Trần Thánh Tông (1240-1290), tên húy là Trần Hoảng, là con trai thứ hai của Trần Thái Tông. Vừa sinh ra, ông đã được phong là hoàng thái tử. Năm 1258, Trần Hoảng được vua cha truyền ngôi và trở thành vị vua thứ hai của triều Trần.

Về Thiên Cảm hoàng hậu bà là phối ngẫu duy nhất của vua Trần Thánh Tông và là mẹ ruột của vị vua nổi tiếng Trần Nhân Tông. Tư liệu về Nguyên Thánh Thiên Cảm hoàng hậu rất khiêm tốn. Bà không rõ năm sinh, chỉ biết bà có tên là Thiều, con gái thứ 5 của An Sinh vương Trần Liễu và là em gái của Trần Quốc Tuấn.

Trong triều đình, người có quyền hành khi đó, ngoài vua Trần Thái Tông còn có Thái sư Trần Thủ Độ . Có nhiều thông tin đưa ra về vai trò của Thiên Cảm hoàng hậu trong hoàn cảnh chính trị này rất đặc biệt vì bà là cầu nối giữa hai nhánh hoàng tộc sau vụ việc Thủ Độ bắt Thái Tông lấy Thuận Thiên . Nhưng dù có điều đó thì sự lựa chọn  để bà làm hoàng hậu là rất khó.

Vụ làm loạn  của cha bà là An Sinh Vương Trần Liễu ít nhiều sẽ làm cho Thái sư Trần Thủ Độ nghi kị . Mà  năm 1251 anh trai bà Trần Quốc Tuấn mới có vụ cướp dâu với Thiên Thành công chúa làm chấn động cả triều. Thêm nữa bà là con vợ kế là thứ nữ đứng hàng thứ năm , trên bà còn bốn người chị . Nếu được chọn thì phải là đích nữ tức chị của bà . Do đó cuộc tình của bà và Thánh Tông khó để thành công.

Xét theo bối phận bà là chị họ của Thánh Tông.Hai người đã quen biết và có tình cảm với nhau từ trước ( từ khi vua còn là  Hoàng thái tử) . Để danh chính ngôn thuận ở bên nhau thì không phải dễ , chỉ có mang thai đích tử là cách dễ dàng nhất . Có nghĩa là “ ăn cơm trước kẻng” .

Năm Nguyên Phong thứ 8 (1258), tháng 2, Thái tử Trần Hoảng lên kế vị, sử gọi Trần Thánh Tông. Tháng 8 năm ấy, bà được sách phong làm Thiên Cảm phu nhân , rồi không lâu sau thì chính thức phong làm Hoàng hậu.Bà một bước lên vị trí Mẫu nghi thiên hạ .

Ngày 11 tháng 11 năm ấy, Hoàng hậu sinh ra Hoàng trưởng tử Trần Khâm, tức Nhân Tông hoàng đế. Như vậy, bà đã gặp gỡ và được Thánh Tông sủng hạnh ít nhất khoảng đầu năm đó, ngay khoảng thời gian Thánh Tông kế vị hoặc sớm hơn nữa.

Theo mốc thời gian này, tức bà đã mang thai con của Trần Thánh Tông trước khi được sách lập làm Hoàng hậu. Dựa theo việc bà có thai trước với Thánh Tông và những dữ kiện lịch sử sau đó, chúng ta có thể suy đoán bà vốn không phải là người chắc chắn được chọn làm Hoàng hậu. Vụ việc mang thai Nhân Tông hoàng đế gần như đã giúp cho bà danh chính ngôn thuận.