông, thung ling và
hùng m¡nh sông.
# 22 cça æy ban Niagara The Park
Niagara Falls, Ca-na-a, ã trß thành mÙt iÃm thu hút khách du lËch lÛn vào giïa thp niên 1830. ¿n thÝi iÃm này,
°Ýng giao thông, kênh m°¡ng và °Ýng s¯t có thà à °a mÍi ng°Ýi të các trung tâm ô thË, nh° New York
và Boston. Tuy nhiên, c¡ hÙi cho lãi nhun lÛn thu hút các doanh nhân không trung thñc. Mô#t
khách s¡n trong nhïng nm 1860 ã °ãc phÕ bi¿n °ãc gÍi là "Cave of Thieves BÑn m°¡i".
Có nhiÁu phàn nàn të khách du lËch vÁ thç thut ã °ãc sí dång à có °ãc tiÁn cça hÍ.
MÙt sÑ doanh nhân ã cÑ g¯ng à °a lên các hàng rào xung quanh thác, do ó, t¥t c£ du khách s½
ph£i tr£ tiÁn cho hÍ Ã xem Falls. Theo thÝi gian, các khi¿u n¡i này ¿n tai quan trÍng cça
ng°Ýi. Vào nm 1873, Chúa Dufferin, Toàn quyÁn Canada, Á nghË
chính phç mua t¥t c£ các vùng ¥t xung quanh thác. VÁ phía Mù, New York Nhà n°Ûc
mua 412 m«u Anh xung quanh Falls the Rainbow Mù vào nm 1885. Trong cùng nm ó, ¥t ai là
mua g§n Horseshoe Falls Canada và °ãc ·t theo tên Nï hoàng Victoria Park. MÙt
çy ban °ãc thành lp à có °ãc quyÁn kiÃm soát cça t¥t c£ các vùng ¥t dÍc theo sông Niagara. ây là
nên dÅ dàng h¡n bßi vì mÙt d£i h¹p dÍc theo con sông ã °ãc chính phç ¥t.
Tuy nhiên, æy ban muÑn b£o vÇ t¥t c£ các c£nh quan ¹p dÍc theo sông
và g§n Falls cho công chúng. Các çy viên §u tiên cça công viên là Sir
Casimir Gzowski, mÙt kù s° phân biÇt sinh Ba Lan.
Tr°Ûc khi æy ban Queen Victoria Park b¯t §u mua ¥t bên c¡nh Falls,
khách du lËch ã ph£i tr£ tiÁn cho t¥t c£ mÍi thé. Không có nhà vÇ sinh công cÙng, không uÑng
ài phun n°Ûc, và các rào c£n an toàn không xung quanh thác. K¿t qu£ là, nó ã không °ãc phÕ bi¿n cho
khách du lËch tå tp g§n Falls, ho·c thôi miên bßi dòng ch£y cça sông, b°Ûc quá
óng cía và r¡i. æy ban chm sóc nhïng v¥n Á này và cing có thà thi¿t lp các công viên và
khu vñc dã ngo¡i. Nm 1927, tên cça æy ban ã °ãc Õi thành Công viên Niagara
Hoa hÓng. Nó bây giÝ giám sát nhiÁu iÃm tham quan và công viên të Niagara-on-the-
Lake trên hÓ Ontario, xuÑng Fort Erie trên hÓ Erie. M×i ph§n cça 56-km
cng cça Niagara Parks có n¡i riêng cça mình quan tâm. ây là sñ tham gia cça các Niagara
Parkway, mÙt con °Ýng ch¡y dÍc theo chiÁu dài cça dòng sông. Sir Winston Churchill °ãc gÍi là
parkway, "Chç nht ¹p nh¥t buÕi chiÁu Õ )a trên th¿ giÛi."
Niagara Parks æy ban iÁu hành nhà hàng, công viên và các khu v°Ýn, c°ái,
b£o tàng, nhà lËch sí, sân golf, các trang web b£n Ëa và cía hàng quà t·ng. G§n Falls
là nhà hàng, công viên, nhà kính, "Hành trình Behind the Falls" Maid "cça
S°¡ng mù "i thuyÁn B¯c Falls, Niagara Gorge, Aero Car Ride Tây Ban Nha và
Great Adventure Gorge. æy ban cing iÁu hành mÙt tr°Ýng hÍc TrÓng trÍt,
lÛn khu v°Ýn. Queenston Heights mÙt công viên t°ßng niÇm mÙt trong nhïng anh hùng cça Canada,
TÕng Isaac Brock. Trong g§n ó Queenston nhà lËch sí k¿t nÑi vÛi hai khác
quan trÍng ng°Ýi Canada, Laura Secord và William Lyon MacKenzie. æy ban cing
ho¡t Ùng hai pháo ài lËch sí, có niên ¡i të cuÙc chi¿n nm 1812 - Fort George và Old Fort Erie.
æy ban Niagara Parks ã óng mÙt vai trò quan trÍng trong viÇc °a ra Niagara Falls và
Niagara River mÙt trong nhïng khu du lËch hàng §u th¿ giÛi. æy ban cho th¥y làm th¿ nào
chính phç có thà làm viÇc à thñc hiÇn thm các kó quan thiên nhiên nh° Niagara Falls tÑt
kinh nghiÇm cho công chúng nói chung.
iÁu 23 kênh ào Welland
Tr°Ûc khi °Ýng s¯t và xe ô tô trß nên phÕ bi¿n, vn chuyÃn hàng hoá trên dài
kho£ng cách là mÙt công viÇc khó khn. Vào §u B¯c Mù, °Ýng th°Ýng x¥u ho·c không
tÓn t¡i. Vào mùa ông, tuy¿t và thÝi ti¿t l¡nh i l¡i khó khn. Nông dân biên giÛi có
r¯c rÑi bán cây trÓng cça hÍ bßi vì nó là khó khn à có °ãc hÍ ¿n các thành phÑ.
Th°Ýng thì các con sông và hÓ là nhïng cách tÑt nh¥t à i du lËch. Buôn bán lông thú mang lông thú cça hÍ và
các vt dång trên nhïng chi¿c xuÓng. Nh°ng ngay c£ xuÓng lÛn không ç lÛn à giï mÙt lô hàng
lúa mì. Rapids và thác n°Ûc có ngh)a là hàng hóa ã °ãc °a ra khÏi xuÓng và
mang ¿n c¡ thà ti¿p theo cça n°Ûc bình t)nh.
MÙt cách à c£i thiÇn giao thông thçy là à xây dñng mÙt con kênh. Trong tiÃu bang New York,
ThÑng Ñc DeWitt Clinton ã xây dñng kênh ào Erie të sông Niagara
Hudson River, ngay sau khi cuÙc chi¿n nm 1812.
Bßi vì mÑi quan hÇ giïa Hoa Kó và Canada v«n còn không ph£i là r¥t thân thiÇn,
mÙt lý do khác à xây dñng mÙt con kênh ß phía bên Canada. Kênh r¡ch có thà °ãc sí dång à di chuyÃn
vt t° và quân Ùi trong thÝi chi¿n. ôi khi chính phç Anh s½ c¥m
Nông dân Canada à bán thñc ph©m sang Mù N¿u không có mÙt kênh ào à di chuyÃn nông s£n cça hÍ,
hoa màu bË ôi khi trái bË thÑi.
MÙt th°¡ng gia St Catharines, Ontario, tên là William Hamilton Merritt ngh) vÁ t¥t c£
nhïng iÁu này trong thp niên 1820. Ông cing ngh) r±ng flourmills c§n mÙt nguÓn áng tin cy h¡n
n°Ûc à ho¡t Ùng.
St Catharines là trên m°Ýi hai Mile Creek d°Ûi Escarpment Niagara. L¡ch này ch¡y
Ñi vÛi hÓ Ontario. Nó tng lên trên vách á, vi¿t t¯t të 150 ¿n 300 bàn chân
cao, sau ó ch¡y vÁ phía hÓ Ontario. N¿u Merritt có thà tham gia vào mÙt trong M°Ýi hai-Mile Creek
sông, ch¡y ¿n Lake Erie, kênh s½ cung c¥p vn chuyÃn và waterpower.
V¥n Á là ph£i tìm mÙt cách à di chuyÃn tàu thuyÁn lên vách á.
Të 1824 ¿n 1829, Merritt và b¡n bè cça ông ã thuê ng°Ýi lao Ùng à ào t¥n båi b©n và
rock. G§n nh° t¥t c£ các công viÇc ã °ãc thñc hiÇn vÛi x»ng, pickaxes, ngña và các toa xe. Þ nhïng n¡i,
m·t ¥t là mÁm và s¡t lß ¥t x£y ra. Þ nhïng n¡i khác, nhïng ng°Ýi àn ông ã ph£i ào qua
á r¯n á granit.
Tuy nhiên, v¥n Á chính cça Merritt ã °ãc nâng cao tiÁn à tr£ cho viÇc xây dñng. Sau khi
chìm t¥t c£ sÑ tiÁn r±ng anh ta, gia ình và b¡n bè cça mình có xuÑng kênh, nhiÁu h¡n là c§n thi¿t.
Merritt ¿n Toronto, New York và cuÑi cùng là London, Anh à có °ãc tài chính
h× trã ông c§n.
Các v¥n Á cça nhïng chi¿c thuyÁn à leo lên vách á ã °ãc gi£i quy¿t bßi mÙt lo¡t cça 35
g× Õ khóa. Nhïng ti¿n hành mÙt con tàu 327 bàn chân trß lên. Con tàu s½ i hÍc mÙt khóa vÛi mÙt
sÑ l°ãng nhÏ n°Ûc. NhiÁu n°Ûc s½ i vào khóa, nâng thuyÁn thêm m°Ýi
hay m°Ýi lm feet. Sau ó, tàu s½ di chuyÃn vào các khóa ti¿p theo, và °ãc nâng lên mÙt l§n nïa. Tàu thuyÁn
i theo h°Ûng ng°ãc l¡i ã °ãc h¡ xuÑng thay vì nâng lên.
Kênh ào Welland ã °ãc xây dñng l¡i ba l§n kà të khi kênh §u tiên °ãc mß vào nm 1829. Bây giÝ
lÛn biÃn và các tàu qua bán £o Niagara të hÓ Ontario Lake
Erie. HÍ mang theo ngi cÑc, than á, qu·ng s¯t, d§u và các s£n ph©m sÑ l°ãng lÛn khác. Các Welland
Canal v«n còn mÙt trong nhïng tuy¿n °Ýng thçy th°¡ng m¡i quan trÍng nh¥t trên th¿ giÛi.
iÁu # 24 Wal-Mart Stores
Wal-Mart bây giÝ là tÕ chéc bán l» lÛn nh¥t th¿ giÛi. Wal-Mart sí dång kho£ng 1,2
triÇu ng°Ýi trên toàn th¿ giÛi. Nm 2000, Wal-Mart có doanh sÑ bán hàng cça h¡n $ 191.000.000.000,
lãi nhun là $ 6,3 t÷ USD. Lãi nhun tng 16% so vÛi nm tr°Ûc.
Ng°Ýi ã ¿n à hy vÍng r±ng lãi nhun cça Wal-Mart s½ làm tng áng kà hàng nm.
M×i nm thêm nhiÁu cía hàng °ãc mß ra, và Wal-Mart mß rÙng vào các n°Ûc mÛi. Wal-Mart
cing i vào l)nh vñc kinh doanh mÛi cça g§n nh° mÍi nm. R¥t ít ng°Ýi bi¿t r±ng Wal-Mart
cing là mÙt công ty b¥t Ùng s£n lÛn.
Sam Walton mß Walton cça ông Nm và Dime ß Bentonville, Arkansas, vào nm 1950. M°Ýi hai
nm sau, ông mß §u tiên cça Wal-Mart t¡i Bentonville. Tri¿t lý kinh doanh cça ông là
¡n gi£n - tÑt giá c£, lña chÍn tuyÇt vÝi và lÝi chào thân thiÇn. Walton ã °ãc bi¿t ¿n cho
"Ten Foot Thái Ù". iÁu này có ngh)a r±ng b¥t kó nhân viên chào ón b¥t kó khách hàng
trong thÝi h¡n m°Ýi bàn chân cça hÍ. Ông nh¥n m¡nh r±ng iÁu quan trÍng à nói chuyÇn vÛi nhïng ng°Ýi tr°Ûc khi hÍ
nói chuyÇn vÛi b¡n. Walton cing tin r±ng nhïng giao dËch tÑt të các nhà cung c¥p c§n °ãc thông qua
cùng cho khách hàng. Sñ k¿t hãp giïa giá th¥p và dËch vå thân thiÇn là c¡ b£n Wal-
Mart thành công. ó là mÙt trong nhïng cía hàng ß Bentonville ã trß thành 4.203 cía hàng ß Mù, cÙng vÛi
thêm 1.000 bên ngoài Hoa Kó.
Walton qua Ýi vào nm 1992, nh°ng tri¿t lý kinh doanh cça ông ti¿p tåc °ãc rao gi£ng t¡i Wal-Marts.
M×i cía hàng có ti¿p tân áp éng các khách hàng ß cía, và Ñi phó vÛi b¥t kó ·c biÇt
c§n hÍ có. Có ti¿p tân cho các hiÇu éng có các nhân viên dËch vå h¡n
Wal-Mart thñc sñ có. So vÛi mÙt sÑ cía hàng khác, Wal-Mart có t°¡ng Ñi
nhân viên trß xuÑng.
Wal-Mart cing có Quù Wal-Mart, nhà tài trã r¥t nhiÁu nguyên nhân tÑt.
Trong sÑ các ch°¡ng trình cça hÍ là tr°Ýng trung hÍc hÍc bÕng, gây quù cho các bÇnh viÇn Ëa ph°¡ng và
tr» em bË bÇnh, v¥n Á môi tr°Ýng và cÙng Óng "phù hãp vÛi ti¿p cn c¥p '.
Vì vy, nhïng gì không thích vÁ Wal-Mart? Khi¿u n¡i chính là phong cách kinh doanh cça hÍ là
cñc kó hung dï. Thái Ù Ñi vÛi các nhà s£n xu¥t và nhà cung c¥p cça Wal-Mart là:
"B¡n làm theo cách cça chúng tôi, ho·c chúng tôi s½ không làm kinh doanh vÛi b¡n." iÁu này ·t Wal-Mart t¡i mÙt
lãi th¿ h¡n các nhà bán l» nhÏ h¡n nhïng ng°Ýi không có cùng mÙt séc m¡nh bán l». Wal-Mart có
°ãc bi¿t ¿n à yêu c§u các nhà cung c¥p cça nó cung c¥p s£n ph©m vÛi giá chi¿t kh¥u cho cía hàng Wal-Mart
mß; tiÁn ph¡t cho các l×i lô hàng; nói vÛi các nhà s£n xu¥t s£n ph©m, phong cách và
màu s¯c à làm, Wal-Mart dñ ki¿n phân phÑi s£n ph©m trong hai ngày, và dñ ki¿n s½
các nhà s£n xu¥t hãp tác vÛi các chi¿n l°ãc qu£ng cáo và bán l». Trong thñc t¿, b¥t kó
công ty làm viÇc vÛi Wal-Mart trß thành mÙt trong nhïng nhân viên cça hÍ.
B¥t kó công ty, ã thÑng trË mÙt trong nhïng khu vñc cça thË tr°Ýng, s½ có r¥t nhiÁu quyÁn lñc. Cho ¿n nay,
Wal-Mart ã thành công trong viÇc có °ãc nhïng gì nó muÑn, và cung c¥p cho khách hàng vÛi
nhïng gì hÍ muÑn.
iÁu 25 Công viên quÑc gia Yellowstone
Dãy núi Rocky cça B¯c Mù là khá ci. M·c dù hÍ r¥t
núi lía hàng triÇu nm tr°Ûc ây, chÉ có mÙt vài v«n còn ho¡t Ùng ngày hôm nay. Trong Yellowstone
V°Ýn quÑc gia, tuy nhiên, có mÙt khu vñc ¥t ai rÙng lÛn, trong ó cho bi¿t núi lía g§n ây
ho¡t Ùng. Khu vñc này có chéa các suÑi n°Ûc nóng, m¡ch n°Ûc phun và suÑi bùn.
SuÑi n°Ûc nóng, nh° m¡ch n°Ûc phun, °ãc gây ra bßi n°Ûc ng§m bË un nóng b±ng á nóng
xuÑng trái ¥t. N°Ûc nóng này sau ó bË buÙc vào bÁ m·t. Khi bÁ m·t á
mÁm ho·c xÑp, sau ó n°Ûc nóng bong bóng lên nh° mÙt lò xo. Khi bÁ m·t á là khó khn,
sau ó n°Ûc nóng b¯n lên thông qua b¥t kó l× trong á mà nó có thà tìm th¥y. Nhïng vÍt
n°Ûc nóng °ãc gÍi là m¡ch n°Ûc phun. Yellowstone cing chéa chu bùn ho·c bùn suÑi. Nhïng
x£y ra khi n°Ûc nóng °ãc bt h¡i, và h¡i n°Ûc mang theo bùn và ¥t sét.
bÁ m·t.
Yellowstone Park cao ß dãy núi Rocky cça Wyoming. Tr¯ng r¥t ít ng°Ýi
i ¿n ó cho ¿n nhïng nm 1860. Ng°Ýi ta nói r±ng ¤n Ù tránh khu vñc bßi vì hÍ ngh)
r±ng các linh hÓn ma qu÷ sÑng ß ó.
Vào nm 1869, ba ng°Ýi àn ông të Montana ã quy¿t Ënh à khám phá khu vñc này të xa. HÍ r¥t
¥n t°ãng vÛi các kó quan thiên nhiên cça nó và nói vÁ nó vÛi nhïng ng°Ýi khác. MÙt cách khác à khám phá
cuÙc thám hiÃm ti¿p theo trong hai nm tÛi. Nhïng du khách r¥t nhiÇt tình vÁ
v» ¹p và uy nghiêm cça Yellowstone mà hÍ yêu c§u r±ng nó °ãc thñc hiÇn mÙt công viên quÑc gia. Lúc ó
thÝi gian, không có hÇ thÑng công viên quÑc gia ß Mù. Tuy nhiên, vào nm 1872, Hoa Kó
Chính phç ã Óng ý Ã dành nhïng vùng ¥t này nh° là mÙt công viên công cÙng.
T¡i sao các khách sÛm à Yellowstone r¥t ¥n t°ãng? §u tiên, c£nh quan là
ngo¡n måc. Sông Yellowstone ã t¡o ra Canyon Grand thông qua nm
làm xói mòn các ngân hàng á cça nó. ây là màu vàng cça nhïng vách núi ó ã cho
Yellowstone tên cça nó. Khu vñc này có nhiÁu thác n°Ûc, bao gÓm 308-chân cao Lower
Falls trên sông Yellowstone. Có r¥t nhiÁu hÓ ¹p, và lÛn nh¥t là
HÓ Yellowstone.
iÁu 25 Công viên quÑc gia Yellowstone
Khu vñc này là phong phú vÁ Ùng vt hoang dã. Trong sÑ các loài Ùng vt có vú là g¥u en, g¥u xám B¯c Mù, nai sëng t¥m,
nai sëng t¥m, con la h°¡u, nai, bò rëng bizon, Bighorn cëu, chó sói, linh d°¡ng pronghorn, h£i ly và
sói. Loài chim, ·c biÇt là loài chim n°Ûc, °ãc phÕ bi¿n t¥t c£ các nm. Chúng bao gÓm các nghÇ s) trumpet
thiên nga, màu xanh diÇc, chim cÑc, ¡i bàng §u trÍc, osprey, bÓ nông, ngan, ng×ng Canada và nhiÁu
các lo¡i vËt. Thà thao cá cing r¥t phong phú.
Kho£ng 80% rëng bao gÓm thông lodge cñc, nh°ng cing có nhïng cây th°Ýng xanh khác.
Hoa d¡i là r¥t nhiÁu và a d¡ng.
Tuy nhiên, nhïng iÃm thu hút tr°ßng là nhïng m¡ch n°Ûc phun và suÑi n°Ûc nóng. Chúng x£y ra trong mÙt r¥t °ãc nhïng gì
núi lía khu vñc mÙt triÇu nm ho·c lâu h¡n tr°Ûc. Þ ây, dung nham nóng ch£y nóng të trung tâm cça trái ¥t
v«n còn g§n bÁ m·t trái ¥t. Dung nham này nóng bÁ m·t nhïng t£ng á,
l§n l°ãt, nóng n°Ûc ng§m. N°Ûc nóng phåt lên të m·t ¥t nh°
m¡ch n°Ûc phun, ho·c bong bóng lên nh° suÑi n°Ûc nóng.
Geyser nÕi ti¿ng nh¥t là Old Faithful b¯n chùm n°Ûc 150 feet vào
sóng m×i 65 phút ho·c lâu h¡n. Phun trào kéo dài ¿n nm phút. Có h¡n 200 m¡ch n°Ûc phun
Yellowstone Park và kho£ng 50 ng°Ýi trong sÑ hÍ là ngo¡n måc. MÙt sÑ phun b¯n cça hÍ trên
Cao 200 feet.
Du khách ¿n të kh¯p n¡i trên th¿ giÛi r¥t vui mëng r±ng khu vñc này ã °ãc b£o tÓn nh° là mÙt
công viên quÑc gia!
iÁu # 26 báo Sinh viên
T¡i B¯c Mù, h§u h¿t các tr°Ýng cao ³ng và các tr°Ýng ¡i hÍc, cing nh° nhiÁu tr°Ýng trung hÍc, có mÙt
sinh viên báo chí. Nhïng tÝ báo này tp trung vào các diÅn bi¿n t¡i tr°Ýng. HÍ thông báo
sÑ sinh viên vÁ các ho¡t Ùng trong khuôn viên tr°Ýng và th°Ýng bao gÓm tin téc th¿ giÛi,
có liên quan ¿n quyÁn lãi cça hÍc sinh. Ngoài ra, có ph§n ý ki¿n cça hÍc sinh
biên tp viên, trong ó ph£n ánh quan iÃm cça hÍ vÁ tr°Ýng hÍc và th¿ giÛi. ôi khi nhïng bài xã lun
ph£n Ñi cách mà tr°Ýng ang °ãc ch¡y. ThÉnh tho£ng, các viên chéc nhà tr°Ýng s½ cÑ g¯ng à óng
xuÑng ho·c kiÃm duyÇt gi¥y tÝ sinh viên, n¿u hÍ tìm th¥y bài vi¿t cça mình lúng túng ho·c gây khó chËu. Nh°ng
th°Ýng là nhïng b¥t Óng °ãc gi£i quy¿t b±ng th£o lun.
T¡i mÙt sÑ tr°Ýng cao ³ng, tÝ báo sinh viên °ãc k¿t nÑi vÛi mÙt ch°¡ng trình chuyên nghiÇp
báo chí. Tuy nhiên, h§u h¿t thÝi gian, ý t°ßng ±ng sau tÝ gi¥y là giúp hÍc sinh nghiên céu
các sñ kiÇn, tranh lun vÁ v¥n Á này, và tìm hiÃu làm th¿ nào à có °ãc ý ki¿n cça hÍ °ãc thà hiÇn. N¿u nhïng
sinh viên i vào à trß thành nhà báo chuyên nghiÇp ó là tÑt, nh°ng nó không thñc sñ
mong ãi.
B¡n có thà tñ hÏi liÇu ç nhïng iÁu x£y ra t¡i mÙt tr°Ýng ¡i hÍc à iÁn vào mÙt bài báo hàng tu§n.
Vâng, qu£ tht vy! Tr°Ýng hÍc và tr°Ýng ¡i hÍc ph£n ánh th¿ giÛi thñc. Th°Ýng có nhïng v¥n Á
và c¯t gi£m ngân sách cho các ch°¡ng trình. Tòa nhà mÛi i lên, ho·c bË rách xuÑng. Chính sách
thay Õi, hÍc phí tng lên, lÛp hÍc trß nên ông úc, và nhân viên ¿n và i.
¡i hÍc tinh th§n và kinh phí th°Ýng ph£n ánh chính sách cça chính phç và thái Ù cça xã hÙi.
Nhïng buÙc các tr°Ýng ¡i hÍc th¿ giÛi lÛn h¡n. Bài xã lun th°Ýng nhn xét vÁ quÑc gia và
các sñ kiÇn trên th¿ giÛi £nh h°ßng ¿n các tr°Ýng ¡i hÍc.
Xây dñng
DËch
gia ca phe
Bai vi¿t # 27 Canada Tr°Ýng Cao ³ng và ¡i HÍc
Canada có kho£ng 50 tr°Ýng ¡i hÍc °ãc công nhn lây lan trên m°Ýi tÉnh. T¥t c£, ngo¡i trë
, chç y¿u do chính phç tài trã. iÁu này có ngh)a r±ng có áng kà sñ Óng nh¥t
liên quan ¿n các ch°¡ng trình, qu£n lý và chính sách. Cao ³ng t° thåc có xu h°Ûng nhÏ h¡n và
chç y¿u dña trên mÙt ch°¡ng trình gi£ng d¡y tôn giáo.
H§u h¿t các tr°Ýng ¡i hÍc cung c¥p các ch°¡ng trình, Nhân vn, Khoa hÍc Xã hÙi và các ngành khoa hÍc thu§n túy.
NhiÁu ng°Ýi có nng bÕ sung nh° Giáo dåc và Giáo dåc thà ch¥t. NhiÁu
các ch°¡ng trình d«n trñc ti¿p ¿n mÙt vË trí t¡i n¡i làm viÇc °ãc °a ra t¡i cÙng Óng
cao ³ng. Các tr°Ýng cao ³ng cÙng Óng khác nhau të các tr°Ýng ¡i hÍc bßi vì ch°¡ng trình cça hÍ liên quan ¿n
vË trí công viÇc ào t¡o và kinh nghiÇm thñc t¿. Ví då, hÍ có thà cung c¥p các khóa hÍc trong các l)nh vñc
ch³ng h¡n nh° lp trình máy tính, báo chí, nhi¿p £nh, công tác xã hÙi, nha khoa và
iÁu d°áng. Ch°¡ng trình cça hÍ °ãc coi là ít trëu t°ãng và hÍc thut h¡n so vÛi các tr°Ýng ¡i hÍc
ch°¡ng trình.
NhiÁu sinh viên tr°Ýng ¡i hÍc là vui h¡n so vÛi ¡i hÍc cÙng Óng. HÍ không
ph£i lo l¯ng ngay lp téc nhn °ãc mÙt công viÇc và Ýi sÑng xã hÙi th°Ýng là tÑt h¡n
tr°Ýng ¡i hÍc. Tuy nhiên, trình Ù ¡i hÍc có thà ít có kh£ nng à d«n trñc ti¿p ¿n mÙt công viÇc.
Ngày nay, các ch°¡ng trình, ó là các tr°Ýng ¡i hÍc liên quan ¿n công viÇc, ch³ng h¡n nh° kinh doanh
qu£n lý giáo dåc, nghiên céu và tâm lý hÍc tr» em, d°Ýng nh° ·c biÇt phÕ bi¿n.
Tr°Ýng ¡i hÍc, tuy nhiên, ã °ãc thành lp chç y¿u nh° các tÕ chéc nghÇ thut tñ do. iÁu này có ngh)a
ý Ënh ban §u cça hÍ là Ã chu©n bË mÍi ng°Ýi là con ng°Ýi toàn diÇn và
ki¿n théc công dân. Vì vy, g§n nh° t¥t c£ các tr°Ýng ¡i hÍc có ch°¡ng trình vn hÍc, ngôn ngï,
tri¿t hÍc, vn hóa, âm nh¡c, lËch sí và chính trË, cing nh° nghiên céu mà có nhiÁu viÇc làm
liên quan.
MÙt ch° th°A hai cu a mâu t°# v°ãt qua ho·c Cí nhân méc Ù ß Canada là bình th°Ýng sau ba nm nghiên céu §y ç các
trung hÍc c¡ sß. MÙt b±ng cí nhân vÛi danh dñ bao gÓm mÙt nm hÍc. MÙt
Th¡c s) là mÙt mÙt ho·c hai nm nïa. Ti¿n s) th°Ýng òi hÏi ph£i có bÑn ho·c nhiÁu h¡n
nm. iÁu này t°¡ng tñ vÛi Hoa Kó, ngo¡i trë b±ng cí nhân cça hÍ là bình th°Ýng
ba nm, và méc Ù th¡c s) cça hÍ có thà lên ¿n ba nm.
à ¡t °ãc lÑi vào ¡i hÍc, b¡n th°Ýng c§n ph£i tÑt nghiÇp të tr°Ýng trung hÍc vÛi
iÃm trung bình B. MÙt sÑ ch°¡ng trình s½ yêu c§u trung bình A. HÍc phí ã tng lên trong
nhïng nm g§n ây khi các chính phç ã bàn giao ít tiÁn à các tr°Ýng cao ³ng và ¡i hÍc.
NhiÁu sinh viên ph£i làm viÇc trong suÑt nm hÍc à tr£ các chi phí cça hÍ.
HÍc ¡i hÍc và các tr°Ýng ¡i hÍc °ãc bi¿t ¿n là mÙt trong nhïng thÝi kó vô t° nh¥t trong mÙt
cuÙc sÑng cça ng°Ýi ó. MiÅn là b¡n giï lên vÛi bài Íc và bài tp cça b¡n, b¡n s½ có
có thà tránh °ãc nhïng khó khn lÛn. Các tiÇn nghi à iÁn kinh, sinh viên thanh và báo chí,
quán r°ãu và phòng chÝ và môi tr°Ýng xung quanh nói chung dÅ chËu làm cho cuÙc sÑng ¡i hÍc dÅ chËu. ó là
là thÝi iÃm tÑt à k¿t b¡n, hÍc các kù nng mÛi và ch¥p nhn rçi ro có tính toán. H¡n nïa,
các tr°Ýng cao ³ng và ¡i hÍc là mÙt thñc t¿ §u t°, nh° không à chu©n bË tr»
nhïng ng°Ýi cho mÙt th¿ giÛi ang thay Õi.
iÁu 28 Cà phê và Donuts
"Chúng ta hãy i cà phê!" T¥t c£ B¯c Mù muÑn g·p t¡i quán cà phê. ây
mÍi ng°Ýi ngÓi và nói chuyÇn vÁ tin téc trong ngày, kinh doanh, thà thao, mÑi quan tâm cá nhân, cía hàng
nói chuyÇn, ho·c chÉ ¡n gi£n là tin Ón. Quán cà phê có mÙt b§u không khí không chính théc khuy¿n khích
cuÙc trò chuyÇn. B¡n không c§n ph£i n m·c ho·c! HÍc sinh th£ trong m·c áo thun và
qu§n jean màu xanh, và ngÓi bên c¡nh doanh nhân m·c bÙ qu§n áo và các mÑi quan hÇ. NhiÁu cía hàng cà phê
mß cía 24 giÝ mÙt ngày, kà c£ chç nht và ngày lÅ. B±ng cách ó, ng°Ýi làm viÇc t¡i
ban êm ho·c nhïng ng°Ýi có khó ngç có thà th£ trong b¥t cé lúc nào.
Bßi vì cà phê và bánh rán là t°¡ng Ñi r» tiÁn, mÍi ng°Ýi c£m th¥y ngÓi tho£i mái cho
mÙt thÝi gian, bi¿t r±ng hÍ không ph£i chi tiêu r¥t nhiÁu tiÁn. M·c dù cà phê và bánh rán
các m·t hàng chç y¿u °ãc bán t¡i các cía hàng cà phê, nhiÁu ng°Ýi cing phåc vå Ó uÑng và món tráng miÇng khác,
và ôi khi mÙt bïa n tr°a nh¹. Khách hàng quen nhiÁu ng°Ýi có mÙt lo¡i yêu thích cça cà phê ho·c n°Ûc khác
và s½ lái xe qua cía hàng cà phê khác à i phåc vå các h°¡ng vË mà hÍ thích.
Du khách ¿n të các n°Ûc khác th°Ýng ng¡c nhiên rÙng rãi các cía hàng cà phê có thÃ
°ãc. MÙt sÑ lÛn nh° nhà hàng th°Ýng xuyên. Có mÙt chút tÑt ¹p cça không gian xung quanh
khuy¿n khích mÍi ng°Ýi à th° giãn. MÙt sÑ ng°Ýi th°Ýng xuyên s¯p x¿p ngày tháng và áp éng m×i ngày, ho·c
m×i tu§n, vào cùng mÙt lúc. Ví då, b¡n bè vÁ h°u có thà nhn °ãc cùng nhau m×i
buÕi sáng các ngày trong tu§n t¡i 10:00. Nhïng ng°Ýi khác ngëng m×i buÕi sáng t¡i các dòng Õ )a trong à có °ãc
cà phê cho công viÇc. Ngay c£ nhïng ng°Ýi có máy cà phê t¡i nhà ho·c t¡i n¡i làm viÇc thích ¿n
quán cà phê Ã có °ãc mÙt lo¡i ·c biÇt cça cà phê ho·c iÁu trË là mÙt n¡i yêu thích.
Có v» nh° các chç doanh nghiÇp s½ không làm cho nhiÁu tiÁn chÉ bán mÙt vài
m·t hàng, nh°ng trên thñc t¿, nhiÁu quán cà phê làm r¥t tÑt, ·c biÇt là n¿u chúng °ãc ·t trong mÙt
khu vñc giao thông bn rÙn. Sau ó, doanh nghiÇp có xu h°Ûng Õn Ënh t¥t c£ thông qua ngày. Không chÉ làm
mÍi ng°Ýi i vào và ngÓi xuÑng, nh°ng th°Ýng có r¥t nhiÁu doanh nghiÇp m¥t.
MÍi ng°Ýi i ¿n quán cà phê không chÉ Ã giao ti¿p vÛi gia ình và b¡n bè, mà còn Ã
th£o lun vÁ kinh doanh ho·c iÁu trË các nhân viên cça hÍ mÙt bïa n nh¹. Nhïng ng°Ýi khác i ¿n ó Ã Íc
tÝ báo ho·c mÙt t¡p chí yêu thích. MÙt sÑ ng°Ýi thm chí i à làm viÇc. Bài vi¿t này
ã °ãc vi¿t trong mÙt quán cà phê!
T¥t nhiên, nhïng ng°Ýi ¿n ây th°Ýng nh° cà phê và bánh rán. Cà phê là yêu thích
nóng théc uÑng ß B¯c Mù, nh°ng các cía hàng h§u h¿t cing phåc vå trà, sô-cô-la nóng và cappuccino,
cing nh° mÙt sÑ Ó uÑng l¡nh khác. Donuts th°Ýng tròn, nhÏ sâu
bánh mì chiên vÛi toppings khác nhau. H§u h¿t bánh rán có mÙt l× ß giïa. Ngay c£ nhïng
"L×" °ãc ¥m cça chi¿c bánh rán, có thà °ãc bán mÙt cách riêng biÇt, nh° là mÙt lo¡i mini-
chi¿c bánh rán.
Kh¯p mÍi n¡i b¡n i ß B¯c Mù, b¡n s½ th¥y quán cà phê. Vì vy, có nía giÝ Ã
dëng l¡i và th° giãn. B¡n s½ thích thú B¯c Mù "nghÉ uÑng cà phê!"
iÁu 29 David Livingstone? Y t¿ TruyÁn Giáo
Trong suÑt triÁu ¡i cça Nï hoàng Victoria (1837-1901), ng°Ýi Anh i du lËch xung quanh toàn bÙ
th¿ giÛi. HÍ h¡ng biÃn, ánh x¡ ra n°Ûc xa xôi và nghiên céu thñc vt, Ùng vt
và con ng°Ýi. HÍ cing tuyên bÑ vùng ¥t nhiÁu cho Ùi tuyÃn Anh. Lo¡i hình du lËch quÑc t¿
ã °ãc thñc hiÇn dÅ dàng h¡n b±ng cách c£i thiÇn giao thông vn t£i và thông tin liên l¡c. MÛi sáng ch¿
tàu h¡i n°Ûc, tàu hÏa, iÇn tín và iÇn tho¡i kho£ng cách dài có v» nhÏ h¡n.
T¥t nhiên, ng°Ýi ta có lý do khác nhau à i ¿n nhïng vùng ¥t xa xôi. MÙt sÑ ã °ãc
doanh nhân ng°Ýi ã nhìn th¥y c¡ hÙi kinh t¿ ß n°Ûc ngoài. Binh s) muÑn nÕi ti¿ng và mÙt
c¡ hÙi à mß rÙng ¿ ch¿ Anh. Big-trò ch¡i thã sn muÑn là ng°Ýi §u tiên à b¯n
Ùng vt kó l¡ và mang l¡i danh hiÇu ¿n Anh. Các nhà khoa hÍc dñ Ënh nghiên céu
ch°a bi¿t Ùng vt và thñc vt. TruyÁn giáo ã lên k¿ ho¡ch à là ng°Ýi §u tiên giÛi thiÇu
Kitô giáo cho nhïng ng°Ýi xa xôi.
Nm 1836 mÙt Scotsman tr» tên là David Livingstone b¯t §u nghiên céu y hÍc ß Glasgow.
Livingstone dñ Ënh à trß thành mÙt nhà truyÁn giáo y t¿. iÁu này có ngh)a r±ng ông s½ là mÙt
bác s), cing nh° mÙt nhà gi£ng thuy¿t và giáo viên.
Livingstone (1813-1873) ¿n të mÙt gia ình nghèo. Të khi còn nhÏ, ông ã ã làm viÇc 14
giÝ mÙt ngày trong mÙt nhà máy s£n xu¥t qu§n áo cho l°¡ng r¥t ít. Tuy nhiên, ông ã quy¿t tâm hÍc. Ông
trong cuÑn sách cça ông vÛi anh ta cho nhà máy và Íc nh° ông ã làm viÇc. Sau ó, sau khi làm viÇc, ông s½
i ¿n cô giáo cça mình à tìm hiÃu thêm.
Måc tiêu cça Livingstone là Ã d¡y cho nhïng ng°Ýi ß xa vÁ Chúa Giêsu. Tuy nhiên, không giÑng nh° mÙt sÑ
truyÁn giáo, ông cing quan tâm ¿n Ëa lý, khoa hÍc và khám phá. Ông ã có
lên k¿ ho¡ch tÛi Trung QuÑc vào nm 1839, nh°ng vì chi¿n tranh nha phi¿n không có truyÁn giáo
°ãc gíi ß ó. Thay vào ó, ông yêu c§u à i ¿n Nam Phi.
Châu Âu ã i du lËch kh¯p n¡i trên bÝ biÃn cça châu Phi trong hàng trm nm. Nh°ng r¥t ít
ng°Ýi da tr¯ng ã i du lËch nÙi Ëa. MÙt tên là truyÁn giáo Robert Moffatt, ng°Ýi ã b¯t §u mÙt
NhiÇm vå t¡i Kuruman trong nÙi th¥t l¥y c£m héng të Livingstone.
Livingstone ¿n Kuruman vào nm 1841. ây là mÙt tiÁn Ón xa nh¥t cça da tr¯ng Ënh c°,
và hình nh° không ai muÑn i sâu vào nÙi Ëa. Livingstone c£m th¥y r±ng các nhà truyÁn giáo
nên i châu Phi, thay vì chÝ ãi cho ng°Ýi châu Phi ¿n vÛi hÍ. VÛi
Óng truyÁn giáo, ông ·t ra. Khi hÍ ¿n mÙt bÙ l¡c châu Phi, hÍ s½ nói chuyÇn vÛi các
tr°ßng và yêu c§u sñ cho phép à rao gi£ng cho ng°Ýi dân cça mình. Livingstone cing s½ thi¿t lp mÙt lÁu
và iÁu trË nhïng ng°Ýi bË bÇnh. Sau mÙt thÝi gian, ông s½ chuyÃn ¿n bÙ l¡c ti¿p theo.
Khi Livingstone ã hÍc °ãc ngôn ngï Bantu ông s½ nói chuyÇn vÛi nhiÁu ng°Ýi châu Phi. Nh°ng
ôi khi anh c§n ng°Ýi phiên dËch. Có r¥t nhiÁu bÇnh, bao gÓm bÇnh sÑt rét và
ngç bÇnh tt. Livingstone ph£i chËu ñng nhiÁu cuÙc sÑng cça mình sÑt sông. Ông cing là nh° vy
y¿u mà ông c°ái trên l°ng mÙt con trâu.
Livingstone muÑn ngn ch·n viÇc buôn bán nô lÇ. T¡i thÝi iÃm này, viÇc buôn bán nô lÇ là nh¥t
lãi nhun kinh doanh ß châu Phi. Livingstone hy vÍng r±ng n¿u các lo¡i th°¡ng m¡i
phát triÃn, sau ó ch¿ Ù nô lÇ có thà °ãc bãi bÏ. à mß rÙng th°¡ng m¡i, anh muÑn tìm
mÙt con °Ýng dÅ dàng vào trung tâm cça châu Phi.
Livingstone ti¿p tåc i xa h¡n vào bên trong. Anh có l½ là ng°Ýi châu Âu §u tiên
bng qua sa m¡c Kalahari tr°Ûc khi ¡t Lake Ngami ngày nay Botswana. Không lâu
sau ó, ông ã i sâu vào nÙi Ëa. Ông ã kh£o sát nguÓn cça các sông Zambesi và Kasai
và cuÑi cùng ¡t ¿n bÝ biÃn phía tây châu Phi, t¡i Luanda, Angola.
Livingstone ã bË chÉ trích vì bÏ qua công viÇc truyÁn giáo à khám phá.
Livingstone tr£ lÝi r±ng ông ã °ãc mß ra låc Ëa cho các nhà truyÁn giáo. Trong khi ó, ông
ã trß nên nÕi ti¿ng nh° là mÙt nhà thám hiÃm tuyÇt vÝi.
Chính phç Anh çy quyÁn cho ông à khám phá sông Zambesi. HÍ hy vÍng
các tàu có thà buÓm lên dòng sông vào nÙi th¥t. Tht không may, Zambesi có quá
nhiÁu ghÁnh. Tuy nhiên, Livingstone ã tìm th¥y mÙt con °Ýng lên sông Shire Lake Nyassa. Ông
ti¿p tåc ¥u tranh chÑng buôn bán nô lÇ, mà hiÇn nay ang °ãc thñc hiÇn trên cça ng°Ýi ¢ Rp.
Livingstone ã ch¿t ß châu Phi vào nm 1873. Ông là ng°Ýi àn ông da tr¯ng §u tiên à khám phá Botswana,
Zimbabwe, Zambia, Malawi và các khu vñc xung quanh. Ông không chÉ là mÙt nhà thám hiÃm tuyÇt vÝi, nh°ng
cing là mÙt bác s) tÑt và mÙt nhà truyÁn giáo tÑt. Ngày nay, các quÑc gia Livingstone
thm vi¿ng là g§n nh° t¥t c£ Kitô giáo - cing giÑng nh° ông hy vÍng hÍ s½ °ãc.
Bai vi¿t # 30 cookies °ãc yêu thích nh¥t
B¯c Mù °ãc bi¿t ¿n vÛi "ngÍt". iÁu này có ngh)a là hÍ thích Ó n nh¹
r¥t nhiÁu °Ýng. Mù uÑng r¥t nhiÁu cà phê, trà và sô cô la nóng, và th°Ýng hÍ
có mÙt cái gì ó ngÍt ngào vÛi Ó uÑng cça hÍ. Cookie là mÙt trong các món tráng miÇng yêu thích cça n°Ûc Mù.
"Cookie" të xu¥t phát të mÙt të ti¿ng Hà Lan có ngh)a là "bánh ít". Nhïng ng°Ýi të châu Âu
mang l¡i công théc n¥u n yêu thích cça mình vÛi hÍ khi hÍ ¿n Mù. Ti¿ng Anh
mang l¡i tùy chÉnh cça mình có trà vào buÕi chiÁu. Thông th°Ýng vÛi trà cça hÍ, hÍ s½
có bánh ngÍt ho·c bánh quy. Bánh quy th°Ýng là bánh xÑp céng nh°, ví då, gëng snaps.
Trong thñc t¿, të lóng ti¿ng Ý cho ng°Ýi Anh là "n bánh".
Trong nhïng ngày §u, t¥t c£ các cookie °ãc các cô gái. Tuy nhiên, trong th¿ k÷ XIX,
bánh quy ã b¯t §u °ãc s£n xu¥t vÛi sÑ l°ãng lÛn b±ng máy. Nm 1912, các quÑc gia
Biscuit Công ty (Nabisco) ß Mù giÛi thiÇu Oreo cookie. Cookie này có mÙt phong phú
cr e vanilla? iÁn giïa hai bánh xÑp giòn cça sô-cô-la. S£n ph©m này °ãc thi¿t k¿ Ã
áp éng nhu c§u cho mÙt bánh quy kiÃu Anh. Oreos tÑt à dunk trong Ó uÑng, n
toàn bÙ, n ß các bÙ phn, ho·c sí dång trong n¥u n. Oreos ã trß thành c£ Mù và
yêu thích th°¡ng m¡i cça th¿ giÛi cookie. GiÑng mÛi Oreos °ãc thêm vào th°Ýng xuyên.
gÑc s£n ph©m.
M·c dù bánh quy th°¡ng m¡i nh° Oreos ang r¥t phÕ bi¿n, nhiÁu ng°Ýi thích nhà
n°Ûng nhïng ng°Ýi thân. Trong thñc t¿, có mÙt dòng toàn bÙ cookie th°¡ng m¡i °ãc gÍi là "ngôi nhà theo phong cách"
mà cÑ g¯ng à b¯t ch°Ûc cookie tñ ch¿. Các cookie phÕ bi¿n nh¥t ß Mù có thà °ãc
ho·c mua mÙt gói ho·c n°Ûng t¡i nhà. ây là nhïng con chip sô cô la cookie.
Ruth và Kenneth Wakefield ho¡t Ùng Toll House Inn ß Whitman, Massachusetts.
MÙt ngày vào nm 1930, bà Wakefield ch¡y ra sô cô la n°Ûng cho cookie n°Ûng cça cô. Cô
chia tay mÙt thanh sô-cô-la và thêm ph§n cho h×n hãp bánh quy cça cô. Cô dñ ki¿n
bit sô-cô-la s½ tan ch£y vào bÙt khi n°Ûng chúng. Nh°ng hÍ không bi¿t. Ch³ng bao lâu
sô-cô-la con chip cookie ã °ãc thñc hiÇn th°¡ng m¡i b±ng cách thêm khÑi nhÏ cça
sô-cô-la à bÙt bánh quy sô cô la th°Ýng xuyên. R¥t nhiÁu ng°Ýi thích làm cça riêng cça hÍ b±ng cách
thêm chip sô cô la th°¡ng m¡i vÛi bÙt nhào cça hÍ.
Bây giÝ sô-cô-la con chip cookie là lo¡i phÕ bi¿n nh¥t cça cookie ß B¯c Mù. H¡n
7000000000 n hàng nm ß ây. MÙt nía cça t¥t c£ các tp tin cookie n°Ûng trong gia ình ng°Ýi Mù
là con chip sô cô la cookie.
Các thí nghiÇm trong n°Ûng và bao bì ã d«n ¿n các lo¡i mÛi cça cookie. G§n ây, ph§n mÁm
cookie ã trß nên r¥t phÕ bi¿n. Kà të khi chúng °ãc óng gói trong lá, hÍ có thÃ ß l¡i trong lành
và mÁm m¡i trong nhiÁu tháng. D°Ýng nh° tình yêu cça cookie s½ °ãc kho£ng mÙt
thÝi gian dài.
iÁu 31 Florence Nightingale
Có thà nói r±ng Florence Nightingale là chËu trách nhiÇm vÁ phát minh ra iÁu d°áng hiÇn ¡i.
Tht vy, Nightingale ã mß ra các ngành nghÁ phå nï nói chung. Ví då cça mình và
£nh h°ßng trong thÝi gian giïa th¿ k÷ XIX là mÙt y¿u tÑ quan trÍng trong viÇc mß
cía cho phå nï.
CuÙc sÑng cça Nightingale ph£n ánh r¥t nhiÁu nhïng thay Õi này. Cô °ãc sinh ra vào nm 1820, và là
mÙt trong hai cô con gái cça mÙt gia ình ng°Ýi Anh giàu có. M¹ cô là mÙt phå nï xã hÙi ¹p
ng°Ýi ã tëng të chÑi mÙt ng°Ýi c§u hôn °a thích vì ông không ç giàu. Cô
muÑn c£ hai cô con gái °ãc xã hÙi phÕ bi¿n và k¿t hôn vÛi ng°Ýi àn ông giàu có và quan trÍng.
Cha cça Florence £m b£o r±ng cô ¥y ã có mÙt nÁn giáo dåc tÑt. Nh°ng cô ã th¥t vÍng
bßi vì tr» em gái và phå nï luôn luôn d°Ûi sñ giám sát cça cha m¹. Cô c£m th¥y °ãc gÍi là cuÙc sÑng cça mÙt
hành Ùng, nh°ng gia ình cô kh³ng Ënh r±ng cô chia thÝi gian cça mình giïa viÇc vÛi gia ình
và tham gia các chéc nng xã hÙi. Cô không °ãc phép làm b¥t cé iÁu gì cça riêng mình.
Khi cô 16 tuÕi, cô Chim HÍa Mi nói r±ng Thiên Chúa ã nói chuyÇn vÛi cô ¥y và gÍi cô Ã làm công viÇc cça Ngài.
Nh°ng Florence không bi¿t công viÇc cô ã °ãc kêu gÍi à làm. Nm qua Ýi trong khi
cô ngÓi cùng vÛi m¹ và em gái, múa tham dñ và các buÕi hòa nh¡c ho·c ¿n
Châu Âu.
Nightingale ã trß nên téc gin và nÕi lo¡n h¡n. Cô xúc ph¡m gia ình và b¡n bè cça mình b±ng cách
të chÑi k¿t hôn vÛi mÙt sÑ ng°Ýi àn ông nÕi bt nhïng ng°Ýi muÑn k¿t hôn vÛi cô ¥y. Bßi thÝi gian cô
24, cô ã quy¿t Ënh à trß thành mÙt y tá.
Nh°ng làm th¿ nào mÙt cá trß thành mÙt y tá? Vào thÝi iÃm ó, nghÁ không có v» §y héa h¹n.
ChÉ có y tá áng kính là nhïng ng°Ýi phå nï trong ¡n ·t hàng tôn giáo vå.
séc kho» tinh th§n cça bÇnh nhân, nh°ng không °ãc ào t¡o trong y hÍc. a sÑ các y tá
nghèo, không °ãc ào t¡o nhïng ng°Ýi phå nï ã bË nghi ngÝ là quá ngây th¡ cça ng°Ýi àn ông ho·c r°ãu, ho·c c£ hai.
Trong thñc t¿, mÙt bÇnh viÇn thích thuê các bà m¹ Ùc thân nh° y tá vì hÍ không có
danh ti¿ng à m¥t.
Gia ình Nightingale ã kinh sã bßi k¿ ho¡ch cça cô. Ph£n Ñi cça hÍ bË trì hoãn k¿ ho¡ch cça cô nh°ng
không thà ngn ch·n chúng. Nm 1850, cô ã ¿n thm mÙt bÇnh viÇn ß éc l§n §u tiên. Vào nm 1853,
cô °ãc bÕ nhiÇm làm giám Ñc nhà d°áng lão cça mÙt phå nï ß London. Tuy nhiên, Florence
v«n ang chÝ ãi nghÁ nghiÇp tht sñ.
Nm 1855, Times of London ã °ãc in báo cáo të cuÙc chi¿n tranh Crimean. Pháp và
Anh ã chi¿n ¥u Nga ß bán £o Crimean. Sau chi¿n th¯ng cça Óng minh,
th°¡ng binh Pháp ã °ãc °a vÁ chm sóc, nh°ng nhïng ng°Ýi lính Anh bË th°¡ng
trái à ch¿t. Trß l¡i t¡i Anh ã có sñ ph£n Ñi công khai. ó là c¡ hÙi cça Florence. Cô
ngay trên °Ýng ¿n Istanbul, ThÕ Nh) Kó, vÛi 38 y tá.
Scutari, ThÕ Nh) Kó, là bÇnh viÇn n¡i nhïng ng°Ýi bË th°¡ng Anh ã °ãc °a. Cái °ãc gÍi là
bÇnh viÇn là mÙt hÑ tí, n¡i mà 42 trong sÑ 100 ng°Ýi àn ông ã ch¿t. Quân Ùi ã không sµn lòng
nghe Hoa hu Nightingale ho·c à cho cô ¥y có xu h°Ûng nhïng ng°Ýi bË th°¡ng. Cô ã ph£i chÝ ãi cho ¿n khi iÁu kiÇn
trß nên x¥u nh° vy mà các cán bÙ y t¿ th°Ýng xuyên bË quá t£i. Ngay sau khi quân Ùi
quay sang cô, cô lp téc i làm. Cô ã toàn bÙ bÇnh viÇn làm s¡ch, mÛi
nhà b¿p thi¿t lp, và thu °ãc mÙt nguÓn cung c¥p n°Ûc tÑt. T÷ lÇ tí vong gi£m xuÑng còn 22 trong sÑ
m×i 1.000. Nightingale ã trß nên nÕi ti¿ng qua êm.
M·c dù n× lñc cça cô trong Chi¿n tranh Crimea bË th°¡ng séc khÏe cça mình, cô v«n ti¿p tåc công viÇc cça mình trß l¡i
t¡i Luân ôn. Cô xu¥t b£n mÙt báo cáo 1.000-trang trên iÁu kiÇn y t¿ trong quân Ùi Anh,
mÙt sÑ cuÑn sách vÁ iÁu d°áng và các ki¿n nghË và nhïng Á nghË, gãi ý cça cô. Cô cing thi¿t lp mÙt
Tr°Ýng ào t¡o cho các y tá. R¥t lâu tr°Ûc khi bà qua Ýi vào nm 1910, cô ã nhìn th¥y iÁu d°áng trß thành
mÙt nghÁ cing nh° các thi¿t lp. G§n nh° duy nh¥t trong tay, cô ã giúp mang l¡i
iÁu trË thích hãp cça các bÇnh nhân và ng°Ýi bË th°¡ng.
iÁu 32 Harriet Tubman
Tr°Ûc khi cuÙc nÙi chi¿n Mù, nÁn kinh t¿ cça Hoa Nam °ãc dña trên viÇc sí dång
cça lao Ùng nô lÇ. Các nhà lãnh ¡o xã hÙi và chính trË cça miÁn Nam Old trÓng
chç sß hïu. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ này thuÙc sß hïu cça hàng trm nô lÇ da en. Các nô lÇ chç y¿u °ãc sí dång Ã
chÍn các lo¡i cây nh° bông và thuÑc lá.
Harriet Tubman ã °ãc sinh ra vào nm 1820 ß bang Maryland. Là mÙt cô gái b£y, cô
gíi vào các tr°Ýng à làm viÇc vÛi nhïng ng°Ýi nô lÇ ng°Ýi lÛn. Các nô lÇ làm viÇc të m·t trÝi mÍc ¿n
hoàng hôn chÍn các lo¡i cây trÓng. Th°Ýng thì hÍ hát nhïng bài hát trong khi hÍ làm viÇc.
Nô lÇ không °ãc d¡y à Íc ho·c vi¿t. ã có lo ng¡i là Íc và vi¿t s½ giúp
nô lÇ cho thoát khÏi các Ón iÁn. Harriet Tubman bË mù chï. Sau này, khi cô
ang ß trong nguy c¡ bË b¯t, cô nh·t lên mÙt cuÑn sách và gi£ vÝ Ã Íc nó. iÁu này
lëa dÑi thã sn tiÁn th°ßng.
Khi cô 15 tuÕi, Harriet ã giúp mÙt nô lÇ khác à thoát khÏi. Giám thË ã r¥t téc gin
vÛi cô ¥y r±ng anh ta ánh cô trên §u vÛi mÙt trÍng l°ãng s¯t. Harriet ã bË lo¡i
b¥t tÉnh trong nhiÁu ngày. T¥t c£ các ph§n còn l¡i cça cuÙc sÑng cça cô, cô bË au §u và
phép ngç Ùt ngÙt.
Harriet trÑn thoát të rëng trÓng Philadelphia, Pennsylvania. KÃ të Pennsylvania
không ph£i là mÙt nhà n°Ûc nô lÇ, Harriet là khá an toàn. Cô ã có thà quay trß l¡i bí mt.
trÓng và mang l¡i nhïng ph§n còn l¡i cça gia ình à tñ do.
ã có ng°Ýi làm viÇc à mang l¡i cho các nô lÇ da en të miÁn Nam tñ do.
Nhïng ng°Ýi này, c£ hai màu tr¯ng và en, sí dång ngôn ngï cça °Ýng s¯t. Thoát khÏi nô lÇ
°ãc gÍi là hành khách, nhà an toàn °ãc gÍi là tr¡m, và các h°Ûng d«n °ãc gÍi là
dây d«n. Harriet ã sÛm trß thành mÙt dây d«n trong tuy¿n °Ýng s¯t ng§m.
Nm 1850, chính phç Mù ã thông qua mÙt ¡o lut Fugitive Slave thé hai. iÁu này ·t h¡n
áp lñc Ñi vÛi các quÑc gia phía B¯c à trß vÁ nô lÇ trÑn thoát vào Nam. Bßi vì iÁu này,
°Ýng s¯t ng§m ã i xa h¡n vÁ phía b¯c Canada.
Nm 1793, Upper Canada (Ontario) ã thông qua mÙt lut, mang l¡i mÙt iÃm dëng d§n d§n ch¿ Ù nô lÇ. Trong
1834 ch¿ Ù nô lÇ, ã bË bãi bÏ trong ¿ quÑc Anh. R¥t nhiÁu nô lÇ trÑn thoát có
¿n Canada tr°Ûc nm 1850, nh°ng hiÇn nay g§n nh° t¥t c£ nô lÇ trÑn thoát ã cÑ g¯ng à i ¿n ó.
Harriet Tubman thuê mÙt cn nhà ß St Catharines, Ontario. iÁu này cung c¥p mÙt n¡i trú ©n cho nhïng ng°Ýi mÛi
l°ãt. Harriet thñc hiÇn kho£ng 11 chuy¿n i të Canada sang Mù trong nhïng nm qua. Trong
t¥t c£, cô ã mang l¡i kho£ng 300 ng°Ýi.
Nô lÇ trÑn thoát ã i du lËch vÁ êm và chËu nhiÁu gian khÕ trong thÝi ti¿t x¥u. HÍ ã có
à ©n trong ngày ß b¥t cé n¡i nào hÍ có thÃ. Harriet ã không cho phép b¥t cé hành khách à bi¿n
trß l¡i. iÁu ó có thà gây nguy hiÃm cho toàn bÙ tuy¿n °Ýng s¯t ng§m.
Khi chç sß hïu nô lÇ nghe nói vÁ Harriet, hÍ °ãc cung c¥p mÙt ph§n th°ßng cho viÇc b¯t giï cô. Nh°ng không có
1 b¯t g·p cô, ho·c bË cô. Khi cuÙc nÙi chi¿n nÕ ra vào nm 1861, cô ã hành Ùng nh° mÙt
gián iÇp cho Hoa phía B¯c. Sau chi¿n tranh, cô k¿t hôn vÛi mÙt ng°Ýi lính Mù da en, Nelson
Davis. Vào nm 1869, mÙt cuÑn sách ã °ãc vi¿t vÁ Harriet Tubman.
Nô lÇ da en bi¿t Harriet là "Moses". Kinh Thánh nói vÛi các cía hàng nh° th¿ nào Moses d«n §u
dân Y-s¡-ra-ên ra khÏi ch¿ Ù nô lÇ ß Ai Cp. Ông d«n hÍ vÁ phía b¯c ¿n Palestine. Trong cùng mÙt cách,
Harriet Tubman giao nhiÁu cça ng°Ýi dân cça mình khÏi ách nô lÇ và d«n d¯t hÍ vÁ phía b¯c ¿n sñ tñ do.
Bai vi¿t # 33 Hernias sía chïa ây
Thoát vË x£y ra khi có mÙt giÍt n°Ûc m¯t hay sñ y¿u kém trong các lÛp c¡ cça bång.
iÁu này cho phép ruÙt ©y m¡nh vào kho£ng cách. Thông th°Ýng, ng°Ýi c£m th¥y mÙt sÑ
khó chËu, và có thà nhn th¥y mÙt s°ng hình qu£ tréng. Trong mÙt vài tr°Ýng hãp, các lÛp c¡ b¯p
có thà kiÃm soát ruÙt nhô ra, và c¯t ét nguÓn cung c¥p oxy cça nó. iÁu này có thÃ
d«n ¿n tí vong, n¿u giúp á y t¿ là không có sµn.
Thoát vË phÕ bi¿n h¡n ß nam giÛi h¡n so vÛi phå nï, và th°Ýng liên quan ¿n nâng n·ng
vt liÇu. M·c dù h§u h¿t các thoát vË là không ph£i là mÙt mÑi e dÍa nghiêm trÍng Ñi vÛi séc khÏe, hÍ th°Ýng nhn °ãc
tÓi tÇ h¡n theo thÝi gian. Chïa trË duy nh¥t là ph«u thut à sía chïa c¯t, rách ho·c y¿u.
Nh° vÛi b¥t kó ph«u thut, thÝi gian trong bÇnh viÇn th°Ýng là c§n thi¿t à phåc hÓi. iÁu này chéng tÏ là mÙt
v¥n Á ß Canada trong Th¿ chi¿n II. NhiÁu ng°Ýi àn ông tr» ã °ãc tuyên bÑ không thích hãp cho quân Ùi
dËch vå vì hÍ có thoát vË. Trong chi¿n tranh, có mÙt tình tr¡ng thi¿u bác s) và
gi°Ýng à sía chïa thoát vË.
MÙt bác s) Toronto, Ti¿n s) Edward Shouldice, quy¿t Ënh à gi£i quy¿t v¥n Á này. Ông ích thân
ho¡t Ùng trên 70 nhïng ng°Ýi àn ông tr», b±ng cách sí dång mÙt kù thut riêng cça mình. Này Shouldice "
Kù thut "cho phép các bÇnh nhân mÙt thÝi gian phåc hÓi nhanh h¡n so vÛi ph°¡ng pháp thông th°Ýng.
có mÙt t÷ lÇ th¥p các bi¿n chéng và th¥t b¡i.
Sau chi¿n tranh, Ti¿n s) Shouldice mß phòng khám thoát vË cça mình cho công chúng. Nm 1953, mÙt l§n thé hai
bÇnh viÇn ã °ãc b¯t §u trong Thornhill, phía b¯c cça Toronto, và ngày hôm nay t¥t c£ các ph«u thut °ãc thñc hiÇn
ß ó.
BÇnh viÇn Shouldice n±m trên mÙt m£nh ¥t xinh ¹p cça vÛi mÙt thung ling trên mÙt m·t
và mÙt sân golf trên khác. Các cn cé lÛn có khu v°Ýn tuyÇt vÝi và hoa
cây. Có nhïng con °Ýng thiên nhiên cho bÇnh nhân à i bÙ trên. ViÇc xây dñng chính nó là không th°Ýng xuyên
bÇnh viÇn, nh°ng giÑng nh° mÙt khách s¡n ho·c n¡i c° trú, n¡i bÇnh nhân có thà ch¡i piano, b¯n bà b¡i,
ch¡i shuffleboard, ho·c thñc hành ·t cça hÍ.
BÇnh viÇn có 89 gi°Ýng, và °ãc thñc hiÇn trung bình 30 cuÙc ph«u thut thoát vË
hàng ngày. Vì t¥t c£ các bác s) ph«u thut là các chuyên gia, méc Ù kù nng cça hÍ là r¥t cao, và ít h¡n
1% cça các ho¡t Ùng c§n ph£i °ãc sía chïa. (T÷ lÇ trên toàn th¿ giÛi cça sñ th¥t b¡i là kho£ng 20%).
Ñi vÛi bÇnh nhân, nhïng tin téc tÑt lành là t¥t c£ mÍi thé t¡i bÇnh viÇn là h°Ûng ¿n sía chïa cça hÍ
thoát vË, và giúp á phåc hÓi cça hÍ càng nhanh càng tÑt. Nhân viên khuy¿n khích các bÇnh nhân cça mình
i bÙ và tp thà dåc trong vòng bÑn ho·c nm giÝ ph«u thut. Thông th°Ýng, các bÇnh nhân ß l¡i cho
mÙt vài ngày nïa, cho ¿n khi hÍ hoàn toàn bình phåc và sµn sàng à vÁ nhà. Shouldice tÑt nh¥t
qu£ng cáo là khách hàng hài lòng cça mình.
BÇnh nhân thoát vË ¿n không chÉ të Canada và Hoa Kó, mà còn të nhiÁu
n°Ûc trên th¿ giÛi à nhn °ãc iÁu trË tÑt nh¥t có thÃ. Shouldice v«n là
bÇnh viÇn nÕi ti¿ng nh¥t trên th¿ giÛi hoàn toàn cho viÇc sía chïa và iÁu trË chéng thoát vË.
iÁu 34 Julie Andrews
Julie Andrews, sinh ra Julia Elizabeth Wells, sinh ngày 01 Tháng 10 nm 1935. Cô sÑng trong mÙt
thË tr¥n nhÏ °ãc gÍi là Walton-on-Thames ß Anh, mà n±m ß phía nam London. Cça cô
cha Ted Wells là mÙt giáo viên, và m¹ Barbara là mÙt nghÇ s) d°¡ng c§m và giáo viên d¡y piano. Cô
cing ch¡i piano cho các tr°Ýng hÍc nh£y cça chË gái mình. Julie ã hÍc múa ba lê và vòi nh° mÙt tr» mÛi bi¿t i
Dì Joan Morris. ThÝi gian Julie ba, cô có thà Íc và vi¿t. Khi
Julie là bÑn, cha m¹ cô ly dË, và Barbara k¿t hôn vÛi Ted Andrews (mÙt ng°Ýi biÃu diÅn
trong thÝi gian chi¿n tranh và giÍng nam cao xu¥t s¯c). Ông ã sÛm b¯t §u °a ra các bài hÍc hát Julie. Khi
b£y tuÕi, Julie ã có mÙt ph¡m vi không thà tin °ãc cça bÑn quãng tám. Cô nhanh chóng thay Õi
tên cuÑi cùng "Andrews", tên cuÑi cùng cça cha d°ãng.
Khi cô lÛn lên, Julie ã trß thành mÙt trong nhïng nghÇ s) biÃu diÅn nÕi ti¿ng nh¥t cça n°Ûc Anh. Vào §u nm
thÝi th¡ ¥u, Julie yêu à ch¡i vÛi cô hai em anh trai, nh°ng ngay sau ó ã i vào Ã
thành ngôi sao. Þ tuÕi 12, Julie ã °ãc úc trong mÙt vß kËch ß London và dëng l¡i ch°¡ng trình vÛi cô ¥y
áng chú ý tài nng. Cô óng vai chính trong nhiÁu BBC s£n xu¥t khác nhau trong suÑt bÑn m°¡i.
Sau ó, cô óng vai chính trong nhiÁu Broadway l°ãt nh° Boyfriend, My Fair Lady, và
Camelot. ó là vß kËch thé hai mà Walt Disney ã thñc hiÇn mÙt chuy¿n i ·c biÇt ¿n New York à xem,
và ông ã quy¿t Ënh lúc ó, r±ng Julie là hoàn h£o cho vai trò cça Mary Poppins trong
bÙ phim cùng tên. Mary Poppins là tinh th§n cao, huyÁn diÇu vú em cça Jane và
Ngân hàng Michael, hai éa con nhÏ cça Anh. Julie cing óng vai chính trong nhiÁu bÙ phim khác, ch³ng h¡n nh°
Thành ng°Ýi Mù Emily, Hawaii, kù Modern Millie, và cá nhân cça tôi
yêu thích, The Sound of Music. Trong s£n xu¥t này, cô óng vai Maria, governess sÑng Ùng cça
¡i úy H£i quân Áo Georg von Trapp b£y ng°Ýi con: Liesl, Fredric, Louisa, Kurt,
Brigitta, Marta và Gretl. MÙt tài nng cça Julie vi¿t. Hai trong sÑ tÑt nh¥t cça cô °ãc bi¿t ¿n
cuÑn sách là The Last cça Whangdoodles Really Great, và Mandy.
Julie cing có nm éa con. MÙt éa con gái, Emma Kate Walton, të cuÙc hôn nhân vÛi Tony
Walton; bÑn éa con të cuÙc hôn nhân thé hai cça cô Blake Edwards, hai trong sÑ ó là
të cuÙc hôn nhân tr°Ûc cça Blake, Jennifer và Geoffrey và hai ng°Ýi ã °ãc thông qua të
ViÇt Nam, Amy và Joanna.
Nm 1998, bi kËch x£y ra Julie. Cô bË m¥t tài nng phi th°Ýng cça mình à hát do ph«u thut
trên cÕ hÍng cça mình à lo¡i bÏ mÙt khÑi u lành tính.
MÙt nm sau, cô ã thñc hiÇn mÙt n× lñc à hát mÙt l§n nïa, tuy nhiên, giÍng nói cça cô s½ không bao giÝ
t°¡ng tñ. Julie g§n ây ã °ãc vào Danh sách danh dñ Hoàng gia Anh và bây giÝ là mÙt Dame.
Bai vi¿t # 35 Potato Chips và Corn Chips
Câu chuyÇn i r±ng các chip khoai tây °ãc phát minh ß Saratoga Springs, New York vào nm 1853. Multi-
triÇu phú Cornelius Vanderbilt phàn nàn vÛi §u b¿p r±ng khoai tây chiên cça mình
thái lát quá dày ·c. Chef George Crum áp tr£ b±ng cách c¯t gi¥y mÏng khoai tây và
chiên trong d§u nóng. Các chip khoai tây ã trß thành mÙt thành công téc thì.
NhiÁu công ty ã thñc hiÇn lãi nhun lÛn trên các con chip. Các th°¡ng hiÇu thành công nh¥t là
liên k¿t vÛi Công ty Frito-Lay. Herman W. Lay Nashville, Tennessee,
bán khoai tây chiên të phía sau xe h¡i cça mình trong nhïng nm 1930. Ông ã sÛm trß thành mÙt
nhà phân phÑi thành công cho mÙt th°¡ng hiÇu khoai tây chiên, mà ã °ãc thñc hiÇn t¡i Atlanta, Georgia.
Khi ó công ty ch¡y vào các v¥n Á tài chính, Lay s¯p x¿p à mua chúng. Nó bây giÝ
trß thành H. W. Lay và Công ty.
Trong khi ó, ß Texas, Elmer Doolin ã cÑ g¯ng bán các chip °ãc s£n xu¥t të bÙt ngô. iÁu này
là mÙt công théc ci Mexico, Doolin ã °ãc tìm th¥y ß San Antonio, Texas. Lúc §u, các
Chip Fritos ngô ã °ãc thñc hiÇn trong nhà b¿p cça m¹ ông Doolin. Ph£i m¥t vài nm tr°Ûc khi
hÍ bán r¥t tÑt. Ông Doolin chuyÃn công ty Dallas và b¯t §u mß rÙng
thË tr°Ýng. Nm 1945, ông °ãc c¥p HW Lay Co các quyÁn à làm cho chip ngô Fritos
Mù phía ông nam. Nm 1961, hai công ty sáp nhp à trß thành Frito-Lay Inc Nm 1965,
Frito-Lay sáp nhp vÛi Pepsi à trß thành PepsiCo. Inc, mÙt trong nhïng théc n nhanh lÛn nh¥t và
công ty n°Ûc gi£i khát trên th¿ giÛi.
Nm 2000, Frito-Lay ã bán 58% cça t¥t c£ các chip Ó n nh¹ t¡i Hoa Kó Canada và Hoa
Kó, Frito-Lay s£n ph©m có doanh sÑ bán hàng là $ 9,9 t÷ USD. Các th°¡ng hiÇu phÕ bi¿n nh¥t là Lay
khoai tây chiên, ti¿p theo Doritos, Ruffles, Tostitos, Cheetos, và Fritos. QuÑc t¿,
Frito-Lay có 28% cça thË tr°Ýng trên toàn th¿ giÛi. R±ng sÑ tiÁn $ 5,9 t÷ USD m×i nm.
T¡i sao l¡i là khoai tây chiên và bánh ngô nên phÕ bi¿n? Vâng, hÍ là linh ho¡t. B¡n có thà n
tñ mình ho·c vÛi mÙt chi¿c bánh sandwich cho bïa tr°a. HÍ có thà thay th¿ các hình théc khác cça
khoai tây và ngô. HÍ cing có thà có h°¡ng vË khác nhau. Ví då, khoai tây con chip
h°¡ng vË bao gÓm n°Ûc sÑt cà chua, muÑi và d¥m, barbeque, thì là d°a và cheddar. Khoai tây
chip có thà dày hay mÏng, ridged ho·c cn hÙ, cay ho·c nh¡t nh½o. Chip có thà °ãc thñc hiÇn të nhiÁu
nhïng thé bên c¡nh khoai tây. Có ngô bÙt và bÙt tortilla, t¥t nhiên. Tuy nhiên, chip có thÃ
cing °ãc làm të khoai lang, cç c£i vàng, rÅ khoai môn, Ût và các lo¡i rau khác.
MÙt c£nh báo vÁ khoai tây chiên là hÍ không ph£i là mÙt nguÓn dinh d°áng tÑt. Cha m¹
gíi con em mình ¿n tr°Ýng vÛi mÙt túi khoai tây chiên cho bïa tr°a c§n ph£i nhÛ
r±ng ây chÉ là mÙt bïa n nh¹. Bßi vì chip n nh¹ th°Ýng có chéa r¥t nhiÁu ch¥t béo, hÍ có thÃ
cing d«n ¿n tng cân. Nó là tÑt h¡n không n snack khoai tây chiên quá th°Ýng xuyên, và không n chúng
thay vì théc n lành m¡nh.
T¡i Canada g§n $ 2 t÷ chi cho thñc ph©m n nh¹ m×i nm và mÙt nía trong sÑ này °ãc chi cho
chip. Con ng°Ýi luôn luôn tìm ki¿m h°¡ng vË mÛi à thí. Chip cay ang ¡t °ãc
phÕ bi¿n. Ngành công nghiÇp chip n nh¹ chÉ c§n giï ngày càng tng.
36 LÅ hÙi Stratford
Liên hoan Shakespeare ß Stratford, Ontario, là mÙt trong nhïng lÅ hÙi sân kh¥u lÛn nh¥t
trên th¿ giÛi. ây là câu chuyÇn thË tr¥n nhÏ này nh° th¿ nào, të b¥t kó sân kh¥u
trung tâm trß nên quan trÍng cho bÙ phim. Ñi vÛi h§u h¿t lËch sí cça nó, Stratford qun
thË tr¥n Ñi vÛi khu vñc nông nghiÇp Ëa ph°¡ng. ây cing là mÙt trung tâm °Ýng s¯t. Nh°ng nó ã h§u nh° không °ãc bi¿t ¿n vÛi
nghÇ thut.
MÙt ng°Ýi Ailen ã mß mÙt quán trÍ ß ó thành lp Stratford nm 1832. Ông kêu gÍi Roadhouse cça mình
"Shakespeare Inn, sau khi kËch lÛn cça n°Ûc Anh. Ch³ng bao lâu sau thË tr¥n nhÏ trß nên nÕi ti¿ng
nh° Stratford, sau khi thË tr¥n ß Anh, n¡i Shakespeare ra Ýi. Sông Ëa ph°¡ng
t°¡ng tñ nh° vy °ãc gÍi là Avon sau khi sông ti¿ng Anh.
ThË tr¥n nhÏ phát triÃn d§n d§n và trß thành trung tâm cho chính phç và pháp lut Ëa ph°¡ng.
Stratford ng°Ýi d°Ýng nh° Ã th°ßng théc sñ liên k¿t vÛi Shakespeare. NhiÁu °Ýng phÑ
Shakespeare tên tuÕi nh° Arden Park, Portia Boulevard, Romeo Street và
Viola Tòa. Tr°Ýng hÍc Ëa ph°¡ng nhn °ãc nhïng cái tên nh° Hamlet Tr°Ýng Công Lp ho·c Falstaff
School. Tuy nhiên, không có n× lñc ß nhà hát Shakespeare ß Stratford, Ontario.
Nm 1913, °Ýng s¯t Thái Bình D°¡ng Canada e dÍa à ti¿p nhn các thành phÑ. HÍ Á xu¥t mÙt
tuy¿n °Ýng s¯t ch¡y qua trung tâm cça Stratford, mà ã có thà thñc hiÇn trên nhiÁu
công viên cça thË tr¥n. Ng°Ýi dân thË tr¥n ã bÏ phi¿u Á xu¥t này. Thay vào ó, hÍ
mß rÙng công viên dÍc theo sông Avon. Các công viên ã °ãc tng c°Ýng vÛi khu v°Ýn
và, nm 1918, mÙt c·p thiên nga °ãc thêm vào. Nhïng con thiên nga b¯t ch°Ûc thiên nga
Sông.
Nm 1950, nó xu¥t hiÇn r±ng tuy¿n °Ýng s¯t s½ óng cía mÙt sÑ phân x°ßng ß Stratford.
ThË tr¥n ang tìm ki¿m nhïng ý t°ßng có thà d«n ¿n c¡ hÙi viÇc làm mÛi. iÁu này
là khi mÙt công dân, Tom Patterson, Á nghË thành phÑ tài trã cho mÙt liên hoan phim truyÁn hình.
Patterson ã có thà à có °ãc giám Ñc Ireland, Tyrone Guthrie, ¿n Stratford vào nm 1952.
Guthrie ã Óng ý §u mùa gi£i 1953. MÍi ng°Ýi trong Stratford pitched nâng cao
c§n tiÁn và chu©n bË sân kh¥u. Vì không có thÝi gian à °a mÙt tòa nhà,
các vß kËch °ãc tÕ chéc d°Ûi mÙt chi¿c lÁu khÕng lÓ. Hai l°ãt °ãc °a vào trong mÙt tu§n sáu
mùa gi£i này, và vÛi thành công lÛn. Nm 1957, mÙt nhà hát lâu dài °ãc xây dñng.
Mùa Stratford nm 2001 ch¡y h¡n sáu tháng, të cuÑi tháng T° ¿n §u
Tháng m°Ýi mÙt. Có 14 l°ãt trong s£n xu¥t t¡i ba nhà hát khác nhau. TÕng cÙng
có có 668 buÕi biÃu diÅn, vÛi mÙt tham dñ tÕng cÙng 580.000 ng°Ýi. Kho£ng 40%
khán gi£ ¿n të Hoa Kó.
Tom Patterson k¿ ho¡ch à gi£m bÛt t÷ lÇ th¥t nghiÇp ß Stratford ã làm viÇc tÑt. LÅ hÙi
ã giúp t¡o ra g§n 6.000 viÇc làm và t¡o ra các tiÁn l°¡ng và tiÁn l°¡ng $ 110 triÇu USD
hàng nm. TÕng cÙng, lÅ hÙi mang l¡i kho£ng $ 170 triÇu USD doanh thu vào khu vñc Stratford.
T¥t nhiên, các khán gi£ trß l¡i m×i nm, iÃm thu hút chính là nhìn th¥y
mÙt sÑ nhà hát Shakespeare tÑt nh¥t trên th¿ giÛi. Công ty Liên hoan Stratford
Hàng §u cça Canada diÅn xu¥t cça công ty, và nhiÁu cça các diÅn viên cça mình ã trß thành quÑc t¿
°ãc bi¿t ¿n.
iÁu # 37 hai nÁn vn hóa
Nm 1956, nhà vn ng°Ýi Anh và nhà khoa hÍc CPSnow ã vi¿t mÙt bài lun vÁ "hai nÁn vn hóa." Qua
này, ông có ngh)a là ß ph°¡ng Tây có mÙt nÁn vn hóa khoa hÍc và mÙt nÁn vn hóa vn hÍc.
Các nhà khoa hÍc không nói chuyÇn r¥t nhiÁu vÛi nam giÛi vn hÍc và ng°ãc l¡i. Nhóm Không có v»
bi¿t, và cing không muÑn bi¿t, r¥t nhiÁu vÁ sñ khác.
Tuy¿t cho r±ng nhïng ng°Ýi khoa hÍc và nhïng ng°Ýi vn hÍc ang di chuyÃn xa h¡n và
xa nhau. Vài nhà khoa hÍc ho·c kù s° Íc vn hÍc, r¥t ít nhà vn, trí théc
bi¿t ho·c quan tâm b¥t cé iÁu gì vÁ khoa hÍc.
, Snow ngh) r±ng, iÁu này là mÙt v¥n Á lÛn trên th¿ giÛi ngày hôm nay. Vn hÍc vn hóa có v» là
chÑng khoa hÍc và công nghÇ chÑng iÁu này £nh h°ßng ¿n sñ miÅn c°áng ph°¡ng Tây à ào t¡o các nhà khoa hÍc nhiÁu h¡n nïa
và kù s°.
Các tiêu chu©n sÑng ß ph°¡ng Tây, và trên th¿ giÛi, phå thuÙc vào viÇc có
các nhà khoa hÍc và kù s°. Tuy nhiên, n× lñc t°¡ng Ñi ít °ãc khuy¿n khích và
phát triÃn các l)nh vñc giáo dåc.
Ng°Ýi ph°¡ng Tây, mÙt ph§n cça vn hóa vn ch°¡ng, không khuy¿n khích ho·c hiÃu
khoa hÍc cách m¡ng. K¿t qu£ là, hÍ không nh¡y c£m vÛi nhïng mong muÑn cça nhân dân th¿ giÛi thé ba
à c£i thiÇn cuÙc sÑng cça hÍ thông qua công nghÇ.
Tuy¿t nói vÁ tiêu chu©n sÑng ß Anh nh° th¿ nào ã °ãc c£i thiÇn kà të nm 1800. Snow
ông không i xa trong tr°Ýng hÍc, nh°ng ã hÍc Íc và vi¿t. SÑng vào nm 1900, ông
nhn ra r±ng ông là tÑt h¡n so vÛi ông nÙi cça ông sÑng trong §u nhïng nm 1800. Snow
great-great-ông là mÙt ng°Ýi lao Ùng nông nghiÇp nhïng ng°Ýi không bi¿t làm th¿ nào à Íc ho·c vi¿t. Tuy¿t
c£m th¥y mÙt sñ bi¿n Õi t°¡ng tñ có thà x£y ra ngay c£ ß các n°Ûc r¥t nghèo. Nó có thÃ
x£y ra trong mÙt thÝi gian ng¯n n¿u °ãc cung c¥p vÑn §u t° ph°¡ng Tây và kù s°.
Tuy¿t tin r±ng ó là cuÙc cách m¡ng công nghiÇp ã chuyÃn Õi ph°¡ng Tây. ây là
nhïng gì ã cho phép ng°Ýi lao Ùng trang tr¡i ¿n tr°Ýng và hÍc các kù nng tuyÃn dång. Trong
1800, chÉ mÙt ph§n nhÏ cça xã hÙi có thà mong ãi à sÑng tÑt. Bây giÝ g§n nh° t¥t c£ mÍi ng°Ýi
có ti¿p cn vÛi giáo dåc và ào t¡o. Cùng cách m¡ng công nghiÇp có thà x£y ra trong thé ba
Th¿ giÛi quÑc gia. ó là cách duy nh¥t à c£i thiÇn cuÙc sÑng cça ng°Ýi nghèo.
Tuy¿t Óng ý r±ng h§u h¿t các nhà khoa hÍc và kù s° không Íc tiÃu thuy¿t ho·c trau dÓi nghÇ thut.
Tuy nhiên, ông không coi ây là nguy hiÃm nh° khi vn hÍc ng°Ýi bÏ qua
khoa hÍc và công nghÇ. Khoa hÍc và công nghÇ là quá quan trÍng tiêu chu©n cça chúng tôi
sÑng à °ãc bÏ qua, hÇ thÑng giáo dåc ph£i °ãc thay Õi à ph£n ánh nhu c§u cça chúng tôi
hÍ.
Bài vi¿t cça Tuy¿t là khá gây tranh cãi. Không ph£i t¥t c£ mÍi ng°Ýi Óng ý vÛi ông r±ng khoa hÍc và
công nghÇ ang bË bÏ qua bßi hÇ thÑng giáo dåc cça chúng tôi. Nh°ng Snow ch¯c ch¯n có mÙt iÃm
khi ông nói r±ng nhïng ng°Ýi khoa hÍc và vn hÍc ng°Ýi nhìn th¿ giÛi khác nhau. Nhïng
hai cách suy ngh) th°Ýng d«n ¿n xung Ùt t¡i n¡i làm viÇc. Tuy¿t có thà có ph£i là nó
quá dÅ dàng cho sinh viên vn hÍc-minded bÏ qua khoa hÍc, và khoa hÍc có §u óc
hÍc sinh bÏ qua vn hÍc.
# 38 Chi¿n tranh r±ng c£ hai bên Won
Hôm nay, 3.000 d·m ranh giÛi giïa Canada và Hoa Kó °ãc bi¿t ¿n nh° là "
không ba o vê# biên giÛi dài nh¥t trên th¿ giÛi "Tuy nhiên, trong ba nm liên ti¿p - 1812, 1813 và
1814 - Hoa Kó quân Ùi xâm l°ãc Canada. Khi c£ hai bên không thà giành chi¿n th¯ng mÙt chi¿n th¯ng rõ ràng, và
chi phí cça cuÙc chi¿n tranh ti¿p tåc tng tr°ßng, hai n°Ûc ã quy¿t Ënh r±ng hòa bình là chính sách tÑt nh¥t.
Ngày 18 tháng sáu 1812, Hoa Kó tuyên bÑ chi¿n tranh trên V°¡ng quÑc Anh. Hoa Kó có
tuyên bÑ Ùc lp të Anh nm 1776 - 36 nm tr°Ûc ó. V«n còn x¥u
tình c£m giïa hai n°Ûc. Anh ã không °ãc iÁu trË Hoa Kó nh° là mÙt
b±ng Ùc lp quÑc gia. Tàu cça Anh ã ngn ch·n các tàu cça Mù të kinh doanh vÛi
Châu Âu. Thçy thç Anh ã lên tàu Mù tìm ki¿m ào ngi të ng°Ýi Anh
H£i quân. N¿u mÙt thçy thç Mù không thà chéng minh r±ng ông là mÙt ng°Ýi Mù, ông °ãc °a tÛi
làm viÇc cho ng°Ýi Anh.
Óng thÝi, dân sÑ cça Hoa Kó mß rÙng. Mù muÑn
à di chuyÃn vÁ phía tây vào vùng ¥t °ãc tÕ chéc bßi các bÙ l¡c ng°Ýi Mù ¤n Ù. MÙt sÑ ng°Ýi Mù c£m th¥y r±ng
Anh ã khuy¿n khích ¤n Ù Ã chÑng l¡i chúng và °ãc cung c¥p súng cho ng°Ýi da Ï.
Nm 1812, Canada ã °ãc thñc hiÇn cça mÙt sÑ l°ãng nhÏ các thuÙc Ëa cça Anh ß phía b¯c cça
Mù biên giÛi. Ng°Ýi Mù c£m th¥y r±ng nó s½ dÅ dàng i qua Canada, sau ó
¥t Canada s½ cung c¥p nhà ß cho dân sÑ ngày càng tng cça hÍ. KÃ të khi Mù
ông h¡n ng°Ýi Canada 10-1, chính phç Mù ngh) r±ng không có ai ß Canada
dám chÑng l¡i chúng. H¡n nïa, Anh ã chi¿n ¥u mÙt cuÙc chi¿n tranh khçng khi¿p ß châu Âu
chÑng l¡i Napoleon, Hoàng ¿ n°Ûc Pháp và không thà tha b¥t kó quân Ùi à giúp b£o vÇ
Canada.
Tuy nhiên, vào nm 1812, Canada ã có mÙt lãi th¿ h¡n Mù - lãnh ¡o tÑt. Anh
TÕng Isaac Brock ã phåc vå ß Canada cho m°Ýi nm. Ông bi¿t làm th¿ nào à truyÁn c£m héng cho c£ hai cça mình
binh s) riêng và ng°Ýi dân bình th°Ýng cça Canada à chi¿n ¥u cho ¥t n°Ûc cça hÍ. Ông là mÙt m
và tràn §y nng l°ãng lãnh ¡o ã nhanh chóng t¥n công các vË trí cça Mù tr°Ûc khi hÍ có thÃ
t¥n công anh ta.
Brock tìm th¥y mÙt Óng minh có giá trË trong Tecumseh tr°ßng Mù ¤n Ù. Tecumseh ã
cÑ g¯ng à oàn k¿t các nhóm r£i rác ng°Ýi ¤n Ù Ã chi¿n ¥u vÛi nhau chÑng Mù céu n°Ûc
mß rÙng. Ông ã thuy¿t phåc ¤n Ù là c¡ hÙi tÑt nh¥t à thành công là tham gia
Anh và Canada chÑng Mù. M·c dù c£ hai Brock và Tecumseh
thiÇt m¡ng trong các trn chi¿n, ví då cça hÍ ti¿p tåc truyÁn c£m héng cho nhïng ng°Ýi b£o vÇ Canada à chi¿n ¥u
chÑng l¡i các cuÙc xâm l°ãc Mù. Tr°Ûc khi k¿t thúc nm 1814, t¥t c£ các lñc l°ãng Mù ã
uÕi ra khÏi Canada.
¿n nm 1814, n°Ûc Anh ã ánh b¡i vË Hoàng ¿ Pháp Napoleon. Bây giÝ nó ã bt cça
Hoa Kó xâm l°ãc. MÙt lñc l°ãng lÛn cça Anh t¥n công trung tâm cça Hoa Kó,
và Ñt cháy các tòa nhà chính phç t¡i Washington. MÙt lñc l°ãng Anh t¥n công
Mù g§n cía sông Mississippi, nh°ng nó ã bË ánh b¡i t¡i trn mÛi
Orleans.
C£ hai bên ã mÇt mÏi chi¿n ¥u do thÝi gian này, và mÙt hiÇp °Ûc hòa bình °ãc ký k¿t ngày
Ngày 24 tháng 12 nm 1814. ThÏa thun này phåc hÓi t¥t c£ mÍi thé vÛi cách nó ã °ãc khi
chi¿n b¯t §u. M·c dù iÁu này thñc sñ có ngh)a r±ng không có ai ã chi¿n th¯ng, c£ hai bên tuyên bÑ
chi¿n th¯ng. Ng°Ýi Mù c£m th¥y r±ng hÍ ã °ãc công nhn Ùc lp cça hÍ.
Anh s½ không còn lên tàu cça hÍ, ho·c khuy¿n khích ng°Ýi da Ï Ã chÑng l¡i chúng.
Canada c£m th¥y r±ng hÍ ã cho th¥y ng°Ýi Mù r±ng hÍ muÑn phát triÃn riêng cça mình
¥t n°Ûc theo cách riêng cça hÍ, riêng biÇt të Hoa Kó. Nh°ng k¿t qu£ lÛn nh¥t cça
chi¿n tranh là quy¿t Ënh cça c£ hai quÑc gia không bao giÝ Ã chÑng l¡i nhau mÙt l§n nïa.
iÁu 39 ch¿t và mai táng ß B¯c Mù
H§u h¿t mÍi ng°Ýi ß B¯c Mù ch¿t ho·c trong bÇnh viÇn ho·c ß nhà. Khi con ng°Ýi ch¿t,
s¯p x¿p °ãc thñc hiÇn vÛi mÙt nhà tang lÅ Ã có °ãc c¡ thà và chu©n bË cho viÇc mai táng.
Nhà tang lÅ là nhïng doanh nghiÇp t° nhân. HÍ th°Ýng xí lý các khía c¡nh h§u h¿t ho·c t¥t c£ cça mÙt
tang lÅ, ngo¡i trë à cung c¥p các âm m°u chôn c¥t. iÁu ó th°Ýng có thà °ãc mua riêng.
Nhà tang lÅ có thà ho¡t Ùng trong nhiÁu lo¡i cça các tòa nhà. Old rÙng rãi tin nhà cía và
mÙt cao Ñc mÛi, hiÇn ¡i là lo¡i phÕ bi¿n. Khi ¡o diÅn tang lÅ nhn
c¡ thÃ, nhân viên cça ông embalms nó vì vy nó s½ phân hçy nhanh chóng và s½ trông giÑng nh° tht.
tang lÅ dËch vå. Ñi vÛi mÙt ho·c hai ngày tr°Ûc khi chôn c¥t, b¡n bè, ng°Ýi thân và
ng°Ýi quen °ãc mÝi ¿n thm nhà tang lÅ và bày tÏ sñ kính trÍng cça hÍ Ñi vÛi ng°Ýi ch¿t
ng°Ýi. Ng°Ýi quá cÑ th°Ýng °ãc m·c qu§n áo trong qu§n áo tÑt nh¥t cça hÍ, và n±m trên cça hÍ
sao trong quan tài. Quan tài là mÙt ngñc lÛn b±ng g× ho·c kim lo¡i °ãc thi¿t k¿ Ã giï cho c¡ thÃ.
Các thành viên cça gia ình cça ng°Ýi ch¿t th°Ýng hành Ùng nh° là máy chç cho nhà tang lÅ
thm. HÍ chào ón ng°Ýi °a tiÅn và nói chuyÇn vÛi hÍ vÁ ng°Ýi quá cÑ. Thông th°Ýng, có
là nhïng béc £nh h¡nh phúc cça ng°Ýi ch¿t g§n quan tài. Quà t·ng hoa cing bao quanh
quan tài. Thông th°Ýng nhïng ng°Ýi °a tang Áu °ãc yêu c§u ký vào mÙt cuÑn sách khách mÝi.
Các dËch vå tang lÅ có thà diÅn ra t¡i mÙt nhà thÝ, n¿u ng°Ýi quá cÑ muÑn iÁu ó.
Th°Ýng xuyên, tuy nhiên, dËch vå này °ãc tÕ chéc t¡i mÙt nhà nguyÇn t¡i nhà tang lÅ. Tham dñ mÙt
tang lÅ °ãc coi là mÙt d¥u hiÇu cça sñ tôn trÍng, và mÍi ng°Ýi th°Ýng s½ i du lËch mÙt kho£ng cách dài
tham dñ. Th°Ýng là b¡n bè và ng°Ýi thân s½ m¥t mÙt ngày nghÉ làm viÇc trong dËp này. Thông báo không
°a trên báo chí trong vài ngày tr°Ûc, do ó mÍi ng°Ýi s½ bi¿t khi ¿n.
MÙt bÙ tr°ßng hay linh måc th°Ýng xuyên thñc hiÇn các dËch vå tang lÅ. S½ có nhïng bài thánh ca, c§u nguyÇn,
và có l½ mÙt bài gi£ng, giÑng nh° mÙt dËch vå nhà thÝ th°Ýng xuyên. ôi khi, BÙ tr°ßng s½ nói chuyÇn
dài vÁ ng°Ýi ã ch¿t. ôi khi, mÙt thành viên cça gia ình hiÇn iÁu này.
C¡ hÙi °ãc phép cho ng°Ýi khác à nói chuyÇn vÁ nhïng k÷ niÇm cça hÍ vÁ ng°Ýi ch¿t.
Vào cuÑi cça dËch vå, quan tài °ãc bánh ra mÙt chi¿c xe chÝ ãi, °ãc gÍi là mÙt chi¿c xe tang,
Õ )a cça ng°Ýi ch¿t ¿n n¡i chôn c¥t. Nhïng ng°Ýi khóc tang i ¿n chi¿c xe cça mình và làm theo
xe tang ¿n ngh)a trang.
T¡i ngh)a trang, mÙt cái hÑ ã °ãc ào à nhn °ãc nhïng chi¿c quan tài. Thông th°Ýng có mÙt
ng¯n buÕi lÅ t¡i mÙ. ôi khi, hoa °ãc ·t trên quan tài vì nó là
xuÑng mÙ. MÙt n¯m ¥t °ãc tung lên quan tài, chÉ chôn c¥t. Th°Ýng
Nhïng ng°Ýi khóc tang rÝi khÏi tr°Ûc khi các công nhân ngh)a trang bao gÓm các quan tài vÛi trái ¥t. Sau ó,
°a tiÅn t¥t c£ có thà quay trß l¡i mÙt hÙi tr°Ýng nhà thÝ ho·c nhà hàng cho bïa n.
MÙt ám tang có thà là khá tÑn kém. Ngay c£ mÙt chi¿c quan tài r» tiÁn có thà là vài ngàn ô la.
ôi khi, ng°Ýi quá cÑ s½ °ãc ·t trong mÙt chi¿c hòm cho thuê ¯t Ñi vÛi du khách
và tang lÅ, nh°ng bË chôn vùi trong mÙt chi¿c quan tài ít tÑn kém. M·c dù vy, mÙt ám tang §y ç hi¿m khi chi phí ít
h¡n $ 5.000, và th°Ýng khá h¡n r¥t nhiÁu. Và iÁu này không bao gÓm giá mai táng
cÑt truyÇn hay các iÃm ánh d¥u ngôi mÙ á. ôi khi ng°Ýi nghèo °ãc chôn c¥t t¡i chính phç
chi phí.
ó là truyÁn thÑng ß B¯c Mù à chôn toàn bÙ c¡ thà trong lòng ¥t. Tuy nhiên,
hÏa táng ngày càng trß nên phÕ bi¿n. Lãi th¿ cça hÏa táng là nó ít
¯t tiÁn, sí dång ít ¥t h¡n, và nó kháng cáo ¿n nhïng ng°Ýi không muÑn mÙt tang lÅ xây dñng.
MÙt sÑ ng°Ýi có thà tñ hÏi lý do t¡i sao r¥t nhiÁu sñ chú ý °ãc tr£ cho mÙt ng°Ýi ã ch¿t. Nh°ng ám tang
thñc sñ cho cuÙc sÑng. ó là mÙt cách nói lÝi t¡m biÇt vÛi ng°Ýi ch¿t và
nhn °ãc sñ h× trã l«n nhau và khuy¿n khích të b¡n bè và gia ình. MÙt sÑ ám tang
nhà giúp á Ã tÕ chéc t° v¥n au buÓn hay nhóm h× trã Ã au buÓn các thành viên trong gia ình.
Thông th°Ýng, các dËch vå tang lÅ °ãc thñc hiÇn trong truyÁn thÑng Kitô giáo và là niÁm hy vÍng
cça sñ phåc sinh ho·c tái sinh të cõi ch¿t r±ng các Kitô hïu tin. Nó bây giÝ ã trß thành
phÕ bi¿n cho mÍi ng°Ýi à lên k¿ ho¡ch dËch vå tang lÅ cça riêng mình tr°Ûc khi ch¿t. Và th°Ýng
nhïng n× lñc °ãc thñc hiÇn à làm cho các dËch vå thích hãp cho ng°Ýi ã ch¿t. iÁu này làm cho nó
thÏa mãn h¡n và áng nhÛ cho gia ình và b¡n bè.
iÁu # 40 Anastasia và Revoluion Nga
Th¿ k÷ XX mang l¡i nhiÁu thay Õi cho nÁn vn hóa truyÁn thÑng trên kh¯p th¿ giÛi.
MÙt sÑ thay Õi c¡ b£n nh¥t ã x£y ra trong ¿ quÑc Nga, trong ó có mÙt trong nhïng
lâu Ýi nh¥t ch¿ Ù quân chç ß châu Âu. Nm 1917-18 sñ cai trË cça các Sa hoàng °ãc thay th¿ bßi th¿ giÛi
cÙng s£n §u tiên cça chính phç do Vladimir Ilyich Lenin. Không ai bË £nh h°ßng bßi
nhïng thay Õi này h¡n Anastasia, con gái út cça Sa hoàng.
Giïa nm 1895 và 1901, Nga hoàng Nicholas II và vã Alexandra ã trß thành cha m¹ cça
4 cô con gái xinh ¹p và khÏe m¡nh - Olga, Tatiana, Marie và Anastasia. Tuy nhiên, vì
mÙt cô gái không có thà k¿ thëa ngai vàng cça Nga, nó là quan trÍng Ñi vÛi Alexandra sinh
mÙt cu con trai. CuÑi cùng, vào nm 1904, Sa hoàng và Tsarina ã có mÙt con trai, Aleksei.
Sñ kiÇn này, mà c§n ph£i có c£ gia ình r¥t h¡nh phúc, ã chéng tÏ là mÙt nguÓn
cça au khÕ. Aleksei ã sÛm °ãc tìm th¥y à có mÙt bÇnh nan y. BÇnh này,
bÇnh °a ch£y máu, có ngh)a là Aleksei th°Ýng xuyên bË không thà kiÃm soát nÙi bÙ và
ch£y máu bên ngoài à l¡i cho anh r¥t y¿u. iÁu này gây ra sñ lo l¯ng cho c£ gia ình,
·c biÇt là m¹ và cha.
The Tsar và Tsarina yêu con cái cça hÍ. Các cô gái, nhïng ng°Ýi không ph£i lo l¯ng vÁ
trß thành nhà lãnh ¡o, d«n §u mÙt cuÙc sÑng khá vô t°. Anastasia và các chË em cça mình sÑng trong mÙt
cung iÇn vÛi hàng trm cán bÙ công. HÍ tham dñ bên xã hÙi nhiÁu vÛi cha m¹ cça hÍ.
Các bên tham gia xây dñng nh¥t là các qu£ bóng lÛn, n¡i mà t¥t c£ mÍi ng°Ýi m·c áo tÑt nh¥t cça hÍ
qu§n áo và nh£y múa suÑt êm.
Các quy t¯c tuyÇt Ñi cça Sa hoàng là không phÕ bi¿n vÛi t¥t c£ mÍi ng°Ýi. Ph§n lÛn các
dân sÑ là nông dân nông dân nghèo, nhïng ng°Ýi chÉ có thà giï cho mình và
gia ình sÑng. N¿u hÍ di chuyÃn vào thành phÑ Ã có °ãc viÇc làm trong các nhà máy, hÍ ã ph£i làm viÇc
nhiÁu giÝ Ã °ãc tr£ l°¡ng r¥t th¥p, và sÑng trong iÁu kiÇn các khu Õ chuÙt. PhÕ bi¿n Ñi lp buÙc
Sa hoàng vào nm 1905 à cung c¥p cho mÙt sÑ quyÁn lñc cça mình à mÙt quÑc hÙi °ãc b§u.
Không ai trong sÑ các cô gái k¿t hôn. T¥t c£ hÍ Áu sÑng mÙt cuÙc sÑng h¡nh phúc vÛi nhau. HÍ di chuyÃn të cung iÇn ¿n
cung iÇn, sñ tham dñ cça các gia s° cça mình, quý khách ¿n thm bãi biÃn, chèo thuyÁn trên chi¿c du thuyÁn hoàng gia.
Anastasia là chú hÁ cça gia ình. Cô không thích viÇc hÍc ß tr°Ýng, nh°ng bà thích
hÙi hÍa và nhi¿p £nh. NhiÁu béc £nh cça gia ình hoàng gia trong thÝi gian h¡nh phúc tÓn t¡i.
SÛm các v¥n Á cça Sa hoàng trß nên tÓi tÇ h¡n. Alexandra Empress lo l¯ng vÁ con trai và
bË bÇnh. Chi¿n tranh vÛi éc nÕ ra vào nm 1914, và ng°Ýi Nga chËu nhiÁu th¥t b¡i
và tÕn th¥t. Trong tháng 3 nm 1917, là cuÙc cách m¡ng phÕ bi¿n, và Sa hoàng bË lt Õ.
Të lúc ó, gia ình hoàng gia là tù nhân. Lúc §u, hÍ °ãc iÁu trË vui lòng, nh°ng trong
, Nhïng ng°Ýi Bolshevik, cÙng s£n ã ¡t °ãc kiÃm soát cça cách m¡ng. Lenin và
theo ghét Sa hoàng.
Gia ình hoàng gia ã °ãc sÑng trong Tobolsk ß Siberia. Vì lo ng¡i r±ng hÍ có thÃ
trÑn thoát, hÍ ã °ãc °a trß l¡i Ekaterinburg trong khu vñc Ural. Þ ây, sau nía êm
vào ngày 19 tháng 6 nm 1918, toàn bÙ gia ình hoàng gia ã bË b¯n bßi nhïng ng°Ýi Bolshevik.
à mÙt sÑ, tin téc này là quá khçng khi¿p à °ãc tin t°ßng. Ý ngh) r±ng Tsar sÑng Ùng và
con gái xinh ¹p ã bË gi¿t ch¿t là quá khó chËu. Trong vòng mÙt vài nm, mÙt
ng°Ýi phå nï ã i b±ng tên cça Anna Anderson xu¥t hiÇn ß Tây Âu. Cô
tuyên bÑ là Anastasia. MÙt sÑ tin r±ng câu chuyÇn cça cô và mÙt sÑ thì không.
VÛi sñ såp Õ cça Liên Xô, nó ã có thà à iÁu tra các vå gi¿t ng°Ýi cça hoàng gia
gia ình. Nó cing có thà à chéng minh r±ng Anna Anderson không ph£i là Anastasia thñc. Sau khi
mÙt thÝi gian dài tìm ki¿m, các c¡ quan cça Anastasia và Aleksei ã °ãc tìm th¥y. HÍ ã ch¿t vÛi
ph§n còn l¡i cça gia ình. Bí ©n cuÑi cùng ã °ãc gi£i quy¿t.
Bai vi¿t # 41 Úc Origins
Þ nhiÁu n°Ûc, các gia ình hàng §u tñ hào theo dõi tÕ tiên cça hÍ l¡i cho mÙt sÑ
áng kà nhóm ng°Ýi. Trong SA U., cá nhân tiêu biÃu có thà tñ hào r±ng hÍ
gia ình ¿n các Mayflower vào nm 1620.
Þ Anh, phå nï và quý ông vui mëng thông báo r±ng tÕ tiên cça hÍ ¿n
Anh vÛi William the Conqueror nm 1066. Þ Úc, tuy nhiên, nhiÁu gia ình hàng §u
miÅn c°áng à nói vÁ nguÓn gÑc cça hÍ. Trong thñc t¿, nhiÁu nm tr°Ûc, mÙt Úc thành phÑ
Ñt hÓ s¡ §u, do ó, s½ không ai bi¿t nhïng ng°Ýi tÕ tiên cça hÍ. Các
lý do cho iÁu này là Australia b¯t §u lËch sí cça nó nh° là mÙt thuÙc Ëa hình sñ cça Anh.
Trong th¿ k÷ XVIII n°Ûc Anh, ã có mÙt kho£ng cách lÛn giïa ng°Ýi giàu và ng°Ýi nghèo. Ã
làm cho v¥n Á tÓi tÇ h¡n, nhiÁu nông dân ã bË buÙc ph£i rÝi ¥t ai cça hÍ b±ng cách m¡nh m½
chç ¥t. Nhïng ng°Ýi vô gia c° lang thang ¿n các thành phÑ, n¡i viÇc làm là
th°Ýng khó tìm. CuÙc chi¿n tranh th°Ýng xuyên cho viÇc làm t¡m thÝi cho nhïng ng°Ýi àn ông tr» nh° nhïng ng°Ýi lính
và thçy thç, nh°ng khi chi¿n tranh k¿t thúc, hÍ không tÑt h¡n so vÛi tr°Ûc ây.
K¿t qu£ là, trÙm c¯p là r¥t phÕ bi¿n. Ã b£o vÇ mình, t§ng lÛp th°ãng l°u
hành vi trÙm c¯p bË trëng ph¡t b±ng cách treo cÕ. V¥n Á này là bÓi th©m oàn th°Ýng không muÑn
treo mÙt ng°Ýi nào ó à n c¯p mÙt cái gì ó nhÏ, và có thà tuyên bÑ ng°Ýi "vô tÙi".
Ví då, n¿u mÙt ng°Ýi àn ông hay ng°Ýi phå nï ã ánh c¯p mÙt Õ bánh mì Ã nuôi con cái cça hÍ, ban giám kh£o có thÃ
chÉ c§n à cho hÍ i. à ngn ch·n iÁu này, tòa án ã °a ra mÙt thà lo¡i mÛi cça sñ trëng ph¡t -
l°u vong ho·c "vn chuyÃn." N¿u th©m phán ho·c bÓi th©m oàn ã miÅn c°áng à câu bË cáo
cái ch¿t, hÍ s½ gíi chúng xa të Anh qua biÃn c£. Tuy nhiên, n¿u
ng°Ýi ã °ãc tìm th¥y ß Anh mÙt l§n nïa, hÍ s½ bË treo cÕ.
Lúc §u, Anh gíi ng°Ýi bË k¿t án thuÙc i¡ cça Mù. Tuy nhiên, khi
Hoa Kó tuyên bÑ Ùc lp vào nm 1776, iÁu này không còn có thÃ. Anh
xem xét gíi bÍn tÙi ph¡m ¿n Tây Phi, nh°ng ¥t ai và khí hu °ãc coi là
không phù hãp. Nên cuÑi cùng Anh quy¿t Ënh sí dång khÕng lÓ, h§u nh° không có ng°Ýi ß, n°Ûc
cça Úc. T¡i thÝi iÃm này, không ph£i là mÙt ß châu Âu ang sÑng b¥t cé n¡i nào trên låc Ëa.
Vào mùa thu nm 1786, mÙt h¡m Ùi tàu ti¿ng Anh b¯t §u tù nhân trên tàu. Quá trình này
ti¿p tåc cho ¿n ngày chuy¿n i cça tàu 13 tháng 5 nm 1787. NhiÁu nhà tù cça Anh ã °ãc gi£i tÏa cça c£ hai
tù nhân nam và nï.
KÃ të khi ng°Ýi bË k¿t án vÁ m·t kù thut theo mÙt án tí hình, ã có ít mÑi quan tâm
à làm cho hÍ tho£i mái. Lúc §u, ng°Ýi bË k¿t án là chu×i h§m, nh°ng sau ó
mÙt sÑ ã °ãc phát hành khi cing ra biÃn. MÙt ng°Ýi àn ông ã bË k¿t án vÁ các hành vi trÙm c¯p cça mÙt
áo khoác mùa ông; khác à n c¯p d°a chuÙt të v°Ýn, 1/3 à thñc hiÇn mÙt
cëu. Trong sÑ nhïng ng°Ýi phå nï, mÙt là ph¡m tÙi n c¯p mÙt pho mát lÛn khác cça viÇc
vài mét v£i.
Nhïng con tàu này °ãc gÍi là "H¡m Ùi §u tiên" thñc hiÇn 1.442 tù nhân, thçy thç, lính thçy quân låc chi¿n và
s) quan. Các Ùi tàu cuÑi cùng ¿n Botany Bay vào ngày 10 tháng mÙt nm 1788. CuÑi tháng ó,
hÍ chuyÃn xuÑng Sydney Harbour. Không có chu©n bË nào ã °ãc thñc hiÇn. Các
rëng °ãc °a ra ngay vào bÝ. Ngay sau ó, các thành viên h¡m Ùi °ãc c¯t gi£m cây và
cÑ g¯ng à dñng lÁu. ó là tháng 6 nm 1790, tr°Ûc khi cung c¥p thêm ¿n të n°Ûc Anh.
Trong khi ó, nhiÁu b¡n tù, bË Ñm au, tr§m trÍng h¡n do thi¿u théc n ngon.
Trong k¿t lun, ng°Ýi dân Úc không c§n ph£i x¥u hÕ vÁ nguÓn gÑc cça chúng. Theo thÝi gian, nhïng iÁu tuyÇt vÝi
ã ¡t °ãc, m·c dù thi¿u sñ giúp á të chính phç Anh g§n nh° hoàn toàn.
NhiÁu cñu tù nhân ã trß thành Ënh c° áng kính, ng°Ýi ã b¯t §u các trang tr¡i thËnh v°ãng và
các doanh nghiÇp. Các thành viên cça H¡m Ùi §u tiên, cho dù ng°Ýi bË k¿t án hay không, xéng áng °ãc
vinh dñ là nhïng ng°Ýi sáng lp cça Úc.
iÁu 42 Casa Loma
NhiÁu ng°Ýi ghé thm châu Âu và nhìn th¥y nhïng lâu ài ci còn l¡i të nhïng ngày phong t°Ûc hiÇp s). R¥t
vài trß vÁ nhà vÛi k¿ ho¡ch xây dñng lâu ài riêng cça hÍ. Toronto doanh nhân Henry Pellatt
thñc sñ xây dñng mÙt lâu ài Casa Loma.
Pellatt °ãc sinh ra t¡i Kingston, Ontario vào nm 1859, nh°ng gia ình sÛm chuyÃn ¿n Toronto. Cça ông
cha mß công ty môi giÛi chéng khoán §u tiên cça Toronto nm 1866. Pellatt Sr ã trß thành mÙt ph§n cça
T§ng lÛp tài chính cça Toronto. Và Henry Pellatt cuÑi cùng tham gia cça cha mình trong kinh doanh.
Pellatt tr» ·c biÇt thu hút bßi quân Ùi và các lñc l°ãng vi trang Anh.
Khi Henry 18 tuÕi, ông tham gia Rifles riêng cça Nï hoàng, mÙt ¡n vË dân quân tñ vÇ. Ông °ãc sÛm mÙt trong
nhïng ng°Ýi lính gíi à ngn ch·n mÙt cuÙc t¥n công °Ýng s¯t. Nm 21 tuÕi, ông ã °ãc thñc hiÇn mÙt s) quan, và
d§n d§n chuyÃn qua các c¥p bc, cuÑi cùng trß thành thi¿u t°Ûng.
Trong khi ó, Henry ã °ãc hÍc tp kinh doanh môi giÛi chéng khoán. Ông ã sÛm cho th¥y
áng kà kh£ nng hình thành các công ty mÛi. iÇn là mÙt phát minh g§n ây, và
Pellatt hy vÍng s½ là mÙt trong các nhà phát triÃn quan trÍng nh¥t. Nm 1883, ông thành lp Toronto
Công ty iÇn ánh sáng, và sau ó là mÙt chç sß hïu iÇn Toronto °Ýng s¯t. Ông cing
ki¿m °ãc tiÁn nh° mÙt nhà §u c¡ ¥t ß phía Tây Canada. Không giÑng nh° nhiÁu doanh nhân cça
thÝi gian, tuy nhiên, Pellatt tin phåc vå cÙng Óng. Ông ã tài trã nhiÁu të thiÇn
tÕ chéc và nguyên nhân khác nhau °ãc h× trã tÑt.
M·c dù các giao dËch kinh doanh cça mình, Pellatt tìm th¥y thÝi gian à du lËch n°Ûc Anh và châu Âu th°Ýng xuyên.
Ông ã mang vÁ ý t°ßng cho mÙt "lâu ài trên Ói". Pellatt cça lâu ài, tuy nhiên, s½ không thà là mÙt
©m °Ût, gió lùa lâu ài thÝi Trung cÕ. Nó s½ có t¥t c£ các công nghÇ mÛi nh¥t.
"Casa Loma" ã b¯t §u xây dñng vào nm 1910 và °ãc hoàn thành vào nm 1914. BÁ ngoài thì
trông giÑng nh° mÙt lâu ài thÝi trung cÕ, nh°ng bên trong nó °ãc tho£i mái và sang trÍng. Có
98 phòng, ba con h»m bowling, 30 phòng t¯m, 25 lò s°ßi và 5.000 èn iÇn. Nó
ã có mÙt thang máy iÇn và mÙt bà b¡i trong nhà. Có mÙt th° viÇn 100.000
sách, mÙt h§m r°ãu vang kiÃm soát nhiÇt Ù, bÙ s°u tp b¯n, và mÙt bÙ s°u tp nghÇ thut lÛn.
Pellatt ra lÇnh cho các vt liÇu ¯t tiÁn nh¥t và sí dång các thã thç công tÑt nh¥t. Các
chi phí cça t¥t c£ các iÁu này là $ 3,5 triÇu USD, mÙt kho£n tiÁn r¥t lÛn trong nhïng ngày ó.
Pellatt và vã ông thích à gi£i trí. HÍ th°Ýng mß cía Casa Loma cho các sñ kiÇn ·c biÇt.
ôi khi, ông s½ mÝi t¥t c£ 1.000 ng°Ýi àn ông të Rifles riêng cça Nï hoàng ã qua i vÛi
cuÑi tu§n. Các Pellatts cing °ãc tÕ chéc bên cho nhân viên.
Pellatt ã hy vÍng r±ng Casa Loma s½ là trung tâm cça mÙt phân lô rÙng rãi. Ông
hy vÍng r±ng nhïng ng°Ýi giàu có s½ xây dñng các ngôi nhà lÛn ß g§n ó, và vì vy ông ã mua
¥t g§n lâu ài cça mình. Tht không may cho Pellatt, h§u h¿t nhïng ng°Ýi ¿n Toronto
nhïng ng°Ýi nhp c° nghèo không có ç tiÁn nhà lÛn. Pellatt không thà bán ¥t cça mình
n¯m giï, và thu nhp cça mình të chÑi. Vào nm 1924, Pellatt quay Casa Loma cho Thành phÑ
Toronto vì ông không thà tr£ tiÁn thu¿ b¥t Ùng s£n cça mình.
T¥t c£ các nÙi dung cça Casa Loma i vÁ bán ¥u giá ngay sau ó. Giá 1,5 triÇu cça mình bÙ s°u tp
nghÇ thut và hiÇn vt °ãc bán vÛi giá chÉ có $ 250.000. Casa Loma là mÙt du lËch hàng §u Toronto
thu hút. "Lâu ài ß giïa thành phÑ" có 400.000 khách tham quan m×i nm. ây là
g§n nh¥t iÁu ß B¯c Mù mÙt lâu ài châu Âu thñc sñ.
iÁu 43 Charlie Brown
Ngày 02 Tháng 10 1950, mÙt truyÇn tranh mÛi xu¥t hiÇn trên các tÝ báo Mù. Các "anh hùng" cça
d£i là mÙt éa tr» §u tròn có tên là Charlie Brown. Trong bÙ phim ho¡t hình §u tiên, hai
b¡n hÍc tr» xem Charlie Brown i bÙ, và mÙt ý ki¿n, "À!
¿n ol 'Charlie Brown.Yes, Sir! Ol tÑt 'Charlie Brown. Làm th¿ nào tôi ghét ông ¥y! "
TruyÇn tranh này là trß thành mÙt trong nhïng phÕ bi¿n nh¥t trong lËch sí. Tác gi£ cça nó, Charles M.
Schultz, ã thu hút sñ d£i trong 50 nm cho ¿n khi ông qua Ýi. Nh°ng chi¿u l¡i cça "u phÙng" v«n còn xu¥t hiÇn
th°Ýng xuyên trong các tÝ báo. MÙt sÑ ·c iÃm cça Charlie Brown là gì và
b¡n bè cça mình ã thñc hiÇn bÙ phim ho¡t hình nÕi ti¿ng?
Charlie Brown là mÙt anh hùng không. Nhïng éa tr» khác không thích bË xung quanh mình bßi vì
nhïng iÁu anh không bao giÝ có v» Ã làm viÇc úng cách. Em muÑn °ãc vÛi mÙt ai ó
¹p trai, nÕi ti¿ng và thành công, à hÍ có thà c£m th¥y mÙt ph§n thành công cça mình. Charlie
Brown luôn lo l¯ng, h§u nh° không bao giÝ lên beat, sã th¥t b¡i, và luôn luôn làm cho
nhïng sai l§m. DiÁu cça mình °ãc taxi trong mÙt cây, anh ta c§n t° v¥n të Lucy, con chó cça mình
Snoopy là phÕ bi¿n h¡n ông, và cô bé tóc Ï không bao giÝ thông báo anh ta. Trong
ng¯n, Charlie Brown là mÙt "k» thua cuÙc."
Charlie Brown minh hÍa t¥t c£ các b¥t an r±ng tr» em có. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ nhïng lo l¯ng mang
h¡n vào Ýi sÑng cça ng°Ýi lÛn. ôi khi, hÍ ph£n ánh các v¥n Á trong cuÙc sÑng cça truyÇn tranh
ng°Ýi sáng t¡o, Charles M. Schulz. Schulz bË tr§m c£m nhiÁu cuÙc sÑng cça mình và ã có mÙt
khó khn trong tr°Ýng hÍc. Ông không ph£i là r¥t phÕ bi¿n vÛi các b¡n cùng lÛp cça mình. Humour và
ti¿ng c°Ýi là th°Ýng mÙt cách à Ñi phó vÛi các v¥n Á. Và trong "Peanuts" d£i, th¿ giÛi
có thà c°Ýi vào t¥t c£ nhïng iÁu nhÏ bé ngÛ ng©n mà mÍi ng°Ýi làm.
Vì cách thành tht cça mình Ñi phó vÛi nhïng v¥n Á, Charlie Brown và b¡n bè cça mình
thú vË h¡n các nhân vt truyÇn tranh trung bình. Các ký tñ ¡i diÇn cho ng°Ýi lÛn
nhân lo¡i. Charlie Brown là "loang", và sã làm nhïng viÇc vì sã
th¥t b¡i. Lucy là mÙt nï hách pushy, nhïng ng°Ýi ngh) r±ng cô ¥y bi¿t t¥t c£. Linus, cô
em trai, là trí tuÇ mà không an toàn. Anh v«n bám vào chn em bé cça mình
an ninh. Schroeder °ãc quan tâm vÛi âm nh¡c cça Beethoven à lo¡i trë
mÍi thé khác.
Sally, em gái cça Charlie Brown, k¿t hãp c£ hai tp tin ính kèm lãng m¡n à Linus và
mÙt mong muÑn cho nhïng thé vt ch¥t. Peppermint Patty là mÙt tomboy ng°Ýi yêu bóng chày, nh°ng
dù sao cing ã ph£i lòng lãng m¡n trên Charlie Brown. Snoopy, con chó, ¡i diÇn cho mÙt mát
tách ra sáng t¡o cá nhân cing dña vào sinh vt c¡ b£n çi.
Các ký tñ thêm mÙt "bÙ phim hài cça con ng°Ýi." Trong truyÇn tranh, chúng ta có thà nhìn th¥y chính mình
và nhïng ng°Ýi xung quanh chúng tôi: làm cho nhïng sai l§m, nhn °ãc c¡ hÙi thé hai, nh°ng có xu h°Ûng à làm
cùng nhïng iÁu h¡n nïa.
±ng sau sñ hài h°Ûc cça "u phÙng" là mÙt thông iÇp nghiêm trÍng. Të ngï có thà bË tÕn th°¡ng.
MÑi quan hÇ là quan trÍng. Sñ tht là khó Ã tìm th¥y. ChÉ trích là quá phÕ bi¿n. Tham lam có thÃ
dÅ dàng ch¿ ngñ chúng. Các thông iÇp v°ãt thÝi gian và kËp thÝi.
"u phÙng" cing ã °ãc bi¿n thành ·c biÇt truyÁn hình và mÙt vài bÙ phim. Lu#c la#o
Ó ch¡i nhÓi bông °ãc phÕ bi¿n trên toàn th¿ giÛi. MÙt ngành công nghiÇp lÛn ã phát triÃn të mÙt ¡n gi£n
truyÇn tranh. Có l½ iÁu này có ngh)a r±ng, trong khi t¥t c£ chúng ta bí mt muÑn là "ng°Ýi chi¿n th¯ng", chúng tôi
thñc sñ xác Ënh ch·t ch½ h¡n vÛi Browns Charlie cça th¿ giÛi này!
iÁu 44 Chinh phåc hÓ Ontario
Trong 490 tr°Ûc Chúa. Phidippides Á hu Hy L¡p ch¡y 24 d·m të Marathon ¿n Athens Ã
công bÑ mÙt chi¿n th¯ng Athens. Séc chËu ñng cça ông ã °ãc r¥t nhiÁu ng°áng mÙ ch¡y bao giÝ
kà të khi ã cÑ g¯ng à ch¡y t°¡ng tñ nh° kho£ng cách dài "Marathon".
Trong th¿ k÷ XX, tuy nhiên, b¡i °Ýng dài cing ã thu hút sñ chú ý
và thán phåc. Ã b¡i qua eo biÃn Anh ho·c Juan de Fuca eo biÃn giïa Vancouver
£o và ¥t liÁn ã trß thành thách théc Ñi vÛi c£ nam và nï vn Ùng viên b¡i lÙi.
Trong tháng 9 nm 1954, mÙt sÑ doanh nhân të Toronto Canada °ãc cung c¥p cñu chi¿n binh
California vô Ëch Florence Chadwick $ 10.000 n¿u cô có thà b¡i hÓ Ontario. Ho#
c£m th¥y ch¯c ch¯n r±ng mÙt kó công nh° vy s½ thu hút ám ông lÛn. Chadwick ã swum ti¿ng Anh
Kênh trong c£ hai h°Ûng. Tuy nhiên, không ai không ph£i ng°Ýi àn ông cing không ph£i ng°Ýi phå nï - ã v°ãt qua
HÓ Ontario. ó là mÙt b¡i 32 km xuyên qua dòng n°Ûc l¡nh và khó khn. Hai khác
phå nï cing ã quy¿t Ënh ti¿p nhn các thách théc. MÙt, Winnie Roach Leuszler, cing ã có
swum eo biÃn Anh. Ng°Ýi kia là mÙt cô gái 16 tuÕi tên là Marilyn Chuông.
Các vn Ùng viên b¡i lÙi i miÇng cça sông Niagara ß phía nam cça hÓ
Ontario. HÍ s½ b¡i të Youngstown, t¡i Hoa Kó, và trß l¡i Toronto. Bad
thÝi ti¿t trì hoãn viÇc b¡i lÙi trong vài ngày. Trong êm 08 tháng 9
thÝi ti¿t xóa, và các vn Ùng viên b¡i lÙi vào n°Ûc tr°Ûc khi nía êm. °ãc h°Ûng d«n bßi cô
HLV cça èn pin, Marilyn b¡i qua n°Ûc tÑi và s¯p trôi qua Chadwick,
ng°Ýi °ãc nâng lên khÏi m·t n°Ûc sau khi b¡i 12 d·m. Leuszler nó h¡n nïa, nh°ng cô ¥y
quá cuÑi cùng ã ph£i bÏ cuÙc.
Marilyn không chÉ ph£i v°ãt qua n×i sã hãi cça bóng tÑi, nh°ng cô ã bË t¥n công trong thÝi gian
êm l°¡n cá mút á hút máu. Cô ã có thà à lo¡i bÏ chúng vÛi n¯m tay cça cô. Nh°
bình minh ¿n g§n, gió và sóng tng lên, và mÇt mÏi cça Marilyn g¯n k¿t.
Hu¥n luyÇn viên cça cô, Gus Ryder, thông qua cô ¥y mÙt ít xi-rô ngô trên mÙt cây gy, và sau ó °a cho cô
dâ@u xoa boAp cho ôi chân mÇt mÏi. Ông ã vi¿t tin nh¯n trên b£ng en à khuy¿n khích cô ¥y à giï
i. ôi khi, anh lëa cô ngh) r±ng cô ¥y ã g§n ¿n bÝ h¡n cô
là ai.
Marilyn ngç thi¿p i trong n°Ûc hai l§n và ph£i °ãc ánh théc. L§n thé hai, mÙt ng°Ýi b¡n
cça cô ã nh£y xuÑng n°Ûc bên c¡nh cô, và b¡i vÛi cô ¥y mÙt kho£ng cách.
Bßi vì séc m¡nh cça Marilyn ã gi£m, cô ã bË ©y ra khÏi quá trình.
dòng. M·c dù con °Ýng trñc ti¿p là 32 d·m, Marilyn b¡i tÕng cÙng 45 d·m. Các
vài d·m cuÑi cùng là vô cùng khó khn. Marilyn cça gia ình và các nhân viên céu hÙ c£m th¥y cô ¥y
nên °ãc °a ra khÏi n°Ûc. Nh°ng hu¥n luyÇn viên cça cô dÍa thôi làm hu¥n luyÇn viên cça mình n¿u
Ùng viên b¡i lÙi të bÏ.
Nó ã nhn °ãc tÑi mÙt l§n nïa, và các vn Ùng viên là h§u nh° không có ý théc khi cô g§n
bÝ. Hàng ngàn ng°Ýi x¿p hàng bÝ hy vÍng ch¡m vào cô ¥y ho·c có °ãc mÙt hình £nh cça cô ¥y.
Marilyn ng°Ýi çng hÙ ã ©y ám ông trß l¡i vì vy hÍ s½ không ngn cô ¥y
ch¡m vào bÝ. CuÑi cùng, sau 21 giÝ trong n°Ûc, Marilyn ¡t ¥t. Các
cô gái kiÇt séc °ãc °a vào xe céu th°¡ng. Cô ã m¥t kho£ng 20 pound cça 120 cô
pound trÍng l°ãng qua l¡i. CuÑi cùng cô ã có thà ngç.
ám ông khÕng lÓ ra à nhìn th¥y cô ¥y vào ngày hôm sau, và hai ngày sau ó ã có mÙt cuÙc diÅu hành
danh dñ cça mình thông qua các °Ýng phÑ cça Toronto. T¥t c£ mÍi ng°Ýi ng°áng mÙ lòng can £m và séc chËu ñng
cça cô gái tuÕi 16, ng°Ýi ã trß thành ng°Ýi §u tiên b¡i qua hÓ Ontario.
iÁu 45 Currier và Ives
Tr°Ûc khi sí dång rÙng rãi cça nhi¿p £nh, ã có mÙt thË tr°Ýng lÛn cho nghÇ thut
miêu t£ c£nh và các sñ kiÇn. MÙt quá trình thñc hiÇn b£n in °ãc gÍi là in th¡ch b£n ã trß thành
phÕ bi¿n ß B¯c Mù trong suÑt th¿ k÷ thé m°Ýi chín. MÙt nghÇ s) tr»
th¡o ph°¡ng pháp này là Nathaniel Currier (1813-1888). Currier mß cía hàng riêng cça mình
vào nm 1834. Sñ thành công cça Currier ¿n khi ông phát hành in các sñ kiÇn áng °a tin. "Cça mình Ruins
Exchange cça Merchant "theo sau là mÙt ám lía lÛn ß New York, tháng 12 nm 1834. MÙt trong
Currier các b£n in cça mÙt ám cháy tai h¡i trên mÙt tàu h¡i n°Ûc ã °ãc xu¥t b£n ß New York CN
1840.
Ngoài ra còn có mÙt thË tr°Ýng lÛn cho các b£n in trang trí. Nhïng ng°Ýi không có ç kh£ nng d§u
béc tranh s½ mua b£n in màu ·t trên các béc t°Ýng cça hÍ. MÙt sÑ nhïng b£n in b£n sao
các béc tranh. ôi khi, Currier Á cp ¿n nguÓn cça mình và ôi khi không.
Nm 1852, James Merritt Ives (1824-1895) gia nhp công ty Currier. Nm 1857, ông trß thành Currier cça
Ñi tác. Sau ó, công ty ã °ãc bi¿t ¿n nh° Currier và Ives.
TÕng cÙng công ty s£n xu¥t kho£ng 7.000 Ñi t°ãng khác nhau. Các b£n in nhÏ bán vÛi giá kho£ng
25 cent, và in màu lÛn kho£ng ba ô la. Nhân viên bán hàng di Ùng i të
nhà nhà bán chúng. Currier và Ives ôi khi thuê các hÍa s) gÑc Ã
làm cho các b£n in. Th°Ýng xuyên h¡n, mÙt ng°Ýi nào ó të phòng thu riêng cça mình ho·c bao gÓm mÙt
ban §u chç Á ho·c sao chép mÙt béc tranh hiÇn có ho·c b£n v½.
Tin téc °¡ng ¡i v«n phÕ bi¿n. Currier và Ives in bao gÓm "The First
Xu¥t hiÇn cça Jenny Lind ß Mù "(1850)," The Fall of Richmond, Virginia "(1865),
và "¡i hÏa ho¡n ß Chicago" (1871). MÙt chç Á phÕ bi¿n là mÙt c£nh yêu n°Ûc të
LËch sí n°Ûc Mù. Thú vË nghÁ nh° ánh b¯t cá voi, sn b¯n chim, lông thú, ·t b«y
kinh doanh và câu cá biÃn sâu ã °ãc miêu t£. Pioneer và ¤n Ù chç Á có nhu c§u.
Tuy nhiên, phÕ bi¿n nh¥t cça t¥t c£ các c£nh mùa ông và b£n in kó nghÉ cça bình th°Ýng
ng°Ýi tn h°ßng cuÙc sÑng. Trang tr¡i c£nh, c°ái l×i, c°ái xe tr°ãt tuy¿t, c£nh thË tr°Ýng, rèn
cía hàng, và c£nh thË tr¥n tiêu thå khá tÑt. In °ãc yêu thích nh¥t bao gÓm "rëng Mù Scene:
Maple Sugaring "(1860)," Home Thanksgiving "(1863)," Mùa ông ß các quÑc gia "(1862),
"CuÙc sÑng t¡i các quÑc gia: Morning Ride" (1859) và "Thà thao mùa ông Mù" (1856).
Nhïng c£nh này v«n còn phÕ bi¿n. Thm chí ngày nay b¡n có thà mua thiÇp Giáng sinh vÛi Currier và
Ives c£nh mùa ông.
ây là bÙ s°u tp cça b£n in cho mÙt hình £nh áng chú ý cça Mù të nm 1834 và 1907.
M·c dù các b£n in ôi khi lãng m¡n h¡n so vÛi thñc t¿, hÍ °a ra r¥t nhiÁu
thông tin vÁ cuÙc sÑng hàng ngày. HÍ miêu t£ phong cách cça qu§n áo, xe lía, thuyÁn,
các tòa nhà, c§u cÑng và ho¡t Ùng phÕ bi¿n. HÍ cing cho chúng tôi bi¿t nhïng lo¡i c£nh
nhïng ng°Ýi t¡i thÝi iÃm ó thích, và nhïng gì thË hi¿u nghÇ thut cça hÍ.
CuÑi cùng, nhïng ti¿n bÙ trong nhi¿p £nh °ãc thñc hiÇn lo¡i tranh in l×i thÝi. Nm 1906,
công ty cça Currier và Ives óng cía. Trong mÙt thÝi gian, nhïng b£n in không °ãc coi là
r¥t có giá trË. Ngày nay, tuy nhiên, có nhiÁu nhà s°u tp, và Currier và Ives in
l¡i mÙt l§n nïa có thà °ãc tìm th¥y gia ình ng°Ýi Mù trang trí B¯c.
Bai vi¿t # 46 Death Valley - California
Các ngÍn núi dÑc phía ông nam California nhúng Ùt ngÙt vào mÙt thung ling sâu. Rain là
giï ra khÏi thung ling bßi nhïng ngÍn núi cao, t¡o thành s°Ýn phía tây cça nó. M·c dù
ngÍn núi bao quanh thung ling, Death Valley chính nó là r¥t th¥p. Trong thñc t¿, iÃm th¥p nh¥t là
282 feet d°Ûi mñc n°Ûc biÃn, iÃm th¥p nh¥t cça ¥t ß B¯c hay Nam Mù.
Thung ling Ch¿t là dài kho£ng 140 d·m, rÙng nh°ng chÉ có mÙt vài d·m. Nó có tên cça nó vào nm 1849
trong c¡n sÑt vàng California. Ng°Ýi tìm vàng ã cÑ g¯ng à v°ãt qua thung ling Death on the
cách tr°Ýng vàng cça California, và mÙt sÑ ã ch¿t khát. H§u nh° không có b¥t kó n°Ûc
Valley. L°ãng m°a trung bình chÉ là mÙt vài inches mÙt nm. Nó cing là mÙt trong nhïng
nóng nh¥t n¡i ß B¯c Mù trong mùa hè. NhiÇt Ù cça 134 "Ò ã °ãc
ghi l¡i.
Nh° mÙt k¿t qu£ cça nhiÇt và khô, Thung ling Ch¿t là mÙt sa m¡c. Nhïng iÁu kiÇn này làm phát sinh
vÛi các s£n ph©m quan trÍng nh¥t trong thung ling cça muÑi khoáng và các mÏ muÑi. MÙt trong nhïng
s£n ph©m là borax, trong ó có r¥t nhiÁu éng dång công nghiÇp. Borax °ãc ra khÏi sa m¡c
sí dång 20 Ùi con la hôn trong mÙt chu×i dài. Sau ó, °Ýng s¯t °ãc xây dñng à giúp thñc hiÇn
các khoáng ch¥t.
M·c dù iÁu kiÇn sa m¡c cça mình, Death Valley có Ùng vt áng kà và Ýi sÑng thñc vt. Cça
T¥t nhiên, Ùng vt và thñc vt cça nó là nhïng ng°Ýi iÃn hình trong iÁu kiÇn sa m¡c. ChÉ trên muÑi
cn hÙ làm nhà máy të chÑi à phát triÃn. VÛi ngay c£ mÙt l°ãng m°a nhÏ vào mùa xuân, sa m¡c
trß nên sÑng Ùng vÛi nhïng bông hoa hoang dã.
N¡i r¥t ít trên th¿ giÛi có mÙt sñ t°¡ng ph£n ß t§m cao và chiÁu sâu. Các ngÍn núi
g§n thung ling là mÙt trong nhïng méc cao nh¥t trong Continental USA, trong khi b£n thân Valley
th¥p nh¥t Ù cao. Mount Whitney t¡i 14.495 feet là ít h¡n 100 d·m të Thung ling Ch¿t.
Khí hu ß thung ling të Tháng M°Ýi-Tháng nm nói chung là dÅ chËu. KÃ të khi Death Valley
bây giÝ là mÙt công viên quÑc gia, nhiÁu du khách ghé thm trong mùa này. Bây giÝ °Ýng xá và khách s¡n
cung c¥p truy cp tho£i mái.
Thung ling Ch¿t n±m g§n biên giÛi Nevada. iÁu kiÇn cça sa m¡c r¥t phÕ bi¿n
trên toàn khu vñc ngay phía ông cça dãy núi ven biÃn phía tây n°Ûc Mù. Trong h§u h¿t các tr°Ýng hãp,
m°a r¡i dÍc theo bÝ biÃn, nh°ng r¥t ít trong nÙi th¥t. Bßi vì ó là canh tác này không
và n°Ûc là khó khn à có °ãc, Death Valley và các vùng sa m¡c t°¡ng tñ có r¥t ít
th°Ýng trú nhân.
iÁu 47 Ti¿n s) Norman Bethune
MÙt sÑ ng°Ýi th¥y ¡n gÍi cça hÍ sÛm trong cuÙc sÑng, nhïng ng°Ýi khác không phát hiÇn ra công viÇc cça cuÙc sÑng cça hÍ cho ¿n khi
tuÕi lÛn h¡n. Norman Bethune ã cÑ g¯ng r¥t nhiÁu iÁu tr°Ûc khi thñc hiÇn §y ç công viÇc thñc sñ cça mình.
Bethune ã °ãc sinh ra ß Gravenhurst, Ontario vào nm 1890. Ông là con trai cça mÙt Presbyterian
måc s°. Gia ình di chuyÃn th°Ýng xuyên, và r¥t nhiÁu trong nhïng n¡i hÍ sÑng g§n
hÓ, sông và rëng.
Là mÙt ng°Ýi àn ông tr» tuÕi, Norman yêu thích các ho¡t Ùng ngoài trÝi. Ông ã trß thành mÙt vn Ùng viên b¡i lÙi tÑt và vn Ùng viên tr°ãt bng. Ông
cing cho th¥y r±ng ông ã có mÙt vÇt m¡nh m½ Ùc lp. Anh ghét quy t¯c, nh°ng cing ã có mÙt
ý théc m¡nh m½ vÁ công lý.
Ng°Ýi thanh niên nghiên céu khoa hÍc t¡i tr°Ýng ¡i hÍc Toronto të 1909-1911. Sau ó,
ông làm viÇc cho tr°Ýng Cao ³ng Frontier. ây là mÙt tÕ chéc tình nguyÇn viên h°Ûng d«n ã làm
công viÇc nh° ng°Ýi lao Ùng Ëa ph°¡ng trong ngày, và d¡y hÍ ti¿ng Anh trong
buÕi tÑi. Ông sau ó trß vÁ Toronto à nghiên céu y hÍc.
§u trong Th¿ chi¿n I, ông gia nhp Quân y Quân oàn. Ông b°Ûc ¿n Pháp vào tháng Hai
Nm 1915, nh°ng ã bË th°¡ng trong tháng t° và cuÑi cùng trß vÁ Canada. Ông quay trß l¡i
chi¿n tranh vào nm 1917. Vào cuÑi cça cuÙc chi¿n tranh, ông ti¿p tåc nghiên céu y hÍc ß London, Anh.
Trong khi ông ß Anh, ông k¿t hôn vÛi mÙt ng°Ýi phå nï Scotland, Frances Campbell Penney.
M·c dù Bethune yêu cô ¥y r¥t nhiÁu, cuÙc hôn nhân cça hÍ ã k¿t thúc trong ly hôn vào nm 1927. Các
c·p vã chÓng chuyÃn ¿n Detroit, Michigan vào nm 1924 n¡i Bethune ã mß mÙt hành nghÁ y. Trong
giïa thành công cça mình, anh m¯c bÇnh lao. ây là mÙt iÃm th¥p trong
Bethune cça cuÙc sÑng. Ngh) r±ng mình s½ ch¿t, ông °ãc coi tñ tí. MÙt ngày,
Tuy nhiên, ông ã Íc mÙt ph°¡ng pháp iÁu trË mÛi Ñi vÛi bÇnh lao và nh¥n m¡nh r±ng các bác s) cça ông
thñc hiÇn các ho¡t Ùng vÁ anh ta. K¿t qu£ là, Bethune phåc hÓi. Nm ó là nm 1927.
Ñi vÛi mÙt sÑ nm sau, Bethune cÑng hi¿n mình cho viÇc iÁu trË các bÇnh nhân lao.
Tuy nhiên, ông b¯t §u nhn th¥y mÙt mô hình. BÇnh nhân giàu có ng°Ýi có thà ç kh£ nng thích hãp cho y t¿
quan tâm th°Ýng phåc hÓi. BÇnh nhân nghèo th°Ýng ch¿t. Bethune ã trß thành mÙt ng°Ýi çng hÙ
chính phç tài trã chm sóc thuÑc.
Bethune ng°áng mÙ hÇ thÑng y t¿ chính phç tài trã trong cÙng s£n Nga. Ông là
téc gin khi Canada s½ không çng hÙ ý t°ßng cça ông vÁ Medicare. Bethune muÑn
thay Õi th¿ giÛi, và chç ngh)a cÙng s£n có v» nh° ph°¡ng pháp héa h¹n nh¥t.
Nm 1936, Bethune ã i ¿n Tây Ban Nha à giúp £ng CÙng hòa chÑng l¡i phát xít. Ông là
kinh hoàng à xem các Óng minh phát xít, éc và Ý, th£ bom vÁ phå nï và
tr» em. Ông ã phát triÃn mÙt ghét cho chç ngh)a phát xít. Ông cing quy¿t Ënh r±ng các bác s) nên ¿n
phía tr°Ûc, ché không ph£i chÝ ãi cho nhïng ng°Ýi bË th°¡ng °ãc °a ¿n. T¡i Tây Ban Nha, ông ã phát triÃn
mÙt dËch vå truyÁn máu, céu sÑng nhiÁu ng°Ýi.
Trß vÁ B¯c Mù, Bethune nghe nói vÁ cuÙc t¥n công cça Nht B£n vào Trung QuÑc vào nm 1937.
§u nm 1938, ông ã ch¡y cho Trung QuÑc. Bethune ã gia nhp £ng CÙng s£n. Bây giÝ anh ã i
gia nhp quân Ùi cça Mao Tse-sung ß miÁn B¯c Trung QuÑc. Quân Ùi cça Mao Tr¡ch ông bË n·ng të
Nht B£n t¥n công. HÍ ã có các bác s) h§u nh° không có ho·c vt t° y t¿.
Khó khn chÉ làm Bethune làm viÇc chm chÉ h¡n. Ông ã sÛm tÕ chéc mÙt bÇnh viÇn, ào t¡o
nhân viên y t¿, và ã vi¿t sách giáo khoa. Ông nh¥n m¡nh bên ph£i ho¡t Ùng ß phía tr°Ûc à cung c¥p cho
nhïng ng°Ýi bË th°¡ng mÙt c¡ hÙi sÑng sót tÑt h¡n. Ông ã i nhiÁu ngày không ngç và cho mình
cça máu à giúp nhïng ng°Ýi bË th°¡ng. Trong tháng 11 nm 1939, ông qua Ýi do ngÙ Ùc máu. Nh°ng
công viÇc cça mình sÑng.
Nm 1973, Chính phç Canada ã mua cn nhà cça mình r±ng ông ã °ãc sinh ra t¡i và bi¿n nó
thành mÙt b£o tàng.
iÁu 48 Ebenezer Scrooge
Trong câu chuyÇn "A Christmas Carol", Scrooge là mÙt doanh nhân ng°Ýi Anh ngh) vÁ
gì, nh°ng tiÁn b¡c. Ông không có b¡n bè, và dành không có thÝi gian vÛi gia ình cça mình. Ông sÑng mÙt mình,
n mÙt mình, và làm viÇc mÙt mình, ngo¡i trë nhân viên bán hàng tr£ l°¡ng th¥p cça mình, Bob Cratchit. Scrooge không bao giÝ
dành tiÁn cça mình, nh°ng hoards t¥t c£, và tñ hào vÁ tính ti¿t kiÇm cça mình.
Scrooge ghét Giáng sinh. ó là t¥t c£ vô ngh)a vÛi anh ta. MÍi ng°Ýi tiêu tiÁn thñc ph©m, và
quà t·ng, và các bên. Th°Ýng thì hÍ không thà ç kh£ nng nhïng gì hÍ chi tiêu. TÇ h¡n nïa, hÍ ph£i m¥t mÙt
c£ ngày nghÉ làm viÇc và làm m¥t mÙt c¡ hÙi à ki¿m nhiÁu tiÁn h¡n. Scrooge là téc gin vì anh
à cung c¥p cho nhân viên bán hàng cça mình ngày nghÉ có tr£ l°¡ng. Ông c£m th¥y r±ng anh ta ang bË c°Ûp.
Giáng sinh cing là mÙt thÝi gian khi mÍi ng°Ýi ang yêu c§u cung c¥p tiÁn à giúp á ng°Ýi nghèo. Scrooge
là téc gin khi hai ng°Ýi àn ông ¿n cía nhà ông yêu c§u óng góp. Scrooge lp lun r±ng ông
nÙp thu¿, h× trã các nhà tù và workhouses. Nó không ph£i là công viÇc kinh doanh cça mình ph£i lo l¯ng vÁ
các v¥n Á cça ng°Ýi khác. Scrooge ¡i diÇn cho doanh nhân nhìn th¥y áy "
dòng "là t¥t c£ nhïng v¥n Á.
Marley Ñi tác cça Scrooge ã ch¿t b£y nm tr°Ûc ó. Ông giÑng nh° Scrooge trong t¥t c£ các
khía c¡nh. TÑi hôm ó, ó là êm Giáng sinh, Scrooge °ãc vi¿ng thm bßi con ma cça Marley.
Marley kéo chu×i thép tròn vÁ anh ¥y, có chéa các phím, hÙp tiÁn m·t, sÕ cái,
ví và hành Ùng. ây là nhïng iÁu mà Marley quan tâm khi ông còn sÑng.
Marley °ãc bË ch¿t ph£i lang thang trong th¿ giÛi lên án và nói vÛi Scrooge r±ng sÑ phn t°¡ng tñ
có kh£ nng x£y ra vÛi anh ta. Tuy nhiên, ba linh hÓn s½ ¿n thm Scrooge, và n¿u Scrooge nghe
hÍ, ông có thà thoát khÏi sÑ phn cça mình.
Tinh th§n §u tiên ¿n và s½ °a Scrooge trß l¡i nhïng c£nh §u cça cuÙc sÑng riêng cça mình. Ngài nhìn th¥y
mình bË bÏ l¡i phía sau ß tr°Ýng, trong khi các chàng trai khác i vÁ nhà cho nhïng ngày nghÉ.
Sau ó, em gái cça mình ¿n à nói cho anh ta anh có thà vÁ nhà quá. MÙt c£nh khác là cça mÙt
vui v» bïa tiÇc Giáng sinh, khi Scrooge là mÙt ng°Ýi àn ông tr». MÙt c£nh thé ba cho th¥y anh ta
vÛi cô gái, ông ã lp k¿ ho¡ch à k¿t hôn. Cô rÝi bÏ anh vì ông không còn quan tâm ¿n
b¥t cé iÁu gì, nh°ng tiÁn b¡c.
Tinh th§n thé hai cho th¥y Scrooge nhïng gì mÍi ng°Ýi ang làm iÁu ó r¥t Giáng sinh. Ông ã cho th¥y
Scrooge các ch¿ ph©m mà mÍi ng°Ýi, ngay c£ nhïng ng°Ýi nghèo, °ãc làm à k÷ niÇm
Giáng sinh. HÍ ghé thm nhà nhÏ Bob Cratchit. Þ ó, hÍ th¥y gia ình n¥u n cça hÍ
ít bïa tiÇc Giáng sinh. Con trai cça Bob, Tiny Tim, ã bË suy y¿u do bÇnh tt, và ph£i
sí dång mÙt cái n¡ng à i bÙ. Gia ình r¥t vui mëng vÛi bïa n nhÏ, nh° nó °ãc. HÍ th¥y khác
c£nh cça ng°Ýi nghèo - thã mÏ và thçy thç - mëng Giáng sinh. CuÑi cùng, hÍ truy cp vào
Scrooge cháu trai, và xem Giáng sinh cça mình bên và trò ch¡i cça nó.
Tinh th§n thé ba là tinh th§n cça Giáng sinh v«n ch°a ¿n t°¡ng lai. Tinh th§n này không
nói chuyÇn nh°ng iÃm ¿n c£nh k¿t nÑi vÛi Scrooge. HÍ nghe °ãc mÙt sÑ doanh nhân
nói ùa vÁ nhïng ng°Ýi vëa mÛi ch¿t, nh°ng không có ai s½ dñ tang lÅ. Scrooge
th¥y r±ng ông ã không còn chi¿m vË trí kinh doanh thông th°Ýng cça mình. Tinh th§n sau ó cho th¥y anh ta
hai phå nï ã bË ánh c¯p chn mÁn, màn cía, và qu§n áo cça ng°Ýi àn ông ã ch¿t và
°a chúng vào c§m Ó mÙt. Tinh th§n s½ °a Scrooge ¿n phòng n¡i ng°Ýi àn ông ã ch¿t
ch¿t. ChÉ có nhïng ng°Ýi hài lòng vÁ cái ch¿t là mÙt ôi vã chÓng tr» ng°Ýi nã ông
tiÁn. Tinh th§n sau ó cho th¥y nhà Scrooge cça Cratchit, n¡i hÍ ang khóc than cho
cái ch¿t cça Tiny Tim. CuÑi cùng, tinh th§n s½ °a anh ta ¿n nhà thÝ, n¡i hÍ éng trong
các ngôi mÙ. Sau ó, tinh th§n chÉ vào tên cça ng°Ýi àn ông ã ch¿t trên bia mÙ -
Ebenezer Scrooge. " Scrooge s½ ch¿t, và s½ không có ai chm sóc.
Scrooge th¥y mình trong gi°Ýng cça mình vào buÕi sáng Giáng sinh. Ông °ãc gi£i quy¿t ngay bây giÝ Ã tránh
sÑ phn mà nhïng linh hÓn ã cho ông th¥y. Ông r¥t vui mëng r±ng ông là nhn °ãc mÙt l§n thé hai
c¡ hÙi. Scrooge quy¿t Ënh ¿n b¥t ngÝ t¥t c£ nhïng ng°Ýi quen bi¿t cça mình, và ông b¯t §u b±ng cách mua mÙt
ng×ng khÕng lÓ và gíi ¿n Cratchits. i bÙ cça mình, anh g·p hai ng°Ýi àn ông thu thp
cho ng°Ýi nghèo, và cung c¥p cho hÍ mÙt kho£n tiÁn lÛn. Ông i vào à tham gia cháu trai cça ông cça mình
Bïa tiÇc Giáng sinh. Ngày hôm sau khi Bob Cratchit i kèm vÛi công viÇc, Scrooge cho anh ta mÙt
nâng cao trong tiÁn l°¡ng cça mình. Ông cing s½ chm sóc cça Tiny Tim, vì vy mà séc khÏe cça Tim bË thu hÓi.
Câu chuyÇn cça Charles Dickens ã °ãc vi¿t t¡i mÙt thÝi iÃm khi các chính phç ã làm r¥t ít à giúp á
nghèo. TiÁn l°¡ng r¥t th¥p, và nhiÁu doanh nghiÇp ã không sµn sàng à chm sóc
ng°Ýi lao Ùng úng cách. Dickens chÉ ra r±ng nhïng ng°Ýi nh° Scrooge không chÉ làm cho khác
nhïng ng°Ýi không h¡nh phúc, nh°ng cing th°Ýng không hài lòng b£n thân mình. Nó có thà là mÙt r¥t phong phú
kinh doanh, và mÙt con ng°Ýi nghèo cùng mÙt lúc.
Bai vi¿t # 49 Phong tåc
"Phong tåc" là mÙt të ti¿ng Pháp. Ý ngh)a ban §u là "vé r¥t ít." Vé này
cho nhïng ng°Ýi ã tham dñ mÙt buÕi lÅ công cÙng. In trên vé là
h°Ûng d«n vÁ cách éng xí trong dËp này. Vì vy, nghi théc này có ngh)a là các cách Ã
c° xí trong nhïng dËp công cÙng.
Phong tåc ngày hôm nay bao gÓm làm th¿ nào à giÛi thiÇu mÍi ng°Ýi, làm th¿ nào à n uÑng, làm th¿ nào à n m·c cho
khác nhau dËp; làm th¿ nào à nói chuyÇn vÛi nhïng ng°Ýi khác nhau, và ph£i làm gì ngày ·c biÇt
dËp. H§u nh° m×i mÙt ph§n cça Ýi sÑng xã hÙi có thà có nghi théc ·c biÇt cça nó.
ôi khi, nhïng thay Õi nghi théc ho·c có v» thay Õi. Có nhiÁu hành vi g¯n liÁn
vÛi viÇc tìm hiÃu, ch³ng h¡n nh° mÙt ng°Ýi giï cía mß cho mÙt ng°Ýi phå nï. Ngày nay, mÙt sÑ ng°Ýi
tìm l×i thÝi này. Nh°ng sñ lËch sñ luôn luôn là mÙt ý t°ßng tÑt. Nó là tÑt ¹p à giï cánh cía mß
cho ng°Ýi k¿ ti¿p, b¥t cé ai hÍ ang có.
Trong thñc t¿, ôi khi nó có v» nh° cuÙc sÑng °¡ng ¡i khuy¿n khích các hành vi x¥u. Phong tåc là
không còn d¡y nhïng ng°Ýi tr» tuÕi. H¡n nïa, trong mÙt nÁn vn hóa thanh niên, nhïng ng°Ýi tr» tuÕi m¥t cça hÍ
ví då të nhïng ng°Ýi tr» khác. K¿t qu£ là, không °ãc coi là cách c° xí tÑt
quan trÍng.
iÃm cça nghi théc là à giúp mÍi ng°Ýi à có °ãc cùng vÛi nhau. N¿u mÍi ng°Ýi c° xí
mÙt cách ch¥p nhn, s½ có ít c¡ hÙi cça sñ hiÃu l§m. H¡n nïa, iÁu quan trÍng là
à mÍi ng°Ýi suy ngh) vÁ iÁu trË ng°Ýi khác. N¿u t¥t c£ mÍi ng°Ýi nhïng gì hÍ c£m th¥y nh°
làm, nó không có v» nh° hÍ tôn trÍng nhïng ng°Ýi khác. Phong tåc có thà giúp iÁu i r¥t nhiÁu
m°ãt mà h¡n.
Cách c° xí khác nhau të vn hóa ¿n vn hóa, nh°ng ý Ënh là nh° nhau: Ã iÁu trË nhïng ng°Ýi có
xem xét. ây là mÙt cách à gi£m xung Ùt.
ôi khi, chúng ta có thà hiÃu °ãc nhïng h£i quan ¿n të. Ban §u, l¯c
tay vÛi bàn tay ph£i cça b¡n có thà có ngh)a là b¡n không °ãc mang theo vi khí. L¥y
bÏ mi cça b¡n ban §u có thà °ãc dùng mi b£o hiÃm cça b¡n. iÁu này có ngh)a r±ng b¡n không
s½ chi¿n ¥u.
Ngày nay, có các khu vñc mÛi cça Ýi sÑng xã hÙi. Ví då, r¥t nhiÁu cuÙc trò chuyÇn t¡i
diÅn ra trên iÇn tho¡i. Có l½ vì không có nghi théc xã giao iÇn tho¡i truyÁn thÑng,
mÙt sÑ ng°Ýi c£m th¥y tñ do à °ãc thô l×. Hãy cÑ g¯ng Ñi xí vÛi ng°Ýi trên iÇn tho¡i chÉ là cách b¡n
s½ Ñi xí vÛi hÍ n¿u b¡n ã thñc sñ nói chuyÇn vÛi hÍ. H§u h¿t mÍi ng°Ýi c£m th¥y ó là thô l× vÛi
gián o¡n mÙt cuÙc trò chuyÇn. Nh°ng nhiÁu ng°Ýi d°Ýng nh° ngh) r±ng nó không quan trÍng à làm gián o¡n
mÙt ng°Ýi nào ó nói chuyÇn trên iÇn tho¡i. ·c biÇt tr» c§n ph£i °ãc d¡y không làm gián o¡n.
Internet cing c§n nghi théc riêng cça mình ho·c "nghi théc m¡ng." Bßi vì b¡n không thà nhìn th¥y ng°Ýi mà
b¡n ang nói ¿n, và hÍ có thà là hàng ngàn d·m, ó là dÅ dàng à hiÃu l§m.
Ngoài ra mÍi ng°Ýi không thà nghe th¥y giÍng nói cça b¡n qua Internet. Vì lý do này, mÙt sÑ
ng°Ýi sí dång "m·t c°Ýi" - khuôn m·t nhÏ - Ã cho hÍ c£m th¥y nh° th¿ nào. N¿u hÍ thñc hiÇn mÙt trò ùa
có thà sí dång mÙt khuôn m·t t°¡i c°Ýi, ho·c in sau khi nhn xét cça hÍ. Thç thut này ra khÏi ng°Ýi nhn r±ng hÍ
nhn xét không ph£i là Ã °ãc thñc hiÇn nghiêm túc.
Sí dång các të ¡n gi£n nh° "xin vui lòng" và "c£m ¡n" có thà làm cho cuÙc sÑng hàng ngày r¥t nhiÁu m°ãt mà
và h¡nh phúc h¡n. GiÑng nh° r¥t nhiÁu thé khác, chúng ta không nhn ra t§m quan trÍng cça nghi théc cho ¿n khi
nó b¯t §u bi¿n m¥t.
iÁu # 50 CÝ b¡c
NhiÁu chính phç ã chuyÃn sang hãp pháp hóa cÝ b¡c nh° là mÙt cách à tng doanh thu.
Tng thu¿ ã trß thành r¥t không °ãc lòng dân, và cÝ b¡c có thà °ãc xem nh° là mÙt "con bò sïa".
Sòng b¡c lÛn th°Ýng °ãc coi là tÑt cho các khu vñc có t÷ lÇ th¥t nghiÇp cao. H§u h¿t
sòng b¡c bao gÓm mÙt lo¡t các máy khe, b£ng trò ch¡i, ch³ng h¡n nh° blackjack và roulette
bánh xe.
Nhïng ng°Ýi ph£n Ñi iÃm cÝ b¡c các v¥n Á liên k¿t vÛi nó. T÷ lÇ tÙi ph¡m tng lên,
·c biÇt là Ñi vÛi hành vi trÙm c¯p và m¡i dâm. Con ng°Ýi trß thành nghiÇn cÝ b¡c
và ch¡i cho ¿n khi hÍ ã phá vá. Stress °ãc °a vÁ gia ình khi mÙt canh b¡c thành viên, và
cía hàng t¡p hóa và tiÁn thuê nhà °ãc chi tiêu.
M·t khác, nhiÁu ng°Ýi xem cÝ b¡c nh° mÙt hình théc gi£i trí thú vË cça.
HÍ mong muÑn c¡ hÙi à ch¡i xÕ sÑ ho·c i vào casino. Th°Ýng thì hÍ
c£m th¥y r±ng hÍ ang nhn °ãc giá trË tÑt, trong iÁu kiÇn vui ch¡i gi£i trí, cho nhïng gì hÍ chi tiêu.
Sñ tht là có thà r±ng mÙt sÑ ng°Ýi có thà kiÃm soát các yêu c§u à ánh b¡c, trong khi mÙt sÑ
không thÃ. Nhïng ng°Ýi ánh b¡c thñc sñ thú vË c£m th¥y r±ng hÍ ph£i quay trß l¡i cho r±ng
"Cao," ngay c£ khi nó có ngh)a là chi tiêu t¥t c£ tiÁn cça hÍ. NhiÁu ng°Ýi nghi ngÝ r±ng chính phç
nên qu£ng cáo cÝ b¡c, vì nó là nh¥t Ënh à s£n xu¥t nghiÇn.
Cing ã có mÙt sÑ câu hÏi cho dù cÝ b¡c là tÑt cho nÁn kinh t¿ Ëa ph°¡ng. N¿u mÙt
casino °ãc xây dñng trong mÙt khu vñc cça t÷ lÇ th¥t nghiÇp cao, ng°Ýi dân Ëa ph°¡ng thñc sñ h°ßng lãi? Các
câu tr£ lÝi có v» là có và không. MÍi ng°Ýi có thà có lãi n¿u các con b¡c ¿n lÛn
sÑ l°ãng të bên ngoài khu vñc và chi tiêu tiÁn cça hÍ ß ó. ó là, n¿u các casino
thu hút khách du lËch áng chú ý. M·t khác, n¿u không có nhiÁu ng°Ýi ¿n të bên ngoài
khu vñc, có mÙt sÑ lãi ích. Trong tr°Ýng hãp này, h§u h¿t các con b¡c là ng°Ýi dân Ëa ph°¡ng, nhïng ng°Ýi
chi tiêu ít tiÁn mà hÍ ã
CÝ b¡c là ·c biÇt h¥p d«n Ñi vÛi nhïng ng°Ýi lÛn tuÕi và vÁ h°u. KÃ të khi nhïng ng°Ýi lÛn tuÕi không
có nhiÁu c¡ hÙi làm cho r¥t nhiÁu tiÁn mÛi, nhïng suy ngh) cça chi¿n th¯ng trong jackpot
r¥t h¥p d«n Ñi vÛi hÍ. Sòng b¡c th°Ýng xuyên ch¡y xe buýt të nhà nghÉ h°u Ã
ng°Ýi cao niên có thà ¿n và ánh b¡c. MÙt sÑ s½ th¥y iÁu này nh° tn dång lãi th¿ cça nhïng ng°Ýi cô ¡n.
Có nhïng câu chuyÇn trên báo chí vÁ các c·p vã chÓng à l¡i con cái cça hÍ bË khóa trong xe
sáu ho·c tám giÝ trong khi hÍ ánh b¡c. MÙt ng°Ýi àn ông hy vÍng à c£i thiÇn tài chính cça mình b±ng cách
cÝ b¡c, nh°ng ông ã m¥t r¥t nhiÁu. Vã anh phát hiÇn ra và i ánh b¡c mình, hy vÍng
giành chi¿n th¯ng mÙt sÑ tiÁn l¡i. Ch³ng bao lâu, hÍ ã ph£i bán nhà Ã tr£ tiÁn cça hÍ
cÝ b¡c nã.
CÝ b¡c ã th°Ýng °ãc liên k¿t vÛi tÙi ph¡m có tÕ chéc. Thm chí ngày nay, khi
các c¡ quan chính phç giám sát cÝ b¡c, nó s½ xu¥t hiÇn r±ng v«n còn mÙt tÙi ph¡m
k¿t nÑi. iÁu này có thà là do nhiÁu ng°Ýi trong sÑ nhïng tên ánh b¡c và cÝ b¡c
qu£n trË hÍc th°¡ng m¡i cça hÍ bên ngoài cça pháp lut. Bên c¡nh ó, cÝ b¡c
c¡ sß thu hút các hình théc khác nhau cça tÙi ph¡m ¿n khu vñc.
KÃ të khi lut pháp và chính phç có mÙt chéc nng quan trÍng giáo dåc, ng°Ýi ta không muÑn
th¥y hÍ tham gia ánh b¡c. Chính phç nên °ãc nhiÁu h¡n so vÛi lãi nhun tÑi a hoá.
HÍ c§n °ãc quan tâm chç y¿u vÛi lãi ích công cÙng.
iÁu # 51 Gilbert và Sullivan
Gilbert và Sullivan là các tác gi£ cça operettas sÑng Ùng và hài h°Ûc. Nhïng tác ph©m này
phÕ bi¿n nh¥t cça lo¡i hình cça hÍ, và th°Ýng xuyên °ãc thñc hiÇn ngày hôm nay. Nh°ng hai
tác gi£ °ãc bi¿t ¿n g§n nh° là tÑt cho lp lun và b¥t Óng cça hÍ. Sñ nÕi ti¿ng
các Ñi tác là nhïng ng°Ýi r¥t khác nhau vÛi lãi ích r¥t khác nhau.
William S. Gilbert ã vi¿t nhïng të mà Sullivan ·t vào âm nh¡c. Gilbert ã có mÙt tài nng ·c biÇt
cho câu hài h°Ûc. Anh ¥y yêu ch¡i chï, và có mÙt wit r¥t nhanh chóng. Cá nhân, m·c dù ông
ã r¥t businesslike. Ông ã muÑn vào quân Ùi và luôn luôn có dáng v» cça mÙt
ng°Ýi lính vÁ anh ¥y. Ông thích ra lÇnh và không thích chÉ trích b¥t cé iÁu gì ông ã làm.
Arthur S. Sullivan, m·t khác, là mÙt ng°Ýi, nh¡y c£m vÁ tình c£m, mà chính
quan tâm là âm nh¡c. Sullivan ¿n të mÙt gia ình nghèo, nh°ng tài nng âm nh¡c cça mình và tÑt
ngo¡i hình ã giúp ông thành công. Sullivan muÑn vi¿t nh¡c cÕ iÃn nghiêm trÍng. Nh°ng,
nh° là mÙt ng°Ýi àn ông nghèo, anh c§n mÙt nguÓn thu nhp. Sullivan cing c§n mÙt ai ó Ã chÉ ¡o
anh ta. Ngày cça riêng mình, ông ã có khó khn trong viÇc quy¿t Ënh ph£i làm gì.
Gilbert và Sullivan không bao giÝ trß thành thñc sñ nhïng ng°Ýi b¡n tÑt, và ß ph§n cuÑi cça cuÙc sÑng cça hÍ, hÍ
có chút liên l¡c vÛi nhau. Tuy nhiên, các nhà vn và nh¡c s) c§n nhau. Gilbert
c§n mÙt nhà so¡n nh¡c có thà làm sinh Ùng các tác ph©m cça ông cho sân kh¥u. Sullivan c§n thi¿t
mÙt ng°Ýi nào ó Ã vi¿t mÙt vn b£n cho âm nh¡c cça mình. Sullivan, nhïng ng°Ýi có xu h°Ûng l°Ýi bi¿ng, c§n mÙt ai ó
à ©y anh.
MÙt ng°Ýi qu£n lý sân kh¥u tên là Richard D'Oyly Carte s¯p x¿p hãp tác §u tiên cça hÍ.
Gilbert ã ¿n thm Sullivan và Íc anh ta châm bi¿m cça ông vÁ hÇ thÑng pháp lut, "Trial bßi ban giám kh£o".
Sullivan yêu th°¡ng m£nh và nhanh chóng vi¿t nh¡c. "Trial bßi ban giám kh£o" °ãc s£n xu¥t trong
1875 và trß thành ng°Ýi chi¿n th¯ng §u tiên cho các Ñi tác.
D'Oyly Carte quy¿t Ënh thành lp mÙt công ty diÅn xu¥t, mà giai o¡n công trình trong t°¡ng lai cça
Gilbert và Sullivan. MÙt chu×i nhïng thành công sau: "The Sorcerer" nm 1877, "HMS
YêAm dai tre con "Tháng 5 nm 1878," The Pirates of Penzance "trong tháng 12 nm 1878," Patience "vào nm 1881;
"Iolanthe" nm 1882, "The Mikado" vào nm 1885, "Yeomen Guard" vào nm 1888, và "
Chèo thuyÁn gondola "vào nm 1889.
M·c dù nhïng thành công này, hai Ñi tác là không h¡nh phúc. Sullivan không thích
Gilbert cách thÑng trË mÑi quan hÇ cça hÍ. Sullivan ã ph£i vi¿t nh¡c cho kËch b£n cça Gilbert.
T¡i sao không thà Gilbert vi¿t lÝi cho âm nh¡c cça Sullivan? Gilbert, m·t khác,
ngh) r±ng Sullivan có tín dång cho sñ thành công cça operettas cça hÍ và r±ng ông
ã °ãc bÏ qua.
Gilbert là Ùng lñc trong mÑi quan hÇ. Ông luôn vi¿t kËch b£n mÛi và
°a hÍ Sullivan. ó là Gilbert ã diÅn tp các diÅn viên và giám sát
s£n xu¥t. Sullivan ã có ít à làm vÛi hiÇu su¥t thñc t¿. Ông th°Ýng làm ti¿n hành
dàn nh¡c êm khai m¡c.
iÁu áng ng¡c nhiên là hai ng°Ýi khác nhau nh° th¿ nào s£n xu¥t công viÇc tuyÇt vÝi nh° vy.
Riêng tëng g·p khó khn trong viÇc vi¿t mÙt cái gì ó mà công chúng muÑn. HÍ cùng nhau
là c¡nh tranh nh¥t. Gilbert nhn xét s¯c nét và th°Ýng xuyên c¯t ã °ãc thñc hiÇn ch¥p nhn °ãc
Âm nh¡c tuyÇt vÝi cça Sullivan. Gilbert châm bi¿m có thà làm cho con ng°Ýi téc gin, nh°ng Sullivan
âm nh¡c bình t)nh chúng xuÑng. Ngay c£ khi ng°Ýi Anh là måc tiêu cça Gilbert
nhïng lÝi chÉ trích, khán gi£ ã i ra khÏi nhà hát ngân nga nhïng lÝi chÉ trích cça Sullivan
âm nh¡c.
iÁu # 52 Hawaii
Þ giïa Thái Bình D°¡ng, xa të b¥t kó ¥t, có qu§n £o Hawaii.
Nhïng qu§n £o này là các Énh cça mÙt chu×i cça các núi lía. Hai ngÍn núi lía trên £o
Hawaii là v«n còn ho¡t Ùng.
Có nm hòn £o lÛn. Kauai là vÁ phía tây, Oahu, Molokai và Maui trong
trung bình; và Hawaii vÁ phía ông. Có ba hòn £o nhÏ h¡n. Hawaii là lÛn nh¥t
hòn £o cça nhóm, nh°ng Oahu có dân sÑ lÛn nh¥t. Thành phÑ thç ô, Honolulu, là
Oahu.
Kà të khi qu§n £o Hawaii cho ¿n nay të b¥t kó ¥t, ng°Ýi ta có thà tñ hÏi làm th¿ nào mÍi ng°Ýi
¿n n¡i. Câu tr£ lÝi là r±ng Hawaii §u tiên là nhïng thçy thç r¥t tÑt. Ho#
i hàng ngàn d·m të các £o khác ß Thái Bình D°¡ng trên nhïng chi¿c xuÓng. Ã giï cho các
ca nô Õn Ënh trong ¡i d°¡ng, hÍ g¯n mÙt "Outrigger", ho·c phao, chi¿c xuÓng chính.
ôi khi, hÍ g¯n ch·t hai ca nô vÛi nhau và ·t mÙt nÁn t£ng g× trên §u trang. Sau ó,
hÍ có thà thñc hiÇn r¥t nhiÁu ng°Ýi dân và nguÓn cung c¥p.
Các Hawaii §u tiên ¿n të £o Polynesi và có l½ ¿n të Marguesas và Tahiti
ß Nam Thái Bình D°¡ng. HÍ là mÙt ng°Ýi cao ¹p. Vua cça hÍ thñc hiÇn quy Ënh vÁ
làm th¿ nào ng°Ýi dân cça hÍ nên sÑng, và các linh måc và các cÑ v¥n gÍi là "kahunas" thi hành các.
Ngày nay, cåm të "Big Kahuna" có ngh)a là mÙt ng°Ýi nào ó, ho·c ngh) r±ng anh là, r¥t
quan trÍng.
M·c dù Hawaii n±m trong vùng nhiÇt Ûi, nó có mÙt khí hu r¥t nh¹. Gió biÃn ti¿p tåc
thÝi ti¿t të nhn °ãc quá nóng, ngay c£ trong mùa hè. NhiÁu loài thñc vt n °ãc phát triÃn trong sñ phong phú
ß ó. Vì vy, nó không ph£i là khó khn Ñi vÛi Hawaii à sÑng r¥t tho£i mái mà không làm viÇc
céng.
ThuyÁn tr°ßng Cook là châu Âu §u tiên ¿n Hawaii vào nm 1778. SÛm châu Âu và
Tàu cça Mù ã ¿n thm th°Ýng xuyên. Các thçy thç cing ã mang bÇnh tr°Ûc ây
ch°a bi¿t. ¿n nm 1853, dân sÑ ã gi£m xuÑng còn 73.000 të kho£ng 300.000 khi N¥u
truy cp vào nm 1778. Bên c¡nh ó ng°Ýi châu Âu, nhïng ng°Ýi të Trung QuÑc, Nht B£n và Philippines
sÑng ß ó. TrÓng sÛm lÛn cça mía và déa phát triÃn. Khi nhiÁu
và nhiÁu ¥t ai h¡n ¿n d°Ûi sñ kiÃm soát cça ph°¡ng Tây, ch¿ Ù quân chç b£n Ëa ã bË suy y¿u.
Chç Ón iÁn ng°Ýi Mù có thà s¯p x¿p à kiÃm soát cça Hoa Kó trong nhïng hòn £o.
Ngày nay, ngành công nghiÇp lÛn nh¥t là du lËch. KÃ të khi khí hu quanh nm, du khách
có thà ¿n b¥t cé lúc nào. Khi ¿n n¡i, mÙt ng°Ýi phå nï tr» Hawaii s½ chào ón b¡n. Cô ¥y s½
·t mÙt chi¿c vòng cÕ hoa xinh ¹p °ãc gÍi là mÙt "lei" xung quanh cÕ cça b¡n. Vi công Hula gi£i trí
khách du lËch. Vi công Hula m·c váy làm b±ng lá dài. Vi công tëng kà mÙt câu chuyÇn b±ng cách
di chuyÃn cánh tay và bàn tay cça mình mÙt cách nào ó. Ñi vÛi bïa n, Hawaii muÑn ào mÙt cái hÑ trong
m·t ¥t, g× diÅn ra trong hÑ, và sau ó ·t g× trên lía. Thñc ph©m gói trong lá
sau ó °ãc ·t trên g×, và miÇng hÑ °ãc che phç b±ng lá và th£m. MÙt bïa c¡m n¥u chín
cách này °ãc gÍi là "luau". Nhïng truyÁn thÑng ngày nay th°Ýng °ãc thñc hiÇn cho khách du lËch,
ho·c vào nhïng ngày lÅ ·c biÇt. Hawaii là tiÃu bang thé 50 cça Hoa Kó, và ng°Ýi dân °ãc h°ßng
t¥t c£ nhïng lãi th¿ cça th¿ giÛi hiÇn ¡i.
iÁu 53 Henry Ford
MÙt sÑ phát minh °ãc dña trên ý t°ßng ¡n gi£n ho·c các nguyên t¯c. Phong vi biÃu dña trên
không ý ki¿n cho r±ng có trÍng l°ãng và ©y xuÑng trên các Ñi t°ãng. Phong vi biÃu các biÇn pháp này không khí
áp lñc. Evangelista Terricelli phát minh ra dång cå o khí áp ß Ý nm 1643.
Phát minh khác ã m¥t nhiÁu thÝi gian à phát triÃn. Ô tô ã có hàng ngàn các bÙ phn
và ph£i m¥t mÙt thÝi gian dài à làm cho mÙt chi¿c xe thñc sñ hïu ích. Henry Ford là mÙt trong nhïng ng°Ýi §u tiên
à làm cho mÙt chi¿c ô tô áng tin cy.
Nm 1765, James Watt phát minh ra Ùng c¡ h¡i n°Ûc. Trong vòng mÙt vài nm, mÙt ng°Ýi Pháp, Nicolas
Cugnot, ã xây dñng mÙt chi¿c xe h¡i-powered. Nhïng toa xe h¡i °ãc sí dång ß Anh
trong nhïng nm 1800. Nh°ng hÍ ã lÛn và chm ch¡p. HÍ trông giÑng nh° mÙt con tàu mà không có các bài hát. H§u h¿t các
mÍi ng°Ýi °a thích i du lËch b±ng tàu hÏa.
T¡i éc trong nhïng nm 1870 và 1880, Nikolaus Otto và Gottlieb Daimler phát triÃn
Ùng c¡ Ñt trong. iÁu này ch¡y b±ng cách Ñt xng. MÙt éc, Karl
Benz, xây dñng mÙt chi¿c xe ch¡y b±ng xng d§u.
Trên th¿ giÛi, ã có nhiÁu nhà phát minh cÑ g¯ng à xây dñng mÙt chi¿c xe ó s½ là tÑt h¡n
h¡n mÙt tr°Ûc khi. MÙt sÑ ng°Ýi ngh) r±ng xe iÇn s½ trß nên phÕ bi¿n. Trong
nhïng nm 1890, nhà phát minh làm viÇc t¡i Hoa Kó ã phát triÃn mÙt Ùng c¡ xng
chi¿c xe thñc t¿ Ã sí dång hàng ngày.
Henry Ford sinh ra t¡i mÙt trang tr¡i ß Michigan vào nm 1863. Khi còn bé, anh thích i Óng hÓ và
xem ra và l¯p ráp chúng. CuÑi cùng, ông ã làm viÇc cho Edison Detroit
Công ty. Trong thÝi gian r£nh r×i cça mình, ông ã làm viÇc trên mÙt "vn chuyÃn không coA ng°#a," nh° nhïng chi¿c xe §u tiên
gÍi. Nm 1896, ông hoàn thành mÙt chi¿c xe ch¡y tr¡n tru. Ông sau ó bán nó và thñc hiÇn mÙt
mÙt. KÃ të khi chi¿c xe §u tiên này °ãc làm b±ng tay, hÍ th°Ýng khá tÑn kém. Không chÉ
ó, nh°ng khi hÍ bË phá vá, không có cía hàng sía chïa à °a hÍ ¿n. Ng°Ýi ta ph£i
bi¿t làm th¿ nào à sía chïa mÙt chi¿c xe mình.
Henry Ford ã cÑ g¯ng à làm cho chi¿c xe ó s½ là giá c£ ph£i chng, và s½ không phá vá
xuÑng r¥t dÅ dàng. Ford Motor Company cça ông °ãc thành lp vào nm 1903 t¡i Detroit, Michigan.
Kà të khi nhiÁu n¡i ã °ãc tp hãp l¡i à làm cho mÙt chi¿c xe, Ford phát triÃn l¯p ráp
dòng. Trên °Ýng dây, m×i công nhân s½ làm mÙt công viÇc cå thÃ. Khi chi¿c xe ¡t ¿n cuÑi
dây chuyÁn l¯p ráp, nó ã °ãc hoàn t¥t. B±ng cách này, nhiÁu chi¿c xe có thà °ãc thñc hiÇn trong mÙt ngày duy nh¥t.
K¿t qu£ là Ford ã có thà mang l¡i giá xe ô tô xuÑng.
"Model T Ford cça chi¿c xe °ãc qu£ng cáo là" nh° nô ùa nh° mÙt con thÏ jack và nhiÁu h¡n nïa
bÁn h¡n so vÛi mÙt con la. "KÃ të khi nó có giá hàng trm, ché không ph£i là hàng ngàn, ô la, nhiÁu
gia ình bình th°Ýng có thà mua mÙt chi¿c xe h¡i. Khi nhiÁu ng°Ýi có xe ô tô, thói quen cça hÍ
b¯t §u thay Õi. MÍi ng°Ýi không ph£i sÑng bên c¡nh các nhà máy ho·c vn phòng mà hÍ
làm viÇc. i cho các Õ )a chç nht ho·c i du lËch ¿n các iÃm du lËch ã trß thành mÙt iÁu phÕ bi¿n.
Nm 1905, mÙt chi¿c xe lái xe trên kh¯p Hoa Kó và ng°ãc l¡i. Nm 1912, mÙt chi¿c xe ã i qua
Canada të bÝ biÃn này ¿n bÝ biÃn. SÛm có công áp lñc cho con °Ýng tÑt à xe ô tô
có thà i b¥t cé n¡i nào ß B¯c Mù.
Henry Ford không ph£i là phát minh duy nh¥t cça chi¿c xe hiÇn ¡i. Tuy nhiên, ông ã có thà à thñc hiÇn mÙt
t¥t c£ mÍi ng°Ýi chi¿c xe có thà sí dång và ç kh£ nng.
iÁu # 54 Could It Be tÑt h¡n nhiÁu ché
Khi ang ngÓi trong phòng Íc sách ß th° viÇn, mÙt ng°Ýi àn ông éng dy và Ã l¡i, cho ý ki¿n, "
có thà là mÙt toàn bÙ r¥t nhiÁu tÑt h¡n "Tôi ã không ch¯c ch¯n cho dù ông ã Á cp ¿n phòng Íc sách,
th¿ giÛi ông ã °ãc Íc, hay cái gì khác. Tôi tr£ lÝi mà không c§n suy ngh), "ó là
luôn luôn úng, và luôn luôn sai "Nhïng gì tôi có ngh)a là nó luôn luôn là có thà làm cho ít
thay Õi à c£i thiÇn thé. Nh°ng nó không rõ ràng tr°Ûc thÝi h¡n mà nhïng thay Õi này s½ làm cho mÙt
c£i thiÇn tÕng thà lÛn trong th° viÇn, trên th¿ giÛi, ho·c b¥t cé iÁu gì khác.
Nm tr°Ûc ây, các nhà phê bình vn hÍc °ãc sí dång à kiÃm tra các nhà vn lÛn r¥t ch·t ch½ à tìm cách nói x¥u
ho·c câu không úng ngï pháp. HÍ s½ xem xét mÙt vß kËch cça Shakespeare và xác Ënh
dòng mà hÍ không ngh) là r¥t tÑt. ôi khi, hÍ s½ Á nghË r±ng nhïng
dòng ã °ãc thêm vào bßi ng°Ýi vi¿t khác, ho·c r±ng Shakespeare ã vi¿t ph§n này mÙt cách nhanh chóng
mà không quan tâm nhiÁu. ôi khi, hÍ s½ bÏ qua ho·c c£i thiÇn các dòng. ó là
nghi ngÝ r±ng b¥t kó vß kËch cça Shakespeare thñc sñ c£i thiÇn bßi nhïng nhà phê bình. An
ch¡i toàn bÙ nhu c§u cao iÃm và th¥p iÃm, th¡ và vn xuôi. Toàn bÙ iÁu là
lÛn h¡n t¥t c£ các bÙ phn riêng l» cça nó. Và thay Õi mÙt vài nhïng bÙ phn này có thà không
c£i thiÇn toàn bÙ iÁu.
Nó là giÑng nhau trong nhiÁu l)nh vñc khác - âm nh¡c, thà thao, hÍc bÕng, và có thà hàng ngày
sÑng. Nó không ph£i là ca s) hay nh¡c s) hoàn h£o mà chúng tôi ng°áng mÙ nh¥t.
ôi khi, nó là ng°Ýi có hiÇu su¥t không ph£i là hoàn h£o, nh°ng nhïng ng°Ýi ·t ·c biÇt
nng l°ãng, c£m giác, ho·c nhiÇt tình vào công viÇc cça hÍ mà chúng ta ng°áng mÙ.
úng là nhïng iÁu nhÏ nh·t ôi khi có thà thêm ¿n mÙt sñ khác biÇt lÛn. Thay Õi mÙt thói quen x¥u
có thà làm cho mÙt sñ khác biÇt trong cuÙc sÑng cça b¡n, và trong cuÙc sÑng cça nhïng ng°Ýi xung quanh b¡n. Të bÏ
hút thuÑc lá, ví då, ho·c t¡m ngëng chÉ trích mÙt thành viên trong gia ình có thà làm cho quan trÍng
sñ khác biÇt. ôi khi, tuy nhiên, chúng tôi chÉ xem xét các triÇu chéng cça mÙt lÛn h¡n
v¥n Á.
Ví då, g§n nh° t¥t c£ mÍi ng°Ýi s½ Óng ý r±ng viÇc bÏ thuÑc lá là mÙt ý t°ßng tÑt. Nh°ng n¿u
hút thuÑc cça chúng tôi có liên quan ¿n v¥n Á tình c£m ho·c cng th³ng trong cuÙc sÑng cça chúng ta, sau ó bÏ
hút thuÑc lá có thà làm cho chúng ta c£m th¥y thm chí còn tÓi tÇ h¡n. Nó có thà là c§n thi¿t à Ñi phó vÛi v¥n Á gÑc.
Nó có thà x£y ra ó là luôn luôn tìm ra cách à c£i thiÇn nhïng iÁu có thÃ
trß thành mÙt v¥n Á cça riêng mình. "C§u toàn" có ngh)a là không bao giÝ °ãc hài lòng vÛi nhïng iÁu nh°
hÍ ang có. ·c biÇt là n¿u chúng tôi luôn chÉ trích nhïng ng°Ýi xung quanh chúng ta không ph£i là tÑt
ç, iÁu này có thà trß thành mÙt iÁu x¥u.
MÙt câu nói phÕ bi¿n ß B¯c Mù, "N¿u nó không vá, không sía chïa nó".
iÁu # 55 John Chapman: American Pioneer
Khi nhïng ng°Ýi châu Âu §u tiên ¿n B¯c Mù, hÍ ã tìm th¥y khu rëng rm i xuÑng
quyÁn bÝ. Vì vy, dày rëng mà ng°Ýi ta nói r±ng mÙt con sóc có thà i të
¡i Tây D°¡ng ¿n sông Mississippi mà không mÙt l§n ch¡m vào m·t ¥t. Thanh toán bù trë
nhïng cây này à nh°Ýng ch× cho các l)nh vñc và các tòa nhà là mÙt nhiÇm vå r¥t khó khn cho nhïng nm §u
Ënh c°.
MÙt khó khn khác °ãc tìm ç théc n trong vùng ¥t mÛi này. NhiÁu lo¡i cây trÓng châu Âu s½
không phát triÃn trong khí hu này. Thñc hiÇn và l°u trï h¡t giÑng trong thÝi gian dài cing nguy hiÃm.
Native Indians là nhïng ng°Ýi th°Ýng hïu ích trong viÇc gi£ng d¡y nhïng ng°Ýi Ënh c° làm th¿ nào à tìm théc n. Nh°ng ôi khi
không có ¤n Ù g§n ó, ho·c hÍ là thù Ëch.
John Chapman nÕi ti¿ng ngày hôm nay bßi vì ông ã giúp nhïng ng°Ýi Ënh c° §u tiên phát triÃn quan trÍng
s£n ph©m - táo. Táo có thà °ãc n t°¡i vào mùa thu, ho·c °ãc l°u trï qua mùa ông.
HÍ có thà °ãc thñc hiÇn trong n°Ûc ép táo t°¡i ho·c r°ãu táo có cÓn. HÍ có thà °ãc s¥y khô, ho·c
làm thành n°Ûc sÑt táo. Táo cing có thà °ãc thñc hiÇn vào gi¥m, ó là r¥t hïu ích cho
giï rau të spoiling.
John Chapman sinh ra ß Massachusetts nm 1774, nm tr°Ûc khi ng°Ýi Mù
CuÙc cách m¡ng b¯t §u. Cha cça John gia nhp quân Ùi cça George Washington à chi¿n ¥u cho ng°Ýi Mù
Ùc lp të Anh quÑc. Trong khi cuÙc chi¿n ang diÅn ra, m¹ cça John qua Ýi. Trong
1780, cha cça John k¿t hôn mÙt l§n nïa, và sÛm John ã có r¥t nhiÁu anh chË em tr».
John có thà làm viÇc trên nông tr¡i cça cha mình là anh lÛn lên. Sau ó, ông làm viÇc trên
lân cn trang tr¡i. Nó có thà là t¡i thÝi iÃm này, John b¯t §u à tìm hiÃu vÁ táo.
Sau khi Chi¿n tranh Cách m¡ng, dân sÑ cça Mù mß rÙng. NhiÁu
Mù muÑn i vÁ phía tây trên các ngÍn núi à tìm ¥t trong lãnh thÕ ¤n Ù. Trong
r¡i nm 1797, các tr» John Chapman éng §u phía tây vào Pennsylvania. Trên °Ýng i, ông
tp hãp còn l¡i táo h¡t giÑng të các nhà máy r°ãu táo mà ông qua. Nh° th°Ýng lÇ, John i
chân tr§n, nh°ng khi anh i du lËch tuy¿t b¯t §u r¡i. Ông ta xé d£i cßi áo khoác cça mình và g¯n chúng
xung quanh ôi chân cça mình. Sau ó, ông ã thñc hiÇn gia@y mang i tuyêAt ra khÏi cành cây. Khi ông ¿n
phía tây, ông b¯t §u à xóa h¡t táo ¥t và thñc vt. iÁu này b¯t §u mÙt mô hình mà s½ kéo dài
Toàn bÙ cuÙc sÑng cça Chapman. Ông s½ i du lËch phía tr°Ûc cça nhïng ng°Ýi Ënh c°, ¥t rõ ràng, và sau ó bán cça mình
bé cây táo Ënh c° khi hÍ ¿n. Khi khu vñc ã trß nên quá Õn Ënh,
Chapman s½ di chuyÃn xa h¡n vÁ phía tây, và b¯t §u l¡i.
NhiÁu ng°Ýi Ënh c° coi John Chapman là mÙt nhân vt kó l¡. Ông không bao giÝ mua mÛi
qu§n áo, nh°ng m·c b¥t cé qu§n áo ci ¿n theo cách cça mình. Nh°ng ông luôn °ãc chào ón t¡i mÙt
Ënh c° cça cabin. John là tÑt t¡i gi£i phóng m·t b±ng, kà chuyÇn, và ngày càng táo. Ông
thích tr» em, và tr» em thích anh ¥y. Ông là mÙt ng°Ýi àn ông tôn giáo và s½ Íc cho
Ënh c° vÁ Thiên Chúa và sÑng vÛi nhau mÙt cách hòa bình.
T¡i thÝi iÃm này, ã có xung Ùt giïa nhïng ng°Ýi Ënh c° và ng°Ýi da Ï vÁ ¥t ai. John
qu£n lý Ã có thân thiÇn vÛi c£ hai nhóm. Nh°ng John ã c£nh báo nhïng ng°Ýi Ënh c° n¿u ¤n Ù
ã lp k¿ ho¡ch à t¥n công chúng.
M×i l§n té ngã, John i vÁ h°Ûng ông à thu thp các h¡t táo h¡n. Sau ó, ông s½ i xa h¡n vÁ phía tây
và tìm th¥y mÙt sÑ ¥t trÑng à trÓng h¡t giÑng cça mình. Trong thÝi ti¿t ¥m áp, ông có xu h°Ûng cça mình
các l)nh vñc cça em bé cây táo. MÙt khi hÍ ã tr°ßng thành, ông ã bán cây giÑng cho
Ënh c°. Khi ã ki¿m ç tiÁn, ông mua ¥t à trÓng cây táo h¡n.
Trong suÑt cuÙc Ýi cça mình, ông ã trß thành °ãc bi¿t ¿n nh° Johnny Appleseed. Legends lÛn lên vÁ anh ta.
Có ng°Ýi nói r±ng ôi chân tr§n cça anh có thà làm tan tuy¿t, và r±ng ông có thà nh£y qua nhïng con sông.
Johnny Appleseed không bao giÝ xây dñng cho mình mÙt ngôi nhà tht. Ông là mÙt ng°Ýi lang thang t¥t c£ cuÙc sÑng cça mình,
i vÁ phía Tây Indiana và Iowa và quay trß l¡i phía ông mÙt l§n nïa. Ông th°ßng théc ngoài trÝi ngç,
n±m trên l°ng, nhìn lên các vì sao và suy ngh) vÁ Thiên Chúa và th¿ giÛi cça mình.
Ông qua Ýi t¡i ¤n Ù vào nm 1845, và không ai bi¿t chính xác n¡i ông °ãc chôn c¥t. Nh°ng t¥t c£ thông qua
r±ng khu vñc này là hàng trm cây táo. Nhïng cây táo là t°ßng niÇm phù hãp nh¥t
John Chapman - huyÁn tho¡i Johnny Appleseed.
Bai vi¿t # 56 Las Vegas, Nevada
Nevada là mÙt nhà n°Ûc lÛn cça sa m¡c và núi non. Vì h§u h¿t cça ¥t n°Ûc là không phù hãp
cho nông nghiÇp, dân sÑ tng r¥t chm. Trong nhïng nm 1950, chÉ có 267.000 ng°Ýi
trong toàn tiÃu bang. Ngày nay, có g§n mÙt triÇu ng°Ýi sÑng ß khu vñc Las Vegas
mÙt mình.
Las Vegas ã trß thành mÙt trung tâm du lËch lÛn. Nó °ãc sí dång à có mÙt chút yên t)nh sa m¡c thË tr¥n
phía tây ci. Tuy nhiên, trong nhïng nm 1950 và 1960, khách s¡n và sòng b¡c cÝ b¡c °ãc mß ra. Trong
à °a du khách ¿n thË tr¥n, các khách s¡n ã thuê các nghÇ s) nÕi ti¿ng. SÛm Las
Vegas trß thành °ãc bi¿t ¿n nh° mÙt trung tâm gi£i trí lÛn.
à thúc ©y sñ phát triÃn cça Nevada, mÙt sÑ ho¡t Ùng °ãc phép là
chÑng l¡i pháp lut ß các tiÃu bang khác. Nhïng tÇ n¡n cÝ b¡c và m¡i dâm. Nó cing
dÅ dàng h¡n à có °ãc k¿t hôn ß Nevada h¡n ß mÙt sÑ bang khác. Theo thÝi gian, nhiÁu ng°Ýi khác
h¥p d«n °ãc phát triÃn.
Ph§n lÛn ho¡t Ùng t¡i Las Vegas diÅn ra ß kho£ng 30 khách s¡n lÛn. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ các khách s¡n
cung c¥p mÙt lo¡t các dËch vå và gi£i trí. MÙt sÑ ng°Ýi trong sÑ hÍ tñ hào 4.000 ho·c
5.000 phòng. Nó °ãc phÕ bi¿n cho các khách s¡n lÛn °ãc tÕ chéc xung quanh mÙt cå thÃ
chç Á, ch³ng h¡n nh° thÝi Trung CÕ, Arabian Nights, các o¡n phim, r¡p xi¿c, Paris, Ai Cp
ho·c ViÅn ông. Các khách s¡n, nhà hàng, cía hàng, phòng chÝ và gi£i trí ph£n ánh iÁu này
chç Á. Ví då, Paris Las Vegas Hotel có mÙt b£n sao 50 t§ng cça tháp Eiffel.
Hotel Luxor có mÙt hình £nh r¥t lÛn cça mÙt t°ãng Nhân s° Ai Cp và mÙt b£n sao cça ngôi mÙ
Vua Tut.
G§n nh° t¥t c£ các khách s¡n lÛn cing chéa mÙt sòng b¡c - ôi khi mÙt vài sòng b¡c.
CÝ b¡c là mÙt lý do chính t¡i sao mÍi ng°Ýi ¿n Las Vegas. Có khe máy,
b£ng blackjack, và bánh xe roulette và nhiÁu h¡n nïa.
M·c dù Las Vegas trong sa m¡c, là mÙt sí dång xa hoa cça n°Ûc. To
hÓ b¡i, tr°ãt n°Ûc, thác n°Ûc nhân t¡o và ài phun n°Ûc lÛn là phÕ bi¿n.
Spa séc khÏe, th©m mù viÇn, cía hàng thÝi trang, nhà hàng ·c s£n và trung tâm mua r¥t nhiÁu.
Tennis và golf cing phÕ bi¿n.
Cho th¥y xa hoa ß Las Vegas nÕi ti¿ng th¿ giÛi. Showgirls nh£y cao, giÑng nh°
Rockettes nÕi ti¿ng, m·c trang phåc ¹p nh°ng khá thi¿u v£i. MÙt sÑ nghÇ s), nh°
ca s) Wayne Newton, hi¿m khi rÝi khÏi Las Vegas. ViÇc tr£ tiÁn là tÑt, và khán gi£
°ãc ánh giá cao.
G§n Las Vegas là các trang web du lËch khác nh° p Hoover khÕng lÓ. ±ng sau nhïng Hoover
p là hÓ nhân t¡o lÛn, Lake Mead. Ti¿p tåc lên sông Grand Canyon. T¥t c£
nhïng iÁu này là mÙt chuy¿n i ng¯n të thành phÑ.
Las Vegas °ãc gÍi là thành phÑ không bao giÝ ngç. G§n nh° b¥t cé lúc nào trong ngày hay êm, có
là nhïng sòng b¡c và cho th¥y mß cía. Monorail k¿t nÑi nhiÁu khách s¡n hàng §u th¿ giÛi.
NhiÁu ng°Ýi xem Las Vegas nh° là mÙt gói ph§n mÁm gi£i trí tÕng. MÙt lÝi c£nh cáo - set
cho mình mÙt giÛi h¡n bao nhiêu b¡n s½ chi tiêu t¡i các sòng b¡c. CÝ b¡c có thà gây nghiÇn.
iÁu 57 Laura Secord
Phå nï th°Ýng óng vai trò quan trÍng trong chi¿n tranh. HÍ ã làm viÇc trong các lo¡i ¡n d°ãc
nhà máy, qu§n áo và vt t°, khuy¿n khích và gi£i trí binh s), chm sóc
bË th°¡ng, và hành Ùng nh° gián iÇp. Nó là hi¿m, tuy nhiên, Ñi vÛi mÙt ng°Ýi phå nï ã óng mÙt vai trò quan trÍng
trong viÇc xác Ënh quá trình cça mÙt cuÙc chi¿n tranh. NhiÁu ng°Ýi tin r±ng Laura Secord ch¡i nh° mÙt
vai trò quan trÍng trong cuÙc chi¿n nm 1812.
Laura Secord °ãc sinh ra t¡i Hoa Kó vào thÝi iÃm cça cuÙc Cách m¡ng Mù. Cça cô
cha ã chi¿n ¥u trong quân Ùi Mù chÑng l¡i ng°Ýi Anh. Nh°ng khi ¥t Mù
Hoa trß thành khan hi¿m, gia ình chuyÃn ¿n Ontario, Canada, và nh° vy trß l¡i d°Ûi Anh
cai trË. Laura k¿t hôn trong mÙt gia ình çng hÙ Anh, và ã thông qua quan iÃm chính trË cça hÍ. Vì vy, khi
cuÙc chi¿n nm 1812 ã nÕ ra giïa Anh và Mù, chÓng cça cô, James Secord,
tham gia lñc l°ãng dân quân Canada à b£o vÇ Ontario chÑng Mù.
CuÙc xâm l°ãc cça Mù nm 1812 ã bË ánh b¡i t¡i Queenston Heights, và mÙt sÑ các
ng°Ýi bË th°¡ng ã °ãc °a nhà cça Laura g§n Queenston. Laura i ra ¿n
chi¿n tr°Ýng n¡i cô tìm th¥y chÓng cça cô, James, ng°Ýi bË th°¡ng n·ng, và
°a anh vÁ nhà.
Nm 1813, cuÙc xâm l°ãc Mù ã thành công h¡n. Các bÙ phn cça Ontario g§n biên giÛi Mù
ã bË chi¿m óng cça quân Ùi Mù. Gia ình Ëa ph°¡ng ã °ãc dñ ki¿n s½ cung c¥p phòng và
hÙi Óng qu£n trË Ñi vÛi s) quan Mù. ôi khi còn có thÃ, do ó, cho ng°Ýi Canada à nghe lÏm
S) quan Mù th£o lun vÁ chi¿n l°ãc quân sñ, ho·c là trong nhà cça hÍ, ho·c ß các Ëa ph°¡ng
quán r°ãu.
Tình hình ß Ontario nhìn tuyÇt vÍng trong mùa xuân 1813. Toàn tÉnh
d°Ýng nh° có kh£ nng r¡i vào tay Mù. Trong tháng sáu, Laura nghe lÏm nói chuyÇn cça mÙt ng°Ýi Mù
t¥n công vào tiÁn Ón cça Anh t¡i p Beaver. ChÓng cô v«n còn au khÕ të chi¿n tranh
th°¡ng tích, và cô ¥y ã chm sóc anh và con cái cça hÍ. Tuy nhiên, cô quy¿t tâm
à c£nh báo ng°Ýi chÉ huy Anh.
Có thÃ, Laura không có ý Ënh i bÙ cách hoàn toàn b£n thân mình. Cô hy vÍng à có thÃ
truyÁn tin téc cho ng°Ýi khác trên °Ýng i. §u tiên, bà s½ ph£i thñc hiÇn mÙt
câu chuyÇn à có °ãc quá khé lính gác Mù. Cô rÝi Queenston vào buÕi sáng sÛm và i
19 km ¿n khu phÑ cça p Beaver khi êm xuÑng. Cô v«n còn ph£i qua mÙt
rÙng dòng và leo lên vách Niagara. T¡i ó, cô i ¿n mÙt
tr¡i cça ng°Ýi ¤n Ù ã giúp ng°Ýi Anh. Chi¿n tranh cça hÍ khóc d°Ûi ánh trng
cô khi¿p sã, nh°ng cô khng khng òi °ãc °a ¿n ng°Ýi chÉ huy Anh. CuÑi cùng, mÙt trong nhïng
Tr°ßng hÙ tÑng cô ¿n trå sß chính cça Anh, và cô ¥y ã có thà nói vÛi Fitzgibbon các
K¿ ho¡ch t¥n công Hoa Kó.
Khi ng°Ýi Mù ¿n khu phÑ cça Beaver Dams, ¤n Ù ã có
chu©n bË mÙt cuÙc phåc kích cho hÍ. MÙt cuÙc chi¿n ang ch¡y x£y ra sau ó giïa các lñc l°ãng cça Mù trên 570
binh lính và 450 ng°Ýi ¤n Ù h× trã ng°Ýi Anh. T¡i thÝi iÃm này, Fitzgibbon ¿n vÛi 50
Anh chính quy. Th¥y ng°Ýi Mù thi¿u tÕ chéc và °ãc bao quanh bßi nhïng ng°Ýi ¤n Ù,
Fitzgibbon m¡nh d¡n yêu c§u §u hàng cça hÍ. B±ng cách nói cho T° LÇnh Mù
Boerstler r±ng ông ã ph£i Ñi m·t vÛi lñc l°ãng Anh và ¤n Ù r¥t lÛn, Fitzgibbon gây ra sñ
Mù lãnh ¡o à chuyÃn qua toàn bÙ quân Ùi cça mình cho ng°Ýi Anh.
M·c dù chÉ có quân Ùi nhÏ ã °ãc tham gia ß Beaver Dams, trn chi¿n có tuyÇt vÝi
ý ngh)a. Sau ó, ng°Ýi Mù ß l¡i sau nhïng béc t°Ýng cça hÍ cho ph§n còn l¡i cça nm.
Chính phç Mù thu hÓi cça hÍ chÉ huy-in-chief. Anh và Canada tinh th§n
tng lên, và nhà ß Queenston Laura ã °ãc phåc hÓi à kiÃm soát Anh.
Câu chuyÇn Laura Secord ít °ãc bi¿t ¿n cho ¿n 1860. Bà là mÙt phå nï lÛn tuÕi trong thp niên tám m°¡i cça mình
khi cô °ãc giÛi thiÇu cho Hoàng tí ¿n thm xé Wales, sau ó vua Edward VII. Ông
trao t·ng mÙt món quà cça tiÁn cho các dËch vå cça mình. Câu chuyÇn cça cô sau ó ã trß nên nÕi ti¿ng, ngày nay nhà bà
ß Queenston, Ontario, là mÙt b£o tàng lËch sí và mÙt iÃm thu hút du lËch phÕ bi¿n.
Bai vi¿t # 58 Ngôi nhà nhÏ trên th£o nguyên
Ph§n lÛn lËch sí cça B¯c Mù vÁ châu Âu ti¿n vÁ phía tây të
BÝ biÃn ¡i Tây D°¡ng vÁ phía Thái Bình D°¡ng. Các khu Ënh c° §u tiên b¯t §u vào kho£ng nm 1600, và ó là mÙt
thÝi gian dài tr°Ûc khi ng°Ýi châu Âu Ënh c° nÙi th¥t. ¿n cuÑi th¿ k÷ thé m°Ýi tám,
Tuy nhiên, ¥t nông nghiÇp dÍc theo bÝ biÃn phía ông ã trß nên khan hi¿m. Khi dân sÑ
tng, ng°Ýi ta b¯t §u suy ngh) vÁ t¥t c£ các vùng ¥t ¤n Ù có nguÓn gÑc sâu vào nÙi Ëa.
Gia ình khá lÛn trong nhïng ngày i tiên phong, và ng°Ýi con trai th°Ýng °ãc thëa h°ßng gia ình
trang tr¡i. iÁu này có ngh)a r±ng các con trai và con gái khác s½ ph£i di chuyÃn ra khi hÍ
cha m¹ ch¿t. Th°Ýng thì nhïng ng°Ýi con trai muÑn à b¯t §u trang tr¡i riêng cça hÍ, và b¯t §u cça riêng mình
gia ình. Tuy nhiên, n¿u không có ¥t nông nghiÇp có sµn, ho·c n¿u nó là quá ¯t à mua, hÍ ã
trên may m¯n. MÙt lña chÍn là Ã di chuyÃn vÁ phía tây n¡i có ¥t miÅn phí ho·c r¥t r».
ôi khi c£ gia ình có thà di chuyÃn n¿u trang tr¡i ci cça hÍ ã không còn s£n xu¥t.
ôi khi các trang tr¡i ci trên ¥t nghèo dinh d°áng, ho·c quá nhiÁu canh tác ã c¡n kiÇt ¥t.
Có l½ ¥t tÑt h¡n có thà có °ãc ß phía tây.
Có nhiÁu lý do khác à di chuyÃn vÁ phía tây. Ënh c° Pioneer phå thuÙc vào các loài chim hoang dã, cá
và Ùng vt hoang dã cho thñc ph©m, lông thú và da qu§n áo và kinh doanh, và cây cÑi à xây dñng
vt liÇu. Nhïng iÁu này ã trß nên khan hi¿m trong khu vñc ci gi£i quy¿t. Out tây có r¥t nhiÁu
Ùng vt à sn cho thñc ph©m, và da Ùng vt có thà °ãc giao dËch Ñi vÛi vt t°. D°Ýng nh° nó
°ãc dÅ dàng h¡n à ki¿m sÑng trên vùng biên giÛi.
T¥t nhiên, có mÙt sÑ v¥n Á liên quan ¿n di chuyÃn vÁ phía tây. Khác nhau Mù Da Ï
bÙ l¡c, nhïng ng°Ýi có thà chi¿n ¥u à b£o vÇ ¥t ai cça hÍ chi¿m ¥t. Sau ó, ¥t c§n thi¿t à °ãc
xóa cây và gÑc cây tr°Ûc khi nó có thà °ãc trÓng. MÙt ngôi nhà g× và các tòa nhà khác
ph£i °ãc xây dñng. A cing ã °ãc ào, ho·c tìm th¥y mÙt mùa xuân n°Ûc. Settlers cing có thà bË £nh h°ßng
bßi vì không có bác s), giáo viên, ho·c các cía hàng có sµn. Nhïng iÁu này, m·c dù,
th°Ýng xuyên theo sát phía sau nhïng ng°Ýi Ënh c° §u tiên.
MÙt lo¡t các "Little House" cuÑn sách °ãc vi¿t bßi Laura Ingalls Wilder kà vÁ câu chuyÇn cça cô
tiên phong trong gia ình. Gia ình Ingalls di chuyÃn nhiÁu l§n trong khi Laura là mÙt cô bé. Bà là
sinh ra ß Wisconsin vào nm 1867, gia ình cô chuyÃn nm ti¿p theo à Missouri, sau ó chuyÃn ¿n
Kansas vào nm 1869, Ingalls di chuyÃn trß l¡i à Wisconsin vào nm 1871, hÍ chuyÃn ¿n Minnesota
vào nm 1874, gia ình cô ã i tÛi Iowa vào nm 1876, sau ó trß l¡i Minnesota nm 1877. CuÑi cùng, hÍ
chuyÃn De Smet, Nam Dakota vào nm 1879, và có gia ình v«n còn.
T¥t c£ nhïng Ùng thái này là iÃn hình cho mÙt gia ình tiên phong luôn luôn trên Lookout cho ¥t tÑt h¡n
và các c¡ hÙi khác. Tuy nhiên, t¥t c£ nhïng Ùng thái liên quan ¿n công viÇc r¥t khó khn, t¥t c£ Áu
d°Ýng nh° t¥t c£ Áu bË m¥t khi gia ình ã ph£i di chuyÃn mÙt l§n nïa.
Ví då, khi cha m¹ cça Laura chuyÃn ¿n Óng cÏ Kansas vào nm 1869, hÍ ã có nhiÁu
khó khn. Gia ình ·t t¥t c£ Ó ¡c cça hÍ trong mÙt toa xe °ãc b£o hiÃm và o 4
feet m°Ýi feet. Hai con ngña kéo, và con chó cça gia ình làm theo. Laura và cô
em gái Mary là nhïng cô gái r¥t ít.
Gia ình và wagon cça hÍ ã °ãc g§n cuÑn trôi cÑ g¯ng à v°ãt qua mÙt con sông nhÏ. Ho#
i qua båi cÏ hoang dã n¡i không có °Ýng giao thông. Cha cça Laura xây dñng mÙt ngôi nhà
trên Óng cÏ mß vÛi các b£n ghi, ông lôi të áy l¡ch. MÙt trong g§n ó
Ënh c° giúp á ông. HÍ cing xây dñng mÙt Õn Ënh nht ký cho con ngña. ó là mÙt iÁu tÑt,
bßi vì êm ti¿p theo ít ngôi nhà °ãc bao quanh bßi mÙt gói nm m°¡i con sói lÛn.
HÍ hình thành mÙt vòng tròn lÛn xung quanh nhà và tru lên c£ êm.
MÙt ngày nÍ, trong khi cha cça Laura là i, hai ng°Ýi ¤n Ù ¿n thm ngôi nhà. HÍ muÑn
M¹ cça Laura cho chúng n và éng im l·ng trong khi théc n ã °ãc n¥u n. Ng°Ýi ¤n Ù
chÉ m·c da chÓn hôi t°¡i nh° qu§n áo. Sau khi ¤n Ù ã n t¥t c£ théc n, hÍ rÝi i.
Mùa xuân nm sau, ã có mÙt tp hãp lÛn các bÙ tÙc ¤n Ù. H§u h¿t trong sÑ hÍ muÑn
chÑng l¡i nhïng ng°Ýi Ënh c°. Ñi vÛi nhiÁu êm, nhïng âm thanh cça trÑng ¤n Ù sã hãi nhïng ng°Ýi Ënh c°.
MÙt bÙ tÙc ph£n Ñi k¿ ho¡ch, và cuÑi cùng là thu thp ã chia tay và ng°Ýi da Ï i.
NhiÁu v¥n Á khác ph£i Ñi m·t vÛi gia ình Ingalls. Chúng bao gÓm thÝi ti¿t x¥u, Óng cÏ cÏ
hÏa ho¡n, và sÑt rét. Ph§n tÓi tÇ nh¥t ã ph£i rÝi khÏi ngôi nhà mÛi cça hÍ. Chính phç
quy¿t Ënh cça gia ình Laura ang sÑng trên ¥t ¤n Ù và s½ ph£i di chuyÃn. Vì vy, các
toa xe °ãc b£o hiÃm ã °ãc óng gói mÙt l§n nïa, và gia ình i vÁ h°Ûng b¯c. Nhïng kinh nghiÇm nh° là
không ph£i b¥t th°Ýng Ñi vÛi nhïng ng°Ýi i tiên phong trong th¿ k÷ thé m°Ýi chín.
iÁu # 59 Mutiny!
Mutiny là mÙt të mà ã sã hãi mang ¿n cho các ¿ quÑc hùng m¡nh nh¥t trên th¿ giÛi. Nô i loa#n
là khi binh lính và thçy thç të chÑi tuân theo chÉ huy cça hÍ, th°Ýng là gi¿t hay
bÏ tù hÍ. Mutiny có thà lây lan thông qua toàn bÙ quân Ùi và lñc l°ãng h£i quân, ném
chính phç vào khçng ho£ng. Không có th¯c m¯c r±ng các quÑc gia ã luôn luôn thñc hiÇn các biÇn pháp kh¯c nghiÇt
trëng ph¡t nhà lãnh ¡o chËu nÕi. Ng°Ýi La Mã cÕ ¡i thñc hiÇn m×i ng°Ýi àn ông thé m°Ýi të mÙt Ùi quân
¡n vË ã nÕi lo¡n. Trong h£i quân Anh, quân phi¿n lo¡n th°Ýng °ãc treo cÕ. Tuy nhiên,
mÙt trong nhïng cuÙc nÕi dy lËch sí nÕi ti¿ng nh¥t ã không x£y ra vÛi c£ mÙt Ùi quân hay h£i quân,
x£y ra trên mÙt chi¿c tàu nhÏ duy nh¥t, H.M.S. TiÁn th°ßng.
H.M.S. Bounty ra kh¡i të Anh trong tháng 12 nm 1787. ó là mÙt tàu nhÏ cht chÙi,
không tho£i mái trong mÙt chuy¿n i dài. Måc tiêu cça nó là Ã i thuyÁn ¿n Nam Thái Bình D°¡ng và mang l¡i
Breadfruit Tahitian trß l¡i nhà máy. Chính phç hy vÍng r±ng Breadfruit s½ cung c¥p mÙt
thñc ph©m giá r» cho các nô lÇ da en ß ph°¡ng Tây Anh ¤n.
ThuyÁn tr°ßng cça Bounty là William Bligh, mÙt cñu chi¿n binh cça nhiÁu chuy¿n i. Thçy thç oàn,
Tuy nhiên, ph§n lÛn nhïng ng°Ýi àn ông tr» thi¿u kinh nghiÇm. Không có phòng trên
tàu binh, thçy quân låc chi¿n, vì vy Bligh, là s) quan chÉ çy quyÁn, có nhïng khó khn
nhiÇm vå giï gìn trt tñ.
Sau mÙt chuy¿n i dài và khó khn, Bounty cuÑi cùng ã ¿n ß Tahiti trong tháng 10 nm 1788. Free
khÏi nhïng ràng buÙc cça cuÙc sÑng trên tàu, nhïng ng°Ýi àn ông tr» thích cuÙc sÑng trên hòn £o nhiÇt Ûi
vÛi ng°Ýi dân Ëa ph°¡ng thân thiÇn. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ các thçy thç ã thi¿t lp mÑi quan hÇ vÛi phå nï £o.
Trong khi ó, bÙ s°u tp cça các nhà máy Breadfruit cho chuy¿n i trß vÁ nhà ti¿p tåc.
Trong tháng 4 nm 1789, thuyÁn tr°ßng Bligh ã quy¿t Ënh r±ng ó là thÝi gian à quay trß l¡i Anh. Các Breadfruit
nhà máy ã °ãc n¡p trên boong tàu, làm cho tàu cht h¹p thñc sñ. Các bÙ Bounty buÓm
và s½ không có nghi ngÝ ã ¡t ¿n Anh mÙt l§n nïa, trë nhïng bi¿n Ùng trong tâm trí cça
mÙt trong nhïng s) quan tr» cça nó.
Fletcher Christian 24 tuÕi, da en, và të mÙt gia ình tÑt. Khi
Bounty kéo thêm të Tahiti, Fletcher d°Ýng nh° ã quy¿t Ënh r±ng ông không muÑn
quay trß l¡i Anh. Tahiti ã là mÙt thiên °Ýng tr§n th¿, và bây giÝ tháng dài
khó chËu trên tàu ang chÝ ãi mình. Ông ã quá xa të Tahiti à trß vÁ mÙt mình. Ông
s½ c§n Bounty.
Vào ngày 28 tháng t° nm 1789, mÙt sÑ b¡n bè cça Fletcher Christian n¯m quyÁn kiÃm soát cça con tàu. Captain
Bligh và thçy thç 18 ng°Ýi çng hÙ ông ã °ãc ·t trong mÙt chi¿c thuyÁn mß nhÏ vÛi h¡n ch¿
thñc ph©m và n°Ûc. Trong khi ó, Christian và 24 Ç tí cça ngài i thuyÁn trß l¡i Tahiti.
CuÑi cùng, Fletcher Christian buÓm Bounty không có ng°Ýi ß qu§n £o Pitcairn,
xa vÁ phía nam cça °Ýng vn chuyÃn.
Trong khi ó, Bligh và các môn Ç trung thành cça ông ã ch¡y trong thuyÁn mß cça hÍ h§u nh° chiÁu rÙng cça
Thái Bình D°¡ng. HÍ bË ói, khát và bÇnh tt, cing nh° ng°Ýi b£n Ëa thù Ëch.
CuÑi cùng, hÍ ¿n Timor ß In-ô-nê-xi-a vào tháng Sáu và cuÑi cùng ã thñc hiÇn theo cách cça hÍ.
vÑn, Batavia.
Khi hÍ trß vÁ Anh, thuyÁn tr°ßng Bligh l§n §u tiên °ãc chào ón nh° mÙt anh hùng. Ngay sau ó, tuy nhiên,
thái Ù cça công chúng thay Õi.
TruyÁn thuy¿t b¯t §u Bligh là mÙt b¡o chúa Ùc ác ã gây ra các cuÙc binh bi¿n kh¯c nghiÇt
iÁu trË ng°Ýi àn ông cça mình. M·c dù Bligh ã có mÙt bình t)nh, và không ph£i là r¥t lËch thiÇp, iÁu này
không xu¥t hiÇn °ãc toàn bÙ câu chuyÇn. Trong thñc t¿, ó là nhïng tranh cãi vÁ viÇc ai là Ã Õ l×i cho
nÕi lo¡n - Bligh hay Kitô Giáo - ã giï cho câu chuyÇn sÑng Ùng h¡n 200 nm.
iÁu # 60 Rainforest B¯c Mù
Khi mÍi ng°Ýi ngh) vÁ rëng nhiÇt Ûi, hÍ th°Ýng ngh) cça rëng rm nhiÇt Ûi. Tuy nhiên, m°a lÛn
cing có thà s£n xu¥t các khu rëng rm ß vùng ôn Ûi. DÍc theo bÝ biÃn phía tây b¯c cça B¯c
Mù, có mÙt sÑ cây lÛn nh¥t th¿ giÛi. Khu rëng này ch¡y dÍc theo
BÝ biÃn Thái Bình D°¡ng të Alaska xuÑng miÁn B¯c California. Kho£ng mÙt nía cça nó là ß British
Columbia, Canada.
MÙt sÑ loài cây phát triÃn ¿n mÙt kích th°Ûc to lÛn. MÙt sÑ phát triÃn lên ¿n 95 mét (312 feet)
cao, và 12 mét (40 feet) trong chu vi. HÍ có thà có nhiÁu nh° 1.000 nm tuÕi.
Bßi vì cây cing cao, rëng có méc Ù khác nhau cça sñ tng tr°ßng. Các nhà máy nhÏ ính kèm
b£n thân các cây cao và có thà hình thành mÙt khu v°Ýn trong không khí. H¡n nïa xuÑng là
các Énh cça cây tr». G§n vÛi m·t ¥t là nhïng cây båi và cây båi. DÍc theo
m·t ¥t rêu, d°¡ng xÉ, qu£ mÍng và các lo¡i cây trÓng khác.
Nhïng khu rëng già này ã phát triÃn qua hàng ngàn nm. Các cây cao ít nh¥t
vài trm nm tuÕi. Rëng già này có mÙt sÑ tính nng ·c biÇt. MÙt sÑ ng°Ýi ch¿t
cây cao v«n còn éng và trß thành nhà cho côn trùng, chim và Ùng vt nhÏ. Cây
r¡i xuÑng ¥t có thà trß thành "b£n ghi y tá" cho các nhà máy mÛi ho·c cây phát triÃn trên. Cây
r¡i trên sông suÑi có thà cung c¥p các p n°Ûc tñ nhiên, cung c¥p n°Ûc yên t)nh
Ñi vÛi Ùng vt sÑng.
Trong nhïng nm g§n ây, nó ã trß nên phÕ bi¿n cho các công ty khai thác g× "rõ ràng" này ci
rëng. Ã xóa c¯t mÙt khu rëng có ngh)a là i vào mÙt ph§n cça rëng b±ng máy móc n·ng
và c¯t gi£m hàng cây. ôi khi, nhïng "c¯t gi£m" lÛn nh° mÙt sÑ châu Âu
quÑc gia. Công ty khai thác ang làm iÁu này vì nó là mÙt ph°¡ng pháp r» tiÁn khai thác g×.
V¥n Á là khi mÙt khu rëng già °ãc c¯t, nó không phát triÃn trß l¡i mÙt l§n nïa. Ngay c£ vÛi
trÓng l¡i, các công ty s£n xu¥t mÙt trang tr¡i cây, không ph£i là mÙt rëng già. Sñ phéc t¡p cça mÙt tuÕi
rëng, phát triÃn qua hàng ngàn nm, bË m¥t mãi mãi. Rëng già có thà trú ©n
nhiÁu lo¡i chim, Ùng vt có vú, cá và thñc vt rëng trÓng l¡i không thÃ.
MÙt v¥n Á khác là các công ty ang c¯t rëng nhiÁu h¡n và ci h¡n, vì hÍ
ã không làm ç trÓng l¡i. MiÅn là chính phç ã sµn sàng à cho
công ty c¯t gi£m rëng già, các công ty khai thác g× cing không ph£i chính phç ã °ãc nhiÁu
Ùng c¡ Ã trÓng l¡i rëng. K¿t qu£ là, h§u h¿t cça rëng già ã bË c¯t gi£m
và ti¿p tåc °ãc c¯t gi£m vÛi tÑc Ù nhanh.
Tình tr¡ng này cing ã trß nên tÓi tÇ h¡n bßi vì công nghÇ mÛi cho phép khai thác g× nhanh h¡n.
Rõ ràng ng nhp k¿t qu£ xói mòn, ó, l§n l°ãt, làm tÕn h¡i ¿n ch¥t l°ãng cça các con sông và
suÑi. iÁu này gây ra mÙt sñ suy gi£m trong ngành thçy s£n cá hÓi. Ùng vt nh° g¥u xám B¯c Mù, nai sëng t¥m và
h°¡u bË tÕn h¡i do m¥t môi tr°Ýng sÑng. T°¡ng tñ nh° vy, chim làm tÕ trong rëng già, ch³ng h¡n nh°
¡i bàng §u trÍc, cú, chim gõ ki¿n và chim biÃn khác nhau ang bË e dÍa.
G§n ây, mÑi quan tâm cça công chúng trong các khu rëng nhiÇt Ûi ci ã d«n ¿n sñ gia tng trong l)nh vñc du lËch.
MÍi ng°Ýi ¿n à nhìn th¥y nhïng cây c£nh ngo¡n måc và nhiÁu loài thñc vt và Ùng vt
phå thuÙc vào chúng. Chúng tôi hy vÍng r±ng nhïng khu rëng nhiÇt Ûi ôn Ûi duy nh¥t s½ v«n còn Ñi vÛi nhiÁu ng°Ýi
nhiÁu th¿ hÇ Ã th°ßng théc.
Bai vi¿t # 61 Peggy Cove, Nova Scotia
T¡i sao ng°Ýi ta di chuyÃn hàng trm d·m à nhìn vào c£nh quan ¹p? Và t¡i sao không mÙt
·c biÇt là n¡i thu hút nhiÁu du khách h¡n các n¡i t°¡ng tñ không xa? Peggy
Cove ß Nova Scotia, Canada, là mÙt trong nhïng iÃm ·c biÇt thu hút mÍi ng°Ýi të t¥t c£ các
trên th¿ giÛi. Tht khó Ã gi£i thích nét duyên dáng ·c biÇt cça nó, nh°ng b¥t kó mÙt trong nhïng ng°Ýi ã có
s½ bi¿t nhïng gì tôi ang nói vÁ.
BÝ phía nam-ông cça Nova Scotia sß hïu nhiÁu làng chài ¹p nh° tranh v½
và nhiÁu ng°Ýi ¹p này seascapes. Nh°ng ng°Ýi ta không ph£i i r¥t xa të thành phÑ vÑn
Halifax à xem ch× này ·c biÇt. Không có cây cÑi xung quanh Cove Peggy. Các
tính nng nÕi trÙi là r¥t lÛn á granite quanh, nhiÁu ng°Ýi trong sÑ hÍ kích th°Ûc cça nhà ß. Ho#
d°Ýng nh° °ãc ©y lên và ra khÏi ¥t và biÃn. ¨n mình bên trong vòng tròn cça nhïng
á là mÙt nhóm các túp lÁu câu cá. Bây giÝ và sau ó mÙt tàu ánh cá rÝi khÏi vËnh ít ho·c
cove, Ã i du lËch vào ¡i Tây D°¡ng tuyÇt vÝi.
Trong g§n 200 nm, ã có ng° dân Cove Peggy. T¥t c£ xung quanh
b¿n c£ng ít có nhïng túp lÁu hay "các cía hàng cá" n¡i mà các ng° dân làm công viÇc cça hÍ. Þ ây hÍ
mang cá, và làm s¡ch chúng, ría s¡ch chúng và muÑi hÍ. Cá muÑi sau ó
°ãc l°u trï trong thùng. Ngày nay, tuy nhiên, nhiÁu cá h¡n °ãc bán t°¡i h¡n muÑi.
Tham quan nh° mÙt du khách, tôi lang thang vào mÙt trong các túp lÁu trong khi ng° dân bn rÙn t¡i
công viÇc cça mình. Ông gi£i thích vÛi tôi r±ng, m·c dù Peggy Cove là mÙt Ëa iÃm du lËch, ó là
cing là mÙt làng ánh cá làm viÇc. Nhïng ng°Ýi ánh cá không nhn °ãc tiÁn të khách du lËch, nh°ng ph£i
dành thÝi gian à nói chuyÇn vÛi hÍ và gi£i thích công viÇc cça hÍ. Tuy nhiên, mÙt sÑ khách du lËch
cía hàng và phòng trà trong vùng lân cn.
MÙt ph§n cça sñ quy¿n ri cça Cove Peggy là nó quá nhÏ. Dân sÑ ã °ãc
d°Ûi 100 ng°Ýi cho h§u h¿t lËch sí cça nó. Các tòa nhà chç y¿u là nhà ß nhÏ, vÛi
ngÍn h£i ng là c¥u trúc nÕi bt nh¥t.
MÙt lo¡t tÑt cça cá °ãc ánh b¯t trong khu vñc, bao gÓm c£ cá thu, cá trích, cá tuy¿t ch¥m en, cá tuy¿t
và halibut. Tôm hùm cing bË m¯c k¹t ß g§n ó. Tuy nhiên, do ánh b¯t quá méc, b¯t
ã gi£m trong nhïng thp k÷ g§n ây.
Các loài thñc vt và Ùng vt cça khu vñc này cing °ãc quan tâm. Lupins s·c sá màu tím phát triÃn g§n
trên biÃn. HÍ phát triÃn m¡nh trên m·t ¥t m·n, và g§n nh¥t mà hÍ phát triÃn phun cça
¡i d°¡ng tÑt h¡n. MÙt trong sÑ ít nhà máy cça th¿ giÛi n thËt - cây bình chung -
cing phát triÃn xung quanh Cove Peggy. Lá côn trùng cái b«y cça nó, °ãc tiêu hóa à nuôi d°áng
nhà máy.
Các loài chim th°Ýng g·p là màu xanh nghiêm diÇc, thích cá trong các hÓ §m l§y. Các
diÇc éng cao vài feet và giáo cá và ¿ch vÛi mÏ s¯c nhÍn cça nó. MÙt con chim
osprey, ho·c hawk cá. Osprey m¯t quan tâm có thà phát hiÇn mÙt con cá di chuyÃn bên d°Ûi
bÁ m·t cça n°Ûc. Nó có thà l·n nhanh chóng, nh¥n n°Ûc vÛi tÑc Ù lÛn, b¯t cá
trong móng vuÑt cça nó, và sau ó bay i vÛi ánh b¯t cça nó.
Tôi cing ã nhìn th¥y hÓ b¡i g§n ¡i d°¡ng §y ç các con nòng nÍc lÛn. Nhïng con nòng nÍc dành
nhiÁu nm trong n°Ûc tr°Ûc khi chúng phát triÃn thành bullfrogs. Bullfrogs, lÛn nh¥t
Canada ¿ch, ã °ãc bi¿t à n vËt con và cá nhÏ.
Nhìn qua b¿n c£ng nhÏ và ra vÁ phía ¡i d°¡ng, mÙt thông báo t°¡ng ph£n
giïa r¥t nhÏ và r¥t lÛn. N¿u Peggy Cove lÛn h¡n, nó s½ °ãc nhiÁu h¡n
bình th°Ýng. Vì nó là, nó ¡i diÇn cho t¥t c£ các làng chài nhÏ, n¡i ng°Ýi àn ông ã i ra
thuyÁn nhÏ Ã câu cá trên biÃn rÙng.
iÁu 62 Prince Edward Island
Trong suÑt lËch sí, con ng°Ýi ã m¡ °Ûc vÁ mÙt n¡i ·c biÇt, iÁu khiÃn të xa të ngày-to-
ngày làm viÇc th¿ giÛi. ôi khi, hÍ có thà ngh) r±ng n¡i này là mÙt th¿ giÛi mê ho·c
n¡i thÝi ti¿t luôn luôn là tÑt, và thñc ph©m luôn luôn là dÅ dàng à có °ãc. ôi khi, nó có
là mÙt thung ling ©n trên núi, ho·c mÙt hòn £o xa ngoài biÃn. Khi châu Âu
¿n Nam Thái Bình D°¡ng, hÍ ngh) r±ng hÍ ã tìm th¥y nó. Hòn £o nh° Tahiti
có v» nh° là hoàn h£o nh¥t có thÃ. Ngày nay, thành phÑ cça chúng tôi phát triÃn lÛn h¡n và lÛn h¡n, và
mÍi ng°Ýi ph£i làm viÇc khó h¡n và khó khn h¡n à thành công. NhiÁu ng°Ýi muÑn thoát khÏi
, yên t)nh h¡n chm h¡n, hòa bình h¡n, môi tr°Ýng h¥p d«n h¡n.
Khi nghÉ hè ¿n, nhiÁu ng°Ýi i Prince Edward Island ß ông
Canada. Nó có khí hu mùa hè nh¹, và h§u nh° không bao giÝ °ãc quá nóng ho·c khô. Các l)nh vñc,
cây, và các cây trÓng °ãc màu xanh lá cây suÑt c£ mùa hè. Trong thñc t¿, P.E.I. nÕi ti¿ng vÛi nhiÁu s¯c thái cça
màu xanh lá cây trên £o. ¥t cça nó và con °Ýng ¥t Ï vì oxit s¯t trong ¥t. Và
du khách không bao giÝ xa të các vùng n°Ûc màu xanh cça VËnh St Lawrence. Vào cuÑi tháng Sáu
và §u tháng B£y, lÁ °Ýng °ãc bao phç b±ng hoa lÛn màu tím °ãc gÍi là lupins. Các
màu s¯c sÑng Ùng cça P.E.I. giúp tÉnh mÙt thiên °Ýng cça nhi¿p £nh gia.
Prince Edward Island là g§n 100 d·m dài và rÙng kho£ng 20 d·m. Nó là nhÏ
ç r±ng mÙt khách du lËch có thà nhìn th¥y nhiÁu £o trong mÙt vài ngày. Nh°ng có nhïng
ç nhïng iÁu thú vË Ã xem và làm h§u h¿t mÍi ng°Ýi muÑn ß l¡i lâu h¡n.
MÙt trong nhïng ngành nghÁ truyÁn thÑng Ñc °ãc ánh b¯t cá. T¡i mÙt thÝi gian, câu cá là quan trÍng
nguÓn thñc ph©m và thu nhp cho nhiÁu ng°Ýi dân £o. Bây giÝ ngành thçy s£n ang suy gi£m; thuyÁn
chç sß hïu tìm th¥y là có lãi h¡n à °a khách du lËch ra ngoài ánh cá h¡n cá.
Tôm hùm và tôm, cua, sò, h¿n là v«n còn quan trÍng Island, n¡i nÕi ti¿ng vÛi tôm hùm "
n tÑi "Khách du lËch có thà truy cp vào nhiÁu làng chài ¹p nh° tranh v½ nhÏ t¥t c£ xung quanh
bÝ biÃn.
Nông nghiÇp cing r¥t quan trÍng. P.E.I. nÕi ti¿ng vÛi khoai tây cça nó, °ãc xu¥t kh©u trên
trên th¿ giÛi. Chn nuôi bò sïa cing là phÕ bi¿n, và kem Ëa ph°¡ng là phÕ bi¿n vÛi khách du lËch.
V°Ýn cây n trái táo, l)nh vñc h¡t, l)nh vñc hay, và làm v°Ýn thñc vt cing °ãc tìm th¥y.
Trong thÝi kó tàu thuyÁn, r¥t nhiÁu óng tàu ã diÅn ra trên £o. Nh°ng nh° thép
vÏ thay th¿ vÏ g×, óng tàu chuyÃn ¿n khu vñc thép ã °ãc
s£n xu¥t. Tác Ùng §y ç cça cuÙc cách m¡ng công nghiÇp ã không bao giÝ ánh PEI Nông nghiÇp, ánh b¯t cá
và du lËch v«n còn các ngành công nghiÇp tr°ßng. Không có thành phÑ lÛn trên £o.
Vì vy, n¿u nhïng ng°Ýi tr» tuÕi muÑn i ¿n thành phÑ lÛn, hÍ ph£i rÝi bÏ PEI a sÑ các
£o ng°Ýi thích sÑng ß các thË tr¥n nhÏ và làng m¡c, giÑng nh° tÕ tiên cça hÍ ã làm.
KÃ të khi không có nhiÁu ngành công nghiÇp trên £o, nhiÁu ng°Ýi không có nhiÁu tiÁn.
K¿t qu£ là, hÍ "làm" vÛi các ngôi nhà cÕ, Ó g× ci và cách ci làm
vt. ây là lý do t¡i sao du khách ¿n P.E.I. ôi khi c£m th¥y nh° hÍ ang quay trß l¡i trong thÝi gian.
Nhïng iÁu trên £o có v» nh° hÍ v«n là cách mÍi thé cça cha m¹ ho·c
ông bà ngày.
H§u h¿t nhïng ng°Ýi sÑng trên £o có nguÓn gÑc të ng°Ýi nhp c° Anh trong
18 ho·c 19 th¿ k÷. Ph§n lÛn trong sÑ này là të Scotland, và
Scotland di s£n v«n còn m¡nh. Ngoài ra còn có mÙt sÑ ng°Ýi ¤n Ù Micmac và mÙt sÑ Pháp
Canada, ho·c Acadians. The Island ã th°Ýng tránh các xung Ùt xã hÙi và chính trË, và
iÁu này góp ph§n cho không khí hòa bình.
£o chào ón ng°Ýi "i" nh° khách du lËch. Tuy nhiên, mÙt sÑ nói r±ng có mÙt sñ tht
£o, b¡n ph£i °ãc sinh ra trên £o. Tuy nhiên, mÙt sÑ khách du lËch ã gi£m
tình yêu vÛi P.E.I. và ã tÛi ó Ã sinh sÑng.
MÙt vài nm tr°Ûc ây, mÙt cây c§u °ãc xây dñng à k¿t nÑi các £o vÛi ¥t liÁn. NhiÁu
trái ng°ãc này "liên k¿t cÑ Ënh", nói r±ng nó s½ phá hçy các PEI ·c biÇt b§u khí quyÃn. Nó
v«n còn ph£i xem liÇu Island s½ thay Õi, bây giÝ mà du khách có thà lái xe trñc ti¿p trên
¥t phong phú Ï.
iÁu 63 Thông Công CÙng
Vn t£i công cÙng ß B¯c Mù thay Õi r¥t lÛn të n¡i này ¿n n¡i khác. MÙt sÑ lÛn
các thành phÑ nh° New York, Boston, Toronto và Montreal có hÇ thÑng tàu iÇn ng§m. Nhïng cùng
thành phÑ th°Ýng cing có dËch vå xe lía vào thành phÑ. Tuy nhiên, h§u h¿t các thË tr¥n và thành phÑ không có
tàu iÇn ng§m ho·c tàu hÏa. MÙt sÑ thm chí không có xe buýt. H§u h¿t các thành phÑ lÛn có mÙt sÑ lo¡i
dËch vå xe buýt công cÙng.
Trong h§u h¿t các thành phÑ ß B¯c Mù, nhïng ng°Ýi sí dång xe buýt phàn nàn vÁ dËch vå kém.
iÁu này mÙt ph§n là bßi vì h§u h¿t mÍi ng°Ýi thích lái xe. Công ty ô tô dành
t÷ ô la cho qu£ng cáo. HÍ muÑn thuy¿t phåc nhïng ng°Ýi tr» tuÕi mà hÍ c§n
lái xe mÙt chi¿c xe ngay khi hÍ ç tuÕi. Ngay c£ khi giao thông công cÙng là r¥t tÑt,
h§u h¿t B¯c Mù thích lái xe. Vì vy, chç y¿u là sinh viên, ng°Ýi nghèo và ng°Ýi cao niên
sí dång xe buýt.
Các công ty xe h¡i lÛn có r¥t nhiÁu quyÁn lñc kinh t¿ và chính trË ß B¯c Mù.
HÍ th°Ýng có thà thuy¿t phåc các chính trË gia à h¡n ch¿ tiÁn °a vào giao thông công cÙng. S°# ¡ phiAa tr°¡Ac
bßi các công ty xe h¡i lÛn ã °ãc hiÇu qu£ trong viÇc óng cía nhiÁu tuy¿n °Ýng s¯t. Trong mÙt sÑ
tr°Ýng hãp, tp oàn lÛn ã mua °Ýng ray xe lía, và bË rách à mà không ai
có thà sí dång chúng mÙt l§n nïa. Bßi vì iÁu này, g§n nh° t¥t c£ các giao thông vn t£i ß B¯c Mù là
xe h¡i, xe buýt ho·c xe t£i.
Chi¿c ô tô t¡o ra thành phÑ B¯c Mù hiÇn ¡i. Xe ô tô cho phép gia ình sÑng
bên ngoài thành phÑ và lái xe trß l¡i làm viÇc. KÃ të nhïng nm 1920, mÙt sÑ l°ãng lÛn ng°Ýi Mù
ã sÑng t¡i ngo¡i ô, và °ãc sí dång xe ô tô Ã làm g§n nh° t¥t c£ các ho¡t Ùng hàng ngày cça hÍ. Nhân dân
lái xe tÛi tr°Ýng, Ã làm viÇc, trung tâm mua s¯m, nhà hát, nhà thÝ và các bác s),
lut s° và bác s) nha khoa. Bßi vì các thành phÑ hiÇn ¡i do ó lây lan ra, r¥t khó Ã có °ãc n¡i
b¡n muÑn i b±ng cách i bÙ, ho·c thm chí b±ng xe ¡p.
Mà xe cing gây ra v¥n Á. Tai n¡n xe h¡i là mÙt nguyên nhân chính gây tí vong và
ch¥n th°¡ng. °Ýng phÑ ông úc và giao thông g§m gë có thà d«n ¿n c¡n thËnh nÙ °Ýng. Th¥t vÍng trình iÁu khiÃn
ôi khi có °ãc ra khÏi xe cça hÍ Ã chÑng l¡i nhau. Nhïng ng°Ýi tr» tuÕi th°Ýng sí dång xe nh° siêu
Ó ch¡i. HÍ thích lái xe r¥t nhanh và ch¥p nhn rçi ro trong khi lái xe. MÙt t÷ lÇ cao
tai n¡n nghiêm trÍng mÑi quan tâm trình iÁu khiÃn b±ng cách sí dång r°ãu ho·c ma túy. G§n ây, mÙt sÑ ng°Ýi
ã cáo buÙc iÇn tho¡i di Ùng là mÙt nguyên nhân gây ra tai n¡n.
Kho£ng mÙt nía sÑ ô nhiÅm không khí trong thành phÑ B¯c Mù là do xe có Ùng c¡. Các
khí th£i të ô tô và xe t£i là mÙt ph§n cça iÁu này. Các ph§n khác là xe xói mòn
iÁu 64 Red-haired Ann
Câu chuyÇn cça Anne Shirley, nhïng éa tr» mÓ côi tóc Ï, ã °ãc phÕ bi¿n trên kh¯p th¿ giÛi
g§n mÙt th¿ k÷. Các ch°¡ng mß §u cça "Anne of Green Gables" cho bi¿t làm th¿ nào mÙt ng°Ýi anh và
chË em, cùng chung sÑng trên mÙt trang tr¡i, ã quy¿t Ënh áp dång mÙt cu bé. Matthew Cuthbert là bây giÝ
60 tuÕi và nhu c§u làm viÇc trang tr¡i. HÍ ã gíi i ¿n tr¡i tr» mÓ côi,
và cu bé s½ °ãc ¿n b±ng xe lía.
Khi Matthew i ¿n ga xe lía vÛi ngña và l×i cça mình, là con trai, chÉ có mÙt
girl - Ann Shirley. Anne là không có cô gái bình th°Ýng. Cô ¥y có mÙt trí t°ßng t°ãng sÑng Ùng và yêu th°¡ng à nói
vÁ nhïng iÁu mà b¡n quan tâm cô ¥y. Matthew, là ng°Ýi nhút nhát và yên t)nh, có mÙt ý thích ngay lp téc
cho cô ¥y. Khi hÍ vÁ ¿n nhà, tuy nhiên, Marilla em gái r¥t khó chËu. Cô ¥y không nhìn th¥y
nhïng gì tÑt mÙt cô gái s½ cho hÍ. Matthew nói, "Chúng ta có thà có mÙt sÑ tÑt vÛi cô ¥y."
Sau mÙt lúc, Marilla b¯t §u c£m th¥y ti¿c cho nhïng éa tr» mÓ côi little thin và quy¿t Ënh à giï cô ¥y.
Tuy nhiên, Marilla th¥y r±ng giáo hu¥n cça Anne làm th¿ nào à c° xí úng mñc là mÙt thách théc khá. Anne
th°Ýng làm nhïng viÇc mà không c§n suy ngh) §u tiên, và Marilla có ph£i thn trÍng à giï cho cô ¥y
r¯c rÑi. ThÝi gian trôi qua, Anne trß thành ch¥p nhn trong cÙng Óng và không nhn °ãc vào
là r¥t nhiÁu khó khn.
MÙt trong nhïng ·c tính cça nhïng éa tr» mÓ côi ít là mÙt tình yêu të lÛn. Trong khi cô sÑng mÙt cuÙc sÑng khó
công viÇc, Anne thích t°ßng t°ãng nhïng iÁu ¹p mà cô không có. ây là cách cça mình
Ñi phó vÛi sñ b¥t h¡nh khi cô làm viÇc nh° mÙt ng°Ýi §y tÛ cho nhïng ng°Ýi không tÑt. SÑng ß
Green Gables làm cho cô ¥y h¡nh phúc, nh°ng cô ¥y không m¥t i tình yêu cça mình nhïng të ·c biÇt ho·c
¹p vt.
Anne cing là không hài lòng bßi vì cô ¥y có mái tóc Ï và tàn nhang. Trong ngày cça Anne, ¹p
phå nï °ãc cho là có làn da ánh sáng rõ ràng và mái tóc en. Màu cça cô
có v» không lãng m¡n. Tuy nhiên, tóc Ï và tàn nhang là r¥t phÕ bi¿n trên Prince Edward
Island, n¡i nhiÁu ng°Ýi gÑc Scotland.
Câu chuyÇn này cho chúng ta bi¿t r¥t nhiÁu vÁ viÇc làm th¿ nào à °ãc h¡nh phúc. Khi Matthew và Marilla ngëng lo l¯ng
c§n mÙt cu bé, và b¯t §u chm sóc cça Anne, hÍ th¥y r±ng hÍ thích có cô
xung quanh. CuÙc sÑng cça hÍ trß nên thú vË h¡n nhiÁu bây giÝ r±ng hÍ có mÙt ng°Ýi nào ó
nhu c§u cça hÍ. Vì vy, h¡nh phúc liên quan ¿n viÇc tìm ki¿m sau khi nhïng ng°Ýi khác, và °ãc c§n thi¿t cça hÍ.
Có nhiÁu câu chuyÇn vÁ tr» mÓ côi khi "Anne of Green Gables" ã °ãc vi¿t.
Tr°Ûc khi y hÍc hiÇn ¡i, nhiÁu bc cha m¹ ã ch¿t tr°Ûc khi con cái cça hÍ ã lÛn lên. R¥t nhiÁu
bà m¹ ã ch¿t trong khi sinh con. Kà të khi ng°Ýi cha không th°Ýng cÑ g¯ng à nuôi d¡y con tr»
nhïng ngày ó, ng°Ýi khác ph£i chËu trách nhiÇm.
ây là nhïng gì ã x£y ra vÛi Lucy Maud Montgomery, tác gi£ cça "Anne". M¹ bà qua Ýi
khi cô là mÙt em bé, và cha cô Ã l¡i cho cô vÛi cha m¹ cça m¹. Montgomery
ông bà cung c¥p mÙt ngôi nhà tÑt cho cô ¥y, nh°ng hÍ r¥t nghiêm ng·t và kh¯t khe và
không có r¥t nhiÁu thiÇn c£m vÛi cô bé.
Trong câu chuyÇn cça cô, Montgomery t°ßng t°ãng làm th¿ nào cô ã có thà thích cuÙc sÑng cça mình có
x£y ra. iÁu gì s½ x£y ra n¿u ông bà ã °ãc nh° Matthew và Marilla? iÁu gì s½ x£y ra n¿u
hÍ ã cho phép cô làm nhiÁu h¡n nïa trong nhïng iÁu cô muÑn làm? Không có
h¡nh phúc h¡n sau ó?
Câu chuyÇn cho th¥y làm th¿ nào tr» em bË tÕn th°¡ng b±ng cách xí lý x¥u të nhïng ng°Ýi lÛn tìm ki¿m
sau khi hÍ. Thm chí n¿u ng°Ýi lÛn không có ngh)a là không tÑt, ôi khi hÍ nói ho·c làm nhïng iÁu
làm cho tr» em r¥t không hài lòng. "Anne" d¡y cha m¹ và ông bà
khuy¿n khích con cái cça hÍ và giúp hÍ °ãc h¡nh phúc và thành công.
Anne Shirley là mÙt trong ít ng°Ýi thay Õi c£ mÙt cÙng Óng và làm cho nó tÑt h¡n.
T¥t c£ chúng ta Áu có quà t·ng ·c biÇt và tài nng, và n¿u chúng ta °ãc phép sí dång nhïng kh£ nng, hÍ s½
có lãi cho t¥t c£ mÍi ng°Ýi xung quanh chúng ta.
iÁu # 65 tiÃu thuy¿t lãng m¡n
TiÃu thuy¿t là nhïng câu chuyÇn t°ßng t°ãng vÁ con ng°Ýi và sñ kiÇn. Chúng °ãc vi¿t à gi£i trí và
buÓn c°Ýi nïa. Hai ngàn nm tr°Ûc, các nhà vn Hy L¡p nói vÛi câu chuyÇn cça nhïng ng°Ýi yêu tr». Thông th°Ýng các
nhïng ng°Ýi yêu thích ã °ãc tách ra bßi các sñ kiÇn khçng khi¿p và ã °ãc oàn tå sau khi khó khn nhiÁu và
au khÕ. Ý t°ßng này âm m°u v«n °ãc sí dång ngày hôm nay.
Nhïng cuÑn sách phÕ bi¿n nh¥t Ñi vÛi phå nï ngày nay ß B¯c Mù là nhïng tiÃu thuy¿t lãng m¡n. NhiÁu
bán hàng triÇu ng°Ýi m×i nm. iÁu này có ngh)a là lãng m¡n xu¥t b£n là mÙt ngành kinh doanh lÛn và
r¥t c¡nh tranh. Các công ty kh£o sát Ùc gi£ cça hÍ Ã xác Ënh các lo¡i câu chuyÇn hÍ
muÑn. MÙt cuÙc iÁu tra ã yêu c§u Ùc gi£ hay không mà hÍ muÑn tài liÇu tham kh£o khác à quan hÇ tình dåc trong
tiÃu thuy¿t cça hÍ. Thông th°Ýng, lãng m¡n vÁ tình yêu, không quan hÇ tình dåc. Nh°ng trong thË tr°Ýng hiÇn nay, các nhà xu¥t b£n
ã sµn sàng à cung c¥p cho Ùc gi£ cça hÍ nhïng gì hÍ muÑn.
B£n ch¥t cça sñ lãng m¡n là t¡o ra sñ hÓi hÙp b±ng cách ·t nhïng trß ng¡i trong con °Ýng cça
ng°Ýi yêu thích. MÙt trß ng¡i ¡n gi£n là Ã làm cho các anh hùng và nï anh hùng nh° khác nhau càng tÑt.
Ví då, mÙt giáo viên tiÃu hÍc ông áp éng mÙt cao bÓi ph°¡ng Tây. T¥t nhiên, §u tiên hÍ
không thích nhau ß t¥t c£, nh°ng trong thÝi gian, hÍ r¡i vào tình yêu. Ho·c mÙt nï nhân viên xã hÙi có thÃ
áp éng mÙt doanh nhân tích cñc.
Khá th°Ýng xuyên, nï nhân vt chính là mÙt phå nï Ùc thân ã tuyên thÇ nhm chéc không bao giÝ k¿t hôn. Ho·c có l½ cô ¥y có mÙt
·c biÇt không thích cho ng°Ýi anh hùng và gia ình ông. Các nhà vn lãng m¡n ph£i i lên vÛi mÙt
cách chính áng à mang l¡i hai cùng nhau. Có mÙt sÑ lô phÕ bi¿n d«n ¿n
hôn nhân. ôi khi, các nhân vt nï chính - out cça mÙt ý théc trách nhiÇm - s½ di chuyÃn theo vÛi ng°Ýi anh hùng
giúp anh ta nuôi d¡y con cái cça mình. Ho·c cô ¥y có thà là mÙt ng°Ýi trông tr» chuyên nghiÇp ng°Ýi di chuyÃn vÛi mÙt
goá vã.
MÙt biÃu Ó °a thích là cuÙc hôn nhân thun tiÇn. Hai ng°Ýi không thích nhau °ãc
k¿t hôn vì lý do tài chính hay chính trË, ho·c vì lãi ích cça tr» em. Sau ó, t¥t nhiên,
hÍ r¡i vào tình yêu. Trong h§u h¿t các tr°Ýng hãp, có mÙt sÑ trß ng¡i ·c biÇt cho cuÙc hôn nhân. Th°Ýng ho·c
anh hùng hay nï nhân vt chính ã có tr» em, và em không mong ãi r±ng b¥t cé ai
s½ muÑn i vào gia ình sµn sàng thñc hiÇn cça hÍ. ôi khi, mÙt hay khác có mÙt vt lý
khuy¿t tt, ho·c là khác chçng tÙc, lÛp nÁn ho·c,. Ví då, nhân vt nï chính có thÃ
¿n të mÙt gia ình r¥t ch·t ch½ và thích hãp, trong khi ng°Ýi anh hùng có thà có mÙt danh ti¿ng không rõ ràng,
ho·c thm chí là mÙt tÙi ph¡m. Sñ quan tâm cça câu chuyÇn n±m ß ch× làm th¿ nào nhïng ng°Ýi này r¥t khác nhau
¿n vÛi nhau.
Thông th°Ýng, anh hùng là mÙt lo¡i r¥t nam tính - mÙt cao bÓi, kù s°, ng°Ýi àn ông quân sñ, c°Ûp biÃn,
con b¡c, vv Các nï nhân vt chính th°Ýng là r¥t phå nï, nh°ng có thà có ·c iÃm tomboy ho·c phå nï Ùc thân.
Cô th°Ýng xuyên có mÙt cá tính m¡nh m½ và tính khí và °ãc mô t£ nh° nóng n£y ho·c lía.
MÙt ví då iÃn hình cça hai lo¡i là Rhett Butler và Scarlett O'Hara trong "CuÑn theo chiÁu
Gió ".
G§n nh° t¥t c£ cuÑn tiÃu thuy¿t lãng m¡n s½ chéa mÙt sÑ ch°¡ng trình khuy¿n m¡i à khuy¿n khích ng°Ýi Íc
·t mua sách nhiÁu h¡n. MÑi tình có thà gây nghiÇn, và mÙt sÑ phå nï Íc chúng h§u nh° không
dëng l¡i. MÙt sÑ lãng m¡n là r¥t tÑt b±ng vn b£n, nh°ng a sÑ theo mÙt công théc. ó
B±ng cách này, ng°Ýi Íc luôn luôn bi¿t nhïng gì mong ãi.
Bai vi¿t # 66 Mua s¯m t¡i Trung tâm mua s¯m
T¡i mÙt thÝi gian ß B¯c Mù, h§u h¿t mÍi ng°Ýi i mua s¯m trung tâm thành phÑ trên Main Street. H§u h¿t các
các doanh nghiÇp ã °ãc t¡i trung tâm thË tr¥n. Khi mÍi ng°Ýi b¯t §u sí dång xe ô tô, tuy nhiên,
hÍ chuyÃn i të trung tâm thành phÑ. Theo thÝi gian, h§u h¿t mÍi ng°Ýi sÑng ß vùng ngo¡i ô. CuÑi cùng,
các cía hàng và trung tâm mua s¯m nhÏ °ãc xây dñng ß khu vñc ngo¡i thành. Tuy nhiên, h§u h¿t nhïng cái lÛn
cía hàng là trung tâm thành phÑ.
Tuy nhiên, nh° nhiÁu xe h¡i và nhiÁu h¡n nïa trên các con °Ýng, lái xe và bãi u xe trung tâm thành phÑ ã trß thành mÙt
v¥n Á. Không có ch× cho r¥t nhiÁu xe ô tô u xe trung tâm thành phÑ. MÍi ng°Ýi cing không muÑn
chÑng l¡i l°u l°ãng truy cp trung tâm thành phÑ chÉ Ã i mua s¯m. Vì vy, trong nhïng nm 1950 và 1960, ã có
b¯t §u các trung tâm mua s¯m, trung tâm th°¡ng m¡i ß khu vñc ngo¡i ô và.
Qu£ng tr°Ýng là mÙt hàng cça các cía hàng g¯n liÁn vÛi nhau. Trung tâm mua s¯m th°Ýng là mÙt hàng ôi cça
cía hàng vÛi mÙt mái nhà k¿t nÑi c£ hai hàng. iÁu này có ngh)a là ng°Ýi mua s¯m ã làm t¥t c£ mua s¯m
bên trong. Cía hàng bách hóa lÛn và các cía hàng t¡p hóa th°Ýng là mÙt ph§n cça trung tâm mua s¯m, nh°ng
ã có r¥t nhiÁu cía hàng nhÏ h¡n là tÑt.
Khi b¡n ¿n các trung tâm mua s¯m và i vào trong, nhiÁu ng°Ýi s½ nhn °ãc mÙt giÏ mua hàng. Anh
có thà i bÙ dÍc theo lÑi i, ·t mua hàng cça b¡n trong giÏ hàng. Khi b¡n ã k¿t thúc
mua s¯m, b¡n có thà ©y xe ©y mua s¯m cça b¡n ra xe. Trung tâm mua s¯m cing có
xe ©y ho·c xe ©y à ©y éa con nhÏ cùng.
Có thà có r¥t nhiÁu i bÙ trong mÙt chuy¿n i ¿n trung tâm mua s¯m. Trong thñc t¿, mÙt sÑ ng°Ýi i ¿n trung tâm mua
tp thà dåc. MÙt vòng nía tá quanh khu mua s¯m m×i sÑ tiÁn buÕi sáng khá tÑt
workout. Tuy nhiên, luôn có nhïng n¡i à ngÓi xuÑng khi b¡n c£m th¥y mÇt mÏi.
H§u h¿t các trung tâm mua s¯m có mÙt tòa án thñc ph©m. ây là mÙt khu vñc mß vÛi r¥t nhiÁu bàn gh¿. Th°Ýng
Có hàng tá ho·c nhiÁu h¡n các nhà hàng nhÏ vòng xung quanh tòa án thñc ph©m. Các
cía hàng bách hóa th°Ýng có nhà hàng §y ç kích th°Ûc.
Trung tâm mua s¯m có bãi × xe lÛn. Không giÑng nh° trung tâm thành phÑ, b¡n không ph£i tr£ Ã công viên t¡i trung tâm mua. Trên mÙt
bn rÙn ngày, viÇc tìm ki¿m mÙt không gian g§n gii vÛi các cía hàng có thà là mÙt thách théc.
NhiÁu ng°Ýi i ¿n các trung tâm mua khi thÝi ti¿t x¥u. Khi thÝi ti¿t l¡nh giá, các trung tâm mua
ang bn rÙn. T°¡ng tñ nh° vy, trong thÝi ti¿t mùa hè r¥t nóng, mÍi ng°Ýi i ¿n các trung tâm mua à có °ãc mát m». Các
khí hu có luôn luôn giÑng nhau.
Ng°Ýi ta không i ¿n các trung tâm mua s¯m chÉ Ã mua s¯m. HÍ cing i g·p gá mÍi ng°Ýi. Thông th°Ýng, b¡n
ång vào b¡n bè và hàng xóm. Ng°Ýi già, cing nh° thanh thi¿u niên, ¿n ó Ã
xem b¡n bè. Thông th°Ýng các trung tâm th°¡ng m¡i tài trã các sñ kiÇn ·c biÇt. VÛi r¥t nhiÁu à xem và làm, trung tâm mua là mÙt
phÕ bi¿n n¡i à "treo".
iÁu # 67 Stephen Foster? Mù Nh¡c s)
Tr°Ûc khi ài phát thanh và truyÁn hình, phim £nh và các b£n ghi âm, vui ch¡i gi£i trí th°Ýng mÙt gia ình ho·c
cÙng Óng quan trÍng. MÙt ng°Ýi nào ó trong gia ình có thà ch¡i mÙt nh¡c cå, ho·c mÙt
nh¡c s) khu phÑ s½ ch¡i cho các cuÙc tå hÍp nhÏ. Ngoài ra, s½ có
i du lËch nhóm các nh¡c s), diÅn viên và nhïng chú hÁ, nhïng ng°Ýi s½ i të thË tr¥n này ¿n thË tr¥n khác.
T¡i Hoa Kó th¿ k÷ XIX, mÙt trong nhïng hình théc phÕ bi¿n nh¥t cça gi£i trí
ch°¡ng trình hát rong. Ch¿ Ù nô lÇ da en v«n °ãc phép ß các bang miÁn Nam cho ¿n khi 1865.
Ngay c£ sau ngày ó, cuÙc sÑng cça ng°Ýi da en làm viÇc trong các trang tr¡i lÛn ho·c các Ón iÁn ã làm
không thay Õi nhiÁu. HÍ ã làm céng vt lý lao Ùng trong các l)nh vñc, có kiÃm soát ít h¡n cça hÍ
cuÙc sÑng, và r¥t ít thÝi gian à th° giãn vÛi b¡n bè cça hÍ. Foster, ng°Ýi °ãc sinh ra vào nm 1826, thñc hiÇn
tình hình nÁn cho nhiÁu bài hát cça mình.
NghÇ s) da tr¯ng s½ cÑ g¯ng à t°ßng t°ãng nhïng c£m giác cça ng°Ýi àn ông da en và phå nï làm viÇc trên
các Ón iÁn. HÍ s½ vi¿t các bài hát trong các mô hình ph°¡ng ngï ho·c nói r±ng hÍ
ngh) en nô lÇ °ãc sí dång. Trong nhïng bài hát, nhïng ng°Ýi da en s½ °ãc nói vÁ hÍ
gian khÕ, r¡i vào tình yêu, ch¡i nh¡c và nh£y múa, và cuÑi cùng là già và ch¿t.
S) da tr¯ng s½ bôi en khuôn m·t cça hÍ và hát nhïng bài hát ¿n vÛi khán gi£ da tr¯ng.
HÍ s½ ch¡i nh¡c cå, nh° banjo, guitar, bÑn dây nhÏ
ng°Ýi da en ch¡i th°Ýng xuyên.
Là mÙt cu bé nhÏ, Stephen Foster ã ôi khi °ãc °a ¿n mÙt nhà thÝ en do cha
gia ình cça tôi tÛ màu en, Olivia Pise. Þ ây, ông l§n §u tiên nghe nhïng giai iÇu truyÁn c£m héng riêng cça mình
bài hát. ChÉ có mÙt vài bài hát cça Foster °ãc trñc ti¿p dña trên "Negro spirituals;" nh°ng
nhiÁu bài hát cça ông có sñ ¡n gi£n tñ nhiên và séc m¡nh c£m xúc cça bài hát dân ca.
Thành viên tr» nh¥t cça mÙt gia ình lÛn, Foster ã cho th¥y tài nng âm nh¡c cça mình ß tuÕi tr».
Ông ã thÕi sáo, violin và piano. LÛn lên trong mÙt gia ình kinh doanh nng Ùng,
Stephen ã °ãc dñ ki¿n s½ trß thành mÙt doanh nhân. Và, trong mÙt thÝi gian, ông làm viÇc nh° là mÙt
nhân viên k¿ toán. T¥t c£ thÝi gian r£nh r×i cça mình, tuy nhiên, ã °ãc chi tiêu sáng tác ca khúc.
Foster ã tham dñ ch°¡ng trình hát rong và ã cÑ g¯ng à có °ãc các nghÇ s) hát nhïng bài hát cça mình.
ôi khi nhïng ng°Ýi biÃu diÅn s½ n c¯p bài hát cça mình và xu¥t b£n chúng d°Ûi cça riêng mình
tên. Lut b£n quyÁn ã y¿u và hi¿m khi thñc thi, do ó, mÙt sÑ nhà xu¥t b£n âm nh¡c
chÉ c§n i tr°Ûc và xu¥t b£n mÙt bài hát mà không c§n thanh toán các nh¡c s). KÃ të khi Foster hy vÍng
ki¿m sÑng nh° mÙt nh¡c s), ây là mÙt v¥n Á.
Ca khúc hit §u tiên cça Foster là "Oh Susanna" xu¥t b£n nm 1848. Nó ã trß thành phÕ bi¿n vÛi các
hàng ngàn ng°Ýi àn ông të kh¯p n¡i trên Hoa Kó ang trên °Ýng phía tây ¿n
California vàng cao iÃm nm 1849. Tht không may, nh° là mÙt nhà vn bài hát không rõ, Foster nhn °ãc
không có tiÁn të nhïng bài hát §u tiên cça ông. Ông d°Ýng nh° ã cho hÍ th³ng thëng âm nh¡c
nhà xu¥t b£n, chÉ Ã thi¿t lp danh ti¿ng cça mình.
Foster tên, tuy nhiên, ã sÛm °ãc bi¿t ¿n rÙng rãi, và vào nm 1849 ông ã có thà ç kh£ nng Ã
bÏ sÕ sách k¿ toán, và k¿t hôn vÛi con gái cça mÙt bác s) Pittsburgh. Trong thÝi gian ti¿p theo
nm nm, ông ki¿m °ãc mÙt thu nhp vëa ph£i tÑt të sáng tác. Nm 1851, mÙt cô con gái
Marion ã °ãc sinh ra. Foster ã vi¿t nhiÁu bài hát nÕi ti¿ng nh¥t cça mình vào thÝi iÃm này - "Old Folks t¡i
Home "nm 1851," Old Kentucky Trang chç cça tôi "vào nm 1853, và" Jeanie VÛi Nâu Nâu sáng
Hair "vào nm 1854.
Nhïng khó khn trong hôn nhân cça Foster ã b¯t §u khá sÛm. ây có thà là mÙt ph§n do cça mình
l¡ thói quen làm viÇc. Ông ã tr£i qua nhïng ngày bË khóa trong phòng mình làm viÇc trên các bài hát cça mình. Sau ó, ông
s½ vÙi vàng ra vÛi các vt liÇu cça mình ¿n các cía hàng âm nh¡c Ëa ph°¡ng, có l½ là Ã kiÃm tra
bài hát vÁ b¡n bè cça mình. Ông cing trß thành nhiÁu h¡n và nhiÁu h¡n nïa nghiÇn r°ãu. CuÑi cùng, ông
vã và con gái ã bÏ ông. Foster ch¿t mÙt mình trong mÙt cn nhà rooming vào nm 1864.
Ng°Ýi nhp c° vào Hoa Kó °a các bài hát dân gian truyÁn thÑng cça mình vÛi hÍ. Tuy nhiên,
có r¥t ít bài hát th°Ýng Mù. Foster cung c¥p nhiÁu bài hát
bày tÏ cuÙc sÑng cça th¿ k÷ XIX USA bài hát cça anh ¥y là dÅ hát, và
phÕ bi¿n vÛi g§n nh° t¥t c£ mÍi ng°Ýi. Trong mÙt ý ngh)a nào ó, Foster ã giúp t¡o ra nguÓn gÑc cho ng°Ýi Mù
âm nh¡c phÕ bi¿n.
# 68 Sunday Morning t¡i nhà thÝ
Chç nht là ngày nghÉ, ho·c nía ngày nghÉ, ß B¯c Mù. MÙt sÑ cía hàng có thà °ãc mß,
nh°ng các ngân hàng, vn phòng và các dËch vå cça chính phç th°Ýng óng cía. Chç Nht óng cía có mÙt
Kitô giáo xé. Kitô hïu tin r±ng Chúa Giêsu Kitô ã sÑng l¡i të k» ch¿t sÑng l¡i vào ngày chç nht
buÕi sáng. Vì vy, chç nht °ãc gÍi là "Ngày cça Chúa".
Kho£ng 30 ho·c 35% cça B¯c Mù i nhà thÝ th°Ýng xuyên vào các buÕi sáng chç nht. GiÛi thiÇu
cùng mÙt t÷ lÇ ph§n trm i nhà thÝ th°Ýng xuyên. T¡i các nhà thÝ Giáng Sinh và Phåc Sinh
r¥t §y ç, khi mÍi ng°Ýi chào mëng hai ngày thánh quan trÍng. G§n nh° t¥t c£ mÍi ng°Ýi i
nhà thÝ ít nh¥t ba l§n. HÍ °ãc ría tÙi ho·c chuyên dång nh° mÙt éa tr». H§u h¿t mÍi ng°Ýi
k¿t hôn trong nhà thÝ, và nhiÁu ng°Ýi ang bË chôn vùi sau khi mÙt dËch vå nhà thÝ.
DËch vå Giáo hÙi th°Ýng °ãc tÕ chéc sáng Chç Nht, th°Ýng là vào 11:00 am, m·c dù có
cing có thà cung c¥p dËch vå buÕi tÑi. H§u h¿t các dËch vå kéo dài mÙt giÝ. Måc ích cça hÍ là Ã
thÝ ph°ãng Thiên Chúa và Ã giúp mÍi ng°Ýi tp trung vào niÁm tin tôn giáo và ¡o éc.
DËch vå này °ãc d«n d¯t bßi mÙt måc s°, måc s° hay linh måc, nhïng ng°Ýi th°Ýng cing có v» sau khi ng°Ýi dân
và kinh doanh cça nhà thÝ. ây là måc s° cung c¥p các bài gi£ng, mÙt hai m°¡i phút
nói vÁ mÙt v¥n Á tôn giáo hay ¡o éc. Thông th°Ýng các thành viên tham gia trong dËch vå. HÍ có thÃ
d«n §u ca hát, Íc të Kinh Thánh, c§u nguyÇn cho giáo oàn, m¥t
thu thp, ho·c hành Ùng nh° ng°Ýi h°Ûng d«n ch× ngÓi. H§u h¿t các nhà thÝ cing có mÙt ca oàn, mÙt nhóm cça các ca s)
d«n §u trong viÇc hát các bài thánh ca.
Có r¥t nhiÁu truyÁn thÑng vn hóa k¿t nÑi à i nhà thÝ. Ng°Ýi ta th°Ýng m·c
qu§n áo tÑt nh¥t cça hÍ, và cÑ g¯ng à °ãc vÁ hành vi tÑt nh¥t cça hÍ. Nói chuyÇn ho·c làm cho ti¿ng Ón
nhà thÝ th°Ýng °ãc coi là x¥u. ây là lý do t¡i sao tr» em th°Ýng có mÙt "riêng biÇt cça tr» em
nhà thÝ "ho·c chç nht tr°Ýng hÍc, n¡i hÍ có thà °ãc nhiÁu h¡n nh° nhïng éa tr».
Các dËch vå chç nht là sñ kiÇn hàng tu§n chính t¡i nhiÁu nhà thÝ. Nh°ng ngày nay có
mÙt sÑ l°ãng ngày càng tng lÛn "siêu giáo hÙi" tÕ chéc t¥t c£ các lo¡i ho¡t Ùng
các thành viên cça hÍ. Nhïng nhà thÝ này th°Ýng có các tòa nhà lÛn và mÙt nhân viên lÛn à lp k¿ ho¡ch và
d«n các ho¡t Ùng khác nhau. iÁu này có thà bao gÓm các nhóm c§u nguyÇn, t° v¥n và công tác xã hÙi,
ch°¡ng trình thanh niên, ho¡t Ùng xã hÙi, các sñ kiÇn gây quù, vv ... NhiÁu nhà thÝ lÛn có
phòng tp thà dåc cho các ho¡t Ùng thà thao th°Ýng xuyên.
Óng thÝi, "nhà thÝ" cing trß nên r¥t phÕ bi¿n. ây là nhïng nhÏ
nhóm ng°Ýi g·p nhau t¡i nhà riêng. ôi khi mÙt nhóm s½ g·p nhau trong mÙt ngôi nhà
cho ¿n khi hÍ có tiÁn à mua mÙt nhà thÝ. Nh°ng nhiÁu ng°Ýi nói r±ng hÍ thích à áp éng
nhóm nhÏ. B±ng cách ó, hÍ nhn °ãc à hiÃu bi¿t l«n nhau tÑt h¡n. Sau ó, hÍ c£m th¥y tho£i mái
chia s» các v¥n Á và thành công cça hÍ, và c§u nguyÇn cho nhau. MÙt sÑ ng°Ýi nói r±ng lÛn
nhà thÝ có thà can thiÇp vÛi viÇc g§n gii vÛi Thiên Chúa và các Kitô hïu khác.
Có r¥t nhiÁu khác nhau "th°¡ng hiÇu" cça Kitô giáo. MÇnh giá lÛn nh¥t trong
B¯c Mù là Công giáo La Mã. LÛn khác Kitô giáo "th°¡ng hiÇu" Tân giáo,
, Báp-tít, Ngi Tu§n, Lutheran và Presbyterian. T¥t c£ Áu có h¡i khác nhau
truyÁn thÑng và niÁm tin.
M·c dù trong quá khé, các nhóm này th°Ýng °ãc trong cuÙc xung Ùt vÛi nhau, hôm nay
hÍ th°Ýng hãp tác làm viÇc cùng nhau cho các thành viên và cÙng Óng cça hÍ.
iÁu 69 Ngày LÅ T¡ n
Ngày LÅ T¡ n có mÙt ý ngh)a ·c biÇt Ñi vÛi ng°Ýi Mù. Ngày lÅ ã °ãc °a
cùng të châu Âu bßi nhïng ng°Ýi Ënh c° §u tiên, và không thay Õi r¥t nhiÁu. Nh°ng T¡ n
có mÙt hình d¡ng ·c biÇt ß B¯c Mù. ó là bßi vì T¡ ¡n
tÕ chéc bßi nhïng ng°Ýi Ënh c° hành h°¡ng §u ß Massachusetts nm 1621.
Nhïng ng°Ýi Ënh c° §u tiên të Anh và chúng °ãc gÍi là ng°Ýi Thanh giáo. ây là
bßi vì hÍ muÑn à làm s¡ch tôn giáo nhà n°Ûc cça n°Ûc Anh. HÍ c£m th¥y r±ng các nhà thÝ
quan tâm nhiÁu h¡n vÛi chính trË và h£i quan h¡n so vÛi Thiên Chúa và thÝ ph°ãng. HÍ cing
°ãc gÍi là hành h°¡ng, bßi vì hÍ ã sµn sàng à i du lËch ¿n các n°Ûc khác à thÝ ph°ãng
Thiên Chúa theo cách hÍ muÑn.
Khi chính phç Anh °a mÙt sÑ nhïng ng°Ýi hành h°¡ng trong tù, ph§n còn l¡i rÝi n°Ûc Anh và
i ¿n Hà Lan. T¡i Hà Lan, hÍ có thà có nhà thÝ cça riêng mình.
Tuy nhiên, nó là khó khn à ki¿m sÑng ß ó, và lúc §u hÍ không bi¿t ngôn ngï. Trong
thÝi gian, vua Anh ã hÍc °ãc n¡i hÍ ã cÑ g¯ng à hÍ có bË b¯t giï. Vì vy, hÍ
ngh) ¿n các k¿ ho¡ch khác.
Các nhà lãnh ¡o hành h°¡ng nh° William Brewster ã cÑ g¯ng quyên góp tiÁn à b¯t §u mÙt thuÙc Ëa ß B¯c
Mù. HÍ s½ ph£i vay tiÁn và tr£ l¡i sau. Ba m°¡i thành viên cça
Pilgrim nhà thÝ ß Hà Lan ã bÏ phi¿u à i thuyÁn ¿n Mù vÛi gia ình cça hÍ. Ho#
trß vÁ Anh và thi¿t lp buÓm trên hai tàu, giôAng huyê@n sâm và các Mayflower. Khi
giôAng huyê@n sâm xu¥t hiÇn không thà v°ãt qua ¡i d°¡ng, c£ hai tàu trß l¡i Anh. T¥t c£
nhïng ng°Ýi v«n còn muÑn i thuyÁn ông úc vào Mayflower ra kh¡i vào ngày 06 Tháng Chín nm 1620.
NhiÁu ng°Ýi trong sÑ các hành khách bË bÇnh trong chuy¿n hành trình dài, và mÙt sÑ ã ch¿t. Ho#
g·p ph£i c¡n bão khÑc liÇt bßi vì hÍ ã chèo thuyÁn vào cuÑi mùa gi£i.
Sau 66 ngày, hÍ ã nhìn th¥y bÝ biÃn §y cát cça Cape Cod, ngày nay
Massachusetts. Có b¥t Óng giïa các ng°Ýi hành h°¡ng và nhïng ng°Ýi khác trên con tàu
vÁ nhïng gì Ã làm. Vì vy, §u tiên hÍ ph£i Óng ý vÛi mÙt hình théc phÕ bi¿n cça chính phç, b§u
thÑng Ñc. KÃ të khi mùa ông ang tÛi, hÍ quy¿t Ënh ß l¡i trên tàu cho ¿n mùa xuân.
Kho£ng mÙt nía sÑ nhïng ng°Ýi Ënh c° còn l¡i ã ch¿t trong mùa ông §u tiên ó. Khi Mayflower
i thuyÁn trß l¡i n°Ûc Anh, chÉ có kho£ng 50 ng°Ýi Ënh c° ã rÝi i. G§n mÙt nía trong sÑ này là
tr» em.
Có nhïng ng°Ýi ¤n Ù t¡i bang Massachusetts, nh°ng lúc §u hÍ không thân thiÇn. B¯n tên
nhïng ng°Ýi Ënh c°. Nh°ng mÙt ngày mÙt ¤n Ù thân thiÇn tên là Samoset ¿n thm hÍ. Ông
nói ti¿ng Anh và có thà nói vÛi hÍ nhiÁu iÁu. Ông ã em mÙt ng°Ýi ¤n Ù tên khác
Squanto, cho th¥y hành h°¡ng làm th¿ nào à trÓng ngô. CuÑi cùng, Massosoit tr°ßng cça hÍ
¿n, và ông héa s½ giï quan hÇ hòa bình vÛi nhïng ng°Ýi Ënh c°.
T¥t c£ các mùa xuân và mùa hè nm 1621, ng°Ýi hành h°¡ng ã làm viÇc chm chÉ trong các l)nh vñc. HÍ cing ã hoàn thành
xây dñng nhà ß và nhà kho. Vào mùa thu, hÍ ã r¥t vui mëng khi th¥y r±ng ngô và
rau ã phát triÃn tÑt. HÍ quy¿t Ënh à có mÙt ngày lÅ t¡ ¡n và mÝi hÍ
¤n Ù b¡n bè.
Vào ngày lÅ, Tr°ßng Massosoit i kèm vÛi 90 ng°Ýi ¤n Ù. Có gà tây,
h°¡u thËt và cá Ã n. LÅ kéo dài ba ngày. Khi théc n c¡n kiÇt, ng°Ýi da Ï
i ra ngoài à b¯n chim và Ùng vt.
Các khách hành h°¡ng và ¤n Ù c¡nh tranh trong các cuÙc ua, ¥u vt, trò ch¡i b¯n súng khác. Các
Khách hành h°¡ng gi£i quy¿t các lÝi c§u nguyÇn và t¡ ¡n Thiên Chúa cho viÇc cung c¥p thñc ph©m, n¡i trú ©n, tñ do
tôn giáo và thân thiÇn vÛi ¤n Ù trong vùng ¥t mÛi này.
KÃ të 1621, LÅ T¡ n k÷ niÇm bao gÓm nhïng k÷ niÇm dËp ·c biÇt.
Hôm nay, gà tây, cây nam viÇt qu¥t, chanh, ngô và bí th°Ýng là mÙt ph§n cça bïa n LÅ T¡ n.
T¡i Hoa Kó, Ngày LÅ T¡ n là mÙt ngày lÅ quÑc gia. Nó °ãc tÕ chéc hàng nm
thé nm thé t° trong tháng m°Ýi mÙt.
T¡i Canada, n¡i mà thu ho¡ch sÛm h¡n, LÅ T¡ n °ãc tÕ chéc vào ngày thé hai
Thé Hai cça tháng m°Ýi. LÅ k÷ niÇm luôn luôn bao gÓm t¡ ¡n cho nhïng iÁu tÑt ¹p
mà mÍi ng°Ýi ã nhn °ãc, ·c biÇt là Ñi vÛi thñc ph©m và gia ình. Cùng vÛi iÁu này i
T¡ ¡n bïa n, khi n r¥t nhiÁu iÁu hay.
iÁu 70 Stampede Calgary
"Wild West", nh° chúng ta bi¿t nó të Hollywood miÁn Tây, không kéo dài mÙt thÝi gian dài. Cça nó
chiÁu cao là të kho£ng 1865 ¿n 1885, chÉ có hai m°¡i nm. ¿n nm 1885, ã có °Ýng s¯t
trên các vùng Óng b±ng, hàng rào ã °ãc xây dñng xung quanh các trang tr¡i và tr¡i chn nuôi và lawmen
Lookout cho b¥t kó gây rÑi. Không chÉ vy, nh°ng nm 1885, g§n nh° t¥t c£ nhïng con trâu có
bË gi¿t, và h§u h¿t cça ng°Ýi da Ï ã ·t phòng.
V«n là "Wild West ã chi¿m °ãc trí t°ßng t°ãng cça công chúng Íc. Con trâu ci
thã sn và ¤n Ù trinh sát, Buffalo Bill Cody, ã quy¿t Ënh tn dång lãi th¿ cça sñ nÕi ti¿ng cça mình nh° là mÙt
cao bÓi. Vào nm 1883, ông ã tÕ chéc "cça Buffalo Bill Wild West Show," và i l°u diÅn B¯c Mù
và châu Âu.
Alberta, Ca-na-a ã là ph§n cuÑi cùng cça phía tây ci à °ãc gi£i quy¿t. Tuy nhiên, nm 1912,
Chn nuôi gia súc ã °ãc thay th¿ b±ng nông nghiÇp. Thành phÑ Calgary ã °ãc chính nó trß thành mÙt
trung tâm th°¡ng m¡i và công nghiÇp. Old-giÝ nhìn l¡i th°¡ng yêu à ngày tuÕi cça
cao bÓi và ¤n Ù.
Nm 1908, Wild West Brothers Miller 'HiÃn thm Calgary. MÙt trong nhïng chàng cao bÓi, Guy
Weadick, nói chuyÇn vÛi doanh nghiÇp Ëa ph°¡ng vÁ viÇc °a trên mÙt rodeo và ph°¡ng Tây hiÇn hoang dã.
CuÑi cùng, bÑn doanh nhân Calgary °a lên $ 25.000 m×i à tài trã cho sñ kiÇn.
Weadick là mÙt nhà tÕ chéc tÑt. Ông qu£ng cáo trên toàn n°Ûc Mù và phía tây Canada
cao bÓi và rodeo-ng°Ýi i tÛi. Và vÛi 25.000 USD tiÁn th°ßng, nhïng ng°Ýi ¿n të
n¡i xa xôi nh° Mexico. Weadick ã có thà thuy¿t phåc chính phç Canada à cho
mÙt sÑ l°ãng lÛn ng°Ýi ¤n Ù Ã ·t phòng cça hÍ tham dñ. Trong thñc t¿, ¤n Ù là mÙt lÛn
mÙt ph§n cça ch°¡ng trình.
Các sñ kiÇn rodeo chính ng°#a r°@ng c°ái, bareback c°ái ng°#a r°@ng c°ái, phå nï,
chÉ ¡o roping và bulldogging. Nhïng sñ kiÇn này dña trên nhïng iÁu mà làm viÇc cao bÓi
thñc sñ làm. Nh°ng à làm cho hÍ khó khn h¡n, ngña ·c biÇt bucking ã °ãc °a in MÙt
con ngña tên là Cyclone ch°a bao giÝ °ãc c°ái dài bßi b¥t cé ai. Ông ã ném 127 ng°Ýi i
trong mÙt hàng.
H§u h¿t nhïng chàng cao bÓi rodeo ¿n të Hoa Kó - të Wyoming, Oregon,
Oklahoma, Colorado và Arizona. Nh°ng cing có nhïng chàng cao bÓi Canada và mÙt sÑ
Canada ¤n Ù c¡nh tranh.
Con trai cça Nï hoàng Victoria, Công t°Ûc xé Connaught, là marshal lÛn. NhiÁu chàng cao bÓi
c°ái ngña tÑt, nh°ng không ai có thÃ ß l¡i trên Cyclone. Vào ngày thé sáu và cuÑi cùng, các cn cé
bùn të m°a, và nhïng con ngña ti¿p tåc bË tr°ãt. Cyclone thoát khÏi xí lý cça mình và
ch¡y xung quanh theo dõi. Ñi vÛi cuÙc thi này Bronco c°ái cuÑi cùng, cça ng°Ýi lái Cyclone s½ là Tom
Ba Ngôi. Ba Ngôi là mÙt ¤n Ù Máu të miÁn Nam Alberta. Khi Ba
Ng°Ýi lên Cyclone, con ngña s½ nuôi lên, sau ó lao §u xuÑng à ném
rider. Cyclone ã hành Ùng nh° thà nó s½ lt Õ vÁ phía sau, nh°ng Ba Ngôi treo
vào. Sau ó, nó ném vÁ phía tr°Ûc vÛi §u cça nó g§n nh° ch¡m ¥t. Sau mÙt tñ nhiên
i xe vài phút, c¡n bão b¯t §u mÇt. Các th©m phán tuyên bÑ Tom Ba Ngôi
ng°Ýi chi¿n th¯ng cça sñ kiÇn ng°#a r°@ng bucking. Ba Ngôi là Canada duy nh¥t à giành chi¿n th¯ng mÙt
sñ kiÇn lÛn ó Stampede Calgary §u tiên vào nm 1912.
Hôm nay, Calgary Stampede ti¿p tåc là rodeo lÛn nh¥t và hiÃn thË miÁn Tây hoang dã
B¯c Mù. Nó có r¥t nhiÁu sñ kiÇn mÛi và các iÃm h¥p d«n và v«n thu hút rodeo tÑt nh¥t
tay ua të kh¯p B¯c Mù.
iÁu 71 Tråc xu¥t cça các Acadians
LËch sí cça châu Mù, të khám phá cça hÍ bßi Columbus cho ¿n khi thành lp
quÑc gia hiÇn ¡i, ã °ãc cuÙc ¥u tranh giïa các c°Ýng quÑc châu Âu lÛn nh¥t và
ph§n giàu nh¥t cça các châu låc. ·c biÇt, Anh và Pháp ã m¥t
kiÃm soát cça h§u h¿t cça B¯c Mù. NhiÁu bi kËch và th£m hÍa ã ánh d¥u cuÙc xung Ùt này,
nh°ng ít ai °ãc nh° dñng hình tim nh° viÇc tråc xu¥t các Acadians nm 1755.
"Acadia" Á cp ¿n nhïng gì ang có bây giÝ các tÉnh Hàng h£i Canada - New Brunswick,
Prince Edward Island và Nova Scotia. Nm 1605, mÙt oàn thám hiÃm Pháp d°Ûi De Monts
Champlain thành lp mÙt khu Ënh c° nông nghiÇp t¡i Port-Royal ngày nay Nova
Scotia. M·c dù thuÙc Ëa Port-Royal và ã thành công r¥t h×n hãp, ã có mÙt
tng d§n gi£i quy¿t Pháp thông qua các th¿ k÷ XVII. By 1710,
Pháp, ho·c Acadia, dân sÑ ã lên tÛi 2.100.
Nm 1710, Port-Royal gi£m ti¿ng Anh, và HiÇp °Ûc Utrecht nm 1713 ã xác nhn Anh
quyÁn sß hïu cça Nova Scotia và New Brunswick. Theo hiÇp °Ûc này, Acadians, ó là
C° dân nói ti¿ng Pháp, °ãc phép ß l¡i ho·c rÝi khÏi ¥t n°Ûc khi hÍ hài lòng.
a sÑ c° dân cça Acadia Pháp và v«n còn bË £nh h°ßng bßi
các ¡i lý të Pháp và Quebec. iÁu này r¥t áng nghi ngÝ lòng trung thành cça hÍ vÛi n°Ûc Anh trong thÝi gian
cça chi¿n tranh. Philipps Ñc ã cÑ g¯ng à có °ãc các Acadians à tuyên thÇ trung thành vÛi
King George cça n°Ûc Anh. Và Philipps ã có thà nm 1729 à có °ãc nhïng ng°Ýi Ënh c° Pháp
Óng ý vÛi mÙt lÝi thÁ sía Õi, vÛi sñ hiÃu bi¿t r±ng hÍ s½ không ph£i chi¿n ¥u
chÑng Pháp và các Óng minh ¤n Ù.
Các Acadians éng trung lp trong cuÙc giao tranh giïa Anh và Pháp trong 1744-45
ß Nova Scotia. Nm 1749, ng°Ýi Anh ã thi¿t lp mÙt thç ô mÛi cho Nova Scotia Halifax,
và b¯t §u à mang l¡i Ënh c° nói ti¿ng Anh. Bßi vì các mÑi e dÍa të ng°Ýi Pháp và
¤n Ù, h§u h¿t nhïng ng°Ýi Ënh c° v«n g§n Halifax.
CuÙc giao tranh cça Anh vÛi Pháp và ¤n Ù v«n ti¿p tåc, và mÙt cuÙc chi¿n tranh mÛi giïa Pháp
và Anh ã °ãc ti¿p cn. ThÑng Ñc Lawrence ã quy¿t Ënh r±ng ó là thÝi gian à gi£i quy¿t các
Acadia câu hÏi. Ông ã ra lÇnh Acadians ho·c là Ã tuyên thÇ không ç tiêu chu©n
trung thành vÛi n°Ûc Anh, ho·c ph£i Ñi m·t vÛi sñ tråc xu¥t khÏi thuÙc Ëa. Vào thÝi iÃm ó, nm 1755, có
quân Ùi và tàu të New England trong khu vñc, và nó có v» giÑng nh° mÙt c¡ hÙi
thÝi gian làm tròn Acadians và tàu chúng ra.
Khi Acadians të chÑi à có nhïng lÝi tuyên thÇ mà có thà buÙc hÍ ph£i chi¿n ¥u chÑng l¡i
Pháp, ng°Ýi Anh làm tròn lên kho£ng 6.000 trong sÑ 8.000 Acadians, Ñt nhà cça hÍ,
và vn chuyÃn chúng i ¿n các thuÙc Ëa cça Anh Virginia, Carolina, và nh° xa nh°
miÇng cça sông Mississippi. MÙt sÑ tàu vn t£i bË chìm, ch¿t uÑi t¥t c£ các ngày
çi, và các Acadians ch¿t vì bÇnh tt và khó khn.
KÃ të khi lÇnh tråc xu¥t không ¿n të London, nó ã °ãc gãi ý r±ng
ThÑng Ñc Lawrence có lý do cá nhân à tråc xu¥t. Ông có thà 㠰ãc tham lam
Ñi vÛi ¥t và tài s£n bË tËch thu të Acadians. Nhïng ng°Ýi khác nói r±ng có
sñ sã hãi thñc sñ cho vË trí ti¿ng Anh ß B¯c Mù, và Lawrence chÉ
b£o vÇ lãi ích cça thuÙc Ëa.
Acadians v«n sÑng trong Hàng h£i Canada ngày hôm nay. G§n 2.000 ch¡y trÑn vào rëng và l£ng tránh
làm tròn lên. 2.000 Acadians khác sau ó trß vÁ të l°u vong à có nhïng lÝi thÁ
trung thành.
NhiÁu câu chuyÇn ã °ãc kà vÁ n×i khÕ cça hÍ. MÙt câu chuyÇn có liên quan nh° th¿ nào vào nhïng ngày cça mình
ám c°Ûi, chú rà ã bË b¯t giï bßi ng°Ýi Anh và vn chuyÃn të thuÙc Ëa. Cça ông
cô dâu lang thang trong nhiÁu nm thông qua các thuÙc Ëa Mù cÑ g¯ng à tìm th¥y anh ta. CuÑi cùng,
khi cô ã già, th¥y ông lúc lâm chung. Cú sÑc cça viÇc tìm ki¿m anh ta, và
ch¿t, nhanh chóng gây ra cái ch¿t cça cô. ây là câu chuyÇn cça bài th¡ cça Henry W. Longfellow
"Evangeline".
iÁu # 72 The Everglades Florida
Nam Florida tr£i dài vÁ phía nam, cách chia ¡i Tây D°¡ng të VËnh Mexico.
Tr£i dài phía nam h¡n nïa là Florida Keys. Nhïng hòn £o san hô là cñc nam
mÙt ph§n cça Hoa Kó.
Vì h§u h¿t ß miÁn nam Florida là g§n vÛi mñc n°Ûc biÃn, nó là r¥t §m l§y. Sñ nÕi ti¿ng
Everglades là vùng ¥t ngp n°Ûc n¡i cÏ cao và chùm cây phát triÃn. MÙt ph§n cça nhïng
§m l§y ã °ãc t°Ûi ç n°Ûc Ñi vÛi ¥t nông nghiÇp. ¥t r¥t phong phú và thË tr°Ýng làm v°Ýn là
mÙt ho¡t Ùng quan trÍng.
The Everglades v«n còn quá ©m °Ût s½ °ãc sí dång cho nông nghiÇp. The Everglades là mÙt
"Dòng sông cÏ". Các khu vñc n°Ûc sâu h¡n bË ©m °Ût quanh nm, nh°ng các hÓ nông c¡n kiÇt
trong mùa khô. MÙt sÑ n°Ûc ã °ãc x£ ra cho måc ích nông nghiÇp,
làm cho máy s¥y Everglades. Tuy nhiên, cách tÑt nh¥t à i du lËch trong khu vñc này là
airboats. Nhïng thuyÁn cao có thà i qua n°Ûc và buÓm trên cåm cÏ.
Bên c¡nh nhïng cánh Óng cÏ °Ût, miÁn nam Florida có khu vñc nhÏ h¡n cça rëng nhiÇt Ûi. Nhïng
khu vñc cây g× céng °ãc gÍi là võng, và hÍ ang có phong phú trong Ýi sÑng thñc vt và Ùng vt.
Cùng nhiÁu bÝ biÃn là nhïng cây rëng ngp m·n, cung c¥p lun cé » tréng quan trÍng
cho các loài chim hoang dã.
The Keys Florida kéo dài 200 d·m të Miami vÁ phía tây nam. Nhïng hòn £o nhiÇt Ûi ß
khí hu. ánh b¯t cá và du lËch là nhïng ngành công nghiÇp quan trÍng.
Do tính ch¥t cn nhiÇt Ûi, Ýi sÑng Ùng vt và thñc vt ß miÁn nam Florida khác
të các bÙ phn khác cça USA Ùng vt ·c tr°ng là nhïng con cá s¥u và cá s¥u. Cá s¥u
thích n°Ûc ngÍt và th°Ýng sÑng nÙi Ëa, trong khi cá s¥u sÑng ß n°Ûc m·n dÍc theo
áo khoác. C£ hai loài Ùng vt °ãc coi là nguy hiÃm. ¥u vt cá s¥u °ãc coi là mÙt môn thà thao
ding c£m hay liÁu l)nh.
Có l½ Florida là nÕi ti¿ng nh¥t cho các loài chim cça nó. T¡i mÙt thÝi gian, nhiÁu loài g§n nh°
tuyÇt chçng. Lông dài cça hÍ ã °ãc sí dång trên mi cça phå nï. Bây giÝ lut pháp b£o vÇ chúng.
Florida có ít nh¥t sáu loài diÇc, diÇc tr¯ng nhiÁu, cò g×, ibises tr¯ng và
chim cÑc. ·c iÃm Florida chim là gallinule tím, anhinga, limpkin,
chim hÓng h¡c và spoonbills coA sAc hô@ng. NhiÁu ng°Ýi trong sÑ nhïng con chim này là áng chú ý vì kích th°Ûc cça chúng,
t¡o màu và thói quen thú vË.
Ùng vt áng chú ý bao gÓm con nai chính, mÙt d¡ng thu nhÏ cça con nai uôi tr¯ng. Có
cing Panthers ho·c báo s° tí, mèo rëng, §m l§y thÏ, sóc ngp m·n, uôi tròn
chuÙt x¡ và lãn biÃn.
°¡ng nhiên, các Everglades là n¡i sinh sÑng cça nhiÁu loài bò sát. R¯n °ãc phÕ bi¿n c£ n°Ûc
r¯n và các loài ¥t. Có bÑn giÑng Ùc. C£ ¥t ai và rùa biÃn
r¥t nhiÁu và th±n l±n là khá phÕ bi¿n.
Câu cá là mÙt ngành công nghiÇp lÛn. Thà thao ng° dân i biÃn trong tìm ki¿m danh hiÇu, ch³ng h¡n nh°
marlin, cá cÝ và tarpon. Cá nhÏ h¡n °ãc ánh b¯t th°¡ng m¡i. Thà thao cá n°Ûc ngÍt
bao gÓm bass và gar.
Sau nhiÁu thp k÷ làm viÇc à b£o vÇ các loài Ùng vt và thñc vt cça Everglades,
khu vñc cuÑi cùng ã trß thành mÙt công viên quÑc gia vào nm 1947. Nó là công viên lÛn thé ba ß U.S.A.
bao gÓm mÙt và mÙt nía triÇu m«u Anh. Trong công viên sÑng 300 lo¡i chim, 30 lo¡i
Ùng vt có vú, 65 lo¡i bò sát và l°áng c°, và g§n 1.000 loài hoa
thñc vt. T¥t nhiên, nó là mÙt iÃm thu hút du lËch lÛn.
iÁu # 73 The Great Walls cça Trung QuÑc
Great Wall cça Trung QuÑc nÕi ti¿ng ß B¯c Mù, và nhiÁu khách du lËch muÑn
i du lËch ß ó. Tuy nhiên, h§u h¿t ng°Ýi Mù B¯c không bi¿t r¥t nhiÁu vÁ Trung QuÑc
lËch sí. iÁu ó ang thay Õi bây giÝ, khi Trung QuÑc ang trß thành mÙt chç Á quan trÍng à nghiên céu trong
Tây.
Các cÙng Óng Ënh c° cça Trung QuÑc là måc tiêu cho các cuÙc t¥n công du måc kà të l§n §u tiên. Ñi vÛi
ph§n lÛn lËch sí ban §u cça nó, Trung QuÑc ã không hoàn toàn thÑng nh¥t. Tuy nhiên, Shih Huang, ng°Ýi ã ch¿t trong
210 TC, thÑng nh¥t c£ n°Ûc. Sau ó, ông thi¿t lp vÁ b£o vÇ Trung QuÑc të ph°¡ng B¯c
ng°Ýi du måc. D°Ýng nh° ch¯c ch¯n r±ng ã có nhïng béc t°Ýng phòng thç ß phía b¯c tr°Ûc khi. Tuy nhiên,
Shih Huang ã có mÙt béc t°Ýng °ãc xây dñng trên toàn bÙ phía b¯c cça Trung QuÑc. Béc t°Ýng phòng thç
kéo dài g§n 2.000 d·m và có 25.000 tháp. Béc t°Ýng nh° vy r¥t tÑn kém
à xây dñng. HÍ còn yêu c§u mÙt sÑ l°ãng r¥t lÛn cça nam giÛi à xây dñng chúng, và sau ó à b£o vÇ
hÍ.
M·c dù vy, Great Wall không ngn ch·n cuÙc xâm l°ãc du måc hoàn toàn. Không lâu sau khi Shih
Cái ch¿t cça Huang, mÙt bÙ tÙc °ãc gÍi là ng°Ýi Hun v°ãt qua béc t°Ýng. Hoàng ¿ Hu Ti,
mß rÙng quyÁn lñc cça Trung QuÑc v°ãt ra ngoài béc t°Ýng, ánh b¡i chúng.
Th¿ k÷ sau ó, quân Mông CÕ ß phía b¯c cça Trung QuÑc °ãc thÑng nh¥t d°Ûi Thành Cát T° Hãn. Các
Mông CÕ t¥n công Trung QuÑc, HÑt T¥t LiÇt, cháu nÙi cça Thành Cát T° Hãn, ã trß thành ng°Ýi §u tiên không
Hoàng ¿ cça Trung QuÑc Trung QuÑc nm 1279. CuÑi cùng, Trung QuÑc nÕi lo¡n và lt Õ cça hÍ
Mông CÕ cai trË. Tuy nhiên, ng°Ýi Mông CÕ v«n còn là mÙt mÑi e dÍa. Nm 1449, hÍ ã phá hçy mÙt
Ùi quân Trung QuÑc và b¯t giï Hoàng ¿.
Great A Wall mÛi °ãc b¯t §u à giï cho ng°Ýi Mông CÕ. ây là béc t°Ýng mà khách du lËch ghé thm
ngày hôm nay và °ãc hình trên tem Trung QuÑc. Xây dñng ti¿p tåc trong 200 nm.
Trong khi mÙt sÑ bÙ phn ã °ãc xây dñng cça trái ¥t óng gói, nhiÁu béc t°Ýng °ãc xây b±ng g¡ch, á
và Ñng Õ nát. ây là lý do t¡i sao nó ã Ã lâu. á ã °ãc khai thác vt liÇu, và viên g¡ch nung và
thñc hiÇn cho trang web. Ng°Ýi lao Ùng, nông dân, binh lính và bÍn tÙi ph¡m ã bË buÙc ph£i làm viÇc trên
t°Ýng. Pháo ài, tháp canh lÛn và nhÏ và c©n thn b£o vÇ béc t°Ýng. G§n mÙt
triÇu binh s) Ón trú dÍc theo nó.
Các hu vÇ Trung QuÑc sáng cháy khi k» thù ã °ãc nhìn th¥y. Nhïng chùm khói và
chåp pháo nói r±ng k» thù ang ti¿n tÛi và có bao nhiêu. By 1644,
t°Ýng mÛi ã g§n nh° hoàn thành.
Cùng nm ó, tuy nhiên, trong mÙt cuÙc nÕi dy lt Õ Hoàng ¿. CuÙc nÕi dy là
mÙt ph§n do thu¿ cao yêu c§u ph£i tr£ tiÁn cho béc t°Ýng. Ng°Ýi àn ông mÝi cça Hoàng ¿
bÙ l¡c du måc Mãn Châu à i qua cía ß trên t°Ýng à giúp ·t xuÑng
nÕi lo¡n. Mãn Châu, nh°ng hÍ ß l¡i, và cai trË Trung QuÑc suÑt m¥y trm nm.
KÃ të khi ng°Ýi Mãn Châu cai trË c£ phía b¯c và phía nam cça béc t°Ýng, hÍ không quan tâm vÁ
duy trì nó. Ph§n R¥t nhiÁu ng°Ýi r¡i vào c£nh hoang ph¿, và mÙt sÑ hoàn toàn bi¿n m¥t. Hôm nay
ph§n còn l¡i là mÙt iÃm thu hút du lËch lÛn. Great Wall cça Trung QuÑc là mÙt trong nhïng
kó quan cça th¿ giÛi. Thm chí n¿u nó không thñc sñ thành công trong måc ích cça viÇc giï các
phía b¯c dân du måc ra khÏi Trung QuÑc.
iÁu 74 Internet
Làm viÇc máy tính §u tiên vào nhïng nm 1950 và 1960 là máy máy tính lÛn lÛn. Trong
mÙt sÑ cách, hÍ giÑng nh° các máy tính lÛn. Chính phç Mù, quân Ùi
và các doanh nghiÇp và các tÕ chéc sí dång chúng cho các nhiÇm vå cå thÃ. Ví då, hÍ có thÃ
°ãc sí dång à xí lý biên ch¿.
Nh° sí dång cho các máy tính ã °ãc tìm th¥y, sñ c§n thi¿t à chuyÃn dï liÇu të mÙt máy tính
khác ã trß thành mÙt mÑi quan tâm. Nm 1969, chính phç Mù tài trã mÙt ch°¡ng trình à khám phá
cách cho các máy tính à truyÁn dï liÇu qua °Ýng dây iÇn tho¡i. Internet §u tiên °ãc t¡o ra
vÛi bÑn máy tính liên k¿t vÛi nhau.
T¥t nhiên, sí dång máy tính tng v°ãt quá mong ãi cça b¥t kó ai. Tiêu chu©n khi ó
phát triÃn mô t£ cách dï liÇu °ãc chuyÃn giao giïa các máy tính. MÙt chung
ngôn ngï cho các lÇnh và truyÁn thông xu¥t hiÇn. iÁu hành các ch°¡ng trình nh°
MS-DOS, UNIX, Macintosh và Windows ra Ýi.
Internet nhanh chóng mß rÙng v°ãt ra ngoài chính phç và sí dång quân sñ. Các máy tính ã trß thành
theo m«u cça máy tính. TÕ chéc t° nhân óng vai trò máy chç cho viÇc sí dång Internet. Xung quanh
Nm 1982, có 213 máy chç, nm 1986, ã có 2.300, ngày hôm nay, có hàng triÇu.
Vai trò cça máy tính mß rÙng mÙt cách nhanh chóng mà Liên Xô, ã khuy¿n khích
sí dång máy tính, tìm th¥y chính nó l¡i phía sau bßi Ph§n USA lý do cho sñ såp Õ cça
Liên bang Xô vi¿t vào nm 1989 r±ng hÍ ã r¡i quá xa phía sau Hoa Kó cao
khu vñc công nghÇ cao à b¯t kËp.
MÙt trong nhïng éng dång phÕ bi¿n nh¥t cça máy tính là th° iÇn tí, ho·c e-mail. B¡n có thà gíi
mÙt lá th° b±ng máy tính qua Internet b¥t cé n¡i nào trên th¿ giÛi trong vài giây ho·c ít h¡n. Và nó
không chi phí b¥t cé iÁu gì thêm. Dï liÇu có thà °ãc chuyÃn giao lÛn kho£ng cách g§n
ngay lp téc.
MÙt sí dång Internet lÛn là World Wide Web. Trong nhïng ngày §u, t¥t c£ các trang web
vn b£n chÉ. Trong nhïng nm 1990, nó ã trß thành có thà t¡o các trang web t°¡ng tác và a ph°¡ng tiÇn.
Ph°¡ng tiÇn t°¡ng tác ng°Ýi Íc có thà nh¥p chuÙt vào các m·t hàng trên trang web và nhn °ãc nhiÁu h¡n
thông tin. HÍ cing có thà giao ti¿p trñc ti¿p vÛi chç sß hïu trang web. a ph°¡ng tiÇn
có ngh)a là trang web ã không có vn b£n còn chÉ. HÍ cing có thà có Ó hÍa,
phim / video, và âm thanh. iÁu này ã giúp bi¿n máy tính vào gi£i trí phÕ bi¿n.
Ngày nay, ng°Ýi bÏ ra hàng giÝ m×i ngày l°Ût net. Tuy nhiên, có mÙt sÑ
v¥n Á. Ñi vÛi mÙt sÑ ng°Ýi, máy tính gây nghiÇn. NhiÁu doanh nghiÇp ang cÑ g¯ng
kiÃm soát các nhân viên sí dång net trong giÝ làm viÇc. KÃ të khi Internet bao gÓm chÉ
vÁ t¥t c£ các lo¡i thông tin, không ph£i t¥t c£ cça nó là tÑt. B¡n có thà tìm th¥y các h°Ûng d«n vÁ làm th¿ nào Ã
mÙt tên tÙi ph¡m ho·c khçng bÑ. Có nghÇ s) lëa £o nhïng ng°Ýi muÑn n gian tiÁn cça b¡n.
Ngoài ra còn có tích cñc, nhân viên bán hàng nÙi dung khiêu dâm, ch°a kà ¿n nhïng ng°Ýi muÑn
gi¿t máy tính cça b¡n vÛi virus.
Kà të khi Internet không quy Ënh ch·t ch½, ó là ng°Ýi dùng cá nhân à theo dõi máy tính
nghi théc. Cha m¹ c§n ph£i giám sát con em mình sí dång m¡ng. M·c dù Internet
có mÙt sÑ nh°ãc iÃm, nhiÁu ng°Ýi nhìn th¥y l°Ûi là mÙt trong nhïng phát minh v) ¡i nh¥t cça
hiÇn ¡i l§n.
# 75 Planetarium
T¥t c£ xung quanh ng¯m th¿ giÛi là mÙt ho¡t Ùng phÕ bi¿n. B§u trÝi êm sáng lên vÛi các ngôi sao là mÙt trong nhïng
trong nhïng c£nh ¥n t°ãng nh¥t trong tñ nhiên. Bên c¡nh v» ¹p tñ nhiên cça nó, ng°Ýi ta chÉ hÍc
b§u trÝi êm vì nhiÁu lý do. MÙt sÑ ng°Ýi tin r±ng hÍ có thà Íc trong t°¡ng lai trong các ngôi sao.
Nhïng ng°Ýi khác ngh) r±ng các ngôi sao £nh h°ßng ¿n thÝi ti¿t, trong khi mÙt sÑ ng°Ýi thÝ ph°ãng các ngôi sao
và các hành tinh.
Có mÙt v¥n Á vÛi ng¯m. N¿u êm åc, ng°Ýi trên m·t ¥t không thÃ
th¥y nhïng ngôi sao, cing thÝi ti¿t x¥u làm cho bên ngoài vào ban êm không tho£i mái. Bên c¡nh ó, không
mÍi ng°Ýi Áu muÑn ß l¡i muÙn vào ban êm.
Vi trå là mÙt gi£i pháp lý t°ßng cho t¥t c£ nhïng v¥n Á này. Thiên vn th°Ýng là mÙt lÛn
mái vòm °ãc xây dñng. Nó ã ngÓi nh° mÙt nhà hát. Ch°¡ng trình ß ây là mÙt ch°¡ng trình sao. MÙt
·c biÇt chi¿u ném mÙt hình £nh cça b§u trÝi êm trên tr§n nhà cça vi trå,
nhà hát. GiÑng nh° mÙt máy chi¿u phim, máy chi¿u hình vi trå có thà hiÃn thË mÙt liên tåc
thay Õi ch°¡ng trình. Nó có thà hiÃn thË nh° th¿ nào các ngôi sao nhìn ngay bây giÝ, làm th¿ nào hÍ nhìn hàng ngàn
nm tr°Ûc ây, và làm th¿ nào hÍ s½ xem xét trong t°¡ng lai.
Cung thiên vn có thà °ãc c£ hai gi£i trí và giáo dåc. Các em hÍc sinh có thà i hÍc
vÁ chín hành tinh cça hÇ m·t trÝi, ho·c vÁ các nhóm khác nhau cça các ngôi sao.
Cung thiên vn có thà d¡y b¡n làm th¿ nào à tìm th¥y các ngôi sao và các hành tinh khi b¡n ang ra
vào ban êm. Cing có thà chi¿u m¡nh m½ vÁ nhïng thay Õi cça vi trå theo thÝi gian.
ây cing là mÙt cách à xem hiÇn t°ãng ·c biÇt, nh° sao chÕi Halley, mà chÉ xu¥t hiÇn
mÙt l§n trong Ýi.
Cung thiên vn cing có thà hiÃn thË nh° th¿ nào ng°Ýi cÕ ¡i xem b§u trÝi. Måc Óng, sÑng
d°Ûi b§u trÝi, t°ßng t°ãng r±ng nhóm các ngôi sao ¡i diÇn cho nhïng ng°Ýi tuyÇt vÝi và r¥t lÛn
Ùng vt. Câu chuyÇn °ãc cho bi¿t vÁ các chòm sao. ôi khi, câu chuyÇn gi£i thích
ng°Ýi ho·c Ùng vt ã trß thành sao. Ví då, t¡i sao Orion, ng°Ýi thã sn hùng m¡nh, là
uÕi theo Taurus Bull. Thiên vn có thà chi¿u nhïng con sÑ trên màn hình cça hÍ.
HÍ cing có thà tng tÑc Ù thay Õi ß trên trÝi. Ph£i m¥t kho£ng 28 ngày Ñi vÛi m·t trng
i qua t¥t c£ các giai o¡n cça nó. Thay Õi trong m·t trng, ho·c ánh n¯ng m·t trÝi, có thà °ãc hiÃn thË mÙt cách dÅ dàng.
Cung thiên vn cing có thà hiÃn thË trên b§u trÝi nhïng gì xu¥t hiÇn trong mÙt ph§n khác cça th¿ giÛi. Ho#c
cách nó xu¥t hiÇn trên mÙt sñ kiÇn lËch sí nÕi ti¿ng.
HiÇn t°ãng ·c biÇt trên trÝi, ch³ng h¡n nh° mÙt trn m°a sao bng, cing có thà °ãc chéng minh.
Nhïng iÁu ó chÉ xu¥t hiÇn hi¿m khi trên b§u trÝi thñc sñ có thà °ãc hiÃn thË m×i êm. Vi trå là
th°Ýng quan tâm à °a vào ch°¡ng trình ·c biÇt à giï cho khán gi£ cça nó trß l¡i. Kà të khi
trÝi luôn chuyÃn Ùng và thay Õi, có không thi¿u các ý t°ßng
lp trình viên.
iÁu 76 cça Alexander Graham Bell
ThÝi gian Victoria là mÙt thÝi gian nhiÁu phát minh mÛi. Khám phá tr°Ûc ó, ch³ng h¡n nh°
Ùng c¡ h¡i n°Ûc, cánh qu¡t vít, séc m¡nh cça iÇn, và kh£ nng gíi
tin nh¯n dÍc theo dây, bây giÝ ã °ãc áp dång cho cuÙc sÑng hàng ngày. Nhà phát minh nh° Thomas
Edison và Nicholas Tesla ã khám phá ph°¡ng pháp mÛi cho công su¥t khai thác iÇn. MÙt sÑ
nhïng khám phá v) ¡i nh¥t ã °ãc thñc hiÇn bßi Alexander Graham Bell.
Bell °ãc sinh ra ß Scotland vào nm 1847. C£ hai cha và ông nÙi d¡y bài phát biÃu
ph°¡ng pháp và làm viÇc vÛi tr» em câm i¿c. Alexander cing quan tâm ¿n iÁu này
làm viÇc, ·c biÇt là khi m¹ cu ã g§n nh° i¿c. Alexander hai anh em ã ch¿t vì
bÇnh lao, và b£n thân ông bË nhiÅm bÇnh, vì vy cha m¹ quy¿t Ënh rÝi khÏi
Scotland cho khí hu khô hanh khÏe m¡nh,. HÍ chuyÃn tÛi Brantford, Ontario, Canada, và
sÑng trong mÙt ngôi nhà rÙng rãi tho£i mái, nhìn ra sông Grand. Hôm nay, Bell
Homestead là mÙt b£o tàng lËch sí thu hút du khách të kh¯p n¡i trên th¿ giÛi.
Vào thÝi iÃm ó, Canada ã không có nhiÁu c¡ hÙi kinh doanh, do ó, Alexander ã tìm th¥y mÙt
bài phát biÃu công viÇc gi£ng d¡y ß Boston, Mù Tuy nhiên, ông trß vÁ Brantford m×i mùa hè. Trong
Boston, Bell k¿t hôn vÛi mÙt sinh viên khi¿m thính cça mình. Cha-trong-pháp lut cho r±ng có
là nhïng c¡ hÙi kinh doanh tÑt trong viÇc phát minh ra các thi¿t bË thông tin liên l¡c. Chuông sÛm
ã phát triÃn mÙt ph°¡ng pháp à gíi nhiÁu h¡n mÙt iÇn báo tin nh¯n cùng mÙt lúc.
Trong khi làm viÇc vào viÇc c£i thiÇn iÇn báo, Bell và trã lý cça ông, Thomas Watson, °ãc tìm th¥y
mÙt cách à gíi ti¿ng nói cça con ng°Ýi qua dây. Ngày 10 Tháng Tám nm 1876, Bell gíi §u tiên
iÇn tho¡i tin nh¯n qua dây xâu thành chu×i giïa Brantford và Paris, Ontario - tám d·m
i. iÇn tho¡i gây ra mÙt c£m giác quÑc t¿, vÛi các nhà lãnh ¡o chính phç yêu c§u
à có mÙt. Nh°ng Chuông không dëng l¡i ß ó. Ông làm viÇc trên các thuÙc tính ghi âm sáp
tråc ln và các ph°¡ng pháp ti¿p cn khác à hÓ s¡ quay )a ph³ng. Ông cing phát triÃn
photophone, mà sau này ã d«n ¿n sñ phát triÃn cça âm thanh hình £nh chuyÃn Ùng v¿t.
Chuông làm viÇc trên nhïng phát minh t¡i phòng thí nghiÇm cça ông t¡i Washington, DC, nh°ng ông không thích
thÝi ti¿t mùa hè nóng ©m. Vì vy, Chuông b¯t §u tìm ki¿m mÙt Ëa iÃm mÛi à dành cça mình
mùa hè. Ông ã quy¿t Ënh xây dñng mÙt ngôi nhà mùa hè ß Cape Breton Island, Nova Scotia. Các
£o nh¯c nhß Chuông quê h°¡ng Scotland cça mình.
Bây giÝ anh ã có không gian trong mùa hè Ã làm thí nghiÇm bên ngoài. Ông ã sÛm b¯t §u
thí nghiÇm vÛi máy bay. Chuông diÁu thi¿t k¿ và thí nghiÇm r¥t lÛn, hy vÍng à i lên
vÛi mÙt khung cho mÙt máy bay. Cùng vÛi mÙt sÑ ng°Ýi b¡n nhiÇt tình, Bell cing
thí nghiÇm vÛi máy bay. Ngày 23 Tháng Hai 1909, mÙt trong nhïng chi¿c máy bay bay qua
không khí cho nía d·m. ây là chuy¿n bay máy bay §u tiên trong ¿ quÑc Anh. The Alexander
B£o tàng Graham Bell t¡i Baddeck, Nova Scotia, hiÃn thË nhiÁu nhïng phát minh.
Bell cing quan tâm ¿n trong viÇc °a ra mÙt chi¿c thuyÁn nhanh h¡n. Do nhiÁu thuyÁn °ãc d°Ûi n°Ûc,
chËu °ãc n°Ûc và làm chm thuyÁn xuÑng. Chuông ngh) r±ng n¿u b¡n có thà nâng cao chi¿c thuyÁn
ra khÏi n°Ûc, nó s½ i nhanh h¡n nhiÁu. Làm viÇc trên Cape Breton Island, Bell và
b¡n bè phát triÃn các tàu cánh ng§m, mÙt chi¿c thuyÁn s½ l°Ût qua bÁ m·t cça n°Ûc ß méc cao
tÑc Ù. Tàu cánh ng§m ang °ãc sí dång ß nhiÁu n¡i ngày hôm nay.
M×i thÝi gian cça ng°Ýi sí dång iÇn tho¡i, nghe o¡n ghi âm, xem mÙt bÙ phim truyÁn hình,
ho·c i xe trên mÙt tàu cánh ng§m, hÍ nã mÙt kho£n nã cho r±ng phát minh tuyÇt vÝi, Alexander Graham Bell.
iÁu 77 Câu chuyÇn cça Anne Frank
Chi¿n tranh, khçng bÑ, và suy thoái kinh t¿ £nh h°ßng ¿n không chÉ ng°Ýi lÛn, nh°ng cing có ng°Ýi già,
tr» em, tr» s¡ sinh, các bÇnh nhân và ng°Ýi khuy¿t tt. KÃ të khi lËch sí °ãc vi¿t chç y¿u là vÁ
chính trË, chi¿n s), trí théc và bÍn tÙi ph¡m, chúng tôi không Íc r¥t th°Ýng xuyên vÁ cách
sñ kiÇn £nh h°ßng ¿n ng°Ýi dân bình th°Ýng. Bây giÝ và sau ó là mÙt cuÑn sách ·c biÇt s½ làm sáng tÏ nhïng gì nó ã
thích sÑng ß giïa sñ kiÇn khçng khi¿p. MÙt cuÑn sách nh° vy là "Nht ký cça Anne Frank".
Anne Frank °ãc sinh ra ß Frankfurt am Main, éc, nm 1929. Cha Otto Frank cô là
mÙt doanh nhân ã chuyÃn c£ gia ình ¿n Hà Lan vào nm 1934. Þ Amsterdam, Otto
b¯t §u mÙt công ty bán pectin à làm mét và th¡ch. Sau ó, ông b¯t §u mÙt l§n thé hai
công ty bán các lo¡i th£o mÙc cho gia vË thËt.
Otto Frank ã quy¿t Ënh rÝi khÏi n°Ûc éc vì nhïng chính sách và cá tính cça
éc Chancellor mÛi Adolph Hitler. Hitler ã có mÙt sñ hn thù cá nhân không chÉ cho ng°Ýi Do Thái
ng°Ýi mà còn cho t¥t c£ mÍi thé cça ng°Ýi Do Thái. Ông c£m th¥y r±ng mÙt trong nhïng cách à tng c°Ýng éc và
gi£i quy¿t các v¥n Á cça nó là Ã gi¿t ho·c lái xe ra khÏi t¥t c£ nhïng ng°Ýi Do Thái. Hitler cing c£m th¥y r±ng các nhóm khác,
ch³ng h¡n nh° ng°Ýi da en, ng°Ýi Gipxi, ng°Ýi tàn tt, ng°Ýi Óng tính và nhïng ng°Ýi th¥t nghiÇp kinh niên
nên lo¡i bÏ. Sau ó, chÉ m¡nh khÏe m¡nh "éc true" s½ bË bÏ l¡i.
Kà të khi Hitler ã có mÙt k¿ ho¡ch à gi£i quy¿t các v¥n Á kinh t¿ cça éc, ông nhn °ãc r¥t nhiÁu
phÕ bi¿n h× trã. éc r¥t ít nhn ra r±ng ông là tinh th§n và tình c£m
không cân b±ng và s½ gi¿t ch¿t b¥t cé ai theo cách cça mình.
Gia ình Frank là ng°Ýi Do Thái, và hÍ c£m th¥y r±ng hÍ s½ °ãc an toàn ß Hà Lan.
Tuy nhiên, tháng 5 nm 1940, éc xâm l°ãc Hà Lan và ch³ng bao lâu ã qua
chính phç. Nm 1941, pháp lut ã °ãc thông qua à giï cho ng°Ýi Do thái riêng biÇt të các công dân khác cça Hà Lan.
Nm sau, Hà Lan ng°Ýi Do Thái b¯t §u °ãc vn chuyÃn ¿n tr¡i tp trung ß éc
và Ba Lan. Ngay tr°Ûc khi b¯t §u, Anne Frank, cô con gái nhÏ cça Otto, nhn °ãc
nht ký cho sinh nht thé 13 cça cô. Ch°a §y mÙt tháng sau, c£ gia ình i trÑn.
Otto Frank ã làm b¡n vÛi nhïng ng°Ýi Hà Lan ã làm viÇc vÛi ông trong kinh doanh cça mình
ho¡t Ùng. Bây giÝ nhïng ng°Ýi b¡n ã sµn sàng à giúp anh ta, m·c dù ©n ng°Ýi Do Thái të
chính quyÁn °ãc Ñi xí nh° mÙt tÙi ph¡m nghiêm trÍng.
Phía sau vn phòng kinh doanh cça Otto Frank, ã có mÙt cn nhà khác không thà nhìn th¥y të
°Ýng phÑ. Frank di chuyÃn nhiÁu thé cça hÍ. ChÉ có mÙt vài ng°Ýi tin cy bi¿t
hÍ ã sÑng ß ó. Franks chuyÃn thành nhïng phòng nhÏ vào ngày 06 tháng 7 nm 1942, và
hÍ sÑng ß ó vÛi mÙt gia ình Do Thái khác, PELs Vn, cho ¿n khi c£nh sát b¯t hÍ
04 Tháng Tám 1944. Vì vy, trong h¡n hai nm, hai gia ình không bao giÝ i ra ngoài. T¥t c£
thñc ph©m và nguÓn cung c¥p cça hÍ ã °ãc °a ¿n.
Trong thÝi gian này, Anne Frank nói vÛi nht ký cça cô t¥t c£ nhïng suy ngh) và n×i sã hãi. GiÑng nh° b¥t kó thi¿u niên
cô gái, cô hy vÍng r±ng nhïng iÁu tÑt ¹p s½ x£y ra vÛi cô ¥y, r±ng cô ¥y s½ trß thành mÙt nhà vn ho·c
mÙt ngôi sao iÇn £nh. Cô phàn nàn r±ng cha m¹ cô Ñi xí vÛi cô nh° mÙt éa tr». Cô nh¥n m¡nh r±ng
cô ã lÛn lên.
Cô cing nói vÁ khó khn nh° th¿ nào là sÑng trong mÙt khu vñc nhÏ vÛi b£y ng°Ýi khác
và không thà i ra ngoài. Bà ã vi¿t vÁ chi¿n tranh và hy vÍng Hà Lan
s½ sÛm °ãc gi£i thoát khÏi ng°Ýi éc. Anne ôi khi ghen tË vÛi chË mình,
Margot, ã tr°ßng thành h¡n r¥t nhiÁu, và nhïng ng°Ýi ch°a bao giÝ g·p r¯c rÑi. Cô và Margot
ã vi¿t th° cho nhau à gi¿t thÝi gian. Anne thm chí ã có mÙt mÑi tình lãng m¡n vÛi Peter van
Pels, 17.
Sau ó, t¥t c£ các n×i sã hãi trß thành sñ tht. T¥t c£ tám ng°Ýi Do Thái trÑn trong ngôi nhà ã bË b¯t và
cuÑi cùng gíi ¿n tr¡i tí th§n Auschwitz ß Ba Lan. M·c dù chi¿n tranh ã k¿t thúc,
không sÛm k¿t thúc ç cho c£ gia ình Frank. ChÉ Otto Frank sÑng sót sau chi¿n tranh.
MÙt trong nhïng ng°Ýi giúp á cça hÍ, Miep Gies, l°u nht ký cça Anne và giï nó. Sau chi¿n tranh, Otto Frank
quy¿t Ënh xu¥t b£n nó. Të nm 1947, h¡n 20 triÇu b£n ã °ãc bán ß 55
ngôn ngï. Anne nht ký cho th¥y chi phí khçng khi¿p, hn thù cça cuÙc khçng bÑ và chi¿n tranh tÑt h¡n
h¡n b¥t kó cuÑn sách lËch sí.
iÁu 78 Charlotte Church
NhiÁu nm tr°Ûc, mÙt ông b§u opera éc °ãc hÏi t¡i sao r¥t nhiÁu ng°Ýi lãnh ¡o cça mình
phå nï không h¥p d«n. Ông tr£ lÝi: "Nhïng ng°Ýi nh° ngña, hát nh°
chim ho¡ mi, chim s¡n ca, và ng°ãc l¡i. "Ch¯c ch¯n, mÙt giÍng nói tÑt không luôn luôn i vÛi mÙt h¥p d«n
xu¥t hiÇn. Tuy nhiên, trong ngày cça chúng tôi hình £nh ph°¡ng tiÇn truyÁn thông, v» ngoài d°Ýng nh° r¥t quan trÍng.
Charlotte Church thu âm album §u tiên cça cô khi cô mÛi 12 tuÕi. Nó °ãc gÍi là,
"Voice of an Angel". MÍi ng°Ýi Óng ý r±ng cô bé có mÙt giÍng nói r¥t lÛn. Và hÍ
ã r¥t vui mëng r±ng Charlotte không chÉ có v» giÑng nh° mÙt thiên th§n, cô cing nhìn giÑng nh° mÙt.
NgÍt ngào cça cô xu¥t hiÇn và sinh chi¿n th¯ng nå c°Ýi là mÙt ph§n thành công cça cô.
Charlotte Church sinh ra t¡i Cardiff, Wales vào tháng Hai, 1986. Âm nh¡c và ca hát
r¥t quan trÍng trong vn hóa xé Wales, và t¥t c£ các gia ình cça Charlotte là âm nh¡c. M·c dù
Wales là mÙt ph§n cça V°¡ng quÑc Anh, ng°Ýi xé Wales r¥t tñ hào vÁ ngôn ngï cça hÍ,
lËch sí và di s£n. Bây giÝ Wales có quÑc hÙi riêng t¡i Cardiff, xé Wales vn hóa
thúc ©y m¡nh m½ h¡n nïa. Charlotte hát mÙt sÑ bài hát cça cô trong ngôn ngï xé Wales.
Charlotte b¯t §u hát cùng vÛi các ài phát thanh nh° mÙt éa tr», và tuÕi cça ba cô
có thà hát mÙt sÑ bài hát nÕi ti¿ng. Cô b¯t §u hát bài hÍc khi cô lên chín.
Charlotte §u tiên xu¥t hiÇn trên truyÁn hình vào §u nm 1997. iÁu này d«n ¿n mÙt sÑ truyÁn hình khác và
buÕi hòa nh¡c xu¥t hiÇn. Nm 1998, cô ký hãp Óng vÛi Sony à ghi l¡i nm album.
KÃ të khi album §u tiên cça Charlotte xu¥t hiÇn, cô ã dành r¥t nhiÁu thÝi gian làm qu£ng cáo
tour du lËch. KÃ të khi cô là mÙt nï sinh, hai cô gia s° i cùng vÛi cô. "Voice of an Angel"
ã °ãc ghi nhn trong nm ngày t¡i Cardiff, Wales. T¥t c£ các bài hát ã °ãc nhïng Charlotte
ã bi¿t và thích. Chúng bao gÓm "Pie Chúa Giêsu, c§u nguyÇn cça Chúa," Giê-ru-sa-lem, "
và "Danny Boy". Album này ã xu¥t hiÇn trên 09 Tháng 11 nm 1998, và trong vòng mÙt vài
tu§n thé t° trên b£ng x¿p h¡ng âm nh¡c nÕi ti¿ng. Cô thu âm album thé hai cça cô,
"Charlotte Church," vào nm 1999.
i du lËch liên quan ¿n viÇc làm "giÛi thiÇu" cho nhïng ng°Ýi trong ngành công nghiÇp âm nh¡c và các ph°¡ng tiÇn truyÁn thông.
iÁu này là Ã khuy¿n khích mÍi ng°Ýi qu£ng bá âm nh¡c cça b¡n. Charlotte cing xu¥t hiÇn trên nhiÁu
Hoa Kó nói chuyÇn cho th¥y, trong ó có David Letterman và Jay Leno. Cô th¥y r±ng cô ¥y °ãc hÏi
cùng mÙt câu hÏi h¡n và h¡n nïa.
Bên c¡nh các ph°¡ng tiÇn truyÁn thông nÕi ti¿ng, Charlotte ã g·p nhiÁu nhân vt hàng §u công cÙng. Vì cô ¥y là
Công giáo La Mã, Charlotte ã ·c biÇt vui mëng g·p éc Thánh Cha. ây là sau khi cô
ã °ãc mÝi hát t¡i mÙt buÕi hòa nh¡c Giáng sinh t¡i Vatican. Cô cing yêu c§u
hát t¡i bïa tiÇc sinh nht 50 cça Thái tí Charles nm 1998. Cô nhìn th¥y thái tí mÙt l§n nïa vào nm 1999,
khi cô hát t¡i lÅ khai m¡c chính théc cça QuÑc hÙi xé Wales. Nï hoàng Elizabeth
và Hoàng tí Philip ã nói chuyÇn vÛi cô ¥y. CuÑi nm ó, cô hát cho Bill và Hilary Clinton
Nhà hát Ford ß Washington.
Cái gì mà mÍi ng°Ýi thích vÁ Charlotte Church là cô ¥y ã không °ãc h° hÏng do
nÕi ti¿ng. NhiÁu ch°¡ng trình kinh doanh tr» em lÛn, brash, Ón ào và thô l×. Nh°ng khi cô i v¯ng
të sân kh¥u, cô ca s) tr» d«n §u mÙt cuÙc sÑng bình th°Ýng vÛi gia ình và b¡n bè cça cô. Ngay c£
khi cô ¥y là trên TV, cô i qua nh° mÙt thi¿u niên bình th°Ýng, nh°ng r¥t tÑt ¹p.
GiÍng cça Charlotte luôn luôn °ãc nhn xét. Nó có v» nh° mÙt giÍng nói lÛn Ñi vÛi mÙt cô gái nhÏ.
R¥t ít thanh thi¿u niên có mÙt ti¿ng nói m¡nh m½ opera nh° chË. MÙt sÑ ng°Ýi ã tìm th¥y nó
khó có thà tin r±ng nó thñc sñ là Charlotte ca hát.
Ñi vÛi h§u h¿t các ph§n, cô r¥t thích thành công cça cô. Cô thích i du lËch và g·p gá nhïng ng°Ýi mÛi. Los
Angeles là thành phÑ °a thích cça cô, và cô thích Hoa Kó và Canada. Nh°ng cô ¥y là
luôn luôn vui mëng à có °ãc nhà xé Wales và °ãc vÛi b¡n bè cça cô. T¡i thÝi iÃm này, cô i vào mÙt
t¥t c£ các nï sinh trung hÍc, do ó, cô ¥y không nhìn th¥y chàng trai r¥t th°Ýng xuyên. Tuy nhiên, ß tuÕi 15, mÙt quan tâm ¿n con trai
có kh£ nng à trß thành mÙt y¿u tÑ trong cuÙc sÑng cça cô.
Charlotte bây giÝ ã ghi nhn ba album, và chúng ta có thà mong ãi mÙt thé t° trong nm 2001. Cô có
cing vi¿t mÙt tài kho£n cça cuÙc Ýi mình cho t¥t c£ các fan hâm mÙ. °ãc, "Voice of an Angel:
Life So Far ".
iÁu # 79 ngày lÅ Giáng sinh
Trong nhiÁu cách, Giáng sinh là mÙt ngày lÅ quan trÍng nh¥t ß B¯c Mù. Nó là h§u h¿t
lÅ hÙi th°¡ng m¡i quan trÍng. H§u h¿t các cía hàng bán l» làm mÙt nía cça kinh doanh hàng nm cça hÍ trong
sáu tu§n tr°Ûc Giáng sinh. Giáng sinh là mÙt ngày lÅ quan trÍng të công viÇc và
tr°Ýng. NhiÁu công nhân m¥t c£ tu§n giïa Giáng Sinh và ngày §u nm mÛi. Nó
là thÝi gian lÛn nh¥t trong nm cho các bên, t·ng quà, trang trí nhà và thm.
NhiÁu chç nhà c¡nh tranh à xem ai có thà có màn hình hiÃn thË tÑt nh¥t cça èn. ây cing là mÙt
thÝi gian quan trÍng cho ngành công nghiÇp gi£i trí. NhiÁu phim Giáng sinh, ch°¡ng trình TV,
ghi âm, các buÕi hòa nh¡c và ch¡i °ãc s£n xu¥t m×i nm cho mùa Giáng sinh. ó là
thÝi gian trong nm khi sÑ l°ãng lÛn nh¥t cça nhïng ng°Ýi i nhà thÝ, bßi vì
Giáng sinh là mÙt lÅ hÙi tôn giáo. K÷ niÇm ngày sinh nht cça Chúa Giêsu.
Làm th¿ nào t¥t c£ nhïng iÁu khác nhau ¿n vÛi nhau à trß thành Giáng sinh là mÙt câu chuyÇn dài. T¡i sao,
Ví då nh° ngày sinh nht cça Chúa Giêsu cí hành vào ngày 25 tháng m°Ýi hai? Không ai bi¿t chính xác
ngày mà Chúa Giêsu ã °ãc sinh ra. Tuy nhiên, Chúa Giêsu °ãc sinh ra trong thÝi ¿ ch¿ La Mã, và cho
Rôma, ngày 25 tháng 12 là mÙt ngày r¥t quan trÍng.
Ng°Ýi La Mã ã có r¥t nhiÁu vË th§n và nhiÁu tôn giáo. Hai tôn giáo, c£ hai Áu có mÙt
chính th§n, thÝ ph°ãng cça M·t TrÝi Invincible và cça Mithras. Các vË th§n ã °ãc c£ hai
°ãc vinh danh vào ngày 25 tháng 12. Bßi vì 25 tháng 12 ngay sau khi ngày ng¯n nh¥t
nm, ó là mÙt thÝi gian tñ nhiên à thÝ th§n m·t trÝi.
Tháng m°Ýi hai cing là thÝi gian à n mëng cuÑi nm nông nghiÇp. Ng°Ýi La Mã ã tÕ chéc
mÙt trong nhïng lÅ hÙi chính cça hÍ, Saturnalia, b¯t §u vào ngày 17 tháng 12. Nó kéo dài cho mÙt
tu§n. Ng°Ýi La Mã cing ã b¯t §u các tùy chÉnh cça k÷ niÇm Ngày Nm MÛi 01 tháng 1.
Vì vy, nía cuÑi cça tháng M°Ýi Hai và §u tháng Giêng là mÙt thÝi gian tuyÇt vÝi cho
tiÇc tùng và trò ch¡i.
Các Kitô hïu tiên khßi không bi¿t ngày nào Chúa Giêsu sinh ra. Lúc §u, hÍ tÕ chéc cça mình
sinh nht vào ngày 06 tháng 1. Tuy nhiên, nh° h§u h¿t cça ng°Ýi dân trong ¿ ch¿ La Mã
trß thành Kitô hïu, nó ã °ãc quy¿t Ënh à di chuyÃn ngày 25 tháng 12. LÅ k÷ niÇm
kéo dài 12 ngày cho ¿n ngày 06 tháng 1, và éng ß vË trí cça t¥t c£ các lÅ hÙi khác. B±ng cách ó,
nhïng ng°Ýi ã °ãc sí dång à k÷ niÇm vào ngày 25 tháng 12 s½ c£m th¥y tho£i mái h¡n.
Khi dân tÙc khác nhau ã trß thành Kitô hïu, hÍ ã mang phong tåc riêng cça hÍ là mÙt ph§n cça
Giáng sinh. Nhïng ng°Ýi dân cça miÁn b¯c châu Âu ã sí dång cây th°Ýng xanh và cây t§m gíi
biÃu t°ãng cça mùa xuân và sñ sÑng Ýi Ýi. Cây th°Ýng xanh ã trß thành cây Giáng sinh. Các
cây t§m gíi °ãc treo të tr§n nhà vào lÅ Giáng sinh cho các c·p vã chÓng hôn d°Ûi nó. Nó cing trong
B¯c Âu, n¡i mà các ý t°ßng cça Santa Claus, ho·c ông già Noel, b¯t §u.
Trong thÝi La Mã, có mÙt ng°Ýi àn ông trß nên °ãc gÍi là Saint Nicholas. Ông °ãc cho là
quà t·ng cça hÓi môn nghèo và cung c¥p cho các cô gái nghèo, nhïng ng°Ýi s½ không n¿u không
có thà k¿t hôn. Ý t°ßng cça Saint t·ng quà ã trß thành tham gia vÛi ý t°ßng phía b¯c cça
Tinh th§n cça lÅ hÙi Giáng sinh.
ó là mÙt bài th¡ °ãc vi¿t vào nm 1831 cça nhà vn Mù, Clement Moore, phÕ bi¿n rÙng rãi
Santa Claus kh¯p th¿ giÛi. "TWAS êm tr°Ûc Giáng sinh ..." kà câu chuyÇn
nh° th¿ nào ß Santa thm mÍi nhà trên th¿ giÛi vào êm Giáng sinh và mang Ó ch¡i cho tÑt
nam và nï. KÃ të thÝi gian ó, cha m¹ ã bí mt mua Ó ch¡i cho con cái cça hÍ
Giáng sinh. Khi tr» em tÉnh táo vào ngày Giáng sinh, hÍ tìm th¥y Ó ch¡i theo Ñng khói, ho·c
d°Ûi gÑc cây Giáng sinh. HÍ °ãc cho bi¿t r±ng ông già Noel và tu§n lÙc cça ông mang l¡i cho hÍ.
Ng°Ýi lÛn cing t·ng quà cho nhau vào dËp Noel. Không có gì ng¡c nhiên khi các cía hàng bán
nhiÁu iÁu rÓi! Ng°Ýi ta th°Ýng nói r±ng Giáng sinh là trß nên quá th°¡ng m¡i hóa. Trong
vÙi vàng à có °ãc t¥t c£ mÍi thé ã sµn sàng à mua quà t·ng, trang hoàng nhà cía và cây, cung c¥p cho các bên,
thm gia ình và b¡n bè, và tham dñ các sñ kiÇn Giáng Sinh ·c biÇt - lý do ban §u cho
k÷ niÇm ôi khi bË lãng quên. ChÉ khi mÍi ng°Ýi i ¿n nhà thÝ, ho·c hát Giáng sinh
bài hát mëng, ho·c tham dñ các buÕi biÃu diÅn âm nh¡c vÁ sñ ra Ýi cça Chúa Giêsu, Ã hÍ nhÛ r±ng
Giáng sinh là ngày sinh nht cça Chúa Kitô.
iÁu # 80 bán nhà Ã xe và bán hàng Yard
M×i buÕi sáng thé b£y trong mÙt ph§n cça chúng ta vÁ th¿ giÛi - ngo¡i trë trong mùa ông - nhiÁu ng°Ýi lái xe
xung quanh thành phÑ tìm ki¿m cho doanh sÑ bán hàng ngoài sân. Bán hàng Yard, ho·c bán nhà Ã xe, th°Ýng diÅn ra trong
°Ýng lái xe vào nhà mÙt ai ó, ho·c có l½ trên bãi cÏ phía tr°Ûc. Chç nhà °a ra t¥t c£
nhïng thé mà hÍ không muÑn và s¯p x¿p nó ß phía tr°Ûc cça ngôi nhà cça hÍ.
iÁu 81 Helen Keller
Nhïng gì nó s½ giÑng nh° là không thà nhìn th¥y b¥t cé iÁu gì, nghe gì c£, hay nói iÁu gì? CuÙc sÑng
cho tr» Helen Keller là nh° th¿. Cô ã có mÙt cn bÇnh tr°Ûc khi cô °ãc hai tuÕi
ã à l¡i cho cô i¿c, câm và mù. Sau ó, nó ã °ãc khó khn cho cô ¥y à giao ti¿p
vÛi b¥t cé ai. Cô chÉ có thà tìm hiÃu c£m giác vÛi hai bàn tay. iÁu này là r¥t bñc bÙi cho
Helen, m¹ cô và cha cô.
Helen Keller lÛn lên ß Alabama, Hoa Kó, trong nhïng nm 1880 và nm 1890. Vào thÝi iÃm ó, mÍi ng°Ýi
ng°Ýi ã m¥t viÇc sí dång m¯t, tai và miÇng th°Ýng k¿t thúc trong të thiÇn
tÕ chéc. MÙt n¡i nh° vy s½ cung c¥p cho hÍ thñc ph©m c¡ b£n và n¡i trú ©n cho ¿n khi hÍ ch¿t.
Ho·c hÍ có thà i ra ngoài trên °Ýng phÑ vÛi mÙt bát n xin và yêu c§u nhïng ng°Ýi xa l¡ vÛi tiÁn bÏ ra.
Kà të khi cha m¹ cça Helen không nghèo, cô ¥y không ph£i à làm mÙt trong nhïng viÇc này. Nh°ng
cha m¹ cô bi¿t r±ng hÍ s½ ph£i làm gì ó Ã giúp á cô ¥y.
MÙt ngày nÍ, khi cô °ãc sáu tuÕi, Helen ã trß thành th¥t vÍng r±ng m¹ cô
chi tiêu quá nhiÁu thÝi gian vÛi em bé mÛi sinh. Không thà hiÇn sñ téc gin cça mình, Helen nghiêng
trên gi°Ýng cii cça em bé, g§n nh° bË th°¡ng em bé. Cha m¹ cô ã r¥t kinh hoàng và quy¿t Ënh
c¡ hÙi cuÑi cùng cho hÍ. HÍ s½ cÑ g¯ng à tìm th¥y mÙt ng°Ýi nào ó à d¡y cho Helen
giao ti¿p.
MÙt tr°Ýng hÍc mÛi ß Boston tuyên bÑ Ã có thà à d¡y tr» em nh° Helen. Kellers vi¿t
mÙt béc th° cho các tr°Ýng hÍc ß Boston yêu c§u giúp á. Nm 1887, mÙt giáo viên, hai m°¡i tuÕi
Anne Sullivan ¿n t¡i nhà cça Keller Tuscumbia, Alabama.
Anne Sullivan ã tñ mình có mÙt cuÙc sÑng r¥t khó khn. M¹ cô ã qua Ýi khi cô
tám. Hai nm sau, cha cça hÍ ã bË bÏ r¡i Anne và em trai nhÏ cça cô Jimmy.
Anne ã g§n nh° bË mù và anh trai cô ã có mÙt hip bÇnh. Không ai muÑn hai
tr» em khuy¿t tt, vì vy hÍ ã °ãc gíi ¿n mÙt tÕ chéc të thiÇn. Jimmy ch¿t ß ó. Khi
14 tuÕi, Anne, ng°Ýi ã không °ãc khá mù, ã °ãc gíi ¿n tr°Ýng hÍc dành cho ng°Ýi khi¿m thË ß Boston.
KÃ të khi cô ã không có b¥t kó hÍc tr°Ûc, cô ã b¯t §u hÍc lÛp MÙt. Sau ó, cô ã có
mÙt ho¡t Ùng mà °a cho cô mÙt sÑ thË lñc cça cô. KÃ të khi Anne bi¿t nhïng gì nó giÑng nh°
bË mù, cô là mÙt giáo viên thông c£m.
Tr°Ûc khi Anne có thà d¡y cho Helen b¥t cé iÁu gì, cô ã có à có °ãc sñ chú ý cça cô. Bßi vì Helen
r¥t khó à giao ti¿p vÛi, cô th°Ýng bÏ l¡i mÙt mình à làm nh° cô ¥y hài lòng. MÙt sÑ
ngày sau khi cô ¿n, Anne khng khng r±ng Helen hÍc ngÓi xuÑng bàn và n
bïa n sáng úng cách. Anne nói vÛi Kellers ra i, và cô ã dành c£ buÕi sáng trong
phòng n sáng vÛi Helen. CuÑi cùng, sau mÙt cuÙc ¥u tranh khó khn, cô ã nhn cô bé ngÓi ß
b£ng và sí dång dao và n)a.
KÃ të khi gia ình Keller không muÑn nghiêm kh¯c vÛi Helen, Anne ã quy¿t Ënh r±ng cô c§n
ß mÙt mình vÛi cô ¥y trong mÙt thÝi gian. Là mÙt ngôi nhà nhÏ cách xa ngôi nhà lÛn. Các
giáo viên và hÍc sinh di chuyÃn ó cho mÙt vài tu§n. Nó ã ß ây r±ng Anne d¡y Helen các
h°Ûng d«n sí dång b£ng chï cái. ây là mÙt hÇ thÑng ngôn ngï ký hiÇu. Nh°ng kà të khi Helen không thà nhìn th¥y,
Anne ã có à làm cho các d¥u hiÇu trong tay cô à cô có thà c£m th¥y hÍ. Trong mÙt thÝi gian dài,
Helen không có ý t°ßng nhïng gì nhïng lÝi cô ã °ãc hÍc tp có ngh)a là. Cô ã hÍc nhïng të nh° "hÙp"
và "con mèo", nh°ng ã không bi¿t °ãc r±ng hÍ Á cp ¿n các Ñi t°ãng. MÙt ngày nÍ, Anne kéo
Helen mÙt máy b¡m n°Ûc và thñc hiÇn các d¥u hiÇu "n°Ûc" trong khi cô b¡m n°Ûc lên
Bàn tay cça Helen. Helen cuÑi cùng ã thñc hiÇn k¿t nÑi giïa các d¥u hiÇu và iÁu.
"N°Ûc" là thé ch¥t lÏng ©m °Ût, mát m». Khi Helen nhn ra r±ng b£ng chï cái h°Ûng d«n sí dång
có thà °ãc sí dång à ·t tên cho mÍi thé, cô ¥y ch¡y xung quanh ·t tên t¥t c£ mÍi thé. Tr°Ûc khi quá dài, cô
b¯t §u à làm cho các câu b±ng cách sí dång b£ng chï cái h°Ûng d«n sí dång. Cô cing ã hÍc Íc và vi¿t
b±ng cách sí dång "B£ng chï cái tay Square" °ãc t¡o thành chï vuông lÛn lên. Tr°Ûc khi
dài, cô cing sí dång chï nÕi Braille và b¯t §u Íc sách.
Helen cuÑi cùng hÍc nói mÙt chút, m·c dù iÁu này là khó khn cho cô ¥y vì cô ¥y
không thà nghe th¥y b£n thân mình. Cô ti¿p tåc ¿n tr°Ýng và sau ó hÍc Radcliffe. Cô ã vi¿t
bài báo và sách, cho các bài gi£ng, và làm viÇc không mÇt mÏi à giúp á ng°Ýi mù. Cô bé
nhïng ng°Ýi không thà giao ti¿p vÛi b¥t cé ai trß thành, trong thÝi gian, mÙt ng°Ýi giao ti¿p tuyÇt vÝi.
iÁu 82 Trial By Jury
N¿u b¡n là mÙt công dân cça Canada hay Hoa Kó, nó là r¥t có kh£ nng b¡n s½ có
triÇu tp t¡i mÙt sÑ thÝi gian cho nhiÇm vå bÓi th©m oàn. MÙt béc th° s½ ¿n trong th°, nói cho b¡n à báo cáo
mÙt n¡i nào ó t¡i mÙt thÝi gian nh¥t Ënh. Có nhïng hình ph¡t pháp lý cho viÇc không tham dñ, vì ban giám kh£o
nhiÇm vå °ãc coi là trách nhiÇm cça m×i công dân. Th°Ýng thì mÙt sÑ l°ãng lÛn cça ng°Ýi dân, có l½
hàng trm, s½ °ãc triÇu tp cùng mÙt lúc.
Khi b¡n ¿n, b¡n s½ tham gia mÙt dòng-up cça nhïng ng°Ýi khác ng ký cho nhiÇm vå. CuÑi cùng,
b¡n s½ nhn °ãc mÙt b£ng và nói chuyÇn vÛi mÙt quan chéc. N¿u b¡n có mÙt lý do ·c biÇt không ph£i là mÙt
thành viên ban hÙi th©m, ch³ng h¡n nh° bÇnh tt, b¡n có thà °ãc miÅn vào thÝi iÃm này. Nhïng ng°Ýi không ngay lp téc
miÅn trß thành mÙt ph§n cça mÙt "Ban giám kh£o". Trong b£ng iÁu khiÃn này, mÙt sÑ bÓi th©m oàn m°Ýi hai
mÍi ng°Ýi s½ °ãc lña chÍn. Nhïng iÁu này s½ quy¿t Ënh mÙt lo¡t các vå án hình sñ trong vài nm tÛi
tu§n.
Sau ây là kinh nghiÇm cça mÙt phå nï trong mÙt "hÓ b¡i ban giám kh£o". Cô ã i vÛi nhïng ng°Ýi khác
vào mÙt phòng xí án lÛn, n¡i hÍ ã ß c£ ngày. Þ phía tr°Ûc cça phòng xí án
là th©m phán, và các lut s° Ã truy tÑ và cho quÑc phòng. MÙt trong nhïng
lut s° gi£i thích nhïng gì các tr°Ýng hãp ã có °ãc vÁ. Tên cça Ban giám kh£o
trong mÙt hÙp ß phía tr°Ûc. Khi tên cça ai ó ã °ãc gÍi là, hÍ ã i vào phía tr°Ûc cça
phòng xí án.
Ng°Ýi °ãc gÍi là sau ó s½ có mÙt c¡ hÙi à gi£i thích lý do t¡i sao hÍ không thà phåc vå nh° là mÙt
bào chïa, n¿u có mÙt sÑ lý do ngn c£n chúng. Ví då, mÙt ng°Ýi phå nï
uÕi viÇc vì cô bi¿t bË cáo. Ban giám kh£o §u tiên °ãc lña chÍn là cça k» trÙm
tr°Ýng hãp. MÙt thành viên cça b£ng iÁu khiÃn i vÁ phía tr°Ûc và ph£i Ñi m·t vÛi bË cáo. Sau ó, các lut s° trong phiên tòa
quy¿t Ënh thành viên ban hÙi th©m là thÏa áng cho hÍ. Vào giÝ n tr°a, b£ng iÁu khiÃn
bË sa th£i trong mÙt giÝ.
Ban giám kh£o thé hai là cÑ g¯ng mÙt ng°Ýi nào ó trên mÙt phí gi¿t ng°Ýi. Thông th°Ýng, b£ng iÁu khiÃn °ãc cho bi¿t
thí nghiÇm có thà là kho£ng bao lâu. Kà të khi các thành viên bÓi th©m oàn th°Ýng không °ãc tr£ tiÁn, nhiÁu ng°Ýi s½
muÑn tránh °ãc tham gia vào mÙt thí nghiÇm dài. Ng°Ýi phå nï °ãc gÍi là phía tr°Ûc và ã ph£i tìm
ng°Ýi àn ông bË buÙc tÙi gi¿t ng°Ýi trong m¯t. iÁu này ã làm cô khá lo l¯ng. ánh giá bßi cô
biÃu théc, hai lut s° s½ quy¿t Ënh xem hÍ muÑn cô vÁ ban giám kh£o hay không.
Các lut s° biÇn hÙ s½ cÑ g¯ng à lña chÍn mÙt ng°Ýi d°Ýng nh° có c£m tình vÛi ng°Ýi àn ông
bË cáo. Các công tÑ viên muÑn mÙt ai ó, ng°Ýi không thông c£m. Ng°Ýi phå nï
bào chïa cho mình b±ng cách nói r±ng cô ã có mÙt éa tr» con à chm sóc và không có thân nhân
à giúp á. Bà °ãc phép vÁ nhà vào cuÑi ngày.
MÙt sÑ ng°Ýi tñ hÏi liÇu nó là công b±ng à các lut s° miÅn nhiÇm thành viên bÓi th©m oàn nhïng ng°Ýi có thà không
thông c£m vÛi tr°Ýng hãp cça hÍ. Ví då, lut s° biÇn hÙ có thà cÑ g¯ng à lña chÍn tr»
ng°Ýi dân n¿u hÍ ngh) r±ng nhïng iÁu này s½ ít nghiêm trÍng h¡n cho các khách hàng cça hÍ. Trong tr°Ýng hãp trên,
lut s° d°Ýng nh° thích phå nï vÛi nam giÛi. iÁu này có ngh)a r±ng có r¥t nhiÁu ng°Ýi °ãc miÅn nhiÇm
là thành viên bÓi th©m oàn mà không có mÙt lý do tÑt.
MÙt nguyên t¯c cça hÇ thÑng ban giám kh£o, tuy nhiên, là Ã b£o vÇ các quyÁn cça bË can, bË cáo
·c biÇt tÑt. Ng°Ýi ta có thà nói r±ng hÇ thÑng bÓi th©m oàn thiên vË çng hÙ cça bË ¡n.
ây là lý do t¡i sao các lut s° bào chïa có mÙt c¡ hÙi à bác bÏ nhïng ng°Ýi mà hÍ ngh) s½
không °ãc thun lãi cho khách hàng cça hÍ.
H¡n nïa, có 12 thành viên bÓi th©m oàn cho viÇc b£o vÇ mÙt c¡ hÙi tÑt à thành công
quÑc phòng. N¿u lut s° bào chïa có thà nâng cao mÙt nghi ngÝ hãp lý vÁ tÙi l×i cça khách hàng cça mình
dù chÉ mÙt thành viên ban hÙi th©m, sau ó bË cáo có c¡ hÙi °ãc phát hành. iÁu này x£y ra trong
O.J. Simpson gi¿t ng°Ýi thí nghiÇm. Þ ó, m·c dù ã có b±ng chéng m¡nh m½ r±ng Simpson
ph¡m tÙi, viÇc b£o vÇ có thà nói bóng gió mÙt sÑ nghi ngÝ trong sÑ các thành viên bÓi th©m oàn.
H¡n nïa, các lut s° bào chïa có thà có thà à thu hút nhïng c£m xúc cça các thành viên bÓi th©m oàn,
·c biÇt là n¿u hÍ có thà ngh) ra mÙt cách à ¡t °ãc sñ c£m thông cho khách hàng cça hÍ.
Vì lý do này, các lut s° biÇn hÙ có nhiÁu kh£ nng à lña chÍn xét xí bßi bÓi th©m oàn trong phiên tòa th©m phán
mÙt mình. Th©m phán là ít có kh£ nng bË £nh h°ßng bßi c£m xúc h¡n so vÛi bÓi th©m oàn. Và mÙt lut s° bào chïa
cing có thà thích mÙt phiên tòa hình sñ mÙt vå kiÇn dân sñ. Trong tr°Ýng hãp thé hai, khách hàng không ph£i
°ãc chéng minh có tÙi v°ãt quá mÙt nghi ngÝ hãp lý nh°ng s½ °ãc tìm th¥y chËu trách nhiÇm n¿u sñ v°ãt trÙi
b±ng chéng chÑng l¡i hÍ. ây là lý do t¡i sao O.J. Simpson °ãc tuyên bÑ tr¯ng án vÁ tÙi ph¡m
phí, nh°ng sau ó chËu trách nhiÇm bÓi th°Ýng thiÇt h¡i trong mÙt vå kiÇn dân sñ.
iÁu 83 A Place °ãc yêu thích nh¥t
Nó là tÑt à có mÙt n¡i yêu thích, n¡i b¡n có thà i mÙt mình và th° giãn. ôi khi,
ch× này là phòng riêng cça b¡n ho·c mÙt ph§n yên t)nh cça ngôi nhà. ôi khi, nó là mÙt n¡i nào ó
ngoài trÝi cça ng°Ýi dân và các °Ýng phÑ bn rÙn. Ho·c b¡n có thà c£m th¥y tho£i mái nh¥t trong mÙt
trung tâm mua s¯m ho·c mÙt công viên trung tâm thành phÑ.
N¡i yêu thích cça chúng tôi là ·c biÇt tÑt ¹p à i ß thÝi iÃm cng th³ng. Khi công viÇc trß nên quá
bn rÙn, ho·c chúng tôi g·p khó khn vÛi nhïng ng°Ýi khác, sau ó n¡i yêu thích cça chúng tôi là mÙt n¡i ©n náu të
nhïng khó khn này.
iÃm ·c biÇt cça tôi là r¥t g§n n¡i tôi làm viÇc. ó là trên mÙt khuôn viên tr°Ýng ¡i hÍc bn rÙn. T¡i mÙt
cuÑi cça tr°Ýng ¡i hÍc, ©n trong mÙt sÑ tòa nhà, có mÙt ao. Ao này
bao quanh bßi nhïng t£ng á lÛn, mà tng lên nh° mÙt vách á nhÏ ß mÙt bên. B¯n ra të
lo¡i á này có °Ýng Ñng n°Ûc, t¡o ra mÙt thác n°Ûc nhÏ. N°Ûc này °ãc rút ra të
áy ao và gi£m xuÑng trß l¡i vào giïa. iÁu này s½ giúp n°Ûc të
trß nên trì trÇ.
Þ phía bên kia cça ao, có mÙt bÝ cÏ và mÙt patio á ph³ng. Þ ây, trong
mùa hè, ng°Ýi có thà ngÓi và có bïa n. Tuy nhiên, r¥t ít ng°Ýi ¿n ây à ngÓi;
có l½ vì hÍ ang r¥t bn rÙn vÛi công viÇc cça hÍ.
Có mÙt cái gì ó r¥t bình t)nh và dÅ chËu vÁ cây và cÏ và bóng râm, vÁ các loài chim
ca hát và n°Ûc gãn sóng, và hoa nß kh¯p n¡i. Màu xanh lá cây là mÙt màu th° giãn cho
m¯t. V«n còn n°Ûc cho th¥y hòa bình. Ch¡y n°Ûc có v» §y séc sÑng.
Có mÙt cây liÅu khóc lÛn trên m·t cÏ cça ao. Chi nhánh liên l¡c
n°Ûc và nhiÁu bóng cça ao. Rushes phát triÃn trong vùng n°Ûc nông. Ao là
chÉ có kho£ng ba chân sâu. Trong mùa hè, hoa loa kèn n°Ûc xinh ¹p nß rÙ trên
nhiÁu ao. ôi khi, tôi ã tính h¡n ba m°¡i nß hoa, và mÙt vài bông hoa
rÙng h¡n nm inch.
Cá vàng và cá tu¿ là c° dân cça ao tr°ßng. Nh°ng cing có nhïng con tôm và
loài Ùng vt khác. T¡i thÝi iÃm khác nhau ã có mÙt con rùa, mÙt con r¯n n°Ûc, và mÙt gia ình
vËt.
±ng sau hÓ là mÙt béc t°Ýng thçy tinh lÛn, trong ó ph£n ánh toàn bÙ khung c£nh. MÙt cing có thà i
bên trong và xem các ao, ngay c£ vào nhïng ngày m°a ho·c tuy¿t.
Có khu v°Ýn g§n ao. MÙt trong nhïng ng°Ýi làm v°Ýn nói vÛi tôi r±ng ông có thÃ
thác n°Ûc và vÁ. Thông th°Ýng vào cuÑi tu§n, nó °ãc t¯t, nh°ng n¿u có mÙt
sñ kiÇn ·c biÇt thác n°Ûc là trái trên.
±ng sau nhïng béc t°Ýng thçy tinh là mÙt quán n tñ phåc vå. Þ ây, khách truy cp vào các tr°Ýng ¡i hÍc ôi khi °ãc thñc hiÇn
cho bïa n. Các hÍc sinh không sí dång nó.
Vào mùa ông, ao óng bng h¡n. ôi khi, n¿u mùa ông r¥t l¡nh ao
óng bng xuÑng phía d°Ûi. Sau ó, h§u h¿t các cá vàng và cá tu¿ ch¿t. Thông th°Ýng,
mÙt sÑ tÓn t¡i trong bùn ß áy ao. ThÉnh tho£ng, ng°Ýi ta s½ tr°ãt bng trên
ao, n¿u á °ãc mËn màng.
Khi mùa xuân ¿n, r¥t nhiÁu lá cça nhïng cây cÏ ci và lily n°Ûc so vÛi nm tr°Ûc
°ãc xóa i. iÁu này làm cho ao h¥p d«n h¡n và cung c¥p cho các phòng nhà máy mÛi
phát triÃn. N¿u có rushes quá nhiÁu, hÍ ôi khi °ãc c¯t gi£m vào mùa hè. Sau ó,
du khách có thà nhìn th¥y hoa loa kèn n°Ûc tÑt h¡n.
C¡ hÙi °ãc r±ng n¿u b¡n ã bao giÝ thm ¡i hÍc Brock ß St Catharines, Ontario, b¡n s½
nghe vÁ Pond Inlet. Và, n¿u b¡n ¿n vào mùa hè, b¡n có thà s½ nhìn th¥y tôi ß ó,
suy ngh) vÁ bài vi¿t ti¿p theo cça tôi.
Bai vi¿t # 84 ¡o éc kinh doanh
Làm kinh doanh và ¡o éc ph£i làm vÛi nhau? Kinh doanh là vÁ viÇc làm
lãi nhun. ¡o éc hÍc là vÁ úng và sai. Làm th¿ nào à hÍ k¿t nÑi? Vâng, ¡o éc kinh doanh
là nghiên céu vÁ úng và sai nh° °ãc áp dång cho các hành Ùng kinh doanh.
MÙt sÑ doanh nhân s½ nói r±ng không có nhu c§u vÁ ¡o éc kinh doanh. N¿u chúng ta không phá vá
pháp lut cça ¥t n°Ûc, chúng tôi không có gì ph£i lo l¯ng vÁ. Tuy nhiên, chúng ta có thà làm nhiÁu iÁu x¥u
iÁu mà không vi ph¡m pháp lut. Þ mÙt sÑ n°Ûc, nó s½ °ãc pháp lut cho mÙt doanh nhân Ã
gây ô nhiÅm ¥t, n°Ûc biÃn và không khí, Ã giÛi h¡n các công nhân cça mình vào doanh tr¡i và thuê tr» em
làm viÇc trong các nhà máy. Tuy nhiên, nhïng iÁu này có thà không úng. M·t khác, nó có thà là b¥t hãp pháp
cho mÙt doanh nhân à làm mÙt sÑ nhïng iÁu tÑt ¹p. Ví då, xã hÙi cça ông có thà mong ãi anh ta
Ñi xí vÛi ng°Ýi b¥t bình ³ng và phân biÇt Ñi xí Ñi vÛi mÙt sÑ nhóm dân tÙc hay tôn giáo.
à bi¿t iÁu gì là úng hay sai, chúng ta c§n mÙt quy t¯c ¡o éc. Quy t¯c này không ¿n
të kinh doanh riêng cça mình, nh°ng të ¡o éc. Vì vy, chúng tôi c§n mÙt tuyên bÑ cça nhïng gì chúng ta tin là
úng. B£n Tuyên ngôn Ùc lp Hoa Kó vào nm 1776 kh³ng Ënh mÙt nguyên t¯c ¡o éc: "Chúng tôi
tÕ chéc nhïng sñ tht này là hiÃn nhiên r±ng mÍi ng°Ýi sinh ra Áu bình ³ng ... "Tuyên bÑ
ti¿p tåc nói vÛi chúng ta r±ng t¥t c£ mÍi ng°Ýi có quyÁn "... cuÙc sÑng, quyÁn tñ do và quyÁn m°u c§u h¡nh phúc".
Nguyên t¯c nh° th¿ này có thà °ãc sí dång trong nÁn chính trË Mù và pháp lut à quy¿t Ënh liÇu mÙt
hành Ùng ó là úng hay sai.
NhiÁu công ty có h°Ûng d«n ¡o éc cça hÍ. IBM, ví då, phác th£o cça nó
¡o éc cça công ty theo tiêu Á nh°, "LÝi khuyên, Quà t·ng và gi£i trí", "chính xác
Báo cáo, "c¡nh tranh công b±ng", và "Không khoe khoang". Vì vy, m×i nhân viên bi¿t ph£i làm gì
ho·c không làm trong các tình huÑng khác nhau.
Sñ lña chÍn ¡o éc °ãc thñc hiÇn trên ba c¥p Ù. Các cá nhân, công ty và xã hÙi,
làm cho hÍ. MÙt cá nhân có thà chÍn ho·c không chÍn à ch¥p nhn hÑi lÙ. MÙt công ty
có thà quy¿t Ënh có hay không à hÑi lÙ các quan chéc chính phç. MÙt chính quyÁn ho·c xã hÙi
có thà quy¿t Ënh có hay không c¥m hÑi lÙ. T°¡ng tñ nh° nguyên t¯c úng và sai
có thà °ãc sí dång ß t¥t c£ ba c¥p Ù. Ví då, nó có thà quy¿t Ënh r±ng hÑi lÙ là ¡n gi£n
sai trong t¥t c£ các tình huÑng. M·t khác, nó có thà °ãc quy¿t Ënh xem tr°Ýng hãp tình hình
hãp cå thÃ. Nói cách khác, có mÙt lp tr°Ýng ¡o éc m¡nh m½ và mÙt lp tr°Ýng ¡o éc dñ ki¿n h¡n.
éng ¡o éc m¡nh m½ áp dång khi b¡n có mÙt nguyên t¯c ¡o éc c¡ b£n và áp dång nó cho t¥t c£ mÍi ng°Ýi
tình huÑng. Ví då, b¡n có thà tin r±ng ó là luôn luôn sai à cho công nhân xí lý
ch¥t Ùc h¡i mà không có b£o vÇ nào. éng y¿u h¡n s½ xem xét liÇu
nó là hãp pháp à làm nh° vy. N¿u nó là hãp pháp à công nhân xí lý các vt liÇu nguy hiÃm, và iÁu này
phù hãp vÛi mong ãi cça xã hÙi, sau ó éng ¡o éc y¿u s½ nói, "Không có v¥n Á."
MiÅn là pháp lut không bË phá vá, và không có ai kËch liÇt Ñi t°ãng, sau ó mÍi thé Áu Õn.
Tuy nhiên, trong ¡o éc là mÙt nguyên t¯c °ãc gÍi là "¡o éc tÑi thiÃu". Nguyên t¯c này có ngh)a là
mà b¡n không bao giÝ nên làm h¡i ng°Ýi khác cÑ ý. Ngo¡i lÇ duy nh¥t s½ °ãc
b£o vÇ mÙt sÑ ng°Ýi khác, ho·c chính b¡n. Vì vy, ¡o éc kinh doanh s½ nói r±ng
doanh nhân cho th¥y nhiÁu công nhân cça mình à các hóa ch¥t Ùc h¡i là sai. Ông không ph£i là
thñc hành tÑi thiÃu ¡o éc.
iÁu 85 Colonial Williamsburg
Du khách trong sa m¡c hay rëng ôi khi th¥y ph§n còn l¡i cça thành phÑ ci. Nhïng thành phÑ này
ã tëng lÛn và thËnh v°ãng, nh°ng mÙt cái gì ó ã thay Õi. Có l½ khí hu có
khô ho·c ©m °Ût h¡n, có l½ là tuy¿n °Ýng th°¡ng m¡i, ã mang các th°¡ng gia ¿n thành phÑ, bây giÝ
i ß n¡i khác, có l½ k» thù hçy diÇt hÍ, ho·c có l½ bÇnh ho·c n¡n ói lái xe
nhïng ng°Ýi i.
Thành phÑ khác, ã tëng là quan trÍng, ã trß thành ít nh° vy trong thÝi gian. Jamestown,
Virginia, thuÙc Ëa Anh §u tiên ß Mù bây giÝ chÉ là mÙt di tích lËch sí. Nó b¯t §u nh° là
vÑn cça Virginia. Nh°ng khi lía ã phá hçy các tòa nhà chính phç vào nm 1699, thç ô
ã °ãc di chuyÃn ¿n g§n Williamsburg.
Williamsburg là mÙt thË tr¥n quan trÍng trong nhiÁu nm. ThÑng Ñc Anh sÑng ß ó,
và hai ng°Ýi trong sÑ hÍ ã làm viÇc vÁ k¿ ho¡ch cho các thË tr¥n và các tòa nhà cça nó. Tr°Ýng Cao ³ng
William và Mary °ãc thành lp trong 1690s - tr°Ýng ¡i hÍc lâu Ýi nh¥t thé hai trong
Mù. Trong khi thç ô, Williamsburg chéa nhiÁu tòa nhà công cÙng, bao gÓm mÙt
tòa án, mÙt nhà tù, mÙt t¡p chí bÙt, cung iÇn cça thÑng Ñc, và chính phç
xây dñng. T¥t nhiên, ã có nhiÁu nhà ß t° nhân là tÑt.
Të 1699 cho ¿n 1780, Williamsburg là thç ô cça Virginia. NhiÁu ng°Ýi ¿n ó
cho chính phç và pháp lut kinh doanh. ó cing là mÙt trung tâm xã hÙi vÛi các iÇu nh£y, ngña, hÙi chã
chçng tÙc và ¥u giá. ThÑng Ñc và vã cça ông ã cung c¥p bïa n tÑi ¯t tiÁn và
vui ch¡i gi£i trí cho khách hàng cça hÍ.
H§u h¿t nhïng ng°Ýi quan trÍng trong Virginia Ón iÁn thuÑc lá n°Ûc. Vào nm 1612, John Rolfe
ã l§n §u tiên °a thuÑc lá Ã bán cho Anh. Ch³ng bao lâu thuÑc lá nuôi Virginia nh¥t
kinh doanh quan trÍng. H§u h¿t ng°Ýi trÓng có thà à xây dñng nhà lÛn và mua nô lÇ Ã làm
công viÇc cça hÍ. MÙt chç Ón iÁn °ãc cho là ã sß hïu 300.000 m«u ¥t và 1.000
en nô lÇ, cing nh° có mÙt sÑ tiÁn lÛn.
Các chç Ón iÁn là các nhà lãnh ¡o cça xã hÙi thuÙc Ëa, và hÍ bñc bÙi Anh
can thiÇp vào chính quyÁn Ëa ph°¡ng cça hÍ. Khi Anh áp ·t thu¿ Ñi vÛi ng°Ýi Mù
thñc dân vào nm 1765, ó là mÙt Virginian, Patrick Henry, ng°Ýi ã nói chuyÇn vÛi hÍ. LÝi nói cça ông,
"Hãy cho tôi tñ do, ho·c °a cho tôi cái ch¿t" ã giúp truyÁn c£m héng cho cuÙc Cách m¡ng Mù. Nh°
khi¿u n¡i vÁ sñ cai trË cça Anh tng lên, ó là Virginia ng°Ýi ã lãnh ¡o quân nÕi dy. George
Washington ã trß thành chÉ huy cça quân Ùi cách m¡ng, và Thomas Jefferson
so¡n th£o Tuyên ngôn Ùc lp nm 1776.
Nm 1780, thç ô cça Virginia ã °ãc chuyÃn ¿n Richmond. Williamsburg bây giÝ ¡n gi£n là mÙt
¡i hÍc thË tr¥n nhÏ có t§m quan trÍng Ëa ph°¡ng. Không có nhiÁu thay Õi trong Williamsburg Ñi vÛi nhiÁu ng°Ýi
nm. Trong th¿ k÷ XX, Måc s° Ti¿n s) Goodwin, ng°Ýi linh måc t¡i
Williamsburg Giáo HÙi, ã có ý t°ßng khôi phåc l¡i Williamsburg cách nó xu¥t hiÇn trong
thuÙc Ëa ngày. Goodwin ti¿p cn John D. Rockefeller Jr. VÛi ý t°ßng cça mình, và Rockefeller
Óng ý Ã tài trã cho dñ án. B¯t §u të nm 1926, các tòa nhà ci cça Williamsburg
khôi phåc l¡i hình d¡ng ban §u cça hÍ. §u tiên là các tòa nhà ¡i hÍc, sau ó là Tavern Raleigh,
tòa nhà chính phç, cung iÇn cça thÑng Ñc và nh° vy. Tòa nhà ã
bË phá hçy theo thÝi gian ã °ãc dñng l¡i të các k¿ ho¡ch và mô t£.
Ch³ng bao lâu sau các tòa nhà phåc hÓi °ãc mß ra cho công chúng. H°Ûng d«n, m·c qu§n áo trong 18
trang phåc th¿ k÷, cho th¥y khách truy cp thông qua các tòa nhà và các khu v°Ýn. Du khách cing có thÃ
i du lËch ¿n các Ón iÁn thuÑc lá g§n ó. Bây giÝ khách du lËch ng°Ýi trình vé ¿n thm
ph§n lÛn các công viÇc phåc hÓi và b£o tÓn tài chính thË tr¥n lËch sí tuyÇt vÝi.
iÁu # 86 Vt lý: Ënh lut chuyÃn Ùng cça Newton và v¡n vt h¥p d«n
MÙt sÑ ý t°ßng quan trÍng nh¥t trong vt lý là Ënh lut chuyÃn Ùng và v¡n vt h¥p d«n.
Nhïng lut này ã °ãc phát hiÇn trong các 1660s cça Isaac Newton, mÙt nhà toán hÍc ti¿ng Anh và
nhà vt lý. Ba Ënh lut cça chuyÃn Ùng và pháp lut v¡n vt h¥p d«n cung c¥p mÙt b¯t §u r¥t quan trÍng
iÃm cho nhïng khám phá sau này trong vt lý lý thuy¿t.
Hãy à chúng tôi l§n §u tiên xem xét ba Ënh lut chuyÃn Ùng cça Newton. Pháp lut §u tiên cça các quÑc gia chuyÃn Ùng mà t¥t c£ các Ñi t°ãng trong mÙt nhà n°Ûc thÑng nh¥t vÁ chuyÃn Ùng có xu h°Ûng v«n còn trong tr¡ng thái chuyÃn Ùng, trë khi mÙt lñc l°ãng bên ngoài °ãc áp dång cho nó. Lut này cing °ãc bi¿t ¿n nh° là pháp lut quán tính. Ënh lut thé nh¥t cça Newton có ngh)a là các Ñi t°ãng có xu h°Ûng à duy trì tÑc Ù hiÇn t¡i cça hÍ: các Ñi t°ãng ß ph§n còn l¡i có xu h°Ûng ß l¡i nghÉ ng¡i, và các Ñi t°ãng chuyÃn Ùng có xu h°Ûng ß l¡i trong chuyÃn Ùng.
Lut này d°Ýng nh° mâu thu«n ý théc chung, vì các Ñi t°ãng chúng ta th¥y có xu h°Ûng à làm chm xuÑng, trë khi
mÙt lñc l°ãng °ãc áp dång cho hÍ, tuy nhiên, gi£m tÑc Ù này là do lñc ma sát gây ra bßi
không khí, n°Ûc, ho·c m·t ¥t. N¿u chúng ta có thà nghiên céu các Ñi t°ãng di chuyÃn trong chân không, các Ñi t°ãng s½
không làm chm ß t¥t c£. Ënh lut thé hai vÁ chuyÃn Ùng gi£i thích mÑi quan hÇ giïa lñc l°ãng °ãc áp dång cho mÙt Ñi t°ãng, khÑi l°ãng cça mÙt Ñi t°ãng, và sñ tng tÑc cça mÙt Ñi t°ãng. Theo Ënh lut thé hai cça Newton, lñc c§n thi¿t à gây ra mÙt sÑ tiÁn nh¥t Ënh cça gia tÑc cça mÙt Ñi t°ãng cça mÙt khÑi l°ãng nh¥t Ënh có thà °ãc tính b±ng cách nhân sñ tng tÑc cça Ñi t°ãng b±ng khÑi l°ãng cça Ñi t°ãng. Nói cách khác, lñc l°ãng, F, t°¡ng °¡ng vÛi khÑi l°ãng, m, thÝi gian gia tÑc, mÙt. Nó r¥t dÅ dàng à xem lut này ho¡t Ùng nh° th¿ nào. N¿u b¡n muÑn gây ra mÙt chi¿c xe h¡i n·ng à tng ho·c gi£m tÑc Ù cça nó r¥t Ùt ngÙt, b¡n ph£i áp dång mÙt lñc l°ãng r¥t m¡nh m½. N¿u b¡n muÑn gây ra mÙt chi¿c xe nh¹ h¡n à tng ho·c gi£m tÑc Ù cça nó khá d§n d§n, b¡n c§n áp dång lñc l°ãng ít h¡n nhiÁu. Ënh lut thé ba vÁ chuyÃn Ùng tiÃu bang r±ng Ñi vÛi mÍi hành Ùng, có mÙt ph£n éng b±ng nhau và ng°ãc l¡i. MÙt trong nhïng éng dång quan trÍng cça ý t°ßng này có thà °ãc nhìn th¥y trong các chuy¿n bay cça tên lía. Khi mÙt tên lía tråc xu¥t, khí nóng mß rÙng të uôi cça nó, lñc l°ãng l¡c hu cça nhïng khí ©y tên lía vÁ phía tr°Ûc. Newton nhn ra r±ng Ënh lut thé hai cça chuyÃn Ùng có thà giúp gi£i thích lý do t¡i sao các Ñi t°ãng, ch³ng h¡n nh° táo trong mÙt cây táo, có xu h°Ûng gi£m xuÑng trái ¥t, và lý do t¡i sao m·t trng °ãc tÕ chéc trong quù ¡o quanh trái ¥t. Newton khám phá ra lut v¡n vt h¥p d«n, có thà °ãc tóm t¯t nh° sau: mÍi Ñi t°ãng trong vi trå thu hút t¥t c£ các Ñi t°ãng khác trong vi trå vÛi mÙt lñc l°ãng ó là t÷ lÇ thun vÛi s£n ph©m cça khÑi l°ãng cça chúng và tÉ lÇ nghËch vÛi kho£ng cách giïa chúng. Lut này có ý ngh)a quan trÍng Ñi vÛi sñ hiÃu bi¿t cça chúng ta vÁ th¿ giÛi xung quanh chúng ta. MÙt trong sÑ ó liên quan ¿n thçy triÁu: chúng ta có thà hiÃu sñ lên xuÑng cça mñc n°Ûc biÃn b±ng cách xem xét các lñc h¥p d«n °ãc áp dång bßi m·t trng và m·t trÝi. Cça pháp lut Newton ã phåc vå nh° là nÁn t£ng cho vt lý và kù thut të th¿ k÷ 17. Trong ph§n ti¿p theo, chúng tôi s½ th£o lun vÁ nhïng khám phá mang tính cách m¡ng °ãc thñc hiÇn bßi các nhà vt lý trong th¿ k÷ 20.
Bai vi¿t # 87 Vt lý: Quantum Theory và t°¡ng Ñi
Trong nhïng thp niên §u cça th¿ k÷ 20, các l)nh vñc vt lý lý thuy¿t ã °ãc cách m¡ng hóa bßi mÙt sÑ khám phá mÛi áng ng¡c nhiên. Nhïng khám phá lý thuy¿t l°ãng tí và thuy¿t t°¡ng Ñi có ý ngh)a sâu s¯c Ñi vÛi sñ hiÃu bi¿t cça chúng ta vÁ vi trå và cho sñ phát triÃn cça công nghÇ mÛi.
Lý thuy¿t l°ãng tí là có liên quan vÛi sñ h¥p thu và phát x¡ nng l°ãng cça vt ch¥t, và vÛi chuyÃn Ùng cça vt ch¥t wavelike. Khu vñc này cça vt lý °ãc phát triÃn bßi mÙt sÑ nhà khoa hÍc trong mÙt thÝi gian kho£ng ba m°¡i nm, b¯t §u vào lúc b¯t §u cça th¿ k÷ 20. Tr°Ûc khi sñ phát triÃn cça lý thuy¿t l°ãng tí, các nhà vt lý ã tin r±ng nng l°ãng có thà °ãc h¥p thå ho·c phát ra b¥t cé sÑ tiÁn nào, và r±ng v¥n Á chi¿m mÙt vË trí nh¥t Ënh trong không gian.
Tuy nhiên, lý thuy¿t l°ãng tí cho th¥y các khái niÇm này là không chính xác.
Theo lý thuy¿t l°ãng tí, nng l°ãng chÉ có thà °ãc h¥p thå ho·c phát ra mÙt l°ãng nh¥t Ënh, rÝi r¡c, °ãc gÍi là l°ãng tí. ó là, n¿u nh° nng l°ãng °ãc vn chuyÃn nhÏ "gói" chÉ tÓn t¡i trong các kích cá cå thÃ. Phát hiÇn này có thà °ãc nhìn th¥y trong các t§n sÑ cça ánh sáng và các béc x¡ °ãc phát ra bßi các lo¡i khác nhau cça các nguyên tí. M×i nguyên tí chÉ phát ra béc x¡ có t§n sÑ nh¥t Ënh. Các t§n sÑ t°¡ng éng vÛi sÑ l°ãng nng l°ãng °ãc gi£i phóng khi các electron quù ¡o xung quanh h¡t nhân cça mÙt nguyên tí di chuyÃn të mÙt quù ¡o cao h¡n à mÙt quù ¡o th¥p h¡n.
MÙt tính nng áng kinh ng¡c cça thuy¿t l°ãng tí là v¥n Á có thà tÓn t¡i c£ hai nh° là mÙt h¡t và nh° mÙt làn sóng. Các thí nghiÇm ã chÉ ra r±ng các electron cça mÙt nguyên tí có thà hành xí nh° sóng, ví då, các electron có thà bË nhiÅu x¡ ho·c b» cong, trong cùng mÙt cách mà sóng ánh sáng uÑn cong. MÙt ng¡c nhiên ngå ý cça khách s¡n wavelike là vË trí chính xác cça mÙt h¡t không thà bi¿t °ãc mÙt cách ch¯c ch¯n.
Khám phá lÛn khác cça vt lý th¿ k÷ 20 là lý thuy¿t t°¡ng Ñi.
Không giÑng nh° lý thuy¿t l°ãng tí, thuy¿t t°¡ng Ñi ã °ãc ph§n lÛn công viÇc cça mÙt ng°Ýi àn ông, mÙt nhà vt lý có tên là Albert Einstein. Einstein ã chéng minh r±ng tÑc Ù cça ánh sáng là h±ng sÑ, b¥t kà chuyÃn Ùng cça ng°Ýi quan sát. Einstein ã chÉ ra r±ng, trái ng°ãc vÛi các gi£ Ënh cça vt lý cÕ iÃn, thÝi gian và chuyÃn Ùng không ph£i là không Õi, nh°ng so vÛi ng°Ýi quan sát. N¿u mÙt tàu vi trå có thà di chuyÃn vÛi mÙt tÑc Ù r¥t cao, thÝi gian s½ trôi qua áng kà chm h¡n tàu vi trå mà h¡n so vÛi nhïng ng°Ýi ß l¡i trên trái ¥t. H¡n nïa, tàu vi trå s½ xu¥t hiÇn à trß nên ng¯n h¡n nh° tng tÑc Ù cça nó, và khÑi l°ãng cça tàu vi trå s½ tng lên khi tÑc Ù cça nó tng lên.
MÙt trong nhïng ý t°ßng và r¯c rÑi, të lý thuy¿t t°¡ng Ñi cça Einstein là quan iÃm cho r±ng thÝi gian có thà °ãc thêm vào ba kích th°Ûc cça không gian vÛi chiÁu dài, chiÁu rÙng, chiÁu cao, chiÁu 1/4. Theo lý thuy¿t t°¡ng Ñi, vt thà khÕng lÓ gây ra mÙt sñ bi¿n d¡ng, cong vênh, này liên tåc không-thÝi gian bÑn chiÁu.
Tuy nhiên, vì tÑc Ù cça ánh sáng là h±ng sÑ, ánh sáng s½ i theo mÙt °Ýng th³ng qua không-thÝi gian, và chuyÃn Ùng cça nó s½ xu¥t hiÇn à °ãc bi¿n d¡ng khi di chuyÃn qua không gian bË bóp méo bßi các Ñi t°ãng lÛn nh° ngôi sao ho·c hành tinh.
MÙt ngå ý áng kinh ng¡c cça lý thuy¿t t°¡ng Ñi là vt ch¥t và nng l°ãng có thà hoán Õi cho nhau.
ây là c¡ sß cho công théc nÕi ti¿ng cça Einstein, E = mc 2, trong ó nói r±ng nng l°ãng t°¡ng °¡ng vÛi l§n khÑi l°ãng
tÑc Ù cça ánh sáng bình ph°¡ng. Ý t°ßng này là c¡ sß cho nng l°ãng nguyên tí, cho phép phát hành
nng l°ãng b±ng cách tiêu diÇt mÙt sÑ l°ãng nhÏ cça vt ch¥t khi h¡t nhân cça mÙt nguyên tí °ãc chia, ho·c phân chia.
Ngày nay, nhÝ nhïng n× lñc cça Einstein và các nhà vt lý khác cça §u th¿ k÷ 20, các nghiên céu vÁ vt lý lý thuy¿t chç y¿u dña trên nhïng ý t°ßng cça lý thuy¿t l°ãng tí và thuy¿t t°¡ng Ñi. Ngoài ra, nhiÁu công nghÇ hiÇn ¡i të Ó iÇn tí iÇn h¡t nhân °ãc dña trên nhïng ý t°ßng ã °ãc phát triÃn trong giai o¡n thú vË trong lËch sí khoa hÍc.
iÁu 88 B£ng tu§n hoàn cça các y¿u tÑ
M×i hÍc sinh hóa hÍc là quen thuÙc vÛi b£ng tu§n hoàn các nguyên tÑ. BiÃu Ó nÕi ti¿ng này s¯p x¿p các y¿u tÑ có ngh)a là, các giÑng khác nhau cça các nguyên tí theo khÑi l°ãng nguyên tí cça hÍ. MÙt trong nhïng tính nng hïu ích cça b£ng này là nó xác Ënh các nhóm y¿u tÑ ó có tính ch¥t hóa hÍc t°¡ng tñ.
Ý t°ßng s¯p x¿p các y¿u tÑ trong b£ng tu§n hoàn ã °ãc Á xu¥t vào nm 1869 bßi mÙt nhà hóa hÍc ng°Ýi Nga tên Dimitri Mendeleyev. Trong nhiÁu nm, các nhà hóa hÍc ã hiÃu r±ng v¥n Á bao gÓm nhiÁu lo¡i khác nhau cça các h¡t c¡ b£n °ãc gÍi là nguyên tí, và r±ng nhïng y¿u tÑ c¡ b£n có thà k¿t hãp thành các hãp ch¥t khác nhau.
Nh°ng m·c dù nhiÁu thông tin ã °ãc hÍc vÁ nhïng y¿u tÑ này, các nhà khoa hÍc không hiÃu nhiÁu ·c tính khác nhau cça các y¿u tÑ liên quan vÛi nhau, và hÍ không thà dñ oán nhïng gì các lo¡i cça các y¿u tÑ s½ °ãc phát hiÇn trong t°¡ng lai.
Mendeleyev nhn ra r±ng các y¿u tÑ có thà °ãc s¯p x¿p có ý ngh)a vÁ trÍng l°ãng nguyên tí cça hÍ. Ví då, hydro là các ph§n tí vÛi trÍng l°ãng nguyên tí nh¹ nh¥t, do ó, hydro °ãc °a ra mÙt sÑ nguyên tí. Các ph§n tí vÛi trÍng l°ãng ti¿p theo nh¹ nguyên tí helium, vì vy helium °ãc °a ra hai sÑ nguyên tí. Khi Mendeleyev s¯p x¿p các y¿u tÑ trong cách này, ông ã phát hiÇn ra r±ng các y¿u tÑ n±m g§n nhau th°Ýng có ·c tính khác nhau, nh°ng các y¿u tÑ có tính ch¥t t°¡ng tñ có thà °ãc tìm th¥y trong kho£ng thÝi gian th°Ýng xuyên dÍc theo bàn.
ViÇc khám phá ra sñ l·p l¡i "Ënh kó" cça các thuÙc tính cça các y¿u tÑ cho phép Mendeleyev à dñ oán các tính ch¥t cça các y¿u tÑ ó ã ch°a °ãc phát hiÇn. Dña trên sÑ l°ãng nguyên tí cça mÙt nguyên tÑ gi£ Ënh, Mendeleyev có thà dñ oán tính ch¥t cça nó, và sau ó phát hiÇn cho th¥y r±ng các tiên oán cça Mendeleyev ph§n lÛn úng.
B£ng tu§n hoàn ã cho phép xác Ënh mÙt sÑ nhóm quan trÍng cça các y¿u tÑ, °ãc th£o lun ng¯n gÍn d°Ûi ây.
Các kim lo¡i kiÁm, nh° natri và kali, là kim lo¡i mÁm, sµn sàng ti¿n hành nhiÇt và iÇn. HÍ có thà phát nÕ khi ti¿p xúc vÛi n°Ûc. Các halogen, ch³ng h¡n nh° flo và clo, là nhïng y¿u tÑ phi kim lo¡i k¿t hãp vÛi các nguyên tÑ kim lo¡i muÑi d¡ng.
Các kim lo¡i chuyÃn ti¿p, ch³ng h¡n nh° thçy ngân và vàng, r¥t nhiÁu. HÍ ti¿n hành nhiÇt và iÇn, và có thà °ãc Ënh hình và kéo dài. Chúng th°Ýng °ãc tìm th¥y trong các hãp ch¥t vÛi oxy. Ba trong sÑ các kim lo¡i chuyÃn ti¿p (s¯t, coban, niken) có thà t¡o ra mÙt të tr°Ýng.
Các khí hi¿m, ch³ng h¡n nh° helium và neon, cing ã °ãc gÍi là "khí tr¡, vì hÍ không
dÅ dàng hình thành các hãp ch¥t vÛi các y¿u tÑ khác.
Các kim lo¡i không, ch³ng h¡n nh° oxy và carbon, không d«n nhiÇt ho·c iÇn r¥t tÑt, và không thà dÅ dàng kéo dài ho·c hình d¡ng. Phi kim lo¡i là nhïng y¿u tÑ chính trong các hãp ch¥t hïu c¡.
iÁu # 89 Di truyÁn và thí nghiÇm cça Mendel
Ñi vÛi hàng ngàn nm, ng°Ýi ta ã hiÃu r±ng nhiÁu ·c tính cça thñc vt ho·c Ùng vt °ãc truyÁn të cha m¹ sang con cái. Do sñ hiÃu bi¿t này, ng°Ýi nông dân ã có thà tÑt h¡n à t¡o ra các giÑng cây trÓng, vt nuôi, b±ng cách cho phép sinh s£n chÉ có nhïng cá nhân có nhïng ·c iÃm mong muÑn.
K¿t qu£ là, bây giÝ chúng ta có thñc vt và Ùng vt trong n°Ûc cung c¥p cho chúng tôi vÛi nhiÁu théc n h¡n so vÛi tÕ tiên hoang dã cça hÍ ã làm. Tuy nhiên, m·c dù ng°Ýi dân të lâu ã sß hïu mÙt sÑ ánh giá m¡ hÓ cho các nguyên t¯c cça di truyÁn, nó ã chÉ °ãc kà të cuÑi th¿ k÷ 19 là mÙt sñ hiÃu bi¿t có hÇ thÑng nhïng nguyên t¯c ã °ãc ¡t °ãc. Các nhà khoa hÍc §u tiên khám phá ra các Ënh lut di truyÁn là mÙt nhà s° ng°Ýi Áo, Johann Gregor Mendel. iÁu tra di truyÁn cça Mendel ã sí dång cça nhà máy h¡t u. Ông ã nghiên céu mÙt sÑ ·c iÃm cça u Hà Lan °ãc truyÁn bßi di truyÁn, ch³ng h¡n nh° màu s¯c cça u Hà Lan (màu xanh lá cây so vÛi màu vàng), các k¿t c¥u cça u Hà Lan
(MËn so vÛi nhn), và chiÁu cao cça cây (cao so vÛi ng¯n). Mendel nghiên céu di truyÁn bßi các nhà máy §u tiên tìm ki¿m ã cho th¥y nhïng ·c tính t°¡ng tñ cho nhiÁu th¿ hÇ có ngh)a là, các nhà máy ã °ãc "thu§n chçng" cho các ·c iÃm nh¥t Ënh. Ông sau ó v°ãt qua, ho·c lai, c·p cça các nhà máy h¡t u có màu s¯c khác nhau, k¿t c¥u khác nhau, và Ù cao khác nhau. Mendel phát hiÇn ra r±ng nhïng éa con cça các giao c¯t không cho th¥y ·c iÃm trung gian giïa nhïng ng°Ýi cça cha m¹, nh°ng thay vì giÑng nh° chÉ là mÙt trong các bc cha m¹, Ñi vÛi mÙt ·c tính cå thÃ.
Ví då, khi các nhà máy h¡t u màu vàng và cây u xanh ã °ãc v°ãt qua, t¥t c£ cça con cái có màu vàng u Hà Lan.
Trong ý ngh)a này, màu vàng °ãc cho là chi¿m °u th¿, và màu xanh lá cây °ãc cho là l·n.
Mendel cing cho th¥y r±ng các ·c tính l·n có thà tái xu¥t hiÇn ß th¿ hÇ sau. Khi ông ã v°ãt qua các nhà máy khác nhau lai, ông ã tìm th¥y r±ng mÙt ph§n t° cça các con cháu th¿ hÇ thé hai s½ hiÃn thË các tính tr¡ng l·n, ch³ng h¡n nh° màu xanh lá cây.
Të nhïng k¿t qu£ này, Mendel suy lun r±ng các ·c iÃm °ãc truyÁn bßi các h¡t rÝi r¡c. (Ngày nay, chúng °ãc gÍi là "gen".) Ñi vÛi mÙt ·c tính nh¥t Ënh, con mÙt thëa k¿, hai trong sÑ này, mÙt të cha m¹. N¿u con cái thëa h°ßng gen khác nhau të bÑ m¹, sau ó mÙt trong nhïng gen là "thÑng l)nh" trong khác, và ·c iÃm chi phÑi nÕi lên ß con. Tuy nhiên, ·c iÃm l·n có thà xu¥t hiÇn trong mÙt th¿ hÇ sau.
Mendel cing cho th¥y ·c iÃm khác nhau °ãc thëa k¿ Ùc lp. Ví då, sñ k¿ thëa cça màu s¯c (màu xanh lá cây so vÛi màu vàng) không phå thuÙc trên sñ k¿ thëa cça k¿t c¥u (mËn so vÛi nhn nheo). M×i ·c tr°ng, nh° màu s¯c ho·c k¿t c¥u, °ãc thëa k¿ riêng, không có £nh h°ßng do b¥t kó ·c tính khác. K¿t qu£ là, b¥t kó sñ k¿t hãp cça màu s¯c và k¿t c¥u có thà x£y ra. Công trình cça Mendel ã °ãc xu¥t b£n vào nm 1866, nh°ng nó ã bË bÏ qua bßi các nhà khoa hÍc khác cho ¿n kho£ng nm 1900, khi các nhà khoa hÍc khác mÙt cách Ùc lp l¡i phát hiÇn ra nhïng phát hiÇn cça Mendel, và mang l¡i sñ chú ý ¿n công viÇc cça mình.
iÁu # 90 Quang
B¡n có bi¿t r±ng thñc vt có thà "n" ánh sáng? Các loài cây xanh có °ãc nng l°ãng cça hÍ trñc ti¿p të m·t trÝi,
chuyÃn Õi nng l°ãng ánh sáng thành nng l°ãng hóa hÍc. Quá trình này °ãc gÍi là quang hãp. Quang hãp cung c¥p cho cuÙc sÑng không chÉ cho các nhà máy, mà còn à các loài Ùng vt (bao gÓm c£ ng°Ýi) n nhïng thñc vt. Ngoài ra, quang hãp cung c¥p cho chúng tôi oxy mà chúng ta c§n à thß.
Các nhà khoa hÍc ã ¡t °ãc ki¿n théc chi ti¿t phéc t¡p cça quá trình quang hãp, mà s½ °ãc
tóm t¯t chÉ mÙt thÝi gian ng¯n ß ây. Ph£n éng hóa hÍc c¡ b£n cça quang hãp liên quan ¿n viÇc chuyÃn Õi n°Ûc, carbon dioxide, và nng l°ãng ánh sáng thành glucose và oxy. Glucose là d¡ng carbohydrate, cho phép l°u trï nng l°ãng. Ph£i m¥t sáu phân tí carbon dioxide và 12 phân tí n°Ûc à s£n xu¥t mÙt phân tí glucose, vÛi sáu phân tí n°Ûc và sáu phân tí oxy nh° các s£n ph©m. Làm th¿ nào à nhà máy có °ãc n°Ûc, carbon dioxide, và nng l°ãng ánh sáng mà hÍ c§n cho quang n°Ûc x£y ra thu °ãc thông qua rÅ cça cây, và °ãc vn chuyÃn lên trên qua các thân cây ho·c thân cây cça cây lá. Các lá có thà trñc ti¿p h¥p thå khí cacbonic të không khí. Lá cing có chéa mÙt ch¥t hóa hÍc màu xanh, mà là mÙt s¯c tÑ diÇp låc. Ch¥t diÇp låc có kh£ nng ·c biÇt à h¥p thå nng l°ãng ánh sáng të m·t trÝi, và chuyÃn Õi nng l°ãng ó thành d¡ng hóa ch¥t.
Quá trình quang hãp liên quan ¿n mÙt vài b°Ûc. Trong giai o¡n §u tiên, nng l°ãng ánh sáng °ãc h¥p thå bßi
ch¥t diÇp låc. MÙt sÑ nng l°ãng này °ãc sí dång à phân hçy các phân tí n°Ûc thành hydro và oxy.
Hydro °ãc sí dång trong các b°Ûc ti¿p theo cça quá trình quang và oxy °ãc gi£i phóng vào không khí nh°
mÙt s£n ph©m. Nng l°ãng còn l¡i là thu °ãc të ánh sáng m·t trÝi °ãc l°u trï trong các hãp ch¥t hóa hÍc
cing °ãc sí dång trong các giai o¡n ti¿p theo cça quang hãp.
Trong nhïng giai o¡n sau này, hydro të các giai o¡n tr°Ûc ó °ãc sí dång, cùng vÛi carbon và oxy të các phân tí carbon dioxide, Ã t¡o ra các phân tí phéc t¡p ngày càng nhiÁu h¡n. Quá trình này sí dång nng l°ãng l°u trï të giai o¡n §u cça quá trình quang. Bßi vì nng l°ãng này ã °ãc thu °ãc të ánh sáng m·t trÝi, nhïng giai o¡n sau cça quá trình quang không yêu c§u thêm b¥t kó ánh sáng.
Các giai o¡n sau cça quá trình quang cuÑi cùng s£n xu¥t glucose, là mÙt phân tí carbohydrate phéc t¡p. Glucose cho phép nng l°ãng °ãc l°u trï trong mÙt hình théc Õn Ënh mà có thà °ãc sí dång bßi các nhà máy. Các phân tí glucose có thà °ãc gíi toàn bÙ nhà máy, à cung c¥p nng l°ãng c§n thi¿t cho cây sÑng, phát triÃn và sinh s£n.
N¿u nhà máy °ãc n mÙt con vt, sau ó Ùng vt có thà sí dång nng l°ãng này cho các quá trình sÑng riêng cça mình.
Trong quá trình ó các nhà máy chuyÃn Õi ánh sáng thành thñc ph©m ch¯c ch¯n là mÙt trong nhïng phép l¡ cça thiên nhiên. Quang hãp là mÙt quá trình h¥p d«n và phéc t¡p, và nó cung c¥p cho chúng tôi vÛi các thñc ph©m chúng ta n và không khí chúng ta hít thß.
iÁu # 91 LËch sí cça sñ sÑng trên Trái ¥t
Trong nhiÁu th¿ k÷, ng°Ýi ta ã tìm th¥y hóa th¡ch còn l¡i cça các sinh vt ã tëng sÑng trên trái ¥t.
Nh°ng nó chÉ có °ãc trong th¿ k÷ tr°Ûc, các nhà khoa hÍc ã có thà nghiên céu các hóa th¡ch có hÇ thÑng,
b±ng cách so sánh k¿t qu£ të các Ëa iÃm khác nhau và të các lÛp khác nhau cça á. Ngày nay, các nhà khoa hÍc ã xác Ënh g§n úng trình tñ, trong ó các d¡ng sÑng ã xu¥t hiÇn, phát triÃn, và bi¿n m¥t trên hành tinh cça chúng ta.
TuÕi cça trái ¥t ã °ãc °Ûc tính kho£ng 4,5 t÷ nm, dña trên mÙt kù thut °ãc gÍi là h¹n hò phóng x¡. Kù thut này °ãc dña trên thñc t¿ là mÙt sÑ y¿u tÑ phóng x¡ të të phân hçy thành các y¿u tÑ khác.
B±ng cách o t÷ lÇ cça các lo¡i khác nhau cça các y¿u tÑ trong các lo¡i á, các nhà khoa hÍc có thà °Ûc tính tuÕi cça nhïng hòn á. Theo nhïng thí nghiÇm này, trái ¥t và m·t trng là kho£ng 4,5 tÉ nm tuÕi.
MÙt sÑ hình théc cça cuÙc sÑng xu¥t hiÇn r¥t sÛm trong lËch sí cça trái ¥t. Hóa th¡ch cça mÙt sÑ sinh vt t°¡ng tñ nh° t£o màu xanh-màu xanh lá cây ã °ãc ngày là h¡n ba t÷ nm tuÕi. Ñi vÛi hàng tÉ nm, tuy nhiên, trái ¥t ã có chÉ r¥t ¡n gi£n, các d¡ng sÑng ¡n bào. Trong thÝi gian này, không có b¥t kó sinh vt phéc t¡p t¡o thành nhiÁu t¿ bào.
Kho£ng 570 triÇu nm tr°Ûc, ã có mÙt sñ mß rÙng b¥t ngÝ và a d¡ng hóa các sinh vt a bào. Trong suÑt 325 triÇu nm sau ó, nhiÁu lo¡i thñc vt và Ùng vt ti¿n hóa. H§u h¿t các d¡ng sÑng tÓn t¡i ß các vùng biÃn, và nhiÁu lo¡i cá nÕi lên trong thÝi gian này. Tuy nhiên, mÙt sÑ Ùng vt cing b¯t §u sÑng trên ¥t, và các loài bò sát §u tiên và Ùng vt l°áng c° xu¥t hiÇn. Rëng lÛn nh° cây d°¡ng xÉ che phç ph§n lÛn ¥t.
Kho£ng 245 triÇu nm tr°Ûc, loài bò sát b¯t §u sinh sôi n£y nß. Loài khçng long khÕng lÓ i lang thang trên trái ¥t. ThÝi ¡i cça khçng long ã k¿t thúc cách ây kho£ng 65 triÇu nm, và nhiÁu nhà khoa hÍc tin r±ng nhïng con khçng long ã bË lo¡i khi mÙt sao chÕi t¥n công trái ¥t, t¡o ra mÙt ám mây khÕng lÓ cça ánh sáng m·t trÝi båi bË ch·n mà.
MÙt sÑ loài bò sát ã tÓn t¡i, và do ó ã làm tÕ tiên cça các loài chim và Ùng vt có vú ngày nay. Trong suÑt 65 triÇu nm qua, nhiÁu giÑng mÛi cça các loài chim và Ùng vt có vú ã ti¿n hóa. MÙt sÑ loài Ùng vt này là r¥t lÛn, nh°ng nay ã tuyÇt chçng.
Trong vòng hai triÇu nm qua, mÙt sÑ "k÷ bng hà" ã x£y ra. Khu vñc rÙng lÛn cça trái ¥t
Ënh kó °ãc bao phç bßi các t¥m bng dày. Þ giïa các thÝi kó bng hà, thÝi kó ¥m h¡n ã th¯ng th¿.
Trong nhïng thÝi gian g§n ây, con ng°Ýi d§n d§n phát triÃn.
Trái ¥t thñc sñ là r¥t ci, và ng°Ýi ã có kinh nghiÇm hành tinh này trong mÙt thÝi gian ng¯n.
Nh°ng chúng tôi ã b¯t §u tìm hiÃu nhiÁu iÁu thú vË vÁ lËch sí cça sñ sÑng trên trái ¥t.
iÁu # 92 The Great Apes
N¿u b¡n ã tëng ¿n thm mÙt v°Ýn thú, b¡n có thà th¥y r±ng mÍi ng°Ýi d°Ýng nh° bË thu hút bßi
lÛn khÉ không uôi. NiÁm am mê này có l½ là do sñ t°¡ng tñ mà mÍi ng°Ýi nhn th¥y giïa hÍ
và nhïng loài Ùng vt thông minh. Trong thñc t¿, con ng°Ýi °ãc chia s» vÛi nhau nhiÁu h¡n vÛi các loài v°ãn lÛn h¡n so vÛi
b¥t kó sinh vt sÑng khác.
Các loài khác nhau cça loài v°ãn lÛn (bao gÓm c£ ng°Ýi) thuÙc vÁ thé tñ linh tr°ßng, cùng vÛi ít
v°ãn, khÉ, v°ãn cáo, và các Ùng vt linh tr°ßng nhÏ khác. Loài khÉ lÛn có mÙt sÑ tính nng quan trÍng
chung. Ví då, t¥t c£ hÍ Áu có ôi m¯t phát triÃn tÑt, và bÙ não cça hÍ có thà xí lý phéc t¡p
thông tin thË giác. Ng°ãc l¡i, c£m giác vÁ mùi không °ãc phát triÃn r¥t tÑt trong sÑ nhïng loài khÉ không uôi. Loài khÉ lÛn không có uôi, nh°ng loài khÉ không có mÙt ngón tay cái Ñi diÇn, cho phép hÍ Ã n¯m b¯t các Ñi t°ãng mÙt cách dÅ dàng.
Loài v°ãn lÛn cing có thà éng th³ng, ít nh¥t là kho£ng cách ng¯n. HÍ có xu h°Ûng là mÙt ph§n sÑng trên cây,
ho·c cây ß, và mÙt ph§n trên m·t ¥t, ho·c ß m·t ¥t. Loài v°ãn lÛn th°Ýng chÉ có mÙt éa con t¡i mÙt thÝi iÃm, và các con cái òi hÏi mÙt thÝi gian dài chm sóc cça cha m¹ dï dÙi tr°Ûc khi tr°ßng thành ¡t °ãc.
CuÑi cùng, loài khÉ lÛn có kh£ nng lý lun tiên ti¿n và hÍc tp h¡n b¥t kó loài Ùng vt khác. Trong bài vi¿t này, chúng tôi s½ th£o lun vÁ bÑn lo¡i khác nhau cça loài khÉ lÛn: °Ýi °¡i, khÉ Ùt, tinh tinh, và bonobo. H§u h¿t các nhà Ùng vt hÍc cing s½ bao gÓm con ng°Ýi nh° là mÙt lo¡i thé nm cça ape lÛn, trên thñc t¿, tinh tinh và bonobo có di truyÁn t°¡ng °¡ng vÛi con ng°Ýi h¡n °Ýi °¡i và khÉ Ùt!
°Ýi °¡i có lông màu nâu da cam, và sÑng trong các khu rëng cça In-ô-nê-xi-a. °Ýi °¡i Nam, n·ng tÛi 90 kg, lÛn h¡n nhiÁu so vÛi nï giÛi, n·ng tÛi 45 kg. °Ýi °¡i thích n trái cây, và hÍ có xu h°Ûng ¡n Ùc, sÑng mÙt mình ho·c theo nhóm r¥t nhÏ. °Ýi °¡i khá xa vÛi các loài v°ãn lÛn khác.
Gorilla, sÑng trong nhïng khu rëng xích ¡o châu Phi, là lÛn nh¥t và m¡nh nh¥t cça loài khÉ lÛn. KhÉ Ùt ñc có thà n·ng h¡n 250 kg, và nï h¡n 100 kg. Gorillas th°Ýng n lá và các nhà máy nhÏ. HÍ sÑng trong các nhóm xã hÙi lÛn bao gÓm mÙt ng°Ýi àn ông chi phÑi, con cái tr°ßng thành và mÙt sÑ vË thành niên, và ôi khi nam mÙt c¥p d°Ûi. M·c dù khÉ Ùt có thà làm cho hiÃn thË khÑc liÇt, e dÍa, hÍ nói chung là ít b¡o lñc h¡n so vÛi tinh tinh.
Tinh tinh cing sinh sÑng t¡i các khu vñc xích ¡o cça châu Phi. Nhïng loài v°ãn lÛn có xu h°Ûng °ãc ph§n nào kích th°Ûc nhÏ h¡n h¡n con ng°Ýi, nh°ng tinh tinh r¥t m¡nh m½. Các ch¿ Ù n uÑng cça tinh tinh chç y¿u bao gÓm trái cây và thñc vt khác, nh°ng hÍ cing n côn trùng và Ùng vt có vú cá nhÏ. Không giÑng nh° khÉ Ùt, tinh tinh th°Ýng sÑng trong các nhóm xã hÙi lÛn, th°Ýng có chéa hàng chåc cá nhân. Tinh tinh hành vi tình dåc có xu h°Ûng
khá lng nhng. Quan hÇ giïa các nhóm khác nhau cça tinh tinh có xu h°Ûng b¡o lñc, chi¿n ¥u ch¿t ng°Ýi trên lãnh thÕ. Bonobo liên quan ch·t ch½ vÛi tinh tinh, và trong nhiÁu nm bonobo °ãc coi là chÉ ¡n gi£n là mÙt lo¡t các con tinh tinh. Tuy nhiên, bonobo là khác nhau të tinh tinh theo nhiÁu cách. §u tiên, bonobo
có xu h°Ûng ít b¡o lñc, chÉ có cuÙc g·p gá hi¿m hoi tích cñc giïa các nhóm. Thé hai, bonobo nï hình thành liên minh m¡nh m½ vÛi nhau, và k¿t qu£ là hÍ m¡nh h¡n so vÛi các bonobo ñc. CuÑi cùng, bonobo r¥t lng nhng trong hành vi tình dåc cça hÍ, vÛi tình dåc d°Ýng nh° ang °ãc sí dång nh° mÙt ph°¡ng tiÇn cça viÇc thi¿t lp tình b¡n.
Sñ a d¡ng cça các c¥u trúc hành vi và xã hÙi cça loài khÉ lÛn tht sñ áng chú ý. Nó r¥t thú vË Ã tìm hiÃu vÁ nhïng loài Ùng vt này, mà trong nhiÁu cách nh¯c nhß chúng ta vÁ b£n thân mình.
iÁu 93 Thành ph§n cça Trái ¥t
Khi còn nhÏ, b¡n có thà ã tñ hÏi nhïng gì b¡n s½ tìm th¥y n¿u b¡n có thà ào mÙt cái l× sâu vào tâm cça trái ¥t. Các nhà khoa hÍc cing ã quan tâm ¿n câu hÏi này, và trong th¿ k÷ 20, hÍ ã có thà tìm hiÃu nhiÁu thông tin vÁ các thành ph§n cça trái ¥t. Tuy nhiên, hÍ không ¡t °ãc nhïng ki¿n théc này b±ng cách ào mÙt l× sâu vào tâm cça trái ¥t, vì ây là mÙt nhiÇm vå không thÃ. Các nhà khoa hÍc ã suy ra các thành ph§n cça trái ¥t b±ng cách sí dång mÙt sÑ nguÓn thông tin.
§u tiên, hÍ ã c©n thn ghi l¡i và o sóng Ëa ch¥n "°ãc phát hành bßi Ùng ¥t. Thé hai, hÍ ã quan sát th¥y các thành ph§n cça thiên th¡ch ã r¡i xuÑng bÁ m·t trái ¥t të không gian bên ngoài. Thé ba, hÍ ã ti¿n hành thí nghiÇm trong phòng thí nghiÇm à xác Ënh mt Ù
cça trái ¥t và các lo¡i khác nhau cça các lo¡i á. Bây giÝ chúng ta xem xét c¥u trúc cça trái ¥t.
Trái ¥t °ãc bao gÓm ba lÛp riêng biÇt, °ãc gÍi là lÛp vÏ, lÛp phç, và cÑt lõi.
LÛp trên cùng là lÛp vÏ, mà là giÑng nh° mÙt lÛp vÏ mÏng xung quanh trái ¥t. LÛp vÏ °ãc bao gÓm
các lo¡i khác nhau cça các lo¡i á. Theo các ¡i d°¡ng và sâu d°Ûi các låc Ëa, lÛp vÏ °ãc t¡o thành
á dày ·c, nh° bazan, nh°ng vÏ cça các låc Ëa °ãc t¡o thành të nh¹
á, nh° á granit. LÛp vÏ chÉ là mÙt vài km dày d°Ûi ¡i d°¡ng, nh°ng có thÃ
30 ¿n 90 dày theo các châu låc km.
Bên d°Ûi lÛp vÏ, thay Õi các thành ph§n cça trái ¥t m¡nh t¡i nhïng iÃm mà các lÛp ti¿p theo,
lÛp phç, b¯t §u. LÛp này lÛn dày kho£ng 3000 km, và chi¿m kho£ng hai ph§n ba khÑi l°ãng cça trái ¥t. LÛp phç bao gÓm các vt liÇu á nh° silicon dioxide, ôxít magiê, và ôxit s¯t. M·c dù nhiÇt Ù r¥t cao trong lÛp bao, á là d°Ûi áp lñc cao nh° vy mà nó không thà tan ch£y. Tuy nhiên, ph§n trên cça vÏ trái ¥t g§n nh° ß d¡ng lÏng.
Bên d°Ûi lÛp phç, cÑt lõi cça trái ¥t mß rÙng quyÁn trung tâm cça hành tinh cça chúng ta, g§n
6400 km bên d°Ûi bÁ m·t. CÑt lõi là chính nó chia thành hai ph§n: ph§n ngoài là ch¥t lÏng,
và ph§n bên trong là r¯n. Các nhà khoa hÍc bi¿t r±ng cÑt lõi cça ít nh¥t mÙt ph§n ch¥t lÏng, bßi vì trn Ùng ¥t
sóng, không có thà i du lËch thông qua ch¥t lÏng, bË ch·n l¡i bßi cÑt lõi cça trái ¥t. Lõi cça trái ¥t là r¥t
dày ·c, bao gÓm s¯t và niken. Nhïng kim lo¡i chËu trách nhiÇm Ñi vÛi të tr°Ýng cça trái ¥t.
T¥t nhiên, lÛp vÏ, lÛp phç, và cÑt lõi làm cho các ph§n céng r¯n cça trái ¥t, nh°ng chúng ta không nên quên
vÁ ph§n còn l¡i là n°Ûc và không khí trên bÁ m·t trái ¥t. Kho£ng 71% bÁ m·t trái ¥t là
bao phç bßi n°Ûc. MÙt ph§n r¥t nhÏ cça n°Ûc này là n°Ûc ngÍt cça hÓ và sông, nh°ng g§n nh° t¥t c£ các
n°Ûc này là n°Ûc muÑi cça biÃn và ¡i d°¡ng. Trong m×i 100 kg n°Ûc biÃn, có
kho£ng 3,5 kg muÑi. H¡n ba ph§n t° cça muÑi này là muÑi n thông th°Ýng, ho·c natri
clorua, nh°ng cing có mÙt l°ãng lÛn clorua magiê và muÑi khác.
Trên c£ các ¡i d°¡ng và các châu låc là b§u khí quyÃn cça trái ¥t. Không khí xung quanh chúng ta °ãc thñc hiÇn
chç y¿u là nit¡ (kho£ng 78%) và oxy (kho£ng 20%), vÛi sÑ l°ãng nhÏ h¡n cça argon, n°Ûc
h¡i n°Ûc, carbon dioxide và các khí khác. B§u khí quyÃn dày trên bÁ m·t cça trái ¥t, và
trß nên mÏng h¡n ß Ù cao cao h¡n. M°Ýi km trên mñc n°Ûc biÃn, áp su¥t không khí chÉ kho£ng
mÙt ph§n nm cça nhïng gì °ãc tìm th¥y ß mñc n°Ûc biÃn riêng cça mình. Þ nhïng Ù cao lÛn, không khí trß nên r¥t l¡nh,
nhiÇt Ù h¡n 50 Ù d°Ûi sÑ không. Trên nhïng Ù cao °ãc tìm th¥y t§ng ozone,
phân tí ozon, m×i bÙ gÓm ba nguyên tí oxy, b£o vÇ trái ¥t cça m·t trÝi
béc x¡ cñc tím.
NhÝ công viÇc cça nhiÁu nhà khoa hÍc, chúng ta ã hÍc °ãc r¥t nhiÁu vÁ các thành ph§n cça
trái ¥t. Nh°ng nhiÁu h¡n nïa ki¿n théc vÁ hành tinh cça chúng ta v«n còn ph£i °ãc hÍc bßi các nhà khoa hÍc trong t°¡ng lai!
iÁu 94 tÝ The Sun
KÃ të khi loài ng°Ýi s¡ khai §u tiên ã trß thành nhn théc môi tr°Ýng cça hÍ, hÍ ã nhn ra t§m quan trÍng cça nhiÇt cça m·t trÝi và ánh sáng sñ sÑng trên trái ¥t. Nhïng ng°Ýi trên th¿ giÛi ã tôn thÝ m·t trÝi nh° mÙt vË th§n, và g§n ây h¡n m·t trÝi ã là chç Á tp trung nghiên céu bßi các nhà khoa hÍc.
M·t trÝi thñc sñ là mÙt ngôi sao, và °ãc mô t£ bßi các nhà thiên vn hÍc nh° là ngôi sao "trung bình". Nh°ng m·t trÝi
r¥t g§n vÛi trái ¥t h¡n b¥t kó ngôi sao khác. Kho£ng cách trung bình cça m·t trÝi të trái ¥t chÉ có 150 triÇu km. M·c dù kho£ng cách này rõ ràng là r¥t lÛn, các ngôi sao khác xa h¡n r¥t nhiÁu. Þ kho£ng cách t°¡ng Ñi g§n cça m·t trÝi, ánh sáng có thà ti¿p cn trái ¥t trong kho£ng tám phút. Các sao ti¿p theo g§n nh¥t ¿n trái ¥t, tuy nhiên, r¥t xa mà ánh sáng cça hÍ m¥t bÑn nm à ti¿p cn trái ¥t! VÛi nhïng iÃm h¥p d«n khó c°áng l¡i rÙng lÛn kho£ng cách, nó r¥t dÅ dàng à hiÃu lý do t¡i sao m·t trÝi có v» sáng h¡n nhiÁu h¡n so vÛi b¥t kó ngôi sao khác.
M·t trÝi lÛn h¡n trái ¥t hay m·t trng. Trong thñc t¿, °Ýng kính cça m·t trÝi là kho£ng 110 l§n so vÛi trái ¥t, và kho£ng 400 l§n so vÛi m·t trng. iÁu này có v» áng ng¡c nhiên, cho r±ng m·t trÝi và m·t trng xu¥t hiÇn à có kích th°Ûc h§u nh° b±ng nhau khi chúng ta nhìn vào chúng trên b§u trÝi. Tuy nhiên, m·t trÝi là kho£ng 400 l§n xa h¡n m·t trng, và iÁu này gi£i thích lý do t¡i sao m·t trÝi và m·t trng xu¥t hiÇn à có cùng kích th°Ûc.
Thñc t¿ này là mÙt sñ trùng hãp áng chú ý, và nó có thà làm cho sñ xu¥t hiÇn cça nht thñc ngo¡n måc nng l°ãng m·t trÝi, khi m·t trng d°Ýng nh° à che phç m·t trÝi g§n nh° hoàn h£o. L°u ý r±ng m·c dù m·t trÝi là mÙt Ñi t°ãng nghiên céu h¥p d«n cça b¡n không bao giÝ nên nhìn vào nó trñc ti¿p. Ngay c£ khi b¡n ang eo kính râm, các béc x¡ cao të m·t trÝi có thà gây tÕn th°¡ng nghiêm trÍng ôi m¯t cça b¡n.
M·t trÝi bao gÓm óng gói ông khí, chç y¿u là hydro và heli. T¡i cÑt lõi cça m·t trÝi,
hydrogen °ãc chuyÃn thành heli quá trình ph£n éng tÕng hãp h¡t nhân, gi£i phóng nng l°ãng khÕng lÓ. NhiÇt Ù t¡i các "Sun cÑt lõi cça °Ûc ¡t 15 triÇu Ù Kelvin, trên bÁ m·t cça m·t trÝi, nhiÇt Ù mát h¡n nhiÁu, ¡t chÉ mÙt vài nghìn Ù. M·t trÝi mÙt ngày nào ó s½ sí dång t¥t c£ cça hydro cça nó, làm cho nó d§n d§n ch¿t. Nh°ng ëng lo l¯ng vÁ viÇc này các nhà khoa hÍc °Ûc tính r±ng m·t trÝi s½ có ç nhiên liÇu cho ít nh¥t là sáu t÷ nm!
Ënh kó, có nhïng c¡n bão të trên bÁ m·t cça m·t trÝi. Nhà thiên vn hÍc Á cp ¿n các rÑi lo¡n nh° v¿t en m·t trÝi. Các ho¡t Ùng cça các v¿t en ôi khi gây ra sñ can thiÇp vÛi truyÁn d«n vô tuy¿n ß ây trên trái ¥t, và chËu trách nhiÇm cho "ánh sáng phía B¯c" mà ôi khi nhìn th¥y vào ban êm ß các v) Ù phía B¯c.
Các ho¡t Ùng cça v¿t en m·t trÝi có v» tng và gi£m trong mÙt chu kó 11 nm, nh°ng cing có mÙt sÑ thÝi gian dài ho¡t Ùng cça v¿t en m·t trÝi cao hay th¥p. Các nhà khoa hÍc tin r±ng thÝi gian vÛi vài v¿t en m·t trÝi có xu h°Ûng °ãc liên k¿t vÛi nhiÇt Ù l¡nh trên trái ¥t.
Bên c¡nh viÇc cung c¥p cho chúng tôi vÛi ánh sáng và nhiÇt Ù c§n thi¿t cho sñ tÓn t¡i cça sñ sÑng trên trái ¥t, m·t trÝi cing cho chúng ta nhiÁu vÁ v» ¹p mà chúng ta th¥y trong th¿ giÛi xung quanh chúng ta. B¥t cé ai ã theo dõi b§u trÝi §y màu s¯c vào lúc bình minh hay hoàng hôn ch¯c ch¯n s½ Óng ý!
Bai vi¿t # 95 Gi£i ph«u
C¡ thà con ng°Ýi thñc sñ là mÙt trong nhïng kó quan cça thiên nhiên. ¡t °ãc mÙt sñ hiÃu bi¿t cça con ng°Ýi gi£i ph«u
mÙt måc tiêu khoa hÍc quan trÍng, và nó rõ ràng là có ý ngh)a r¥t quan trÍng cho y hÍc. M·c dù c¡ thà con ng°Ýi là vô cùng phéc t¡p, bao gÓm mÙt m£ng rÙng lÛn cça các bÙ phn phå thuÙc l«n nhau, "hÇ thÑng" mÙt sÑ có thà °ãc xác Ënh và nghiên céu cá nhân. Chúng tôi s½ xem xét tëng cça các hÇ thÑng lÛn r¥t ng¯n gÍn.
BÙ x°¡ng °ãc t¡o thành x°¡ng, khÛp và sån. BÙ x°¡ng phåc vå nh° mÙt khung h× trã c¡ thÃ, và nh° là mÙt lÛp vÏ céng b£o vÇ c¡ quan. Nhïng bÙ x°¡ng khác nhau cça bÙ x°¡ng °ãc trang bË vÛi nhau t¡i các khÛp, sån ho¡t Ùng nh° mÙt vt liÇu Çm. T¿ bào hÓng c§u °ãc t¡o ra trong tçy ß trung tâm cça x°¡ng.
Các c¡ b¯p, nhiÁu trong sÑ ó °ãc g¯n vào bÙ x°¡ng, cho phép c¡ thà di chuyÃn và áp dång vi lñc Ñi vÛi các Ñi t°ãng bên ngoài, và cing à thñc hiÇn mÙt sÑ chéc nng quan trÍng. MÙt sÑ c¡ b¯p là d°Ûi sñ kiÃm soát tñ nguyÇn, nh°ng các c¡ khác nh° tim và các c¡ b¯p cça mÙt sÑ c¡ quan nÙi t¡ng? Ho¡t Ùng mà không kiÃm soát ý théc cça chúng tôi.
HÇ thÑng hô h¥p là chËu trách nhiÇm cho h¡i thß và cung c¥p oxy. Không khí °ãc hít vào qua mii và miÇng, và gíi qua °Ýng Ñng gió (khí qu£n) ¿n phÕi. Trong mÙt sÑ không gian r¥t nhÏ bên trong phÕi, oxy °ãc h¥p thå vào máu. Óng thÝi, carbon dioxide °ãc gi£i phóng và thß ra.
HÇ thÑng tu§n hoàn là chËu trách nhiÇm cho viÇc cung c¥p nguyên vt liÇu c§n thi¿t trong suÑt c¡ thÃ, và cho
lo¡i bÏ vt liÇu không mong muÑn. Nhïng vt liÇu này °ãc thñc hiÇn trong máu, °ãc b¡m qua
Ùng m¡ch và t)nh m¡ch do sñ co l¡i cça tim. Máu cing chéa các ch¥t có thà giúp
b£o vÇ c¡ thà chÑng l¡i nhiÅm trùng. MÙt ch¥t lÏng, °ãc gÍi là b¡ch huy¿t, cing °ãc vn chuyÃn trong
hÇ tu§n hoàn.
HÇ thÑng tiêu hóa có trách nhiÇm à chi¿t xu¥t các ch¥t dinh d°áng të théc n. Théc n °ãc nhai trong miÇng,
và sau ó gíi xuÑng thñc qu£n ¿n d¡ dày. Trong d¡ dày, théc n °ãc chia nhÏ và
gíi vào ruÙt non, n¡i °ãc h¥p thu ch¥t dinh d°áng. Nhïng quá trình tiêu hóa °ãc h× trã
bßi các ch¥t °ãc phát hành bßi các c¡ quan khác, ch³ng h¡n nh° tuy¿n tåy và gan. Không tiêu
các tài liÇu sau ó i vào ruÙt già, n¡i n°Ûc °ãc tái h¥p thu. Xí lý ch¥t th£i sau ó °ãc bài ti¿t qua
¡i tràng và cuÑi cùng hu môn.
HÇ thÑng ti¿t niÇu cho phép c¡ thà à duy trì méc Ù thích hãp cça n°Ûc và các phân tí khác, ch³ng h¡n nh°
natri và kali. Máu °ãc gíi qua thn, sau ó lÍc máu à lo¡i bÏ
không c§n thi¿t vt liÇu. Ch¥t th£i lÏng này °ãc gíi qua các Ñng gÍi là niÇu qu£n ¿n bàng quang, n¡i
nó °ãc l°u trï và sau ó bË tråc xu¥t thông qua mÙt Ñng niÇu ¡o.
HÇ thÑng nÙi ti¿t có chéa các tuy¿n ã gi£i phóng ra nhiÁu ch¥t, °ãc gÍi là nÙi ti¿t tÑ, kiÃm soát ho¡t Ùng cça c¡ thÃ. Tuy¿n khác nhau phát hành hormone iÁu hòa các ho¡t Ùng nh° tng tr°ßng, phát triÃn tình dåc, và các sñ cÑ cça °Ýng và tinh bÙt.
HÇ thÑng th§n kinh cing tham gia sâu vào quy ch¿ ho¡t Ùng cça c¡ thÃ. Thông tin c£m giác °ãc gíi thông qua các dây th§n kinh và tçy sÑng lên não. Não xí lý thông tin và truyÁn
h°Ûng d«n thông qua tçy sÑng và dây th§n kinh vÛi ph§n còn l¡i cça c¡ thÃ.
Da là c¡ quan lÛn nh¥t cça c¡ thÃ. ó là trách nhiÇm bao phç và b£o vÇ các c¡ quan khác cça c¡ thÃ, và nó giúp iÁu chÉnh nhiÇt Ù c¡ thà và hydrat hóa. Tóc và móng tay thñc sñ là mÙt ph§n cça da. HÇ thÑng sinh s£n khác nhau giïa nam giÛi và phå nï. Các c¡ quan sinh s£n cça nam giÛi bao gÓm tinh hoàn, s£n xu¥t các t¿ bào tinh trùng, và d°¡ng vt, °ãc sí dång trong quan hÇ tình dåc. Þ phå nï,
các c¡ quan sinh s£n bao gÓm buÓng tréng, các t¿ bào tréng °ãc s£n xu¥t, tí cung (d¡ con),
thai nhi phát triÃn, âm vt, °ãc tham gia vào ph£n éng tình dåc, và âm ¡o, ó là
tham gia vào c£ hai quan hÇ tình dåc và sñ ra Ýi cça em bé. Phå nï cing có nhïng phát triÃn
tuy¿n vú s£n xu¥t sïa sau khi sinh con.
à hiÃu °ãc ho¡t Ùng cça c¡ thà con ng°Ýi cå thÃ, nhiÁu nm nghiên céu °ãc yêu c§u. Nh°ng chúng ta
t¥t c£ Áu có thà ¡t °ãc và ánh giá cao mÙt sñ hiÃu bi¿t c¡ b£n cça máy này tuyÇt vÝi nh° th¿ nào °ãc ·t l¡i vÛi nhau.
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro