Nguyễn Thị Duệ - nữ Trạng nguyên tài hoa ,giả trai đi thi và câu truyện tình với vua nhà Mạc
Nguyễn Thị Duệ xuất thân từ một nhà nho nghèo ở đất Chí Linh Hải Dương, từ nhỏ nàng bộc lộ bản chất  là một người thông minh , xinh đẹp . Chỉ hơn 10 tuổi mà đã có rất nhiều gia định quyền quý muốn định hôn ước, cưới hỏi. Mặc dù tài giỏi lại ham mê đọc sách, nhưng vì là phận nữ nhi nên nàng không được đi học.

Khi chúa Trịnh Tùng đem quân đánh chiếm Thăng Long, nhà Mạc thất thế, chạy lên Cao Bằng. Nguyễn Duệ cùng gia đình chuyển lên Cao Bằng nơi địa bàn của nhà Mạc. Và tại đất Cao Bằng bà đã giả trai để được tiếp tục theo nghiệp đèn sách .

Thưở ấy đất nước đang trên bối cảnh phân tranh Trịnh , Mạc lòng dân lại nghiêng về nhà Mạc rất đông .Khi triều Mạc mở khoa thi tìm kiếm nhân tài,sĩ tử bà đã tham gia thi  giả trai,lấy tên là Nguyễn Ngọc Du.Và trong cả ba kì thi Hương , Hội , Đình bà đều là người đứng đầu và là Trạng Nguyên. Bà trở thành nữ Tiến sĩ đầu tiên và duy nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam. Và bà đã có một mối nhân duyên ngọt ngào với Vua

Khi Triều đình mở tiệc đãi các Tân khoa , Nguyễn Ngọc Du( tức Nguyễn Thị Duệ ) là người đầu tiên được diện kiến Bệ rồng . Dáng vẻ nho nhã, khôi ngô của chàng thiếu niên đã khiến Mạc đế chú ý.
Đặc biệt là lúc ban ngự tửu vua thấy Trạng Nguyên có dáng vẻ mặt hoa , da phấn ,thân hình mảnh mai, sóng nước long lanh . Thăm dò vài câu , vua biết quả thật nàng là con gái . Sau khi biết truyện cả triều đình đều rất bất ngờ, và không biết liệu Vua sẽ xử vị Tân Trạng Nguyên này vì tội dối gạt như thế nào . Thế nhưng vì cảm mến tài năng xuất chúng của Nguyễn Thị Duệ , Vua không trách phạt mà còn ban cho nàng chức Lễ quan dạy chữ và lễ nghi cho cung , tần  .

Lâu ngày tiếp xúc Mạc đế rung động trước nhan sắc xinh đẹp , trí tuệ tài hoa của nàng nên đã đưa vào hậu cung phong làm Tinh Phi. Nàng được vua hết mực yêu thương,sủng ái và tiếp tục giao cho việc chỉ dạy lễ nghi ,quy tắc cho phi ,tần

Binh biến phân tranh Mạc đế bị bắt đưa về Thăng Long ,sau một vài tháng ở ẩn Tinh Phi cũng bị đưa đến phủ chúa Trịnh . Bà dùng gươm kề cổ, uy hiếp quân lính phải giải bà đến trước chúa Trịnh. Nhờ tài đối đáp xuất sắc, Nguyễn Thị Duệ thoát tử tội.

Mến mộ tài năng, khí độ hiếm có của bà, chúa Trịnh giao trọng trách trông coi việc học của phủ chúa và rất trọng dụng. Sau này, bà được phong là Nghi ái quan. Một lần nữa tài hoa đức độ của bà lại khiến Vua Lê-Chúa Trịnh kính nể và đối đãi tử tế .

Bà được ban chức cao dạy dỗ lễ nghi trong cung ,mà còn tham gia đóng góp vào các quyết sách giáo dục của Triều đình khiến ai cũng kính nể.

Thời làm quan, Nguyễn Thị Duệ rất coi trọng việc học và bồi dưỡng nhân tài. Bà còn xin triều đình cấp nhiều mẫu ruộng cho canh tác lấy huê lợi, giúp đỡ học trò nghèo biết chăm chỉ.

Tương truyền, để thúc đẩy phong trào học tập địa phương, cách một khoảng thời gian, bà cùng các bậc túc nho đến giảng dạy tại các khu vực ấn định rồi soạn đề, tổ chức thi. Bài thi được gửi lên cho bà chấm, kết quả được gửi trở lại các địa phương.

Cách làm này đã góp phần đáng kể trong việc nâng cao giáo dục tại các vùng xa kinh kỳ.

Đến 70 tuổi bà xin về quê an dưỡng đọc sách và dạy bảo cho các sĩ tử trong làng,giúp đỡ cho người nghèo.  Khi bà qua đời  dân làng xây dựng một toà tháp với tên gọi Tinh Phi cổ tháp đề 10 chữ “ Lễ phi sinh thông tuệ ,nhất kính chiếu tam vương”
Câu truyện về vị nữ Trạng Nguyên tài hoa , vượt qua lễ giáo phong kiến khiến cho người đời khâm phục,kính trọng.