Źródła: sciaga.pl, aleklasa.pl, Wikipedia,

MŁODA POLSKA

Trwanie:
Za początek epoki przyjmuje się rok 1890 (debiuty poetów młodopolskich). Koniec epoki to rok 1918 – data umotywowana historycznie – koniec I wojny światowej, odzyskanie niepodległości, początek dwudziestolecia międzywojennego.

POJĘCIA:

Synestezja:
To zjawisko psychiczne polegające na kojarzeniu ze sobą wrażeń pochodzących z różnych zmysłów. Opisy dźwięków, kolorów, wrażeń dotykowych w utworze sprawiają, że oddziałuje ona na wszystkie zmysły.

Symbolizm:
Kierunek w poezji i sztukach plastycznych, który zakładał, że świat poznawany zmysłami (materialny) jest złudą skrywającą prawdziwy, idealny świat, którego zmysłami i rozumem nie można zinterpretować. Charakteryzował się opisywaniem tego, co ważne i niewyobrażalne za pomocą wieloznacznego symbolu, który nie nazywa rzeczy wprost, a posługuje się sugestią.

Impresjonizm:
W poezji kierunek ten charakteryzuje się: opisami kolorów, zwykle rozmytych i przytłumionych; słownictwem związanym z operowaniem światłem; łączeniem wrażeń słuchowych i wzrokowych (eufonia, onomatopeja, synestezja); rytmizacją wiersza; zespoleniem sztuk; opisywaniem realistycznego, konkretnego fragmentu krajobrazu w sposób nierealny; kultem Tatr (dzikości, odmienności, ludźmi, językiem). Impresja ma oddawać drobne zmiany nastroju bohatera (np. smutek, nostalgię, tęsknotę).

Ekspresjonizm:
Kierunek w literaturze i sztuce; miał być świadectwem indywidualnego, niepowtarzalnego sposobu odczuwania; wyrazem emocji, a nie ulotnych wrażeń. Przedmiotem uwagi ekspresjonistów nie było poznanie świata, lecz jego ocena. Ekspresjonizm posługiwał się środkami wyrazistymi, emocjonalnymi, subiektywnymi i sugestywnymi – ekspresyjnymi. Ujawniał kontrasty zjawisk zarówno w treści, jak i w formie. Bohaterem dzieł był człowiek w sytuacjach uniwersalnych, człowiek aktywny, poszukujący i samotny.

Modernistyczny mizoginizm:
Nienawiść do kobiet wynikająca z fascynacji filozofią Schopenhauera, ale także jako sprzeciw przeciwko ruchom kobiecej emancypacji.

Dekadentyzm:
Postawa, wynikająca z przekonania o schyłkowym charakterze kultury europejskiej, melancholijna bierność; dekadent uważa, że nie warto marzyc o odnalezieniu absolutnej prawdy, czuje się niespełniony, kolekcjonuje nastroje, chwile. Źródłem wrażeń jest piękno przyrody, czasem miłość – ta jednak częściej przynosi cierpienie.

Nietzscheanizm:
Prąd myślowy w filozofii i literaturze, który ukształtował się pod wpływem poglądów Friedricha Nietzschego (II połowa XIX w.). Nietzsche głosił pogardę dla słabości, bierności i pesymizmu, postulował konieczność przewartościowania wszystkich wartości – w tym ideałów humanitaryzmu, altruizmu itp., na rzecz popierania siły, energii, mocy wybitnych jednostek. Stworzył on pojęcie „nadczłowieka" – czyli właśnie wspaniałej, twórczej indywidualności, która powinna wpływać na losy świata. Do koncepcji tej odwołał się w epoce międzywojennej Hitler, w dobie modernizmu, jako filozofia propagująca energię, siłę i optymizm znalazła wyraz w poezji np. w wierszu Leopolda Staffa pt. Kowal.

Katastrofizm:
Katastrofizm jest po­sta­wą, któ­ra cha­rak­te­ry­zu­je się prze­ko­na­niem o zbli­ża­ją­cej się i nie­od­wra­cal­nej za­gła­dzie wy­wo­łu­ją­cej kry­zys wszyst­kich uni­wer­sal­nych war­to­ści, taki jak mo­ral­ność, pięk­no czy do­bro. Przy­czy­ną ka­ta­stro­ficz­ne­go spoj­rze­nia na rze­czy­wi­stość mogą być za­rów­no kon­kret­ne fi­lo­zo­fie, jak i czyn­ni­ki ze­wnętrz­ne – klę­ski, tra­ge­die, ka­ta­kli­zmy lub woj­ny.

Cyganeria artystyczna:
Nazwa środowiska artystycznego, którego członkowie spędzają czas na wspólnych zabawach i tworzeniu, demonstrując pogardę dla konwenansów, norm społecznych i materializmu. Działalność cyganerii artystycznej wzbudza kontrowersje ze względów obyczajowych i ze względu na awangardowe podejście do sztuki.

Sztuka dla sztuki:
Oznacza, że sztuka powinna istnieć sama w sobie i dla samej siebie, w żadnym wypadku nie powinna poruszać tematyki społecznej, czy patriotycznej. Sztuka jest absolutem, odbiciem duszy.

Chocholi taniec:
Opisany w Weselu Stanisława Wyspiańskiego chocholi taniec to symbol uśpienia narodu polskiego, który już nawet nie umie dostrzec szansy na wolność.

Następna epoka literacka: dwudziestolecie międzywojenne