CÁC SỰ KIỆN CHÍNH:

Về Điêu Thuyền và câu chuyện Phụng Nghi Đình

:

- Phụng Nghi Đình xuất thân trong những vở kịch dân gian Trung Quốc, được lưu truyền qua những người kể chuyện dạo trên đường phố, do đó, bị thêm thắt rất nhiều theo thời gian

- Điêu Thuyền không có thật

- Đổng trác không phóng kích đâm Lã Bố ở đình Phụng Nghi

- Lã Bố và Đổng Trác chỉ cùng thích 1 con hầu gái. Vương Doãn mới khích Bố để Bố giết Trác. Lã Bố, trên thực tế, là người nhỏ nhen, hám lợi, bất nghĩa. Ta vẫn thường thấy Viên Thuật là người nhỏ nhen hám lợi nhưng thật ra chưa nhỏ nhen hám lợi bằng Lã Bố.

- Kịch dân gian Trung Quốc còn thêm thắt thêm chuyện Quan Vũ cưới Điêu Thuyền, Quan Vũ giết Điêu Thuyền, Tào Tháo bắt Điêu Thuyền ... đều không có thật.

Về chuyện "Lưu dệt chiếu động phòng cưới vợ mới"

-Ngô quốc thái (vợ Tôn Kiên) chết rất lâu trước khi Tôn Thượng Hương được gả cho Lưu Bị, do đó không có chuyện "Ngô quốc thái đế chùa xem rể hiền".

-Tôn Thượng Hương chỉ là con bài chính trị, không hề có vai trò gì. Chuyến trở về Kinh Châu quân Ngô không hề đuổi theo.

-Tôn Thượng Hương chủ động trốn về Ngô theo sứ giả của Ngô và đem A Đẩu theo chỉ để làm con tin để về nhà an toàn. Do đó Triệu Vân đòi lại A Đẩu cũng chỉ là cuộc trao đổi (tha cho bà về, đổi lại phải trả lại A Đầu) chứ Vân không hề xông vào thuyền bà.

-Tôn Thượng Hương không hề tự sát khi nghe Lưu Bị chết (còn vui mừng là đằng khác).

Ngoài ra theo trang Wikipedia đây là 4 tình tiết chính mà các học giả TQ đã bắt được, vì theo lịch sử TQ thì các tình tiết dưới đay là

1. Quan Vũ giết Hoa Hùng: truyện Tam quốc diễn nghĩa kể Quan Vũ chém Hùng trong nháy mắt, khi chén rượu mời của Tào Tháo trước khi ra trận còn nóng. Nhưng thực tế theo sử sách thì người giết Hoa Hùng, bộ tướng của Đổng Trác là Tôn Kiên, người khai nghiệp ở Giang Đông.

2.Thuyền cỏ mượn tên: Trong trận Xích Bích nổi tiếng, có tình tiết Gia Cát Lượng đi cùng Lỗ Túc và 30 thuyền cỏ trong sương mù, khiến Tào Tháo không dám xuất quân mà chỉ bắn tên ra. Thế là hàng chục vạn mũi tên cắm vào thuyền cỏ quay ngang. Gia Cát Lượng thu tên về nộp cho Chu Du. Sự thực việc dùng "thuyền cỏ mượn tên" là do chính Tôn Quyền thực hiện.

3. "Sinh Du hà sinh Lượng?" Tam quốc diễn nghĩa kể chuyện Gia Cát Lượng 3 lần chọc tức Chu Du khiến Du tức phải than: "Trời sinh Du sao còn sinh Lượng?" rồi chết. Sự thực là Chu Du chết bệnh trong quân ngũ, không liên quan đến việc bị Gia Cát Lượng chọc tức.

4. Cha con Gia Cát Chiêm tử trận: Do đề cao Gia Cát Lượng, La Quán Trung để con và cháu ông là Gia Cát Chiêm, Gia Cát Thượng tử trận khi Đặng Ngải vào Tây Xuyên. Sự thực là cha con Gia Cát Chiêm đã hàng Đặng Ngải

Trong "Tam Quốc diễn nghĩa" có viết "Đồng Tước xuân thâm tỏa Nhị kiều" là câu thơ của Tào Thực, nhưng khi đó Tào Thực chưa xuất hiện. Cùng với chi tiết... bịa đặt này, kỳ này mời bạn đọc theo dõi tiếp những hư cấu trong bộ sách nổi tiếng ấy...

Chu Du mưu trí lừa Tưởng Cán?

Thực tế, Tưởng Cán du thuyết Chu Du không thành, trở về ca ngợi Chu Du thông minh rộng lượng, không có chuyện trúng kế. Vả lại chuyện này xảy ra mấy năm trước khi diễn ra trận Xích Bích, chỉ là được La Quán Trung ghép vào cho thêm hấp dẫn.

Chi tiết "Bàng Thống liên hoàn sách" cũng vậy, sử ghi việc ghép thuyền liên hoàn là quyết sách của Tào Tháo, Bàng Thống không có liên quan gì đến trận Xích Bích cả. Hay như thuyền cỏ "mượn" tên cũng không hề có trong trận Xích Bích.

Đây là hành động của cha con Tôn Kiên, Tôn Quyền trong trận Nhu Tu vượt sông đánh Lưu Biểu trước đó. Chuyện tương tự cũng xảy ra thời Đường, Trương Tuần trong khi dẹp loạn An Lộc Sơn, vào ban đêm bện người cỏ thả xuống tường thành, kiếm được 10 vạn mũi tên của Lệnh Hồ Triều.

"Mượn" được gió Đông?

"Khổng Minh mượn gió Đông" hoàn toàn là chuyện hư cấu. Thời điểm Đông chí phần nhiều đều là gió Đông Nam, nên có thể nói Tào Tháo bại trận do thiên tai chứ không phải vì người làm.

Trên đường Hoa Dung Quan Vũ tha Tào Tháo cũng là tình tiết tác giả hư cấu để "dìm hàng" Tào Tháo, nâng cao hình tượng trượng nghĩa của Quan Vũ. Sự thật, người chặn Tào Tháo ở Hoa Dung là Lưu Bị, nhưng ông này... đến muộn nên Tào Tháo chạy mất!

Quân Tào đánh nhau với Mã Siêu ở Đồng Quan rất ác liệt, nhưng "Tam Quốc diễn nghĩa" viết Tào Tháo phải cắt râu vứt chiến bào cũng là "dìm hàng" ông bởi thực tế trong trận Đồng Quan, Tào Tháo là bên thắng trận.

Trong trận Trường Sa, Lưu Bị Nam chinh đánh 4 quận Kinh Nam, thái thú các quận đều đầu hàng thuận theo thời thế, Hoàng Trung cũng theo Hàn Huyền đầu hàng, không hề xảy ra chiến trận như trong sách.

Còn việc chinh chiến Hán Trung thì thực tế tổng chỉ huy chinh phục Hán Trung là Lưu Bị, Gia Cát Lượng ở lại Thành Đô để bảo đảm hậu cần. Và Gia Cát Lượng giỏi cai trị nội chính, dụng binh không phải là điểm mạnh nhất của ông.

Ai "khích" Chu Du?

Tam Quốc diễn nghĩa có tích Gia Cát Lượng "tam khí Chu Du" nhưng khi đó Chu Du không chú ý đến Gia Cát Lượng, rất ít gặp nhau. Từ trận Xích Bích đến khi Chu Du chết bệnh chỉ có 2 năm, Gia Cát Lượng lại đang làm công tác hậu cần ở Linh Lăng, cơ bản không hề gặp Chu Du. Còn sau khi Chu Du chết bệnh thì người thay mặt Thục sang viếng là Bàng Thống chứ không phải Gia Cát Lượng.

Lưu Bị, Tào Tháo

Theo "Tam Quốc diễn nghĩa", Tôn Quyền muốn lấy lại Kinh Châu, Chu Du hiến kế "giả kết thân gia bắt Lưu Bị làm con tin" nhưng bị Gia Cát Lượng đoán biết nên sắp xếp Triệu Vân phò tá sang Đông Ngô gặp nhạc phụ Chu Du là Kiều Huyền nhờ ông này thuyết phục Ngô Quốc Thái. Kết quả Ngô Quốc Thái gả Tôn Thượng Hương cho Lưu Bị; Tôn Quyền và Chu Du bị chế diễu "Vừa mất phu nhân lại thiệt binh".

Trên thực tế không có tình tiết này, đơn thuần đây chỉ là một cuộc hôn nhân chính trị. Chu Du cũng không phải kẻ nhỏ nhen, hẹp hòi bởi thực tế, Lưu Bị đánh giá Chu Du là người rộng lượng đàng hoàng; Trình Phổ "kết giao Công Cẩn, uống rượu nhạt cũng say", Tô Đông Pha cũng đánh giá cao nhân phẩm của Chu Du. Cuối cùng, Chu Du chết ở Ba Khâu do lao lực quá độ chứ không bởi phẫn hận, đố tài.

Sự thật những mưu "xuất quỷ nhập thần"

Mưu đánh "thủy công" dìm bảy đạo quân tuy có nhưng khác xa sự thật lịch sử. Đó là thiên tai chứ không phải do mưu "thủy công" của Quan Vũ đánh Bàng Đức ở Phàn Thành. Các sử tịch đều ghi rất rõ: Khi đó mùa Thu, mưa lớn liên miên, nước sông Hán Thủy dâng cao lên 5 -6 trượng, Quan Vũ mang thủy quân lợi dụng thời tiết để đánh.

Vu Cấm và Bàng Đức là người phương Bắc không quen thủy chiến nên bị nước lũ dìm ngập, Vu Cấm đầu hàng, Bàng Đức bị giết.

"Gia Cát chết dọa Trọng Đạt sống khiếp chạy" đúng là có, nhưng không phải là kế của Khổng Minh để lại, mà do Tư Mã Ý nhát gan. Căn cứ của tích này là sách "Hán Tấn xuân thu", nhưng La Quán Trung đã thêm thắt vào.

Theo sách này ghi chép, thì sau khi Gia Cát Lượng chết, quân Thục không phát tang, bí mật rút lui, Tư Mã Ý phát hiện dẫn quân đuổi theo. Khi hai bên gặp nhau, Trưởng sử Dương Nghi lệnh quân Thục trở cờ gõ trống, tiến về phía quân Ngụy.

Tư Mã Ý không dám đến gần, đành lui binh, quân Thục sau khi vào hang mới phát tang. Thế nhưng trong "Tam Quốc diễn nghĩa" đã biến thành chuyện quân Thục đẩy chiếc xe 4 bánh trên đặt tượng gỗ của Gia Cát Lượng, Tư Mã Ý nghi ngờ ông chưa chết nên truyền lui quân.

"Không thành kế" cũng là ...chuyện hư cấu, bởi khi Gia Cát Lượng dồn binh ở Dương Bình, Hán Trung thì Tư Mã Ý vẫn là Đô đốc Kinh Châu, không có cơ hội đối đầu nhau. Khi Gia Cát Lượng ở huyện Khang, Thiểm Tây ngày nay thì Tư Mã Ý ở Nam Dương, Hà Nam, cách xa nhau như thế sao có vụ "không thành kế" được? Chuyện Khổng Minh suýt thiêu chết Tư Mã Ý và Ngụy Diên ở khe núi Thượng Phương cũng đều là bịa đặt.

Và nhiều...bịa đặt khác

Ai cũng hãi chuyện cạo xương chữa thương nhưng lúc đó Hoa Đà đã qua đời từ 2 năm trước, nên không có chuyện Hoa Đà cạo xương chữa thương cho Quan Vũ, nếu có thì cũng do các thầy thuốc khác làm.

Kế mượn Kinh Châu thực ra là kế của Lỗ Túc để dùng Lưu chống Tào. Còn chuyện Mã Đằng hỏi tội Đổng Trác thì Mã Đằng và Đổng Trác là người cùng phe, Đằng không những không tham gia đánh Trác mà còn giúp Trác trấn thủ Trường An.

Mã Siêu dấy binh thực ra là phản loạn trái ý cha. Việc Mã Đằng chết không phải do bị Tào Tháo giết do mưu chống Tào, Mã Siêu dấy binh báo thù mà là Mã Siêu dấy binh chống Tào trước nên Mã Đằng bị giết.

Tư Mã Ý - Gia Cát Lượng

Pháp Chính và Bàng Thống hoàn thành việc chiếm lấy Thục. Sau khi Lưu Bị vào Thục, lôi kéo được Pháp Chính và Trương Tùng, hỏi dò về tình hình minh mã, lương thảo của Thục nên Trương Tùng đã vẽ "Tây Thục địa hình đồ". Còn nhân vật Kiều Quốc lão là người khác, chứ không phải là Kiều Huyền, nhạc phụ Chu Du.

Xưa nay có nhiều nghi ngờ về nhân vật Điêu Thuyền, nhưng quả thực Vương Doãn có một thị nữ khiến Lã Bố và Đổng Trác trở mặt với nhau. Trong chính sử có 2 Lưu Đại: Lưu Đại tham gia liên minh đánh Đổng Trác và Lưu Đại là thủ hạ của Tào Tháo, không phải là một người như trong "Tam Quốc diễn nghĩa". Khi Tào Tháo hỏi Hàn Toại bao nhiêu tuổi, Toại đáp 40 nhưng thực tế khi đó Hàn Toại đã ngoài 70 tuổi.

Cũng theo ghi chép trong "Tam Quốc chí. Lỗ Túc truyện" và "Ngô thư" thì không phải Quan Vũ sang phó hội chỗ Lỗ Túc mà là Lỗ Túc đến chỗ Quan Vũ. Người "anh hùng gan dạ" không phải là Quan Vũ, mà là Lỗ Túc, "Tam Quốc diễn nghĩa" đã tráo đổi để tôn vinh Quan Vũ,

Trong lịch sử, không có chuyện Đào Khiêm ba lần nhượng Từ Châu. Văn Sú trúng kế Tào Tháo mà bị giết chứ không phải bị Quan Vũ chém. Chuyện Tả Từ trêu ghẹo Tào Tháo cũng không có thật trong sử, càng không có chuyện Triệu Nhan kéo dài tuổi thọ. Lưu Bị lúc lâm chung thác cô (gửi gắm con) cho hai người là Khổng Minh và Lý Nghiêm chứ không phải mình Khổng Minh.

Tích "Trương Cáp lần lượt bại trận bởi tay Triệu Vân, Mã Siêu" có lẽ do La Quán Trung ghét Trương Cáp nên bịa ra. Thực tế quân Thục đều rất khiếp sợ Trương Cáp. Theo chính sử, Trương Cáp không phải chết do bị phục kích mà là bị loạn tên bắn trúng gối khi đang đuổi theo Khổng Minh. Cũng không có chuyện Hoàng Trung già cả dùng mưu chiếm núi Thiên Đãng.

Còn Tào Tháo mai táng ở Cao Lăng, không có chuyện làm 72 mộ giả. Trong chính sử, Mã Siêu tự viết thư cho Lưu Bị xin hàng, không có chuyện đại chiến với Trương Phi và Lý Khôi khuyên hàng. Tích "Lục xuất Kỳ Sơn" cũng bịa đặt nốt.

Gia Cát Lượng 5 lần phạt Ngụy, chỉ có lần đầu và lần thứ 4 đến Kỳ Sơn, không có chuyện tới đây 6 lần. Còn trâu gỗ ngựa máy, thực ra trâu gỗ là xe 1 bánh; ngựa máy là xe kéo 4 bánh phổ biến ngày nay. Cũng có thuyết nói trâu gỗ là xe 4 bánh, ngựa máy là loại thuyền đầu nhọn.

Thực tế Tào Chân chết bệnh ở Lạc Dương chứ không phải bị Khổng Minh viết thư mắng chết. Cũng không có chuyện Gia Cát Lượng mắng chết Vương Lãng: Vương Lãng chết năm 228, không theo quân chinh chiến...

VỀ CÁC NHÂN VẬT CHÍNH:

Lưu Bị

- Là một người rất giỏi võ, có sức khoẻ, có tài chỉ huy, có mưu mẹo thao lược, có tài an dân trị quốc, có cả tài ăn nói chiêu dụ dân chúng. Nói chung là văn võ toàn tài chứ không như trong truyện mô tả.

- Kết nghĩa vườn đào không có thật.

- Quân khởi nghĩa của Lưu dệt chiếu chống khăn vàng chỉ đóng vai trò rất nhỏ: một đạo dân binh (như dân quân xã ngày nay không hơn không kém) quanh quẩn ở Trác quận.

- Quân khởi nghĩa không hề giết Trình Viễn Chí, đối đầu với Trương Bảo Trương Lương, cứu Hoàng Phủ Tung và Chu Tuấn (là những đạo quân chủ lực của trung ương)

- Trương Bảo không hề trúng tên của Lưu Bị. Bị không hề dùng máu dê máu chó đồ tanh hôi phá ma thuật của Trương Bảo, không hề cứu Đổng Trác.

- Trương Phi không hề đánh viên quan đốc bưu (thanh tra) .Lưu Bị đánh, và khi làm việc đó ông ta không say rượu.

- Hiến Đế không hề nhận Lưu Bị là hoàng thúc.

- Không hề dùng mưu của Từ Thứ để chống lại Tào Nhân và Lí Điển bảo vệ Tân Dã. Tất cả là mưu của chính Lưu Bị.

- Cũng không hề dùng mưu của Gia Cát Lượng để chống lại Hạ Hầu Đôn ở trận gò Bác Vọng. Tất cả vẫn là mưu của chính Lưu Bị.

- Mi phu nhân (em gái Mi Chúc) không phải là vợ của Lưu Bị.

- Trận Di Lăng quân Thục chỉ có khoảng 8 vạn quân, chứ không phải có đến 70 vạn.

- Ngoài A Đẩu còn có đến 3 con trai và vài con gái nữa, tất cả bị Tào Thuần bắt ở trận cầu Trường Bản. Tội này chính là ở Triệu Vân (chỉ vì chạy đi tìm A Đẩu)

Quan Vũ

- Kết nghĩa vườn đào không có thật.

- Không giết Hoa Hùng, Văn Sú (thực sự có giết được Nhan Lương)

- Không ra 3 điều kiện cho Tào Tháo khi hàng Tào Tháo.

- Không hề quá ngũ quan trảm lục tướng. 6 tướng này đều không có thật. Tào Tháo vì cảm kích cái nghĩa không quên chủ cũ của Vũ nên đồng ý tha ông trở về với Lưu Bị.

- Không hề phục kích và tha Tào Tháo ở đường Hoa Dung

- Không hề được Hoa Đà cạo xương chữa thuốc. Chuyện cạo xương chữa thuốc thực sự có diễn ra nhưng bởi một thầy thuốc bình thường vô danh.

- Không hề muốn vào Xuyên đòi đấu với Mã Siêu.

- Trận lụt Phàn Thành không phải là mẹo của Vũ mà là do thiên tai, Vũ lợi dụng để đánh Vu Cấm. Nếu không có thiên tai xui xẻo đó chưa biết chừng Cấm, Đức, Nhân, Hoảng đã thịt Vũ chứ chẳng cần quân Ngô.

- Là một viên tướng võ biền, chỉ khoẻ chứ không có mưu mẹo gì, trên thực tế Trương phi rất khôn ngoan, hơn Quan Vũ rất nhiều.

- Trong 3 người đó thì Quan Vũ là giỏi nhất, hoặc ít nhất là có uy thế lớn nhất trong các đại tướng nước Thục (chắc kế đến chỉ có Mã Siêu là có cái uy thế này). Trận Phàn Thành mặc dù sử chép là mưa to ngập nước nhưng việc bắt Vu Cấm, chém Bàng Đức khiến Tào Tháo hoảng sợ và toàn bộ Hoa Nam đều chấn động là có thật.

Trương Phi

- Trương Phi không hề đánh viên quan đốc bưu (thanh tra). Lưu Bị đánh, và khi làm việc đó ông ta không say rượu.

- Không hề quát trên cầu Trường Bản làm chết Hạ Hầu Kiệt. Hạ Hầu Kiệt là nhân vật không có thật.

- Là một viên tướng khoẻ nhưng đa mưu chứ không phải chỉ võ biền. Là người giỏi nhìn người, chính ông cất nhắc Ngụy Diên khi nhận ra tài của Diên.

- Chỉ có nhà Ngụy có Ngũ hổ tướng, chứ nhà Thục không hề có danh vị này.

- Trương Phi cũng giỏi dùng binh, có sách nói Phi còn giỏi thi họa, trong TQDN Trương Phi cũng là người trọng danh sĩ, hơn hẳn Quan Vũ.

Triệu Vân

- Không hề theo Viên Thiệu.

- Trong lần bỏ Công Tôn Toản cùng Lưu Bị đi cứu Đào Khiêm, Vân theo Bị luôn, không trở về với Toản nữa. Chứ không phải mãi sau này Vân mới làm cướp núi rồi theo Bị.

- Thực sự có 1 mình 1 ngựa xông xáo trong trận Tương Dương Trường Bản. Nhưng không hề đánh với Trương Cáp. Các tướng Vân giết trong trận này đều không có thật (trừ Hạ Hầu Ân và thanh gươm Vân cướp được là có thật) Và cũng chính vì lo cứu A Đẩu mà 3 con trai và các con gái của Lưu Bị bị Tào Thuần bắt.

- Chuyện Vân chết vì cái kim của vợ là do kịch dân gian đồn đại, không có thật.

- Truyện Vân một mình đẩy lui quân Tào không có thật.

- Vân không giết Chu Nhiên ở Di Lăng.

- Truyện Vân giết 5 tướng trong lần chinh phạt Trung nguyên lần 1 không có thật, nhưng bị Hạ Hầu Mậu vây là có thật.

- Các con cháu của Vũ, Vân như Quan Hưng, Triệu Thống, Triệu Quảng đều tham gia cửu phạt Trung Nguyên với Khương Duy (truyện không nhắc tới) tuy không giữ các vai trò quan trọng.

- Triệu Vân là tướng uy dũng và cũng có trí tuệ, tuy nhiên không được cầm đại quân bao giờ, thường chỉ làm tiên phong.

- Được biết đến như một chiến binh vĩ đại, Triệu Vân hội tụ đủ các bản chất của những anh hùng trong thời đại ông. Mặc dù Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung chỉ đặc biệt miêu tả Triệu Vân võ công cao cường, thực ra ông còn đáng được ngưỡng mộ bởi tài thao lược khôn khéo, lòng trung thành tận tụy và tính cách thẳng thắn, sự dũng cảm phi thường

Mã Siêu

- Không tham gia trận đánh Lý Thôi của Mã Đằng. Không giết Vương Phương, bắt Lý Mông.

- Mã Đằng bị Tào Tháo bắt chứ chưa giết, dùng làm cớ buộc Tây Lương quy hàng. Nhưng Siêu không hàng mà khởi binh, do đó Đằng bị Tháo giết béng.

- Không đánh Trường An của Chung Do. Chung Do là quan văn chứ không phải võ tướng.

- Không hề đánh tay đôi với Vu Cấm, Tào Hồng, Trương Cáp, Lí Thông. Quân Tây Lương thật ra cũng không quá gây kinh hoàng cho quân Tào đến nỗi Tào Tháo phải cởi áo cắt râu.

- Hứa Chử không hề cởi trần đánh tay đôi với Mã Siêu.

- Viên tướng mạnh nhất trong quân Tây Lương thật ra là Bàng Đức, không phải Mã Siêu. Trong trận Đồng Quan tiên phong Tây Lương luôn là Bàng Đức.

- Mã Siêu không cắt tay trái Hàn Toại

- Dương Phụ ca ngợi Mã Siêu mạnh như Anh Bố,chứ không phải như Lã Bố, và Tào Tháo không hề cơ ngợi Mã Siêu.

- Trận Lịch Thành Mã Siêu không hề đấu tay đôi với Dương Phụ.

- Mã Siêu không hề đánh tay đôi với Trương Phi ở cửa Hà Manh, cũng như không hề giúp Trương Lỗ chống Lưu Bị. Siêu Đại chủ động theo Bị, không rõ lí do vì sao Bàng Đức không theo, có lẽ vì anh ruột Đức làm quan ở đó và Đức không muốn gặp anh mình nên cáo ốm.

- Siêu không hề giữ ải bảo vệ mé Tây của Thục đề phòng quân Khương. Quân Khương, vua là Kha Nhĩ Tăng, thực ra là đồng minh của Thục

Gia Cát Lượng

- Lưu Thiện không hề gọi Gia Cát Lượng trở về lần nào trong suốt 6 lần ra Kì Sơn. Đó là do Lượng tự về.

- Quân Khương, vua là Kha Nhĩ Tăng, thực ra là đồng minh của Thục. Do đó không hề có chuyện "Gia Cát Lượng nhân tuyết phá quân Khương" Dĩ An và Hề Nê là nhân vật không có thật.

- Lưu Bị thực sự có phó thác con côi cho Gia Cát Lượng, nhưng là bí mật, chứ không tuyên bố công khai như trong truyện. Và Bị không hề nói "Tài của thừa tướng ... làm chủ Thành Đô đi"

- Rất nhiều chi tiết về Gia Cát Lượng trong truyện không hề đề cập trong chính sử. Có thể nói, La Quán Trung "phịa" nhiều về nhân vật này nhất.

Toàn bộ đoạn Tam Phân Sách mà Gia Cát Lượng trình bày với Lưu Bị ở lều cỏ đều là sự thật lịch sử được La Quán Trung "cóp" từ sử sách đem qua nên tạm thời có thể cho là thật. Trước Gia Cát thì có Cam Ninh, Lỗ Túc cũng đề cập đến việc chia 3, nhưng mà chỉ có Gia Cát là cụ thể nhất và thực hiện được sách lược của mình nên ghi công cho ông cũng không sai.

Bàng Thống

- Làm tri huyện Lỗi Dương rất tệ, ông ta không có tài an dân trị quốc, chỉ có tài quân sự.

- Không phải tướng mạo xấu xí thôi đâu mà nói đúng hơn "không có tướng mạo của người tài" Lưu Bị Tôn Quyền Tào Tháo đều là những người biết xem tướng đều không nhận ra tài của Thống. Xem ra khoa tướng số của Trung Hoa chính xác 99% gặp Thống thì trật.

- Không hề khuyên Lưu Bị giết Lưu Chương, cũng như hạ lệnh cho Ngụy Diên múa kiếm đâm Chương (làm thế tức là tự sát, người như Thống đương nhiên biết điều đó)

- Không chết vì bị Trương Nhiệm phục kích, trên lưng con Đích Lư. Chết vì bị trúng tên lạc trong khi đang chỉ huy quân Kinh Châu công phá Lạc Thành.

- Bàng Thống có thực tài. Trong TQDN có đoạn "Gia Cát Lượng thiệt chiến quần nho" ở Giang Đông, nhưng thật ra, chính Bàng Thống mới là người "thiệt chiến quần nho" khi ông sang Giang Đông. Trong chiến dịch đánh Tây Xuyên, Lưu Bị và Bàng Thống đã hạ Lạc Thành, bắt Trương Nhiệm chứ không cần đến Gia Cát (mặc dù Bàng Thống trúng tên chết).

Lã Bố

- Không phải là con nuôi của Đinh Nguyên. Là tướng của Đinh Nguyên, nhưng giết Nguyên để nhận vàng bạc của Đổng Trác.

- Đinh Nguyên là thái thú Tịnh Châu, không phải Kinh Châu.

- Lã Bố, trên thực tế, là người nhỏ nhen, hám lợi, bất nghĩa. Ta vẫn thường thấy Viên Thuật là người nhỏ nhen hám lợi nhưng thật ra chưa nhỏ nhen hám lợi bằng Lã Bố.

- Chuyện "tam anh chiến Lã Bố" không có thật.

- Giết Đổng Trác chỉ vì một con hầu gái chứ không phải vì một mĩ nhân "nghiêng nước khuynh thành" gì cho cam.

- Có 1 vợ chính thức họ Nghiêm (chứ không phải họ Tào) do đó Tào Báo không phải bố vợ Lã Bố

Tào Tháo:

- Thảm sát nhân dân 5 quận Từ Châu rất dã man.

- Thực ra không có bà con gì với anh em Hạ Hầu Đôn, dù họ Tào trước kia cũng từng là họ Hạ Hầu.

- Không hề xử chém Tả Từ.

- Có đến 25 con trai, trrong truyện chỉ đề cập đến Ngang, Phi, Thực, Chương, Hùng.

- Không mắc mưu Chu Du chém Sái Mạo Trương Doãn. 2 người này chết khi quân ngô đánh trận Xích Bích.

- Không phải bị mắc mưu Bàng Thống mà xích thuyền lại, ông ta buộc phải làm thế vì binh sĩ bị bệnh quá nhiều.

- Biết đêm hôm trận Xích Bích có gió đông nam, biết cả chuyện rất có thể địch dùng hỏa công, nhưng binh sĩ bị bệnh hết nửa nên đành bất lực .

- Tào Tháo ko những giỏi dùng người mà còn là 1 nhà chiến lược tài ba, có lẽ ở phương Đông cổ kim ko nhiều người được như ông. Một mình Tào Tháo dẹp yên quần hùng bốn phương (Viên, Lã...), đánh dân du mục Khương phương Bắc, tỏa văn minh đến các xứ Cao Ly, Nhật Bản, khiến cái xã tắc nát toét của nhà Hán thành thái bình, cái công ấy quá lớn.

Cái công của Tào Tháo ko chỉ dừng ở đấy. Binh pháp Tôn Tử xưa nay đã được nhiều nhà chú giải, nhưng bản của Tào Tháo chú được công nhận là đầy đủ và hoàn chỉnh nhất, các bản sau này chủ yếu thêm bớt những cái nhỏ nhặt, phần chính vẫn là lời của Tào Tháo, đến độ người đời sau nhiều lần dẫn lời ông mà ko biết. Nếu gọi là binh pháp Tôn-Tào e cũng ko quá đáng.