Mùa trăng lên phố
___________________
Buổi học cuối năm, cô giáo Vui nói chuyện nhà trường sẽ tổ chức Trung thu cho học sinh vào đầu năm học. Lần đầu tiên có việc này đấy. Cả lớp Ly không ai biết Trung thu là gì. Nhưng Ly biết quá rõ. Từ khi còn ngồi trong điệu theo mẹ lên phố huyện bán hàng, Ly đã biết Trung thu là thế nào rồi.
 
Con Rế ngồi cùng bàn với Ly, là đứa còi cọc nhất lớp, lúc về cứ lẵng nhẵng theo sau Ly mà hỏi:

- Trung thu là gì hả anh?

Ly bực lắm. Cô vui nói thế mà không hiểu gì hay sao? Cái gì cũng hỏi. Ở nhà là anh em, chứ đi học là bạn thôi, anh em gì nữa. Rồi Ly cũng thương nó học lớp 3 rồi mà không biết Trung thu là gì. Nhưng giải thích với nó cũng khó. Ly nói nhỏ, vẻ không chắc lắm, vì sợ những đứa đi cùng có thể nghe thấy:

- Trung thu là tết, tết về ban đêm có ông trăng to.
  Con Rế lại càng không hiểu. Một năm nó thấy nhiều đêm có ông trăng to và sáng. Nhưng sao không thấy mẹ cho ăn tết? Biết là con Rế vẫn chưa hiểu rõ nên Ly hỏi nó:

- Mày xem ti vi bao giờ chưa?
Con Rế gật gật:
- Có... Mấy lần rồi!
Ly cười
- Đấy, trung thu là cái hội rước đèn. Mày cố nhớ lại xem. Tùng tùng... Tùng... Trống nó đánh như thế này ý.

Ly còn giơ tay lên, minh họa cho động tác cầm đèn ông sao, rồi lại chém vào không khí, mô tả động tác đánh trống. Con Rế vẫn chưa hiểu. Có lẽ chưa từng thấy trung thu bao giờ. Ly định chạy ù đi, để nó chạy theo không kiệp, không phải hỏi. Đang đói đây. Rồi Ly chợt nhớ ra, lấy tay khoanh một vòng tròn trong không khí mà bảo:

- Trung thu là hai cái bánh. Một cái bằng bột nếp màu trắng tinh, dẻo và ngọt lừ. Một cái màu vàng xuộm, vừa ngọt, vừa béo, vừa bùi vì có nhiều thứ ngon ở bên trong lắm.

Con Rế nuốt nước bọt. Trung thu là tết, Trung thu là đèn, Trung thu là bánh ngọt. Thế thì thèm Trung thu quá.

- Bao giờ mới đến Trung thu hả anh?

Ly cũng không biết. Bây giờ mới nghĩ hè, còn lâu lắm mới đến trung thu. Ly nói luôn:
- Bao giờ đến tao bảo.
Con Rế sốt ruột, gần về đến nhà lại hỏi:
- Anh Ly ơi, thế Trung thu to không?
Ly nghĩ một lúc rồi trả lời:
- Đèn thì to bằng ông sao. Bánh thì to bằng ông trăng. Con Rế lại hỏi:
- Thế mỗi đứa một đèn, một banh à?
Ly nổi khùng:

- Mày hỏi nhiều quá. Làm gì có nhiều bánh, nhiều đèn.
Đủ cho mỗi đứa một cái. Chung nhau thôi.
Con Rế có vẻ tiu nghỉu, nhưng vẫn cố nì nèo:
- Anh cho em chung Trung thu với nhé.
Ly "ừ " một cái cho nó đỡ hỏi rồi chạy ù về nhà.
Nhà Ly và Rế ở bản Mà Seo Hồ. Từ nhà đến trường học xa lắm. Đi bộ phải  rảo chân lắm thì cả tiếng mới tới. Đường đi ngoằn ngoèo, toàn dốc là dốc. Lớp Ly có hai mươi mấy đứa thì con Rế học kém nhất và bé nhất lớp. Chiều cao, nó còn không cao bằng con dê cái nhà Ly. Đã thế nó còn có bốn đứa em. Cõng em nhiều đến nỗi cái lưng áo của nó lúc nào cũng ướt đầm và khai mùa nước đái. Hồi đầu năm rét quá mỗi đứa nộp một bó củi để cô giáo đốt lửa sưởi ấm cho cả lớp, con Rế không có củi nộp bao giờ nhưng không bị cô mắng,  cô còn cho ngồi hơ khô lưng áo mới phải chép chính tả. Cô chỉ nhắc chung là Rế và các bạn gái về nhà phải chịu khó tắm giặt. Nhưng ở gần nhà nó, Ly biết, hình như nó chẳng bao giờ tắm. Bọn con gái ở Ma Seo Hồ sợ rét, sợ nước lắm. Ko như Ly và bọn thằng Thỏ, thằng Cay, cứ ngịch ngợm một lúc là vã mồ hôi ra, nước lạnh cũng tắm được