Đó là những tín hiệu khả quan ban đầu mà NHCSXH góp phần đem lại trong công cuộc  xoá đói giảm nghèo của Nhà nước. Bằng những biện pháp sáng tạo và hiệu quả trong hoạt động , mà đặc biệt là việc NHCSXH  cùng cạnh tranh với các ngân hàng khác  trên sân chơi kinh tế “thị trường tài chính”, NHCSXH ngày càng trở nên  có tiềm lực, khắc phục những yếu điểm để vươn lên hoàn thành tốt  nhiệm vụ, trở thành “bàn đạp” tài chính cho những người nghèo  vươn lên làm giàu.

NHÓM KHÁC ;

MỤC LỤC

1.

Tổng quan

..

3

1.1.

Lịch sử hình thành

..

3

1.2.

Hoạt động chủ yếu

..

5

1.3.

Đối tượng phục vụ

..

5

1.4.

Chức năng, nhiệm vụ của NHCSXH

..

5

1.5.

Cơ cấu tổ chức

.

6

1.6.

So sánh với ngân hàng phát triển

..

6

2.

Hoạt động của NHCSXHVN

..

7

2.1.

Hoạt động của NHCSXH trên thị trường tài chính

..

7

2.1.1.

Hoạt động của NHCSXH trên thị trường tiền tệ

.

7

2.1.2.

Hoạt động của NHCSXH trên thị trường vốn

.

8

2.2.

Những rủi ro có thể gặp phải

12

3.

Xử lý nợ bị rủi ro tại NHCSXHVN

..

13

3.1.

Nguyên tắc xử lý nợ bị rủi ro

..

13

3.2.

Các biện pháp xử lý nợ bị rủi ro

..

13

3.2.1.

Gia hạn nợ

.

13

3.2.2.

Khoanh nợ

.

14

3.2.3.

Xóa nợ (gốc, lãi).

14

4.

Trình bày một dự án của NHCSXHVN

..

15

4.1.

Khởi tạo dự án

..

15

4.1.1.

Ý tưởng - Yêu cầu xác lập dự án

.

15

4.1.2.

Mức độ ưu tiên của dự án

.

16

4.1.3.

Phân tích các yêu cầu đầu tư-Mục tiêu của dự án

.

18

4.2.

Lập đề án

..

19

4.2.1.

Phạm vi hoạt động

.

19

4.2.2.

Giải pháp thực hiện đề án

.

20

4.2.3.

Về kinh phí thực hiện Đề án

.

23

4.3.

Đánh giá những rủi ro mà dự án có thể gặp phải

23

4.3.1.

Hệ thống giao thông

.

23

4.3.2.

Độ tuổi và học vấn

.

23

4.3.3.

Đội ngũ giáo viên,thiết bị dạy nghề phân bố chưa đồng đều

.

23

4.3.4.

Sự chênh lệch thu nhập bình quân giữa các nghề, lao động nam-nữ

.

24

4.3.5.

Sự chồng chéo giữa các cơ quan tổ chức

.

24

4.4.

Kết quả

giai đoạn 1 của dự án (2010-2011)

24

4.4.1.

Đánh giá chung về mạng lưới dạy nghề

.

24

4.4.2.

Đánh giá chung giáo viên và hoạt động quản lý dạy nghề

.

25

4.4.3.

Đánh giá về hiệu quả của việc đào tạo

.

25

4.4.4.

Đánh giá chung về cơ sở vật chất trang thiết bị

26

TÀI LIỆU THAM KHẢO

..

28

1.

Tổng quan

1.1.

Lịch sử hình thành

Tại Nghị quyết số 05-NQ/HNTW, ngày 10/6/1993 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VII, về việc tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế – xã hội nông thôn, Đảng ta chủ trương có chế độ tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo, hộ chính sách, vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số, vùng cao, vùng căn cứ cách mạng; mở rộng hình thức cho vay thông qua tín chấp đối với các hộ nghèo…

 Để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết của Đảng và Chiến lược quốc gia về xóa đói giảm nghèo, năm 1993, Chính phủ đã thành lập Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo với số vốn ban đầu là 400 tỷ đồng, do Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ngân hàng Ngoại thương và Ngân hàng Nhà nước đóng góp. Quỹ được sử dụng cho vay hộ nghèo thiếu vốn sản xuất kinh doanh với lãi suất ưu đãi, mức cho vay 500.000 đồng/hộ, người vay không phải bảo đảm tiền vay.

 Từ kinh nghiệm thực tiễn hai năm thực hiện Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo, ngày 31/8/1995, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 525/QĐ-TTg về việc thành lập Ngân hàng Phục vụ người nghèo, đặt trong Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (NHNo&PTNT Việt Nam), hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, để cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho hộ nghèo thiếu vốn sản xuất.

 Với mô hình tổ chức được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương trên cơ sở tận dụng bộ máy và màng lưới sẵn có của NHNo&PTNT Việt Nam, Ngân hàng Phục vụ người nghèo đã thiết lập được kênh tín dụng riêng để hỗ trợ tài chính cho các hộ nghèo ở Việt Nam với các chính sách tín dụng hợp lý, giúp hộ nghèo có vốn sản xuất, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, từng bước làm quen với nền sản xuất hàng hoá và có điều kiện thoát khỏi đói nghèo.

 Tuy nhiên, từ bộ phận quản trị đến bộ phận điều hành của Ngân hàng Phục vụ người nghèo đều làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên rất ít thời gian để nghiên cứu những vấn đề thực tiễn, hạn chế công việc nghiên cứu đề xuất chính sách, cơ chế quản lý điều hành. Mọi hoạt động về nghiên cứu, đề xuất cơ chế chính sách đều giao cho ban điều hành nghiên cứu soạn thảo trong khi ban điều hành đang thuộc NHNo&PTNT Việt Nam. Như vậy, không tách được chức năng hoạch định chính sách và điều hành theo chính sách.

Hơn nữa, bên cạnh Ngân hàng Phục vụ người nghèo, nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước hỗ trợ người nghèo và các đối tượng chính sách khác còn được giao cho nhiều cơ quan Nhà nước, hội đoàn thể và Ngân hàng thương mại Nhà nước cùng thực hiện theo các kênh khác nhau, làm cho nguồn lực của Nhà nước bị phân tán, chồng chéo, trùng lắp, thậm chí cản trở lẫn nhau. Bên cạnh nguồn vốn cho vay hộ nghèo được Ngân hàng Phục vụ người nghèo và NHNo&PTNT Việt Nam thực hiện thì thực tế còn có: nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm do Kho bạc Nhà nước quản lý và cho vay; nguồn vốn cho vay đối với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn do Ngân hàng Công thương thực hiện; nguồn vốn cho vay ưu đãi các tổ chức kinh tế và hộ sản xuất, kinh doanh thuộc hải đảo, thuộc khu vực II, III miền núi, các xã đặc biệt khó khăn thuộc Chương trình 135 của Chính phủ…

 Việc hình thành các nguồn vốn cho vay chính sách nằm rải rác ở nhiều tổ chức tài chính với cơ chế quản lý khác nhau đã gây nhiều trở ngại cho quá trình kiểm soát của Nhà nước, không tách bạch được tín dụng chính sách với tín dụng thương mại.

 Để triển khai Luật các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện chính sách tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách; các nghị quyết của Đại hội Đảng IX, nghị quyết kỳ họp thứ 6 Quốc hội khoá X về việc sớm hoàn thiện tổ chức và hoạt động của NHCSXH, tách tín dụng ưu đãi ra khỏi tín dụng thương mại; đồng thời thực hiện cam kết với Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ tiền tệ thế giới (IMF) về việc thành lập Ngân hàng Chính sách; ngày 04/10/2002, Chính phủ ban hành Nghị định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg về việc thành lập NHCSXH trên cơ sở tổ chức lại Ngân hàng Phục vụ người nghèo, tách khỏi NHNo&PTNT Việt Nam.

Ngân hàng chính sách xã hội (NHCSXH), được thành lập theo quyết định số 131/2002/QĐ-TTg ngày 4/10/2002 của Thủ tướng chính phủ trên cơ sở tổ chức lại ngân hàng phục vụ người nghèo.

Ngân hàng phục vụ người nghèo được thành lập năm 1995 và chính thức đi vào hoạt động năm 1996, do hệ thống Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn VN làm đại lý giải ngân, với tổng số vốn cho vay hàng ngàn tỷ đồng tới các hộ nghèo ở nông thôn. Việc tồn tại bộ phận nông dân nghèo ở nông thôn đã thúc đẩy việc ra đời và hoạt động của ngân hàng phục vụ người nghèo.

Ngân hàng phục vụ người nghèo hoạt động được 6 năm, đến đầu năm 2003 Ngân hàng chính sách được thành lập, thực hiện nhiệm vụ cho vay hộ nghèo và các đội tượng chính sách khác. Việc xây dựng NHCSXH là điều kiện mở rộng thêm các đối tượng phục vụ là hộ nghèo, học sinh, sinh viên, có hoàn cảnh khó khăn, các đối tượng chính sách cần vay vốn để giải quyết việc làm, đi lao động có thời hạn ở nước ngoài và các tổ chức cá nhân hộ sản xuất kinh doanh thuộc các xã đặc biệt khó khăn, miền núi, vùng sâu, vùng xa (chương trình 135)

NHCS được thành lập đã tạo ra một kênh tín dụng riêng, là sự tách tín dụng ưu đãi đối với người nghèo và các đối tượng chính sách ra khỏi hoạt động của NHTM, thực hiện đổi mới, cơ cấu lại tổ chức và hoạt động hệ thống ngân hàng trong quá trình đổi mới- hội nhập quốc tế trong lĩnh vực hoạt động ngân hàng hiện nay.

1.2.

Hoạt động chủ yếu

·

Tổ chức huy động vốn trong và ngoài nước có trả lãi của mọi tổ chức tầng lớp dân cư, bao gồm: tiền gửi có kì hạn, không kì hạn, tổ chức huy động tiết kiệm trong cộng đồng người nghèo.

·

Phát hành trái phiếu được chính phủ bảo lãnh, chứng chỉ tiền gửi và các giấy tờ có giá, vay các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước, vay tiết kiệm bưu điện, Bảo hiểm xã hội VN, vay NHNN

·

Được nhận các nguồn đóng góp tự nguyện không có lãi hoặc không hoàn trả gốc của các cá nhân, tổ chức kinh tế, các tổ chức tài chính tín dụng và các tố chức chính trị xã hội, các hiệp hội, các tổ chức phi chính phủ trong và ngoài nước.

·

Mở tài khoản tiền gửi thanh toán cho tất cả các khách hàng trong và ngoài nước.

·

NHCSXH có hệ thống thanh toán nội bộ và tham gia hệ thống liên ngân hàng trong nước.

·

NHCSXH được thực hiện các dịch vụ về thanh toán và ngân quỹ:

Cung ứng các phương tiện thanh toán

Thực hiện các dịch vụ thanh toán trong nước

Thực hiện các dịch vụ thu hộ, chi hộ bằng tiền mặt và không bằng tiền mặt

Các dịch vụ khác theo quy định của Thống đốc NHNN

·

Cho vay ngắn hạn, trung và dài hạn phục vụ cho sản xuất kinh doanh tạo việc làm cải thiện đời sống, góp phần thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo, ổn định xã hội.

·

Nhận làm dịch vụ ủy thác cho vay từ các tổ chức Quốc tế, quốc gia, cá nhân trong nước, ngoài nước theo hợp đồng ủy thác.

1.3.

Đối tượng phục vụ

·

Hộ nghèo

·

Học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn

·

Các đối tượng cần vay vốn để giải quyết việc làm theo Nghị quyết 120/HĐBT

·

Các đối tượng chính sách đi lao động có thời hạn ở nước ngoài

·

Các tổ chức kinh tế và hộ sản xuất, kinh doanh thuộc hải đảo, khu vực II,III miền núi và thuộc chương trình phát triển kinh tế-xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi, vùng sâu, vùng xa.

·

Các đối tượng khác khi có quyết định của Thủ tướng chính phủ

1.4.

Chức năng, nhiệm vụ của NHCSXH

NHCSXH được thành lập để thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác.

 Hoạt động của NHCSXH không vì mục đích lợi nhuận, được Nhà nước bảo đảm khả năng thanh toán, tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng 0% (không phần trăm), không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi, được miễn thuế và các khoản phải nộp ngân sách Nhà nước.

 NHCSXH được thực hiện các nghiệp vụ: huy động vốn, cho vay, thanh toán, ngân quỹ và được nhận vốn uỷ thác cho vay ưu đãi của chính quyền địa phương, các tổ chức kinh tế, chính trị – xã hội, các hiệp hội, các hội, các tổ chức phi Chính phủ, các cá nhân trong và ngoài nước đầu tư cho các chương trình dự án phát triển kinh tế xã hội.

 NHCSXH là một trong những công cụ đòn bẩy kinh tế của Nhà nước nhằm giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách có điều kiện tiếp cận vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện sống, vươn lên thoát nghèo, góp phần thực hiện chính sách phát triển kinh tế gắn liền với xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội,  vì mục tiêu dân giàu – nước mạnh – dân chủ – công bằng – văn minh.

1.5.

Cơ cấu tổ chức

NHCSXH được tổ chức theo 3 cấp: Hội sở chính ở Trung ương, Chi nhánh ở cấp tỉnh, Phòng giao dịch ở cấp huyện. Mỗi cấp đều có bộ máy quản trị và bộ máy điều hành tác nghiệp:

Bộ máy quản trị, gồm: Hội đồng quản trị và bộ máy giúp việc ở Trung ương; Ban đại diện Hội đồng quản trị ở cấp tỉnh, cấp huyện.

Bộ máy điều hành tác nghiệp bao gồm: Hội sở chính ở Trung ương; Sở giao dịch, Trung tâm Đào tạo, Trung tâm Công nghệ thông tin; 63 Chi nhánh cấp tỉnh và 618 Phòng giao dịch cấp huyện.

1.6.

So sánh với ngân hàng phát triển

Giống nhau

·

Đều thực hiện các nghiệp vụ tín dụng của 1 ngân hàng

·

Đều hoạt động phi lợi nhuận, chỉ tương trợ là chủ yếu

·

Đều được nhà nước đảm bảo khả năng thanh toán

·

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc = 0%

·

Không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi

·

Được miền thuế và các khoản nộp NSNN theo quy định của pháp luật

·

Cùng với Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam, VDB có mục tiêu đóng góp vào quá trình xoá đói giảm nghèo thông qua các khoản vay cho các công trình xây dựng thuỷ lợi và giao thông nông thôn, xây dựng cơ sở hạ tầng cho các làng nghề, xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội cho các vùng sâu, vùng xa và hỗ trợ xuất khẩu.

Khác nhau

NHCSXH

NHPT

Thời hạn tài trợ

Ngắn hạn

Trung và dài hạn

Đối tượng

Các đối tượng chính sách(hộ nghèo, học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn...)

Các dự án, công trình kinh tế trọng điểm, hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển

Nguồn vốn

·

Vốn tự có Nhà nước cấp (Từ NSNN)

·

Vốn huy động khác

Huy động tiết kiệm

Huy động tiền gửi

·

Vồn từ NSNN

·

Vốn huy động

Phát hành trái phiếu và chứng chỉ tiền gửi

Vay của tiết kiệm bưu điện và các tổ chức tín dụng khác

·

Vốn đóng góp tự nguyện không hoàn trả

·

Các nguồn vốn khác theo quy định của pháp luật

2.

Hoạt động của NHCSXHVN

2.1.

Hoạt động của NHCSXH trên thị trường tài chính

2.1.1.

Hoạt động của NHCSXH trên thị trường tiền tệ

Ngân hàng tiến hành cho vay ngắn hạn đối với các cá nhân hộ nghèo có nhu cầu vay vốn ngắn hạn để sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, cải thiện đời sống, góp phần thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói giảm nghèo, ổn định cuộc sống, áp dụng cho vay ngắn hạn đối với các đối tượng: chăn nuôi gia súc, gia cầm, trồng cây lương thực, hoa màu có thời gian sinh trưởng dưới 12 tháng, các hoạt động dịch vụ kinh doanh nhỏ.

Để đáp ứng nguồn cho vay thì NHCSXH tiến hành huy động thông qua phát hành trái phiếu được chính phủ bảo lãnh, chứng chỉ tiền gửi và các giấy tờ có giá khác.

STT

Chỉ tiêu

Năm 2006

Năm 2007

Năm 2008

A

Tổng nguồn vốn

25410

36052

53843

Tiền gửi của khách hàng

14092

14330

17466

Trong đó

·

Tiền gửi >12 tháng

7201

10606

11302

Tỷ trọng

51%

74%

65%

·

Tiền gửi < 12 tháng

6891

3724

6164

Tỷ trọng

49%

26%

35%

B

Tổng dư nợ

24140

34940

52400

Trong đó

·

Dư nợ trung dài hạn

19558

29716

46636

Tỷ trọng

81%

85%

89%

·

Dư nợ ngắn hạn

4582

5224

5764

Tỷ trọng

19%

15%

11%

Bảng 1: Tình hình nguồn vốn của NHCSXH qua các năm

Theo bảng số liệu trên ta thấy lượng tiền gửi của khách hàng kì hạn ngắn chiếm tỷ trọng cũng khá lớn nhưng có xu hướng giảm qua các năm.

Tuy nhiên ngân hàng thực hiện tín dụng ngắn hạn đối với khách hàng với tỷ trọng thấp, chủ yếu cho vay trung và dài hạn chiếm tỷ trọng lớn. Việc này phù hợp với mục đích vay mượn tiền của khách hàng là những đối tượng thuộc diện nghèo vay vốn để sản xuất kinh doanh, cải thiện đời sống nên ít co khả năng hoàn vốn trong ngắn hạn. Chính vì vậy, hoạt động của NHCSXH trên thị trường tiền tệ còn hạn chế.

2.1.2.

Hoạt động của NHCSXH trên thị trường vốn

Huy động vốn

Bên cạnh nguồn vốn ổn định do Nhà nước cấp, NHCSXH còn có các hoạt động huy động vốn từ nhiều nguồn, nhằm tận dụng được số vốn nhàn rỗi trong xã hội, giảm được áp lực cho ngân sách quốc gia, các kênh huy động vốn mà NHCSXH thường dùng là:

·

Tiền gửi có trả lãi của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước

·

Tiền gửi của các tổ chức tín dụng Nhà nước bằng 2% số dư nguồn vốn huy động bằng đồng VN có trả lãi theo thỏa thuận

·

Tiền gửi tự nguyện không lấy lãi của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước

·

Phát hành trái phiếu được chính phủ bảo lãnh, chứng chỉ tiền gửi và các giấy tờ có giá khác

·

Tiền tiết kiệm của người nghèo

Thông qua số liệu về tình hình nguồn vốn và sử dụng vốn của NHCSXHVN trong những năm 2006, 2007, 2008 ta có thể thấy tiền gửi từ khách hàng luôn chiếm một tỷ trọng đáng kể trong tổng cơ cấu nguồn vốn, tuy nhiên tỷ trọng này có xu hướng giảm dần. Cụ thể là tỷ trọng nguồn vốn tiền gửi khách hàng trong tổng nguồn vốn năm 2006 là 55.45%, đến năm 2007 giảm còn 39.75%, năm 2008 là 32.43%. Lượng tăng tuyệt đối của số dư tiền gửi có tăng song lại ít so với nhu cầu giải ngân thực tế ngày càng tăng do chính sách mở rộng mục đích cho vay cũng như đối tượng cho vay (học sinh, sinh viên, hộ nghèo…), trong đó, khoản tiền gửi có kì hạn trên 12 tháng vốn giữ vai trò quan trọng đối với mục đích cho vay dài hạn của NHCSXH cũng có xu hướng ngày càng giảm dần về tỷ trọng. So với nhu cầu vay vốn ngày càng tăng từ học sinh - sinh viên, các hộ nghèo cần được hỗ trợ trước tình hình kinh tế khó khăn như hiện nay thì NHCSXH cần tăng cường huy động vốn từ những nguồn khác, cụ thế là trong năm 2009, NHCSXH VN vẫn còn thiếu khoảng 5000 tỷ đồng giải ngân theo chính sách tăng trưởng tín dụng của chính phủ.

Bên cạnh nguồn vốn ổn định từ tiền gửi của các tổ chức tín dụng Nhà nước bằng 2% số dư nguồn vốn huy động bằng đồng VN có trả lãi theo thỏa thuận theo quy định, NH đã có những đợt phát hành trái phiếu được

Chính

phủ bảo lãnh dự kiến sẽ phát hành trong năm 2009, 2010. Tuy nhiên, kết quả đấu thầu trái phiếu không thành công như mong đợi.

Năm 2009, lượng trái phiếu trị giá 3000 tỷ đồng được Chính phủ bảo lãnh đã không tìm được trái chủ, bởi lãi suất do người mua yêu cầu cao hơn hẳn lãi suất trần. Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội cho biết, có 4 thành viên tham gia đấu thầu lượng trái phiếu này. Lượng trái phiếu này do NHCSXH phát hành với mệnh giá 100.000 đồng và trả lãi sau. Lãi suất thấp nhất do các thành viên đưa ra là 9,5% mỗi năm và cao nhất là 10,6%, trong khi lãi suất trần là 9,1%.

Đợt phát hành 2000 tỷ đồng trái phiếu ngày 16/3/2009 cũng cùng chung số phận khi 5 thành viên tham gia đấu thầu đặt mức lãi suất thấp nhất là 8,5%/ năm, trong khi lãi suất trần là 7,45%/năm. Từ đầu năm 2009 đã có gần 10 phiên đấu thầu trái phiếu, nhưng phần lớn đều thất bại do lãi suất người mua yêu cầu cao hơn hẳn lãi suất trần.

Song vẫn có các cuộc đấu thầu thu được thành công, như:

·

Ngày 16/4/2010 phát hành được 500.000 trái phiếu mệnh giá 100.000 đồng, lãi suất coupon 12%/năm.

·

Ngày 11/5/2010 đã phát hành được 5.500.000 trái phiếu mệnh giá 100.000 đồng, lãi suất coupon 11,7%/năm…

Nhìn chung, việc phát hành trái phiếu năm 2009 đã giúp NHCSXH đạt được chỉ tiêu tăng 5000 tỷ vốn giải ngân theo kế hoạch. Tuy không thành công trọn vẹn nhưng việc phát hành trái phiếu cũng đã góp phần giải quyết bài toán giải ngân cho NHCSXH.

Ngoài ra, NHCSXH còn có hoạt động huy động vốn thông qua việc nhận tiền gửi tiết kiệm từ người nghèo, từng bước tạo cho người nghèo có ý thức dành tiền tiết kiệm để tạo vốn tự có, quen dần với hoạt động tín dụng, tài chính, đồng thời tạo thêm nguồn vốn để mở rộng cho vay, bắt đầu từ tháng 4/2010, chi nhánh NHCSXH tỉnh Lạng Sơn đã có số dư tiền gửi tiết kiệm của hộ nghèo, số dư không ngừng tăng lên, đến nay được trên 2.425 triệu đồng với 1.655/2.924 tổ tiết kiệm và vốn vay có số dư tiền gửi, đạt 56,6%.

2.1.2.1.

Vốn đi vay

NHCSXH đã tập trung huy động nguồn vốn đáp ứng đủ nhu cầu giải ngân cho vay hộ nghèo, cho vay HS-SV có hoàn cảnh khó khăn và các đối tượng chính sách khác theo kế hoạch tín dụng chủ yếu từ các nguồn:

·

Vay các tổ chức tài chính, tín dụng trong và ngoài nước

·

Vay Tiết kiệm Bưu điện, Bảo hiểm Xã hội Viêt Nam

·

Vay Ngân hàng Nhà nước

·

Vốn đóng góp tự nguyện không hoàn trả của các cá nhân, tổ chức tài chính, tín dụng và các tổ chức chính trị-xã hội, các hiệp hội, các hội, các tổ chức phi Chính phủ trong và ngoài nước

·

Vốn nhận ủy thác cho vay ưu đãi của chính quyền địa phương, các tổ chức kinh tế, các tổ chức chính trị- xã hội, các hiệp hội, các hội, các tổ chức phi Chính phủ, các cá nhân trong và ngoài nước.

Số liệu thực tế từ NHCSXH Việt Nam 2008 và 2009

Năm 2008

·

Nguồn vốn tồn ngân kho bạc Nhà nước tăng 8.500 tỷ đồng.

·

NHNN tăng 2.974 tỷ đồng.

·

Nhận vốn cho vay của các chương trình tăng 370 tỷ đồng.

·

Đặc biệt là Chính phủ đã bố trí nguồn vốn cho vay HS-SV có hoàn cảnh khó khăn từ nguồn vốn không lãi và lãi suất thấp. NHCSXH cũng đã chủ động huy động vốn từ các NHTM, huy động trên thị trường để đáp ứng nhu cầu cho vay.

Mặc dù có rất nhiều khó khăn trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế năm 2008, việc khai thác huy động vốn trên thị trường do lãi suất trên thị trường tăng cao, diễn biến phức tạp song NHCSXH đã nỗ lực tập trung huy động mọi nguồn vốn đáp ứng đủ nhu cầu giải ngân cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác. Tính 31/12/2008, tổng nguồn vốn đạt 54.610 tỷ đồng, tăng 18.559 tỷ đồng so với năm 2007, tỷ lệ tăng 51%. Đây là sự tăng trưởng vượt bậc về nguồn vốn đáp ứng tăng trưởng dư nợ, là một năm tăng trưởng cao nhất kể từ khi thành lập NHCSXH, đạt 102% kế hoạch năm 2008.

Năm 2009

Theo báo cáo, tổng nguồn vốn đạt 74.467 tỷ đồng, trong đó:

·

Vốn điều lệ đạt 9.488 tỷ đồng

·

Nguồn vốn cấp để cho vay các chương trình tín dụng đạt 5.636 tỷ đồng

·

Vốn ngân sách địa phương 2008 tỷ đồng

·

Vốn vay lãi suất thấp 30.477 tỷ đồng

·

Vay NHNN 16.796 tỷ đồng và Kho bạc NN 13.099 tỷ đồng

·

Vay và nhận ủy thác nước ngoài 582 tỷ đồng

·

Nguồn vốn huy động và vay lãi suất thị trường 22.982 tỷ đồng

·

Còn lại là các quỹ và vốn khác.

Năm 2012

·

Vốn vay theo chỉ định của Chính phủ (vay NHNN, Kho bạc Nhà nước và vay nước ngoài): 36398 tỷ đồng, chiếm 30% tổng nguồn vốn, giảm 5502 tỷ đồng do trả nợ NHNN 2000 tỷ đồng trong khoản vay 26796 tỷ đồng, trả nợ Kho bạc Nhà nước 3500 tỷ đồng trong khoản vay 11000 tỷ đồng.

·

Vốn huy động và vay lãi suất thị trường: 52098 tỷ đồng, chiếm 43% tổng nguồn vốn, tăng 15801 tỷ đồng (tăng 44%). Trong đó, tiền gửi 2% của các tổ chức tín dụng do nhà nước giữ cổ phần chi phối: 20318 tỷ đồng, chiếm 17% tổng nguồn vốn, tăng 5362 tỷ đồng. Trái phiếu NHCSXH được Chính phủ bảo lãnh là 27527 tỷ đồng, chiếm 23% tổng nguồn vốn, tăng 9230 tỷ đồng. Vốn huy động của các tổ chức, cá nhân là  4254 tỷ đồng, chiếm 4% tổng nguồn vốn, tăng 1209 tỷ đồng (+40%) so với năm 2011.

·

Vốn nhận ủy thác đầu tư của NS địa phương, các chủ đầu tư trong và ngoài nước khác là 3859 tỷ đồng, chiếm 3% tổng nguồn vốn, tăng 367 tỷ đồng (tăng 10%).

·

Các quỹ và vốn khác là 8367 tỷ đồng, chiếm 7% tổng nguồn vốn.

2.1.2.2.

Cho vay vốn

Hộ nghèo

·

Cho vay hộ nghèo (7,8%/năm)

·

Cho vay hộ nghèo tại 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của CP ngày 27/12/2008 là 0%/năm.

Học sinh, sinh viên

có hoàn cảnh khó khăn đang học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và học nghề với lãi suất 7,8%/năm. Tính đến hết tháng 9/2010, hơn 24.000 tỷ đồng đã được NHCSXH giải ngân, giúp gần 2 triệu HS-SV của khoảng 1,7 triệu gia đình có hoành cảnh khó khăn yên tâm học tập. Tỷ lệ HS-SV được vay vốn chiếm khoảng 28-30% tổng số HS-SV trên toàn quốc.

Các đối tượng chính sách đi lao động có thời hạn ở nước ngoài

·

Cho vay người lao động thuộc các hộ nghèo và người DTTS thuộc 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ ngày 27/12/2008 là 3,9%/năm.

·

Cho vay các đối tượng còn lại thuộc 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ ngày 27/12/2008 là 7,8%/năm.

·

Cho vay xuất khẩu lao động là 7,8%/năm.

Đối với chương trình cho vay XKLĐ đã góp phần tạo điều kiện cho trên 5

0

nghìn người đi làm    việc có thời hạn ở nước ngoài. Tuy nhiên, theo đánh giá của lãnh đạo NHCSXH, nguồn vốn cho vay còn hạn chế, mức cho vay còn thấp, chưa đáp ứng đủ chi phí cho một lao động đi làm việc ở các nước phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc… Do hiện nay chưa có cơ chế quản lý thu nhập của người lao động đã được vay vốn nên có hiện tượng chây ỳ khiến cho việc thu hồi khi nợ đến hạn gặp khó khăn.

Cho vay thực hiện dự án nước sạch và bảo vệ môi trường, vệ sinh nông thôn với lãi suất là 10,8%/năm.

·

Nổi bật của năm 2012 là công tác thu nợ cho vay quay vòng và nâng cao chất lượng tín dụng. Tổng doanh thu nợ đạt 22787 tỷ đồng, tăng 5419 tỷ đồng so với năm 2011. Riêng chương trình tín dụng đối với học sinh- sinh viên trong năm 2012 có tổng doanh số cho vay đạt 6741 tỷ đồng, trong khi tổng doanh số thu nợ đạt 4385 tỷ đồng, tăng 2341 tỷ đồng.

·

Tổng doanh số cho vay trong năm 2012 đạt 33027 tỷ đồng, tăng 1400 tỷ đồng so với năm 2011. Tổng dư nợ đến 31/12/2012 đạt 113921 tỷ đồng, tăng 10190 tỷ đồng so với năm 2011.

·

Dư nợ tập trung chủ yếu vào 6 chương trình tín dụng là: cho vay hộ nghèo 41560 tỷ đồng (chiếm 36,5% tổng dư nợ), cho vay HS-SV có hoàn cảnh khó khăn 35802 tỷ đồng (chiếm 36,5% tổng dư nợ), cho vay hộ gia đình sản xuất kinh doanh vùng khó khăn 12871 tỷ đồng (chiếm 11,3%), cho vay chương trình nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn 10631 tỷ đồng (chiếm 9,3%), cho vay vốn Quỹ quốc gia về việc làm 5663 tỷ đồng (chiếm 5%) và cho vay hỗ trợ hộ nghèo làm nhà ở 3833 tỷ đồng (chiếm 3,4%). Dư nợ 6 chương trình kể trên chiếm 96,9% tổng dư nợ. Dư nợ cho vay đối tượng là người nghèo, hộ nghèo thuộc chương trình tín dụng chiếm 52,7% tổng dư nợ, cho vay các đối tượng chính sách khác chiếm 47,3%.

·

Đến 31/12/2012, tổng nợ quá hạn và nợ khoanh là 1407 tỷ đồng, chiếm 1,23% tổng dư nợ. Trong đó, nợ quá hạn là 1179 tỷ đồng, chiếm 1,03% tổng dư nợ, giảm 0,05% so với năm 2011. Nợ khoanh là 228 tỷ đồng, chiếm 0,2% trong tổng dư nợ, tăng 92 tỷ đồng so với năm 2011.

2.2.

Những rủi ro có thể gặp phải

NHCSXH cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn trong thời điểm hiện nay: Cơ chế tạo lập nguồn vốn chưa có tính ổn định lâu dài; cơ cấu nguồn vốn chưa hợp lý; chưa tiếp cận được các nguồn vốn nhân đạo, vốn ODA, các nguồn vốn vay có thời hạn dài, lãi suất thấp; công tác điều tra, xác nhận hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách ở một số địa phương chưa được quan tâm đúng mức làm ảnh hưởng tới việc hỗ trợ vốn kịp thời cho các đối tượng này.

3.

Xử lý nợ bị rủi ro tại NHCSXHVN

3.1.

Nguyên tắc xử lý nợ bị rủi ro

Việc xem xét, xử lý nợ bị rủi ro cho khách hàng được thực hiện khi có đủ các điều kiện sau:

·

Khách hàng thuộc đối tượng được vay vốn theo quy định, đã sử dụng vốn vay đúng mục đích;

·

Khách hàng bị thiệt hại do nguyên nhân khách quan làm mất một phần hoặc toàn bộ vốn, tài sản;

Nguyên nhân khách quan:

Thiên tai, địch họa, hỏa hoạn, dịch bệnh xảy ra làm thiệt hại trực tiếp đến vốn, tài sản của khách hàng hoặc của dự án.

Nhà nước thay đổi chính sách làm ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của khách hàng (không còn nguồn cung cấp nguyên vật liệu; mặt hàng sản xuất, kinh doanh bị cấm…).

Khách hàng là cá nhân vay vốn, học sinh sinh viên hoặc người đi lao động tại nước ngoài vay vốn thông qua hộ gia đình: bị mất năng lực hành vi dân sự; người vay vốn ốm đau thường xuyên, mắc bệnh tâm thần, có hoàn cảnh khó khăn đặc biệt không nơi nương tựa; chết; mất tích hoặc bị tuyên bố là chết, mất tích không còn tài sản để trả nợ hoặc không có người thừa kế hoặc người thừa kế thực sự không có khả năng trả nợ thay cho khách hàng.

Khách hàng là pháp nhân, tổ chức kinh tế đã có quyết định giải thể hoặc phá sản theo quy định của pháp luật mà không còn pháp nhân, không còn vốn, tài sản để trả nợ cho Ngân hàng Chính sách xã hội.

·

Khách hàng gặp khó khăn về tài chính dẫn đến chưa có khả năng trả được nợ hoặc không trả được nợ cho Ngân hàng.

Việc xử lý nợ bị rủi ro cho khách hàng được xem xét từng trường hợp cụ thể căn cứ vào nguyên nhân dẫn đến rủi ro, mức độ rủi ro và khả năng trả nợ của khách hàng, đảm bảo đầy đủ hồ sơ pháp lý, đúng trình tự, khách quan và công bằng giữa các đối tượng vay vốn.

Chủ tịch Hội đồng quản trị và Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội chịu trách nhiệm trước pháp luật, trước các cơ quan quản lý nhà nước về việc thực hiện xử lý nợ bị rủi ro cho khách hàng vay tại Ngân hàng Chính sách xã hội.

3.2.

Các biện pháp xử lý nợ bị rủi ro

3.2.1.

Gia hạn nợ

Gia hạn nợ là việc Ngân hàng Chính sách xã hội cho phép khách hàng được kéo dài thời hạn trả nợ đã cam kết trong hợp đồng tín dụng. Trong thời gian gia hạn nợ, khách hàng vẫn phải trả lãi tiền vay.

Điều kiện gia hạn nợ

Khách hàng được xem xét gia hạn nợ khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:

·

Khách hàng vay vốn bị rủi ro do các nguyên nhân nêu tại khoản 1 và khoản 2 Điều 5 Quy chế này.

·

Mức độ thiệt hại về vốn và tài sản dưới 40% so với tổng số vốn thực hiện dự án hoặc phương án sản xuất, kinh doanh của khách hàng.

Thời gian gia hạn nợ

Thời gian gia hạn nợ tối đa là 12 tháng đối với loại cho vay ngắn hạn; tối đa không quá 1/2 thời hạn cho vay đối với các khoản vay trung và dài hạn, được tính từ ngày khách hàng vay đến hạn trả nợ.

3.2.2.

Khoanh nợ

Khoanh nợ là việc Ngân hàng Chính sách xã hội chưa thu nợ của khách hàng và không tính lãi tiền vay phát sinh trong thời gian được khoanh nợ.

Điều kiện khoanh nợ

Khách hàng được xem xét khoanh nợ khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:

·

Khách hàng vay vốn bị rủi ro do các nguyên nhân nêu tại khoản 1 và khoản 2 Điều 5 Quy chế này.

·

Mức độ thiệt hại về vốn và tài sản từ 40% đến 100% so với tổng số vốn thực hiện của dự án hoặc phương án sản xuất, kinh doanh của khách hàng.

Thời gian khoanh nợ

·

Trường hợp khách hàng bị thiệt hại về vốn và tài sản từ 40% đến dưới 80% so với tổng số vốn thực hiện của dự án hoặc phương án sản xuất, kinh doanh của khách hàng: Thời gian khoanh nợ tối đa là 3 năm, tính từ ngày khách hàng gặp rủi ro do nguyên nhân khách quan.

·

Trường hợp khách hàng bị thiệt hại về vốn và tài sản từ 80% đến 100% so với tổng số vốn thực hiện của dự án hoặc phương án sản xuất, kinh doanh của khách hàng: Thời gian khoanh nợ tối đa là 5 năm, tính từ ngày khách hàng gặp rủi ro do nguyên nhân khách quan.

·

Trường hợp hết thời gian khoanh nợ, khách hàng vay vẫn gặp khó khăn, chưa có khả năng trả nợ sẽ được xem xét tiếp tục cho khoanh nợ với thời gian tối đa không vượt quá thời gian đã được khoanh nợ lần trước theo quyết định của cấp có thẩm quyền.

3.2.3.

Xóa nợ (gốc, lãi).

Xóa nợ (gốc, lãi) là việc Ngân hàng Chính sách xã hội không thu một phần hoặc toàn bộ nợ gốc, lãi của khách hàng đang còn dư nợ tại Ngân hàng Chính sách xã hội.

Điều kiện xóa nợ

Khách hàng được xem xét xóa nợ thuộc một trong các trường hợp sau:

·

Khách hàng vay vốn bị rủi ro do các nguyên nhân nêu tại khoản 1 và khoản 2 Điều 5 Quy chế này nhưng sau khi đã hết thời gian khoanh nợ (kể cả trường hợp được khoanh nợ bổ sung) mà vẫn không có khả năng trả nợ. Ngân hàng Chính sách xã hội đã áp dụng các biện pháp tận thu mọi nguồn có khả năng thanh toán.

·

Khách hàng vay vốn bị rủi ro do các nguyên nhân nêu tại khoản 3 và khoản 4 Điều 5 Quy chế này và Ngân hàng Chính sách xã hội đã áp dụng các biện pháp tận thu mọi nguồn có khả năng thanh toán.

Số tiền xóa nợ (gốc, lãi)

cho khách hàng bằng số tiền khách hàng còn phải trả cho Ngân hàng, sau khi Ngân hàng đã áp dụng các biện pháp tận thu.

4.

Trình bày một dự án của NHCSXHVN

DỰ ÁN DẠY NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN

4.1.

Khởi tạo dự án

4.1.1.

Ý tưởng - Yêu cầu xác lập dự án

Bối cảnh chung

 Trong bối cảnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế, vai trò của nguồn nhân lực trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nguồn nhân lực là một trong những nhân tố quyết định sự phát triển của đất nước.  Không có sự đầu tư nào mang lại nguồn lợi lớn như đầu tư phát triển nguồn nhân lực. Việc làm rõ thực trạng và những bất cập từ góc độ phát triển nguồn nhân lực của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay là một vấn đề đòi hỏi nhiều nghiên cứu trên bình diện lý luận và thực tiễn.

Hướng tới mục tiêu nói trên, bài viết này nhằm tập trung xem xét vấn đề lao động, việc làm của Việt Nam, trong đó nhấn mạnh đến thực trạng nguồn nhân lực ở Việt Nam và nông thôn hiện nay. Trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân, nêu lên một số đề xuất cụ thể nhằm thay đổi tình hình lao động và nguồn nhân lực nông thôn hiện nay, hướng đến mục tiêu phát triển nông thôn bền vững trong bối cảnh Việt Nam vừa gia nhập tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Một số đặc điểm về nguồn nhân lực của nước ta

·

Thị trường lao động đang tác động/ảnh hưởng mạnh mẽ đến hệ thống dạy nghề

·

Tỷ lệ tăng dân số tuy giảm nhưng quy mô dân số và quy mô lao động vẫn lớn. Cơ cấu dân số Việt Nam thuộc nhóm “cơ cấu dân sốtrẻ”, số người thuộc nhóm dưới 24 tuổi chiếm trên 1/3 tổng dân số. Đây là “đầu vào” tiềm năng của các CSDN.

·

Dân số và lao động tập trung chủ yếu ởvùng nông thôn, vì vậy, đối tượng để phổ cập nghề cần hướng vào nhóm LĐNT.

·

Tỷ lệ lao động có chuyên môn kỹ thuật (CMKT) gồm lao động qua đào tạo và lao động qua đào tạo nghề trong lực lượng lao động (LLLĐ) mặc dù có xu hướng tăng lên nhưng còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế và thị trường lao động (TTLĐ). Đặc biệt, tỷ lệ lao động có CMKT của LĐNT thấp hơn rất nhiều so với lao động ở khu vực thành thị.

·

Tiền lương đã bước đầu phản ánh đúng giá trị sức lao động, lao động qua đào tạo được trả lương cao gấp 1,39 lần so với lao động chưa qua đào tạo.

·

Năng suất lao động của lao động Việt Nam đã tăng lên gấp đôi sau 5 năm trong vòng từ 2005 theo Báo cáo Dạy nghề Việt Nam 2009.

Các tác nhân khác

·

Mạng lưới cơ sở dạy nghề đã phát triển rộng khắp, đa dạng, nhưng chưa đồng

·

đều giữa các loại hình và vùng, miền.

·

Đội ngũ cán bộ quản lý,giáo viên dạy nghề phát triển nhanh, chất lượng có cải thiện, nhưng kỹ năng quản lý,giảng dạy còn hạn chế.

·

Quy mô tuyển sinh học nghề tăng nhanh, nhóm nghề đa dạng, nhưng tỷ lệ phân luồng vào học nghề vẫn rất thấp.

·

Tỷ lệ học sinh học nghề có việc làm đúng với nghề và trình độ đào tạo tăng dần và tương đối bền vững.

·

Cơ sở vật chất dạy nghề tuy đã được cải thiện nhưng còn nhiều thiếu thốn.

·

Hợp tác quốc tế đã và đang được đẩy mạnh,nhưng cần nâng cao năng lực hội nhập hơn.

Từ các nhu cầu trên đặt ra 1 yêu cầu cấp thiết lập 1 dự án :”Dạy nghề cho lao động nông thôn”

4.1.2.

Mức độ ưu tiên của dự án

Chủ trương của Đảng và nhà nước về đào tạo nghề

·

Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành TW Đảng khoá X đã ban hành Nghị quyết số 26/NQ-TW ngày 5/8/2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; một trong những nhiệm vụ và giải pháp quan trọng của Nghị quyết là: “Hình thành Chương trình mục tiêu quốc gia về đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực,đảm bảo hàng năm đào tạo 1 triệu lao động nông thôn.Thực hiện tốt việc xã hội hóa công tác đào tạo nghề.Đến năm 2020 lao động  nông nghiệp còn dưới 30% lao động xã hội,tỉ lệ lao động nông thôn qua đào tạo đạt trên 50%”

·

Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28/10/2008 của Chính phủ ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 26/NQ-TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân tại cuộc họp bàn về đào tạo nghề cho lao động nông thôn (Thông báo số 56/TB-VPCP ngày 20/2/2009 của Văn phòng Chính phủ) về xây dựng Đề án tổng thể “Đào tạo nguồn nhân lực nông thôn bổ sung vào Chương trình mục tiêu Quốc gia giáo dục - đào tạo đến năm 2020”, gồm 03 Đề án thành phần: Dạy nghề cho nông dân trực tiếp sản xuất nông nghiệp hiện đại; Dạy nghề cho nông dân và con em nông dân để chuyển dịch cơ cấu lao động và xuất khẩu lao động; Đào tạo nâng cao kiến thức cho cán bộ quản lý, cán bộ cơ sở ở nông thôn.

Trên cơ sở các Đề án thành phần, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã tổng hợp và biên tập Đề án tổng thể “Dạy nghề cho lao động nông thôn và đào tạo nâng cao kiến thức cho cán bộ xã đến năm 2016”.

Dự báo về cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động nông thôn cho thấy tầm quan trọng của việc đào tạo nghề cho lao động nông thôn

Dự báo về cơ cấu kinh tê

Dự báo đến năm 2016, lĩnh vực nông - lâm - ngư nghiệp chiếm: 12%, công nghiệp - xây dựng chiếm 46% và dịch vụ chiếm 42%. Năm 2020, lĩnh vực nông - lâm - ngư nghiệp chiếm 10%, công nghiệp - xây dựng chiếm 47% và dịch vụ chiếm 43%.

Dự báo về cơ cấu lao động nông thôn

Cuối năm 2009, lực lượng lao động nông thôn của cả nước là 46,7 triệu người, chiếm 74,6% tổng lực lượng lao động, trong đó lao động trong độ tuổi là 44,16 triệu người (chiếm 94,54%), lao động từ 15 tuổi trở lên là 35,2 triệu người, lao động trong nhóm tuổi 15-34 là 21,27 triệu người (chiếm 45,54% trong tổng số lực lượng lao động của cả nước). Giai đoạn 2005 - 2009, tốc độ tăng lực lượng lao động của cả nước đạt 2,79%, trong đó tốc độ tăng của lực lượng lao động nông thôn là 2,18%. Lao động nông thôn vùng Đồng bằng sông Hồng chiếm 22,3%, vùng Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 21,5%, trong khi đó Tây Bắc chỉ chiếm 3,18% và Tây Nguyên chiếm 5,59%.

Cơ cấu lao động chuyển dịch theo hướng tích cực, tăng tỷ lệ lao động làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ, đồng thời giảm tỷ lệ lao động trong khu vực nông - lâm - ngư nghiệp. Năm 2009, cơ cấu lao động trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ là 52,2%; 19,2% và 28,6%. Lao động làm việc trong nhóm ngành nông - lâm - ngư nghiệp năm 2006 là 23,2 triệu người (chiếm 69% so với cả nước), năm 2009 là 21,7 triệu người (chiếm 62,5% so với cả nước), giảm 6,46% so với năm 2008. Năm 2009, lao động làm việc trong lĩnh vực nông - lâm - ngư chiếm tỷ lệ cao nhất ở vùng Tây Bắc (81,3%) và vùng Đông Bắc (70,5%), tỷ lệ thấp nhất ở vùng Đông Nam bộ (23,9%), còn lại các vùng khác trung bình khoảng 50%.

Chất lượng lao động nông thôn đã được cải thiện qua các năm. Năm 2009, tỷ lệ lao động qua đào tạo là 24,8%, đến năm 2010, tỷ lệ này là 26,68%, tương ứng tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo nghề là 17,65% và 18,68%.

Theo dự báo lao động nông thôn và lao động nông nghiệp có xu hướng giảm dần: Đến năm 2016 tỷ lệ lao động nông thôn chiếm 68,98% (34,2 triệu người), năm 2018 chiếm 63,09% (33,1 triệu người) và năm 2020 chiếm 57,33% (32,1 triệu người) với mức giảm bình quân đến năm 2020 là 0,31%. Đến năm 2010 tỷ lệ lao động nông nghiệp trong tổng số lao động cả nước là 49%, năm 2015 là 38% và năm 2020 là 29%; tỷ lệ tương ứng trong công nghiệp - xây dựng là 23%, 29%, 36%; dịch vụ 28%, 33%, 34%.

Nhu cầu lao động qua đào tạo nghề  ở một số ngành, lĩnh vực

·

Làng nghề: Hiện cả nước có 2.075 làng nghề, 18.000 hợp tác xă, 320.000 Tổ hợp tác với tổng số 14,5 triệu lao động. Số lao động cần được đào tạo nghề ở các làng nghề là 4,1 triệu người (mỗi năm cần đào tạo là 35-40 ngàn người)

·

Vùng chuyên canh cây nguyên liệu: cao su, chè, thuốc lá, cà phê, giấy… có nhu cầu lao động qua được đào tạo nghề khoảng 96 ngàn người (mỗi năm cần đào tạo 12 ngàn -15 ngàn người)

·

Một số tập đoàn, Tổng công ty lớn (11 tập đoàn và tổng công ty) có nhu cầu lao động qua đào tạo nghề ở các cấp t

rì

nh độ đến năm 2020 khoảng 420 ngàn người (Điện lực: 151.400; VINASHIN: 50.000; Dệt May: 50.000, Than khoáng sản: 8.000; LILAMA: 15.000; Thép: 3.000; Điện lực 50.000).

Bình

quân mỗi năm cần lao động qua đào tạo khoảng 30 - 35 ngàn người.

·

Lao động bị thu hồi đất nông nghiệp: bình quân mỗi năm nông dân cả nước phải nhường 74.000ha đất sản xuất phục vụ cho các khu công nghiệp, đô thị. Mỗi hecta đất thu hồi ảnh hưởng tới việc làm của 10 lao động, trong 5 năm qua việc thu hồi đất đã tác động tới đời sống của khoảng 2,5 triệu nông dân; 67% lao động nông nghiệp vẫn giữ nguyên nghề cũ sau khi bị thu hồi đất, 13% chuyển sang nghề mới và khoảng 20% thất nghiệp hoặc có việc làm nhưng không ổn định.

4.1.3.

Phân tích các yêu cầu đầu tư-Mục tiêu của dự án

Mục tiêu tổng quát

Tập trung xây dựng kế hoạch và giải pháp đào tạo cho bộ phận con em nông dân đủ trình độ, năng lực vào làm việc ở các cơ sở công nghiệp, thủ công nghiệp và dịch vụ và chuyển nghề; bộ phận nông dân còn tiếp tục sản xuất nông nghiệp được đào tạo về kiến thức và kỹ năng để thực hành sản xuất nông nghiệp hiện đại; đồng thời tập trung đào tạo nâng cao kiến thức cho cán bộ quản lý, cán bộ cơ sở.

Phấn đấu trong giai đoạn 2010 - 2016 đảm bảo hàng năm đào tạo khoảng 1 triệu lao động nông thôn góp phần đến năm 2016 lao động nông nghiệp còn khoảng 30% lao động xã hội, tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo đạt trên 50%, nâng cao thu nhập của dân cư nông thôn tăng trên 2,5 lần so với hiện nay.

Mục tiêu cụ thể

Giai đoạn 2010 - 2012:

Đảm bảo hàng năm đào tạo khoảng 850.000 lao động nông thôn, trong đó:

·

Dạy nghề cho 305.000 lao động nông thôn để làm nông nghiệp hiện đại;

·

Dạy nghề cho 460.000 lao động nông thôn để chuyển sang làm việc ở lĩnh vực phi nông nghiệp và xuất khẩu lao động;

·

Đào tạo nâng cao kiến thức cho 85.000 cán bộ xã.

Giai đoạn 2012 - 2014:

Đảm bảo hàng năm đào tạo khoảng 960.000 lao động nông thôn, trong đó:

·

Dạy nghề cho 328.000 lao động nông thôn để làm nông nghiệp hiện đại;

·

Dạy nghề cho 536.000 lao động nông thôn để chuyển sang làm việc ở lĩnh vực phi nông nghiệp và xuất khẩu lao động;

·

Đào tạo nâng cao kiến thức cho 96.000 cán bộ xã.

Giai đoạn 2014- 2016:

Đảm bảo hàng năm đào tạo khoảng 1.100.000 lao động nông thôn, trong đó:

·

Dạy nghề cho 280.000 lao động nông thôn để làm nông nghiệp hiện đại;

·

Dạy nghề cho 710.000 lao động nông thôn để chuyển sang làm việc ở lĩnh vực phi nông nghiệp và xuất khẩu lao động;

·

Đào tạo nâng cao kiến thức cho 110.000 cán bộ xã.

4.2.

Lập đề án

4.2.1.

Phạm vi hoạt động

Chia thành 6 thành phần chính

Thành phần 1: Hỗ trợ cho người học nghề: 4270 tỷ đồng

Chi phí đào tạo cho lao động nông thôn cho người thuộc hộ nghèo, hộ có thu nhập bằng 150% hộ nghèo, người dân tộc thiểu số, người có công, người tàn tật, người bị thu hồi đất canh tác học nghề dưới 3 tháng và sơ cấp nghề. Mức hỗ trợ: 3 triệu đồng/người/khóa đào tạo x 129.000 người/năm (30% số học sinh học nghề dưới 3 tháng) = 387 triệu đồng/năm x 9 năm = 3.483 tỷ đồng.

Hỗ trợ tiền ăn với mức 25.000 đồng/ngày/người; hỗ trợ chi phí đi lại cho người học tối đa 500.000 đồng/người/khóa học (chỉ áp dụng đối với những người phải đi học cách xa nơi ở từ 3km trở lên đối với miền núi, từ 5km trở nên đối với đồng bằng): 517 tỷ đồng.

Hỗ trợ học ngoại ngữ, giáo dục định hướng để xuất khẩu lao động cho khoảng 10.000 người/năm x 3 triệu đồng/người = 30 tỷ đồng/năm x 9 năm = 270 tỷ đồng

Thành phần 2: Phát triển mạng lưới trung tâm dạy nghề huyện để đến năm 2014 mỗi huyện có một trung tâm dạy nghề. Tổng số: 2.317,5 tỷ đồng

Trong đó:

·

Đối với 61 huyện nghèo

Đầu tư xây dựng mới cho 45 huyện nghèo chưa có TTDN với mức 14,5 tỷ đồng/trung tâm (bao gồm: chi phí xây dựng nhà xưởng, ký túc xá, nhà công vụ..: 6 tỷ ; chi phí thiết bị dạy nghề, xe ô tô để dạy nghề lưu động: 8,5 tỷ đồng). Tổng số tiền: 652,5 tỷ đồng.

Đầu tư tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy nghề cho 16 huyện nghèo đã có TTDN với mức 12,5 tỷ đồng/trung tâm. Tổng số tiền: 200 tỷ đồng.

·

Đối với 30 huyện có tỷ lệ hộ nghèo từ 30-50%:

Đầu tư xây dựng mới 30 TTDN với mức 13 tỷ đồng/trung tâm (bao gồm: chi phí xây dựng phòng học, ký túc xá, nhà công vụ,...: 4,5 tỷ; chi phí thiết bị dạy nghề, xe ô tô bán tải để dạy nghề lưu động: 8,5 tỷ đồng). Tổng số tiền: 390 tỷ đồng.

·

Đối với 74 huyện vùng núi, biên giới, hải đảo, vùng dân tộc

Hỗ trợ xây dựng mới và nâng cấp cho 74 TTDN với mức 12,5 tỷ/trung tâm (bao gồm: phòng học thực hành, ký túc xá, nhà công vụ,...: 4,5 tỷ; chi phí thiết bị dạy nghề, xe ô tô bán tải để dạy nghề lưu động: 8 tỷ đồng). Tổng số tiền: 925 tỷ đồng.

·

Đối với 150 huyện còn lại chưa có TTDN

Hỗ trợ đầu tư thiết bị dạy nghề cho 150 TTDN và TT GDTHHN hoặc TT GDTX có dạy nghề (ở các huyện chưa có TTDN) với mức 2 tỷ/trung tâm. Tổng số tiền: 300 tỷ đồng.

Thành phần 3: Phát triển chương trình, giáo trình và xây dựng danh mục thiết bị dạy nghề: 110 tỷ đồng

·

Đến năm 2015 hoàn thành xây dựng 500 bộ chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp và dạy nghề thường xuyên với mức 100 triệu đồng/chương trình. Tổng số là 50 tỷ đồng. Chỉnh sửa, bổ sung chương trình dạy nghề hàng năm với mức 2,5 tỷ đồng/năm  x 6 năm = 15 tỷ đồng.

·

Xây dựng 300 danh mục thiết bị dạy nghề với mức 150 triệu đồng/chương trình. Tổng số là 45 tỷ đồng.

Thành phần 4: Phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý dạy nghề: 42 tỷ đồng

·

Thực hiện bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm dạy nghề và kỹ năng nghề cho 7.500 lượt giáo viên, người dạy nghề với mức chi phí đào tạo 2 triệu đồng/người/khóa = 15 tỷ đồng;

·

Bồi dưỡng hàng năm cho 1.500 lượt giáo viên và người dạy nghề với mức 2 triệu đồng/người/khóa x 9 năm = 27 tỷ đồng.

Thành phần 5: Tuyên truyền, tư vấn học nghề và việc làm sau đào tạo: 3 tỷ/năm x 9 năm = 27 tỷ đồng

Thành phần 6: Giám sát, đánh giá Dự án với mức 7,5 tỷ đồng/năm x 9 năm = 67,5 tỷ đồng

4.2.2.

Giải pháp thực hiện đề án

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền

Về dạy nghề nhằm nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, xã hội đặc biệt là vùng nông thôn về vai trò của dạy nghề nói chung và dạy nghề cho lao động nông thôn nói riêng đối với yêu cầu sản xuất nông nghiệp hiện đại, chuyển sang làm nghề phi nông nghiệp, xuất khẩu lao động góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao mức sống nông thôn.

Các cấp ủy Đảng, Ủy ban nhân dân các cấp đặc biệt là Ủy ban nhân dân cấp huyện, xã phải đổi mới tư duy về dạy nghề; quán triệt sâu sắc hơn nữa về tầm quan

trọng

và ý nghĩa to lớn của công tác dạy nghề trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, xóa đói giảm nghèo, nâng cao mức sống cho người dân ở nông thôn.

Tăng cường công tác tuyên truyền sâu rộng trên các phương tiện thông tin đại chúng các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về dạy nghề, về vai trò, vị trí của dạy nghề đối với sự phát triển kinh tế - xã hội; công khai các cơ chế, chính sách của Nhà nước (gồm trung ương, địa phương) về hỗ trợ dạynghề cho lao động nông thôn để xã hội và người dân biết và tích cực tham gia hoạt động dạy nghề.

Thiết lập mạng thông tin về dạy nghề và việc làm; hình thành các trung tâm cấp tỉnh, cấp vùng về định hướng về dạy nghề và việc làm cho nông dân, tạo ra điều kiện thuận lợi để nông dân tiếp cận đầy đủ các thông tin

Hoàn thiện mạng lưới có sở dạy nghề cấp huyện

Trong 02 năm 2010 - 2012, đảm bảo kinh phí để đầu tư hoàn chỉnh cơ sở vật chất cho 164 TTDN ở các huyện chưa có cơ sở dạy nghề (trong đó có 42 huyện nghèo)

Giai đoạn 2013 - 2016, tiếp tục hỗ trợ đầu tư cải tạo nâng cấp cơ sở vật chất, thiết bị dạy nghề cho 120 Trung tâm GDTX và Dạy nghề/Trung tâm GDTHHN và Dạy nghề ở những huyện không có TTDN để đảm bảo mỗi huyện có ít nhất 01 trung tâm dạy nghề vào năm 2015.

Đảm bảo đủ đội ngũ giáo viên dạy nghề cho các trung tâm dạy nghề và cán bộ quản lý cơ sở

·

Thực hiện thường xuyên công tác bồi dưỡng và chuẩn hóa đội ngũ giáo viên dạy nghề và cán bộ quản lý cơ sở ở cấp huyện và xã.

·

Thực hiện chế độ cử tuyển đối với học sinh, sinh viên vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số đi đào tạo để làm giáo viên dạy nghề tại địa phương

·

Ban hành chính sách đãi ngộ thỏa đáng về vật chất đối với các nhà khoa học, các nghệ nhân, lao động có tay nghề cao tại các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh, nông dân sản xuất giỏi tham gia dạy nghề

·

Ban hành chế độ phụ cấp thu hút đối với giáo viên dạy nghề ở các vùng đặc thù, vùng khó khăn, vùng sâu vùng xa để thu hút đội ngũ sinh viên, tri thức trẻ và giáo viên dạy nghề ở nơi khác về tham gia công tác dạy nghề tại vùng

·

Có chính sách về phụ cấp công tác phí đối với giáo viên dạy nghề lưu động ở nơi cách xa cơ sở dạy nghề trên 3km với mức 20.000đ/ngày, trên 5km với mức 25.000đ/ngày.

·

Xây dựng chính sách về phụ cấp thu hút đối với giáo viên dạy nghề tại các cơ sở dạy nghề ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn tối thiểu bằng 3 lần mức lương tối thiểu đối với công chức nhà nước.

·

Xây dựng chính sách hỗ trợ về đất ở đối với những giáo viên chưa có nhà ở để họ yên tâm công tác lâu dài.

·

Mỗi huyện phải có ít nhất 01 biên chế chuyên trách theo dõi về công tác dạy nghề

Hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách đối với người học nghề

Người thuộc hộ nghèo, hộ có thu nhập bằng 150% hộ nghèo, người dân tộc thiểu số, người có công, người tàn tật, người bị thu hồi đất canh tác học nghề dưới 3 tháng và sơ cấp nghề:

·

Không phải nộp các khoản chi phí đào tạo cho cơ sở dạy nghề trong suốt quá trình học nghề;

·

Được cấp đầy đủ giáo trình, tài liệu học tập theo nghề đào tạo.

·

Được hỗ trợ tiền ăn với mức 25.000 đồng/ngày/người

·

Được hỗ trợ tiền đi lại tối đa 500.000 đồng/người/khóa học (chỉ áp dụng đối với những người phải đi học cách xa nơi ở từ 3km trở lên đối với miền núi, từ  5km trở nên đối với đồng bằng)

·

Được hưởng các chính sách ưu đãi khác theo qui định hiện hành không trùng với các chính sách nêu trên.

Các đối tượng là lao động nông thôn khác còn lại học nghề dưới 3 tháng:

·

Được cấp đầy đủ giáo trình, tài liệu học tập theo nghề đào tạo.

·

Được hỗ trợ tiền ăn với mức 25.000 đồng/ngày/người

·

Được hỗ trợ tiền đi lại tối đa 500.000 đồng/người/khóa học (chỉ áp dụng đối với những người phải đi học cách xa nơi ở từ 3km trở lên đối với miền núi, từ  5km trở nên đối với đồng bằng)

·

Được vay tín dụng ưu đãi để trả học phí trong suốt quá trình học tập với mức 800.000 đồng/tháng, lãi suất 0%;

Học nghề ở trình độ sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao đẳng nghề

·

Được vay tín dụng ưu đãi để trang trải học phí, tiền ăn, ở, đi lại, tài liệu học tập trong suốt quá trình học tập với mức 1.000.000 đồng/tháng, lãi suất 0%;

·

Được hưởng các chính sách ưu đãi khác theo qui định hiện hành không trùng với chính sách nêu trên.

Đối với người đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài

·

Được hưởng chế độ theo quy định tại điểm b và điểm c;

·

Được vay vốn với lãi suất theo qui định hiện hành đối với người đi xuất khẩu lao động, mức vay tối đa bằng số tiền phải nộp cho cơ quan cung ứng lao động xuất khẩu.

Riêng đối tượng là người thuộc hộ nghèo, hộ có thu nhập bằng 150% hộ nghèo, người dân tộc thiểu số, người có công được hưởng các chế độ qui định tại điểm a nêu trên và được hỗ trợ chi phí học ngoại ngữ, giáo dục định hướng, mức 2 triệu đồng/người/khóa học.

Chính sách hỗ trợ đối với người học sau khi tốt nghiệp

·

Được vay vốn ưu đãi với lãi suất bằng 50% lãi suất của các ngân hàng thương mại để mua sắm công cụ, đồ nghề, mở cửa hàng, cơ sở sản xuất và kinh doanh. Mức vay cụ thể theo từng dự án được phê duyệt

·

Được tư vấn miễn phí về việc làm, mở trang trại và cơ sở sản xuất kinh doanh

Hoàn thiện chương trình, giáo trình, tài liệu phục vụ giảng dạy và học tập

·

Hoàn thiện, phát triển chương trình, giáo trình, tài liệu dạy nghề sát với yêu cầu của thị trường lao động của địa phương và khu vực.

·

Thường xuyên cập nhật những tiến bộ của khoa học kỹ thuật, công nghệ mới. Tạo sự gắn kết trao đổi định kỳ về chương trình, giáo trình, tài liệu giảng dạy giữa cơ sở dạy nghề với các doanh nghiệp và cơ sở sản suất, kinh doanh để kịp thời chỉnh lý cho phù hợp

4.2.3.

Về kinh phí thực hiện Đề án

Tổng kinh phí thực hiện Đề án là 6834 tỷ đồng,đơn vị cấp vốn là ngân hàng chính sách phát triển, trong đó:

·

Giai đoạn 2010-2012 là 1550 tỷ đồng.

·

Giai đoạn 2012-2014 là 3000 tỷ đồng.

·

Giai đoạn 2014-2016 là 2284 tỷ đồng.

4.3.

Đánh giá những rủi ro mà dự án có thể gặp phải

4.3.1.

Hệ thống giao thông

Một yếu tố vô cùng quan trọng ảnh hưởng tới sự phát triển lao động nghề tại nông thôn là vấn đề hệ thống giao thông tại vùng nông thôn đặc biệt là vùng núi.Sự khó khăn về di chuyển là một rào cản không nhỏ với việc học nghề của học sinh cũng như cán bộ giảng dạy và quản lý.Dù phần nào hỗ trợ kinh phí tối đa 500.000/1 khóa nhưng đối với những người vùng núi đó vẫn là 1 thách thức không nhỏ.

4.3.2.

Độ tuổi và học vấn

·

Theo chính sách của Đảng và nhà nước 1 người muốn được tham gia học nghề thì yêu cầu tối thiểu là phải tốt nghiệp trung học cơ sở.Đó có thể coi là 1 vấn đề không hề nhỏ đối với các đối tượng vùng cao,dân tộc thiểu số.

·

Hiện tại 1 bộ phận không nhỏ người chưa qua đào tạo nghề tại nông thôn là những người trên 35 tuổi.Họ vẫn là những người rất quan trọng trong nền lao động nước nhà,tuy nhiên tâm lý ngại thay đổi và đón nhận cái mới là 1 khó khăn không nhỏ cho dự án đào tạo nghề.

4.3.3.

Đội ngũ giáo viên,thiết bị dạy nghề phân bố chưa đồng đều

Hầu hết đội ngũ giáo viên giảng dạy,thiết bị dạy nghề tập trung tại các vùng kinh tế trọng điểm,các thành phố lớn điều đó tạo nên sự mất cân đối thiếu hụt-dư thừa nguồn lực.

4.3.4.

Sự chênh lệch thu nhập bình quân giữa các nghề, lao động nam-nữ

Theo báo cáo Dạy nghề tại Việt Nam năm 2011 chỉ rõ sự chênh lệch giữa thu nhập bình quân các nghề trong đó các nghề ngành dịch vụ thu nhập bình quân gấp 1,5 lần ngành nông-lâm-thủy sản. Điều đó tạo ra sự mất cân bằng trong việc lựa chọn nghề của người lao động nông thôn.

Sự chênh lệch về thu nhập giữa nam và nữ khá rõ rệt, nhất là ở khu vực “Có vốn đầu tư nước ngoài”. Lao động nam có thu nhập cao hơn lao động nữ khoảng 1,200 triệu đồng/tháng. Mặc dù đây là khu vực có điều kiện làm việc tốt và thu hút nhiều lao động nữ hơn nam, nhưng thu nhập của nữ vẫn thấp hơn nam. Điều đó dẫn đến sự mất cân bằng giới tính khi học nghề.

4.3.5.

Sự chồng chéo giữa các cơ quan tổ chức

Là 1 dự án rất lớn và được sự hợp tác của rất nhiều bộ ban ngành trong cả nước. Vì thế rất dễ dẫn đến sự chồng chéo nên nhau giữa các cơ quan gây ra sự chậm

trễ

trong việc thực hiện dự án.

4.4.Kết quả

giai đoạn 1 của dự án(2010-2011)

4.4.1.

Đánh giá chung về mạng lưới dạy nghề

Mạng lưới CSDN phát triển rộng khắp trên toàn quốc. So với năm 2001 số trường nghề tăng 2,84 lần (từ 156 trường dạy nghề năm 2001 lên 443 trường CĐN và TCN năm 2011); số lượng TTDN tăng 5,66 lần (từ 150 TTDN năm 2001 lên 849 TTDN năm 2011).Nhờ xã hội hóa dạy nghề, số lượng các CSDN do tư nhân tăng nhanh trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, mạng lưới dạy nghề chưa gắn với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của quốc gia cũng như của địa phương, phân bố còn nhiều bất cập giữa các vùng miền. Chưa quy hoạch mạng lưới CSDN theo nghề; các CSDN đang theo hướng đa ngành nghề, chưa

Chú ý đến việc đào tạo các nghề chuyên ngành; chưa hình thành được những trường nghề chất lượng cao, nhất là trường nghề đạt đẳng cấp quốc tế; chưa hình thành được ở các vùng những trung tâm lớn về đào tạo nghề tạo sự đột phá về chất lượng nguồn lao động cho các địa phương trong vùng. Các trường, TTDN chủ yếu tập trung ở các thành thị, các

k

hu công nghiệp tập trung, các vùng KTTĐ.

Vùng nông thôn, có rất ít trường và TTDN, đến nay còn 163 huyện chưa có TTDN công lập cấp huyện (trong đó có 20 huyện nghèo 30a7; 10 huyện có tỷ lệ hộ nghèo từ 30 -50%; 31 huyện miền núi, biên giới, hải đảo),chưa tạo điều kiện thuận lợi cho người dân ở các vùng này được học nghề, đồng thời khó triển khai chủ trương học tập suốt đời. Cơ cấu ngành nghề đào tạo cũng còn nhiều bất hợp lý, tập trung đào tạo chủ yếu các nghề Kế toán doanh nghiệp, Hàn, Cắt gọt kim loại, Điện dân dụng, Điện công nghiệp, Điện tử công nghiệp, Quản trị mạng máy tính, Kỹ thuật sữa chữa và lắp ráp máy tính…, các ngành nghề sản xuất và phục vụ nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản chưa được chú trọng đào tạo, trong khi những sản phẩm xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam lại thuộc các lĩnh vực này

.

4.4.2.

Đánh giá chung giáo viên và hoạt động quản lý dạy nghề

4.4.2.1.

Những kết quả đạt được

Cùng với sự phát triển về mạng lưới CSDN, quy mô và cơ cấu nghề đào tạo, đội ngũ GVDN và CBQLDN cũng được phát triển cả về số lượng và nâng cao về chất lượng góp phần khẳng định vị trí, vai trò đào tạo nghề của người thầy, thực hiện nhiệm vụ đào tạo nghề phục vụ cho sự nghiệp công nghệp hóa - hiện đại hóa và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Số lượng GVDN tăng nhanh, khu vực các trường TCN, CĐN tăng 1,7 lần từ năm 2007 đến năm 2011.Thu hút nhiều nguồn nhân lực có chất lượng cao, tay nghề cao như nghệ nhân, cán bộ kỹ thuật đang làm việc ở doanh nghiệp, các nhà khoa học tham gia dạy nghề qua đó hình thành đội ngũ GVDN phong phú, đa dạng về trình độ và cơ cấu CMKT. Công tác đào tạo bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng nghề, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ quản lý cũng như tin học, ngoại ngữ cho GVDN và CBQLDN được quan tâm, đổi mới nội dung đào tạo, đa dạng phương thức đào tạo bồi dưỡng góp phần nâng cao chất lượng dạy nghề.

4.4.2.2.

Tồn tại

·

Đội ngũ CBQLDN ít chuyên nghiệp, thiếu kinh nghiệm quản lý dạy nghề; số lượng CBQLDN ở địa phương còn ít chưa tương xứng với nhiệm vụ được giao (bình quân mỗi phòng mới có khoảng 4 người) thiếu kinh nghiệm quản lý trong lĩnh vực dạy nghề.

·

Đội ngũ CBQLDN của các trường nghề vẫn còn 65% chưa được bồi dưỡng về nghiệp vụ quản lý dạy nghề. Chưa có cơ sở chuyên đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQLDN.

·

Đội ngũ GVDN còn thiếu về số lượng (tỷlệ học sinh quy đổi trên giáo viên mới đạt 26 học sinh, sinh viên/giáo viên), hạn chế về trình độ kỹ năng nghề.

·

Mạng lưới các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng GVDN phân bố chưa đồng đều, vùng Đồng bằng sông Cửu Long và khu vực phía Bắc các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng GVDN rất mỏng, chủ yếu tập trung ở vùng Đồng bằng sông Hồng

·

Năng lực nghiên cứu khoa học, trình độ ngoại ngữ, ứng dụng tin học vào dạy học còn hạn chế, do vậy khả năng cập nhật kiến thức và công nghệ mới của đội ngũ GVDN chưa hiệu quả.

4.4.3.

Đánh giá về hiệu quả của việc đào tạo

4.4.3.1.

Tỷ lệ có việc làm của sinh viên tốt nghiệp

Trong quá trình tổ chức thi tốt nghiệp, các trường CĐN đều mời đại diện các doanh nghiệp tham gia đánh giá và tuyển chọn sinh viên sau khi tốt nghiệp, nên tỷ lệ sinh viên. Năm 2011, có 101 trường tổ chức kỳ thi tốt nghiệp CĐN khóa 2 bao gồm 78 trường CĐN và 23 trường cao đẳng, đại học có dạy CĐN, trong đó 75 trường đã tổ chức thi tốt nghiệp theo ngân hàng đề thi chung này (tăng 31 trường so với năm 2010).Tổng số sinh viên CĐN khóa 2 là 57.955, số sinh viên đủ điều kiện thi tốt nghiệp là 52.506 chiếm 91%. Trong tổng số sinh viên đủ điều kiện dự thi tốt nghiệp, có 49.055 sinh viên đỗ tốt nghiệp, đạt tỷ lệ 93,43%. Các sinh viên thi tốt nghiệp theo ngân hàng đề thi chung có tỷ lệ đỗ tốt nghiệp cao hơn số sinh viên thi theo đề thi do trường tổ chức, các tỷ lệ tương ứng là 95,71% và 90,73%. Có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp khá cao.

Qua số liệu báo cáo từ 101 trường trên cả nước, tỷ lệ sinh viên có việc làm đúng nghề ngay sau khi tốt nghiệp đạt 80,1%. Nhiều trường có những nghề đạt tỷ lệ 96% sinh viên có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp. Tuy nhiên, tỉ lệ có việc làm sau khi tốt nghiệp năm 2011 của 7 nghề thi theo đề thi chung đều thấp hơn so với năm 2010, đặc biệt ở một số nghề sau: Điện công nghiệp, Công nghệ ôtô và Điện tử công nghiệp. Tình trạng khó khăn của kinh tế trong nước và các tác động tiêu cực từ sự bất ổn kinh tế toàn cầu là một trong những nguyên nhân làm cho tỷ lệ sinh viên có việc làm ngay sau tốt nghiệp cũng thấp hơn so với năm 2010.

4.4.3.2.

Tỷ lệ có việc làm phù hợp với nghề được đào tạo

Cũng theo kết quả khảo sát, tỷ lệ có làm việc phù hợp với nghề được đào tạo tính chung cho tất cả các nghề có số học viên được khảo sát là 88.94%, trong đó nhiều nghề có tỷ lệphù hợp trên 90%.

4.4.3.3.

Tiền lương sau khi tốt nghiệp

Trong quá trình thực tập tốt nghiệp đã có nhiều sinh viên, nhất là những sinh viên khá, giỏi được doanh nghiệp cam kết tiếp nhận vào làm việc sau khi tốt nghiệp. Báo cáo từ101 trường đã nêu cho biết mức lương khởi điểm bình quân của sinh viên sau khi tốt nghiệp đạt 3,0 - 3,5 triệu đồng/tháng (cao gấp 3 lần mức lương tối thiểu chung là 1,05 triệu đồng và cao gấp gần 1.5 lần so với mức lương tối thiểu của doanh nghiệp tại vùng nông thôn). Còn Theo kết quả khảo sát của Tổ chứcGIZ, lương bình quân của học viên tốt nghiệp sau 6 tháng tính được là 3.387.700đồng/tháng 19. Số liệu cũng cho thấy mức lương có sự chênh lệch ở các nghề đào tạo, cụ thể là nhóm nghề kỹ thuật có lương bình quân cao hơn, đạt khoảng 3,5triệu đồng/tháng (Công nghệ kỹ thuật điện, điện tử và viễn thông, kỹ thuật cơ khí và máy tính) còn các nghề về dịch vụ như khách sạn, nhà hàng lương bình quân thấp chỉ ở mức là 2,2 triệu đồng/tháng.

4.4.3.4.

Đánh giá

Đánh giá chung về tình hình tốt nghiệp: số sinh viên có việc làm đúng nghề ngay sau khi tốt nghiệp với tỷ lệ cao đã phản ánh nhu cầu cao của TTLĐ về LLLĐ sản xuất trực tiếp, đặc biệt là lao động qua đào tạo nghề, mặt khác cũng khẳng định việc đào tạo nghềở trình độ cao đẳng bước đầu đáp ứng được yêu cầu về chất lượng lao động của doanh nghiệp và xã hội.

Nhiều trường đã làm tốt công tác hướng nghiệp và xây dựng được mối quan hệ tốt với các doanh nghiệp nên có thể giới thiệu việc làm cho học viên tốt nghiệp một cách có hiệu quả, đồng thời qua đó cũng góp phần nâng cao thương hiệu của nhà trường, tạo điều kiện để tuyển sinh học nghề được thuận lợi hơn.

4.4.4.

Đánh giá chung về cơ sở vật chất trang thiết bị

4.4.4.1.

Hiện trạng cơ sở vật chất

Tổng diện tích mặt bằng

Các CSDN tại Việt Nam hiện nay nhìn chung có diện tích mặt bằng đạt tiêu chuẩn qui định. Thực hiện chủ trương, chính sách của Nhà nước trong quy hoạch và phát triển dạy nghề, các địa phương đã tạo nhiều điều kiện cho các đơn vị dạy nghề phát triển. Nhiều trường đặt tại các tỉnh và thành phố được quy hoạch ở vị trí nền đất cao ráo, gần trung tâm hoặc các trục đường, quốc lộ chính. Ở hầu hết các địa phương đều có sự giúp đỡ trong công tác giải phóng mặt bằng nhanh chóng, kịp tiến độ.

Diện tích phòng học lý thuyết, xưởng thực hành so với quy định ban hành

Nếu tổng diện tích mặt bằng là yêu cầu cần thì diện tích phòng học lý thuyết và diện tích xưởng thực hành là điều kiện đủ về mặt cơ sở vật chất phục vụ công tác đào tạo nghề tại Việt Nam. Tỷ lệ trường CĐN có diện tích phòng học lý thuyết và diện tích xưởng thực hành đáp ứng nhu cầu đào tạo nghề cao hơn các trường TCN.

Diện tích ký túc xá và thư viện

Các trường CĐN và TCN hầu hết đều đáp ứng các quy định về tổng diện tích mặt bằng chung như đã phân tích ở các phần trên, nhưng về diện tích ký túc xá cho sinh viên thì lại chưa đáp ứng được quy định ban hành cũng như nhu cầu của sinh viên. Số trường CĐN và TCN có diện tích ký túc xá đáp ứng được quy mô đào tạo chỉ chiếm ở mức 43% và 33%. Thực tế hầu như các trường có đủ diện tích để xây dựng thêm nhưng lại bị hạn chế về nguồn vốn để xây dựng mới các khu ký túc xá. Tại các cơ sở chủ yếu dựa vào nguồn NSNN để đầu tư trong khi nguồn vốn tự có hạn hẹp và được ưu tiên nhiều hơn cho đầu tư CSVC - TTB giảng dạy, nhưng nhìn chung còn ít, nên chưa chú trọng vào xây dựng ký túc xá. Hơn nữa trong ký túc xá của các trường cũng thiếu các công trình, phương tiện vui chơi giải trí. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng đào tạo tại các CSDN nên cần được thường xuyên kiểm tra, theo dõi.

4.4.4.2.

Thực trạng trang thiết bị phục vụ đào tạo:

Đối với các nghề được đầu tư trọng điểm, 80% thiết bị được đầu tư mới và đáp ứng yêu cầu theo quy định của chương trình khung. Đối với các trường thụ hưởng dự án ODA thiết bị được đầu tư đồng bộ theo nghề. Đặc biệt, những trường được lựa chọn đầu tư để đào tạo tiếp cận trình độ khu vực, thiết bị một số nghề đã được hiện đại hoá. Ngoài các thiết bị được mua từ các nhà sản xuất nước ngoài, nhiều trường đã huy động nguồn lực tự có, sức sáng tạo của giáo viên nghiên cứu, sản xuất thiết bị tự làm đạt chất lượng tốt và được đánh giá cao trong Hội thi thiết bị dạy nghề tự làm toàn quốc lần thứ III năm 2010.

Thông qua các đánh giá về mạng lưới dạy nghề; giáo viên và hoạt động quản lý dạy nghề;hiệu quả của việc đào tạo;cơ sở vật chất trang thiết bị ta có thấy mặc dù còn nhiều khó khăn thiếu sót nhưng bước đầu dự án đang triển khai đúng hướng và mang lại hiệu quả cho lao động nghề ở nông thôn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Website Ngân hàng Chính sách Xã hội,

http://vbsp.org.vn/

2.

Quyết định số: 50/2010/QĐ-TTg Về việc ban hành cơ chế xử lý nợ rủi ro tại NHCSXHVN

3.

Báo cáo kết quả hoạt động 2012, phương hướng nhiệm vụ 2013 của NHCXHVN

4.

Báo cáo dạy nghề năm 2011 của Tổng cục Dạy nghề

Nhóm khác :

MỤC LỤC

I.

Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam

..

4

1.1.

Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo:

4

1.2.

Ngân hàng Phục vụ người nghèo:

4

1.3.

Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam:

5

II.

Các hoạt động chủ yếu của NHCSXH Việt Nam

..

6

2.1.

Huy động vốn

.

6

2.2.

Hoạt động cho vay

.

8

2.3.

Hoạt động quản trị rủi ro

.

12

2.4.

So sánh giữa Ngân hàng Phát triển và Ngân hàng chính sách'

15

III. Đánh giá và nhận xét kết quả hoạt động của NHCSXH năm 2012

.

16

3.1.

Đánh giá hoạt động sử dụng vốn

.

16

3.2.

Hoạt động cho vay

.

17

3.3.

Một số đánh giá nhận xét khác

.

18

IV. Chương trình tín dụng đối với HSSV của NHCSXH

..

19

4.1.

Cấp tín dụng theo Quyết định 157/2007/QĐ-TTG

..

19

4.2.

Thành quả đạt được sau 5 năm thực hiện chương trình

.

22

4.3.

Ý nghĩa thiết thực của chương trình

.

24

4.4.

Khó khăn còn tồn tại

25

4.5.

Nguyên nhân dẫn đến khó khăn trong quá trình vay vốn

.

26

4.6.

Một số biện pháp của chính phủ

.

26

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT

Tên

Trang

1

Bảng 2.1: Cơ cấu nguồn vốn huy động của NH Chính sách xã hội

7

2

Bảng 2.2: Lãi suất cho vay phân theo đối tượng của NH Chính sách xã hội

9

3

Bảng 2.3: Cơ cấu dư nợ cho vay của NH Chính sách xã hội

10

4

Bảng 2.4: So sánh giữa NHPT và NHCSXH

15

5

Bảng 3.1: Kế hoạch và thực hiện huy động vốn năm 2012 của NHCSXH

16

6

Bảng 3.2: Tình hình dư nợ tín dụng của một số chương tình tín dụng chính sách năm 2012 của NHCSXH

17

7

Bảng 3.3: Phân loại nợ của NHCSXH Việt Nam

18

I.

Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam

Bên cạnh việc đầu tư cho những chương trình, dự án xã hội lớn, có ảnh hưởng rộng đến nhiều đối tượng, nhu cầu vay vốn không nhỏ thuộc về phần đa dân số là hộ nghèo, hộ chính sách, người dân ở vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số, vùng cao để đầu tư cho sản xuất, tiếp cận công nghệ, thiết bị mới trong khi họ lại không đáp ứng được nhu cầu vay vốn khắt khe của các tổ chức tín dụng hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận như các ngân hàng thương mại nên rất cần sự ra đời của một tổ chức tín dụng đáp ứng nhu cầu của họ. Đây chính là tiền đề cho sự ra đời của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam (NHCSXH VN).

Tiền thân của NHCSXH VN là Ngân hàng phục vụ người nghèo, thành lập năm 1995, và trước đó là Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo, thành lập năm 1993.

1.1.

Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo:

Tại Nghị quyết số 05-NQ/HNTW, ngày 10/6/1993 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VII, về việc tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế – xã hội nông thôn, Đảng ta chủ trương có chế độ tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo, hộ chính sách, vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số, vùng cao, vùng căn cứ cách mạng; mở rộng hình thức cho vay thông qua tín chấp đối với các hộ nghèo…

 Để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết của Đảng và Chiến lược quốc gia về xóa đói giảm nghèo, năm 1993, Chính phủ đã thành lập Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo với số vốn ban đầu là 400 tỷ đồng, do Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ngân hàng Ngoại thương và Ngân hàng Nhà nước đóng góp. Quỹ được sử dụng cho vay hộ nghèo thiếu vốn sản xuất kinh doanh với lãi suất ưu đãi, mức cho vay 500.000 đồng/hộ, người vay không phải bảo đảm tiền vay.

1.2.

Ngân hàng Phục vụ người nghèo:

 Từ kinh nghiệm thực tiễn hai năm thực hiện Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo, ngày 31/8/1995, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 525/QĐ-TTg về việc thành lập Ngân hàng Phục vụ người nghèo, đặt trong Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (NHNo&PTNT Việt Nam), hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, để cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho hộ nghèo thiếu vốn sản xuất.

 Với mô hình tổ chức được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương trên cơ sở tận dụng bộ máy và màng lưới sẵn có của NHNo&PTNT Việt Nam, Ngân hàng Phục vụ người nghèo đã thiết lập được kênh tín dụng riêng để hỗ trợ tài chính cho các hộ nghèo ở Việt Nam với các chính sách tín dụng hợp lý, giúp hộ nghèo có vốn sản xuất, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, từng bước làm quen với nền sản xuất hàng hoá và có điều kiện thoát khỏi đói nghèo.

 Tuy nhiên, từ bộ phận quản trị đến bộ phận điều hành của Ngân hàng Phục vụ người nghèo đều làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên rất ít thời gian để nghiên cứu những vấn đề thực tiễn, hạn chế công việc nghiên cứu đề xuất chính sách, cơ chế quản lý điều hành. Mọi hoạt động về nghiên cứu, đề xuất cơ chế chính sách đều giao cho ban điều hành nghiên cứu soạn thảo trong khi ban điều hành đang thuộc NHNo&PTNT Việt Nam. Như vậy, không tách được chức năng hoạch định chính sách và điều hành theo chính sách.

 Hơn nữa, bên cạnh Ngân hàng Phục vụ người nghèo, nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước hỗ trợ người nghèo và các đối tượng chính sách khác còn được giao cho nhiều cơ quan Nhà nước, hội đoàn thể và Ngân hàng thương mại Nhà nước cùng thực hiện theo các kênh khác nhau, làm cho nguồn lực của Nhà nước bị phân tán, chồng chéo, trùng lắp, thậm chí cản trở lẫn nhau. Bên cạnh nguồn vốn cho vay hộ nghèo được Ngân hàng Phục vụ người nghèo và NHNo&PTNT Việt Nam thực hiện thì thực tế còn có: nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm do Kho bạc Nhà nước quản lý và cho vay; nguồn vốn cho vay đối với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn do Ngân hàng Công thương thực hiện; nguồn vốn cho vay ưu đãi các tổ chức kinh tế và hộ sản xuất, kinh doanh thuộc hải đảo, thuộc khu vực II, III miền núi, các xã đặc biệt khó khăn thuộc Chương trình 135 của Chính phủ…

 Việc hình thành các nguồn vốn cho vay chính sách nằm rải rác ở nhiều tổ chức tài chính với cơ chế quản lý khác nhau đã gây nhiều trở ngại cho quá trình kiểm soát của Nhà nước, không tách bạch được tín dụng chính sách với tín dụng thương mại.

1.3.

Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam:

 Để triển khai Luật các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện chính sách tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách; các nghị quyết của Đại hội Đảng IX, nghị quyết kỳ họp thứ 6 Quốc hội khoá X về việc sớm hoàn thiện tổ chức và hoạt động của NHCSXH, tách tín dụng ưu đãi ra khỏi tín dụng thương mại; đồng thời thực hiện cam kết với Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ tiền tệ thế giới (IMF) về việc thành lập Ngân hàng Chính sách; ngày 04/10/2002, Chính phủ ban hành Nghị định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg về việc thành lập NHCSXH trên cơ sở tổ chức lại Ngân hàng Phục vụ người nghèo, tách khỏi NHNo&PTNT Việt Nam.

Việc ra đời của NHCSXH đã bổ sung các mảng còn khuyết của NHPT:

Đầu tiên là việc huy động tiền gửi tiết kiệm từ các cá nhân trong nền kinh tế, đặc biệt là các hộ nghèo với các khoản tiền nhỏ (từ 1000 đồng), bước đầu đã tạo cho người nghèo có ý thức dành tiền tiết kiệm để tạo lập vốn tự có và quen dần với hoạt động tài chính. Tuy những khoản tiền gửi này nhỏ nhưng với số lượng người tham gia lớn nên đây cũng tạo nên một nguồn vốn không nhỏ của NHCSXH.

Đặc điểm khác biệt lớn nhất với NHPT chính là đối tượng chính cấp tín dụng của NHCSXH là hộ nghèo và các hộ chính sách với các khoản tín dụng nhỏ, rủi ro cao, dưới hình thức tín chấp là chủ yếu và lãi suất vô cùng ưu đãi (ví dụ với cho vay hộ nghèo là 0,65%/tháng).

II.

Các hoạt động chủ yếu của NHCSXH Việt Nam

2.1.

Huy động vốn

Do đặc thù là Ngân hàng chính sách, Ngân hàng chính sách sách xã hội nhận được nhiều tài trợ từ Chính phủ, Chính quyền địa phương, NHNN và các NHTM. Tuy nhiên, NHCSXH vẫn thực hiện các hoạt động huy động vốn qua các hình thức:

v

Huy động vốn từ NSNN

v

Huy động vốn từ thị trường

v

Vay từ NHNN và nước ngoài

v

Vốn nhận ủy thác từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước

2.1.1.

Huy động vốn từ Ngân sách Nhà nước

Huy động vốn từ các nguồn NSTW và NSĐP để cho vay và thực hiện xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm, và thực hiện các chính sách khác. Ưu điểm của nguồn vốn này là mang tính ổn định, không phải trả lãi tuy nhiên để có thể thực hiện huy động được được thì mất nhiều thời gian cũng như các thủ tục cần thiết khác.

2.1.2.

Huy động vốn từ thị trường

Huy động vốn từ thị trường qua các hoạt động:

v

Huy động tiền gửi tiết kiệm có kì hạn, không kì hạn, tiền gửi thanh toán của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.

v

Phát hành trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi và các giấy tờ có giá khác.

v

Nhận tiền gửi của các TCTD Nhà nước theo quy định.

Các hoạt động huy động vốn trên thị trườn phải đảm bảo nguyên tắc:

Chỉ huy động khi đã sử dụng tối đa các nguồn vốn vay không phải trả lãi hoặc huy động với lãi suất thấp. Lãi suất huy động phải nhỏ hơn lãi suất huy động cùng kì hạn, thời điểm của các NHTM nhà nước cùng địa bàn.

Nhận tiền gửi của TCTD Nhà nước theo hạn mức bằng 2% số dư nguồn vốn huy động bằng VNĐ tại thời điểm 31/12 năm trước, trả lãi bằng lãi suất tính trên cơ sở bình quân lãi suất huy động các nguồn vốn hàng năm của các TCTD cộng thêm phí huy động hợp lý cho 2 bên thỏa thuận.

Bảng 2.1: Cơ cấu nguồn vốn huy động của NH Chính sách xã hội

Đơn vị: Tỷ đồng

Cơ cấu vốn

2012

2011

2010

2009

Tuyệt đối

%

Tuyệt đối

%

Tuyệt đối

%

Tuyệt đối

%

Từ  NSNN

19.760

16

20.236

16.50

19.202

20,90

17.131

23

H

uy động bên ngoài

52.098

43

36.297

33.9

26.904

29,27

22.982

30.9

Vốn vay

36.398

30

42.573

39.8

39.519

43,00

30.476

40.9

Nhận ủy thác và đầu tư

3.859

3

2.820

2.3

1.497

01,63

1.256

1.7

Khác

8.367

7

7.980

7.5

4.774

05,20

2.611

5.2

Tổng

120.483

100

107.087

100

91.896

100

74.458

100

( Nguồn: Báo cáo Thường niên Ngân hàng Chính sách xã hội )

2.2.

Hoạt động cho vay

Hiện nay, Ngân hàng chính sách xã hội thực hiện cho vay trên các lĩnh vực như sau:

·

Cho vay các chi phí sản xuất trong lĩnh vực nông, lâm, ngư, diêm nghiệp

·

Cho vay phát triển ngành nghề tại nông thôn

·

Cho vay đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng ở nông thôn

·

Cho vay chế biến, tiêu thụ các sản phẩm nông, lâm, thủy sản và muối

·

Cho vay để kinh doanh các sản phẩm, dịch vụ phục vụ nông, lâm, diêm nghiệp và thủy sản

·

Cho vay phục vụ sản xuất công nghiệp, thương mại và cung ứng các dịch vụ phi nông nghiệp trên địa bàn nông thôn

·

Cho vay tiêu dùng nhằm nâng cao đời sống nhân dân ở nông thôn

·

Cho vay theo các chương trình kinh tế của Chính phủ

Các đối tượng được vay vốn hiện tại là:

·

Hộ gia đình, hộ kinh doanh trên địa bàn nông thôn

·

Cá nhân

·

Chủ trang trại

·

Các hợp tác xã, tổ hợp tác trên địa bàn nông thôn

·

Các tổ chức và cá nhân cung ứng các dịch vụ phục vụ trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ tiêu thụ và xuất khẩu sản phẩm nông, lâm, diêm nghiệp và thủy sản

·

Các doanh nghiệp chế biến các sản phẩm từ nông nghiệp hoặc kinh doanh trong các lĩnh vực công nghiệp, thương mại, cung ứng dịch vụ phi nông nghiệp, có cơ sở sản xuất, kinh doanh trên địa bàn nông thôn

Với lãi suất cho vay được quy định:

Bảng 2.2: Lãi suất cho vay phân theo đối tượng của NH Chính sách xã hội

Đơn vị: Tỷ đồng

Đối tượng cho vay

Lãi suất

Hộ nghèo

Cho vay hộ nghèo

7.8%/năm

Cho vay hộ nghèo tại 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ ngày 27/12/2008

0%/năm

Hộ cận nghèo

Cho vay hộ cận nghèo

10.14%/năm

Học sinh, sinh viên

Cho vay HSSV có hoàn cảnh khó khăn

7.8%/năm

Các đối tượng cần vay vốn để giải quyết việc làm

Cho vay cơ sở SXKD của thương binh, người tàn tật

3.9%/năm

Cho vay thương binh, người tàn tật

6%/năm

Cho vay các đối tượng khác

7.8%/năm

Các đối tượng đi lao động có thời hạn ở nước ngoài

Cho vay người lao động thuộc các hộ nghèo và người DTTS thuộc 62 huyện nghèo theo

Nghị quyết 30a của Chính phủ ngày 27/12/2008

3.9%/năm

Cho vay các đối tượng còn lại thuộc 62 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ ngày

27/12/2008

7.8%/năm

Cho vay xuất khẩu lao động

7.8%/năm

Các đối tượng khác theo quyết định của Chính phủ

Cho vay mua nhà trả chậm Đồng bằng sông Cửu Long

3%/năm

Cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn

10.8%/năm

Cho vay hộ gia đình sản xuất kinh doanh vùng khó khăn

10.8%/năm

Cho vay hộ dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn

0%/năm

Cho vay hộ hộ dân tộc thiểu số di dân định canh, định cư

7.8%/năm hoặc 0%/năm

Cho vay cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ sử dụng lao động sau cai nghiện ma túy

7.8%/năm

Cho vay phát triển lâm nghiệp

7.8%/năm

Cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa           

10.8%/năm

Cho vay hộ trợ hộ nghèo làm nhà ở

3%/năm

Cho vay lao động mất việc làm do suy giảm kinh tế

7.8%/năm hoặc 6%/năm

 Nguồn: Ngân hàng Chính sách Xã hội

Cơ cấu dư nợ cho vay qua các năm cũng có những sự thay đổi cụ thể như sau:

Bảng 2.3: Cơ cấu dư nợ cho vay của NH Chính sách xã hội

Đơn vị: Tỷ đồng

Năm

2012

2011

2010

2009

Tuyệt đối

%

Tuyệt đối

%

Tuyệt đối

%

Tuyệt đối

%

1.Cho vay hộ nghèo

41.560

36.5

38.482

37.1

36.166

40.43

32.402

44.59

2.Cho vay HSSV

35.802

31.4

33.446

32.2

26.052

29.12

18.231

25.09

3.Cho vay hộ SXKD

12.871

11.3

11.015

10.6

10.310

11.52

9.249

12.73

4.

Cho vay NS và VSMT

10.631

9.3

8.540

8.2

6.957

7.78

5.497

7.56

5.

Cho vay giải quyết việc làm

5.663

5.0

5.204

5.0

4.597

5.14

4.025

5.54

6.Cho vay nhà ở

3.833

3.4

3.335

3.2

2.208

2.47

766

1.05

7.Cho vay đi lao động

-

-

728

0.7

816

0.91

791

1.09

8.Cho vay mua nhà

-

-

686

0.7

598

0.67

580

0.80

9.

Cho vay thương nhân hoạt động tại vùng khó khăn

-

-

317

0.3

318

0.36

101

0.14

10.Cho vay lâm nghiệp

-

-

348

0.3

274

0.31

179

0.25

11.

Cho vay đồng bào dân tộc

-

-

463

0.4

212

0.24

359

0.49

12.

Cho vay phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa

-

-

195

0.2

211

0.23

192

0.26

13.

Cho vay DN sử dụng người sau cai nghiện

-

-

1

1

1

14.Khác

-

-

437

0.4

310

0.34

269

0.33

Tổng

113.921

100

91.897

100

89.462

100

72.660

100

Qua Bảng 3 có thể thấy, trước hết, tổng dư nợ cho vay của NH Chính sách liên tục tăng qua các năm. Cụ thể:

Năm 2010 tăng 16.802 tỷ (tương đương 23.14%) so với năm 2009, năm 2011 tăng 2.435 tỷ (tương đương 3.07%) so với năm 2010, năm 2012 tăng 22.024 tỷ (tương đương 23.97%) so với năm 2011.

Tăng trưởng dư nợ cho vay tăng mạnh nhất trong các lĩnh vực cho vay hộ nghèo, cho vay HSSV, cho vay xây nhà ở cho hộ nghèo, cho vay nước sạch và vệ sinh mội trường, …

Năm 2012, dư nợ tập trung chủ yếu vào 6 chương trình tín dụng là: cho vay hộ nghèo 41.560 tỷ (chiếm 36.5% ), cho HSSV vay có hoàn cảnh khó khăn 35.802 tỷ  chiếm 31.4% ), cho vay HGĐ SXKD vùng khó khăn (chiếm 11.3%), cho vay chương trình NS và VSMT 10.631 tỷ (chiếm 9.3% ), …

Như vậy có thể thấy được các khoản cho vay nhằm mục đích phát triển nông nghiệp nông thôn của Ngân hàng chính sách chiếm phần lớn trong tổng dư nợ và ngày càng được mở rộng (cho vay hộ nghèo, cho vay NS và VSMT, cho vay xây nhà đối với hộ nghèo…). Các khoản tín dụng này ngày càng được mở rộng qua hàng năm với tỷ lệ tăng trưởng luôn ở mức cao.

Mức tăng trưởng dư nợ hầu như không thay đổi ở các lĩnh vực cho vay Doanh nghiệp nhỏ và vừa, cho vay Doanh nghiệp sử dụng người sau cai nghiện ma túy.

2.3.

Hoạt động quản trị rủi ro

Thông thường, tại các NHTM, việc phân loại nợ phải được thực hiện một cách đầy đủ theo Quyết đinh 493/2005/QĐ-NHNN. Cụ thể, các TCTD phải thực hiện phân loại nợ thành 5

nhóm( gồm

: nợ đủ tiêu chuẩn, nợ cần chú ý, nợ dưới tiêu chuẩn, nợ nghi ngờ và nợ có khả năng mất vốn). Tuy nhiên, việc phân loại nợ của NH Chính sách xã hội lại không được phân chia cụ thể chi tiết như trên, mà chỉ được chia làm 3 nhóm: nợ trong hạn, nợ quá hạn, và nợ khoanh. Việc phân loại

nợ như trên thực sự rõ ràng,

gây khó khăn cho công tác quản lý và xử lý nợ trong Ngân hàng.

Hoạt động quản lý nợ và xử lý nợ cũng được quy định cụ thể trong Quyết định 69/2005/QĐ-TTg về

“ Quy chế

xử lý nợ bị rủi ro của Ngân hàng Chính sách xã hội”. Cụ thể:

Ø

Về phạm vi xử lý nợ bị rủi ro:

·

Quy chế này quy định việc xử lý nợ bị rủi ro do nguyên nhân khách quan của Ngân hàng Chính sách xã hội.

·

Các khoản nợ bị rủi ro trong cho vay đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác của Ngân hàng Chính sách xã hội do nguyên nhân chủ quan của tổ chức, cá nhân thì tổ chức, cá nhân gây ra tổn thất phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng Chính sách xã hội quyết định mức bồi thường của các tổ chức, cá nhân gây ra tổn thất và chịu trách nhiệm về các quyết định của mình.

·

Các khoản cho vay đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác tại Ngân hàng Chính sách xã hội bằng nguồn vốn tài trợ uỷ thác đầu tư theo từng Hiệp định hoặc Hợp đồng ký kết với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước khác mà được trích dự phòng rủi ro thì việc xử lý nợ bị rủi ro thực hiện theo Hiệp định hoặc Hợp đồng đã ký kết với tổ chức, cá nhân uỷ thác.

Ø

Nguyên tắc xử lý nợ bị rủi ro:

Việc xem xét, xử lý nợ bị rủi ro cho khách hàng chỉ được thực hiện khi có đủ các điều kiện sau:

·

Khách hàng là hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác được vay vốn theo quy định tại Điều 2 Nghị định số 78/2002/NĐ-CP ngày 04 tháng 10 năm 2002 của Chính phủ đã sử dụng vốn vay đúng mục đích;

·

Khách hàng bị thiệt hại do nguyên nhân khách quan làm mất một phần hoặc toàn bộ vốn, tài sản;

·

Khách hàng gặp khó khăn về tài chính dẫn đến chưa có khả năng trả được nợ hoặc không trả được nợ cho Ngân hàng.

Việc xử lý nợ bị rủi ro cho khách hàng được xem xét từng trường hợp cụ thể căn cứ vào nguyên nhân dẫn đến rủi ro, mức độ rủi ro và khả năng trả nợ của khách hàng, đảm bảo đầy đủ hồ sơ pháp lý, đúng trình tự, khách quan và công bằng giữa các đối tượng vay vốn.

Chủ tịch Hội đồng quản trị và Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội chịu trách nhiệm trước pháp luật, trước các cơ quan quản lý nhà nước về việc thực hiện xử lý nợ bị rủi ro cho khách hàng vay tại Ngân hàng Chính sách xã hội.

Ø

Về thời điểm xem xét xử lý nợ bị rủi ro:

Việc xem xét xử lý nợ bị rủi ro do nguyên nhân khách quan được thực hiện tại thời điểm thực tế phát sinh rủi ro hoặc theo từng đợt trên cơ sở đề nghị của khách hàng, của Ngân hàng Chính sách xã hội và chấp thuận của cơ quan có thẩm quyền.

Ø

Về các biện pháp xử lý nợ bị rủi ro:

Miễn, giảm lãi tiền vay là việc Ngân hàng Chính sách xã hội miễn không thu lãi hoặc giảm một phần lãi tiền vay cho khách hàng theo các điều kiện và thời gian quy định.

·

Điều kiện miễn lãi tiền vay: Khách hàng vay vốn bị rủi ro do các nguyên nhân nêu tại khoản 1 và khoản 2, nguyên nhân nêu tại khoản 3 và khoản 4 Điều 6 Chương II Quy chế này; Khách hàng gặp khó khăn về tài chính dẫn đến chưa trả được nợ cho Ngân hàng nhưng vẫn còn khả năng trả nợ; Mức độ rủi ro thiệt hại về vốn và tài sản của khách hàng do các nguyên nhân nêu trên từ 80% đến 100% so với tổng số vốn thực hiện của dự án hoặc phương án sản xuất, kinh doanh của khách hàng.

·

Xoá nợ (gốc, lãi): Xoá nợ gốc, lãi là việc Ngân hàng Chính sách xã hội không thu một phần hoặc toàn bộ nợ gốc, lãi (nếu có) của khách hàng đang còn dư nợ tại Ngân hàng gặp rủi ro sau khi đã tận thu mọi nguồn có khả năng thanh toán; Điều kiện xóa nợ: khách hàng vay vốn bị rủi ro do các nguyên nhân nêu tại khoản 3 và khoản 4 Điều 6 Chương II Quy chế này; Số tiền xoá nợ (gốc, lãi) cho khách hàng bằng số tiền khách hàng còn phải trả cho Ngân hàng, sau khi Ngân hàng đã áp dụng các biện pháp tận thu.

Ø

Nguồn vốn để xử lý nợ bị rủi ro

Nguồn vốn để xử lý nợ cho khách hàng vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội bị rủi ro do nguyên nhân khách quan xảy ra trên diện rộng do Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Nguồn vốn để xử lý nợ cho khách hàng vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội bị rủi ro do nguyên nhân khách quan thuộc diện đơn lẻ, cục bộ được lấy từ Quỹ dự phòng rủi ro tín dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội. (Việc trích lập và sử dụng Quỹ dự phòng rủi ro của Ngân hàng chính sách xã hội được quy định tại văn bản riêng).

2.4.

So sánh giữa Ngân hàng Phát triển và Ngân hàng chính sách

Bảng 2.4: So sánh giữa NHPT và NHCSXH

So sánh

Ngân hàng Phát triển

Ngân hàng Chính Sách

Giống nhau

Cả ngân hàng chính sách và ngân hàng phát triển đều thực hiện các

nghiệp vu tín

dụng của một ngân hàng

.

Không đúng, chỉ thực hiện 1 số hoạt động tín dụng thôi. Có cho thuê TC và Bao thanh toán đâu!

C

ả 2 ngân hàng này đều hoạt động

phi

không vì mục tiêu

lợi nhuận, chỉ

tương trợ

là chủ yếu

, và

đều được bảo hộ bởi chính phủ

.

Xem lại ý nghĩa tương trợ nhé. Hiện tại, gần như chỉ có Quỹ TDND mang ý nghĩa này thôi

Khác nhau

Đối tượng cấp tín dụng

T

ài trợ vốn trung và dài hạn cho các dự án của nhà nước vẫn còn dang dở.

Các dự án và chương trình đó phải nằm trong danh mục các dự án, chương trình XH nhà nước.

T

ài trợ vốn ngắn hạn cho các đối tượng chính sách (hộ nghèo, đối tượng

HSSV

, các lĩnh vực nông lâm ngư nghiêp...)

với các khoản tín dụng nhỏ, rủi ro cao, dưới hình thức tín chấp là chủ yếu.

Huy động vốn

Có huy động tiền gửi từ dân cư

nhưng chủ yếu là các khoản huy động trung và dài hạn có tính ổn định, rủi ro thấp.

Viết lại phần này. Không nhận tiền gửi trực tiếp từ dân cư, nhưng nếu dân mua trái phiếu CP 5 năm thì sao?

Có thể huy động tiền gửi từ tầng lớp dân cư,

đặc biệtlà tiền

gửi tiết kiệm của người nghèo với đặc điểm là nhỏ và rủi ro cao

Tại sao rủi ro lại cao? Ngoài ra, 2 ngân hàng này không còn hình thức huy động nào khác à?

Phát hành thẻ

Không

Phát hành thẻ ATM cho HS, SV

dựa trn hợp

tác với Agribank và Vietinbank.

Lãi suất

Cao hơn lãi suất NHCS

Lãi suất của NHPT cũng là lãi suất ưu đãi

Lãi suất ưu

đãi ( do

đối tượng vay vốn chủ yếu là

người nghèo )

Nguồn: Nhóm nghiên cứu tổng hợp

III. Đánh giá và nhận xét kết quả hoạt động của NHCSXH năm 2012

3.1.

Đánh giá hoạt động sử dụng vốn

-

Tính đến hết ngày 31/12/2012, tổng nguồn vốn huy động được

là 

120 483

tỷ đồng, mặc dù tăng 14,21% cho so với năm 2011 nhưng vẫn chưa đạt kết hoạch đề ra (chỉ đạt 99,45% kế hoạch). Nhìn

chung,các

khoản mục huy động vốn đều không đạt kết hoạch đề ra.

Bảng 3.1: Kế hoạch và thực hiện huy động vốn năm 2012 của NHCSXH

Đơn vị: Tỷ đồng; %

 TT

Chỉ tiêu

Th.hiện 2011

 Kế hoạch 2012

Thực hiện 2012

Tỷ lệ hoàn thành

Tuyệt đối

 Cơ cấu

Tăng trưởng

Tổng số

105 490

 121 150

 120 483

 100

1 ,21

99,45

1

Cấp NSNN

17 416

22 515

19 780

16

13,57

87 ,85

2

 Vay theo ch.định của CP

41 900

27 882

36 389

30

-13,15

130,51

3

Vay LS TT

36 297

59 097

52 098

43

43,53

88,16

3 ,1. Từ các TCKT CN

1 053

1 153

1 062

1

0,85

92,11

4

Vốn nhận ủy thác đầu tư

3 493

4 112

3 859

3

10,48

93,85

5

Các quỹ và vốn khác

6 384

7 543

8 367

7

31,06

110,9

Nguồn: Báo cáo kết quả hoạt động của NHCSXH 2012

-

Các chỉ tiêu cần tăng lượng vốn huy động như cấp vốn từ NSNN và vay trên thị trường đều chưa đạt 90% kế hoạch. Trong đó, chỉ tiêu vay từ các tổ chức kinh tế và cá nhân của vay thì thị trường tăng trưởng rất thấp, và chỉ chiếm 1% tổng nguồn vốn huy động. Điều này cho thấy, NHCSXH gặp khó khăn trong quá trình thu hút nguồn lực của người dân các hộ nghèo.

-

Vốn NSTW cấp tăng 13%, trong đó chủ yếu tăng từ nguồn vốn cấp cho chương trình tín dụng đối với học sinh sinh viên 1465 tỷ đồng (kế hoạch cấp 2500 tỷ đồng).

-

Theo kế hoạch, vốn vay chỉ định từ Chính Phủ phải giảm từ 39% so với tổng nguồn vốn xuống còn 22%, tuy nhiên thực tế chỉ tiêu này mới xuống mức 30%. Thêm vào đó, kế hoạch đặt ra là cắt giảm tới gần

14 018 tỷ

đồng. Tuy nhiên, NHCSXH chỉ giảm được chưa tới 5 tỷ đồng vốn huy đồng từ nguồn này.

-

Mặc dù vậy, cũng đã có những chuyển biến tích cực về mặt cơ cấu vốn huy động khi tỷ lệ vốn vay theo chỉ định của chính phủ và cấp từ NSNN giảm, trong đó, các khoản vay theo lãi suất thị trường tăng. Điều này phù hợp với chính sách giảm sự phụ thuộc của nguồn vốn từ NSSN, tiếp cận nhiều hơn với thị trường vốn vay.

3.2.

Hoạt động cho vay

Bảng 3.2: Tình hình dư nợ tín dụng của một số chương tình tín dụng chính sách năm 2012 của NHCSXH

Đơn vị: tỷ đồng, %

Chỉ tiêu cho vay

Dư nợ 2011

Doanh số cho vay

Doanh số thu nợ

Dự nợ 2012

Xóa nợ

Số tuyệt đối

Tỷ trọng

Tỷ lệ tăng trưởng

Hộ nghèo

38.342

13.481

10.383

21,887

  41,560

36,5%

8.4%

Hộ gia đình vùng KK

 11.015

5.539

3.683

0,467

 12,870

11,3%

16.8%

Nước sạch và VSMT

                8.540

            3.821

            1.729

            0,369

         10,631

9,3%

24.5%

HSSV

  33.446

6.741

 4.385

0,352

  35,802

31,4%

7,0%

Tổng

 103.371

33.027

 22.787

51,002

 113.921

100%

10,2%

Nguồn: Báo cáo kết quả hoạt động của NHCSXH 2012

-

Nhìn chung, hoạt động cho vay của NHCSXH ổn định. Tổng dư nợ năm 2012 tăng 9,2%, hoàn thành được 97% kế hoạch. Dư nợ tập trung chủ yếu vào 4 chương trình là: cho vay hộ nghèo 41560 tỷ đồng (chiếm 36,5% tổng dư nợ), cho vay học sinh sinh viên có hoàn cảnh khó khăn 35802 tỷ đồng (chiếm 31,4%),

cho vay vước sạch và VSMT

10 631

tỷ đồng chiếm 9,3% và  cho vay hộ gia đình SXKH vùng

KK 12 870

tỷ đồng chiếm 11,3%. Tổng 4 hoạt động cho vay này chiếm 88,5% dư nợ của 2012.

-

Về hoạt động thu nợ cho quay vòng vốn. Tổng vốn thu nợ đạt 22787 tỷ đồng, tăng 5419 tỷ đồng so với 2011. Hệ số quay vòng vốn của NHCSXH năm

2012  là

0,21