2

Chương 1 Những vấn đề chung

1.1 Sự phát triển của máy móc thiết bị

1.1.1 Sự phát triển về số lượng máy ( tính bằng chiếc máy cái )

[ 21,22]

1913 1930 1933 1940 1950

1.500 7.500 19.000 58.000 70.000

1954 1958 1961 1964

102.000 138.000 164.000 184.000

1.1.2 . Ða dạng về chủng loại thiết bị .

Máy móc trong các ngành nói chung và trong công nghiệp nói

riêng rất đa dạng : Cơ khí , điện, xây dựng, điện tử, ...

Các loại máy động lực như máy phát điện, máy nổ, ...

Các loại máy nâng chuyển, vận chuyển,...

Máy có các chức năng công nghệ khác nhau : máy tiện, phay,

bào,...

Máy tạo lực : máy búa, máy ép,...

1.1.3 Sự phát triển về độ phức tạp và hiện đại

Kích thước của các chi tiết máy có 2 xu hướng thu gọ và lớn.

Tuy nhiên xu thế thu gọn kích thước nhưng có công suất cao hơn

vẫn chiếm ưu thế hơn.

Về kích thước

Về cấu tạo

Mức độ hiện đại :

CAM : Computer Aided manufactoring

CNC- Machine with Computerised Numeric Control

CIM - Computer intergrated Manufactoring

KÝch th−íc chi tiÕt

m¸y lín

KÝch th−íc

®−îc thu gän

KÕt cÊu tæ hîp c¸c vi m¹ch

M¸y cæ

®iÓn,

truyÒn

thèng

M¸y b¸n

tù ®éng, tù

®éng

M¸y tù ®éng cã sù hæ

trî cña m¸y tÝnh,

CAD/CAM, m¸y CNC

D©y chuyÒn s¶n

xuÊt tù ®éng

C.I.M

KÕt cÊu ®¬n gi¶n

3

Sơ đồ tóm tắt các mối liên hệ giữa các bộ phận của máy

Cơ cấu điều khiển C/C Kiểmtra

Nguồn Năng lượng Hệ thống biến đổi động lực Cơ

cấu chấp hành

( Cơ cấu công tác

)

1. 2 Một số khái niệm về máy và chi tiết máy

Máy móc là một hệ thống các chi tiết máy và cơ cấu để thực

hiện những chức năng nhất định. Chi tiết máy và cụm chi tiết máy

hay các cơ cấu là những phần tử lắp ráp thành máy .

1.2.1 Chi tiết máy

Chi tiết máy là một vật thể độc lập không có những liên kết

khác. Nó được chế tạo từ một vật thể với cùng loại vật liệu. Chi tiết

máy là phần tử đơn giản nhất để tạo nên các cụm chi tiết máy.

• Các chi tiết đơn giản : then, chốt, con cóc, vít, êcu, bulông,...

• Chi tiết phức tạp :

- Trục : Trục thẳng, trục khuỷu, trục bậc, trục rổng, trục đặc,

...

- Bánh răng các loại :(thẳng, côn, nghiêng, bánh răng chữ V,

...)

1.2.2 Cụm chi tiết thường có từ 2 chi tiết máy trở lên và tạo nên cơ

cấu máy hay các bộ phận của máy .

• Bulông đai ốc, vít me đai ốc, khớp nối, bộ đảo chiều, bộ phanh, ổ

bi,...

• VÞ trÝ mÆt b»ng SX

• NÒn mãng m¸y

- HÖ thèng c«ng nghÖ s¶n xuÊt

- An toµn L§ vµ vÖ sinh m«i

tr−êng

4

• Cơ cấu là tập hợp các chi tiết và các khâu có liên hệ với nhau và

thực hiện những dạng chuyển động nhất định : cơ cấu cu lít, cơ

cấu an toàn,

1.2.3 Modun là một tổ hợp các chi tiết được lắp ghép độc lập

nhau, sau đó lắp lại thành máy hoàn chỉnh. Khi cần thay thế,

sửa chữa thì phải thay luôn cả bộ modun đó. Ðó là các modun

trong TV, Máy vi tính, ...

1.3 Các loại chuyển động :

• Chuyển động đơn : chuyển động quay tròn, thẳng, tịnh tiến,

liên tục, gián đoạn ,...

• Chuyển động kết hợp : quay + tịnh tiến,...

1.4 Các truyền động trong máy :

• Truyền động đơn, theo nhóm, thuỷ lực, khí nén...

• Truyền động cứng : bánh răng, đai, trục vít,

• Truyền động qua các khớp nối,...

1.5 Các loại mối lắp :

a. Mối lắp cố định là mối lắp ghép mà vị trí tương đối giữa các chi tiết

không đổi

Mỗi lắp cố định tháo được và mối lắp cố định không tháo được

• Mối lắp cố định tháo được như mối lắp ren, chêm, chốt, then

• Mối lắp ghép cố định không tháo đuợc là các loại mối lắp cố định tán

hàn ép nóng , ép nguội và dán các loại mối lắp này thường gặp trong kỹ

thuật vỏ tầu thuỷ vỏ máy bay, cầu, phà

b. Mối lắp di động là các mối ghép mà các chi tiết có khả năng chuyển

động tương đối với nhau . Nó cũng được phân thành hai loại mối lắp di

động : mối ghép di động tháo được và không tháo được.

1.6 Phân loại thiết bị máy móc

1.6.1 Phân loại thiết bị theo chức năng

Máy phát điện: Biến nhiệt năng, cơ năng thành điện

năng.

Ðộng cơ / Biến nhiệt điện năng thành cơ năng

Máy nông cụ, dụng cụ -

Thiết bị Máy thi hành các chức năng công nghệ: máy tiện, phay

, bào,

máy móc máy rèn, máy hàn, ...

5

M¸y vËn chuyÓn - B¨ng t¶i, xe «t« ...

- CÈu , cÇn trôc, CÇu trôc,

ThiÕt bÞ n©ng h¹ - Xe n©ng, kÝch,

ThiÕt bÞ t¹o lùc - M¸y Ðp, m¸y dËp, ...

. . .

Ngoµi ra ng−êi ta cßn ph©n lo¹i dùa theo chøc n¨ng c«ng nghÖ, ®é chÝnh

x¸c, møc ®é v¹n n¨ng, møc ®é c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸, theo c¸c chøc n¨ng

kh¸c nh− : thiÕt bÞ nghiªn cøu, thiÕt bÞ thÝ nghiÖm,...

1.6.2 Ph©n lo¹i theo khèi l−îng : Lo¹i nhÑ , võa, nÆng, rÊt

nÆng,...

1.6.4 Ph©n lo¹i theo ®é chÝnh x¸c: ChÝnh x¸c th−êng, rÊt chÝnh

x¸c , siªu tinh x¸c,...

1.6.5. Ph©n lo¹i theo møc ®é c¬ khÝ ho¸ & tù ®éng ho¸ :

M¸y tù ®éng, m¸y b¸n tù ®éng,... M¸y ®iÒu khiÓn theo ch−¬ng tr×nh

Ph©n lo¹i theo c¸c c¬ cÊu ®iÓn h×nh cña m¸y : Nh− m¸y Ðp trôc khuûu, m¸y

c¸n ren, m¸y Ðp ma s¸t. Theo c¸c c¬ cÊu riªng biÖt : Phanh, ®¶o chiÒu, c¬

cÊu an toµn, b¸nh lÖch t©m, ...

1.7 Nhu cÇu vÒ l¾p ®Æt vµ söa ch÷a m¸y

• Nhu cÇu l¾p ®Æt khi chÕ t¹o c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ

• Nhu cÇu th¸o l¾p khi di chuyÓn ®Õn n¬i míi , thö m¸y vµ vËn hµnh

m¸y,...

• Nhu cÇu th¸o vµ l¾p khi söa ch÷a phôc håi c¸c chi tiÕt m¸y.

• Nhu cÇu phôc håi c¸c chi tiÕt m¸y bÞ h− háng hay bÞ mµi mßn sau mét

thêi gian vËn hµnh.

• Nhu cÇu kiÓm tra , b¶o d−ëng m¸y, ...

• Nhu cÇu bæ sung, trang bÞ míi, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.