Đừng Gìa Hàm

Phan 001

Bạn thử nghe câu chuyện sau đây: Tôi có thói quen đi thành thị mỗi tháng. Ngày nọ tôi đem tiên theo nhiêu. Tôi thây g

ần

bến xe có bán nhiêu bồ câu đẹp quá. Tôi mua một cặp về nuôi chơi. À! Tôi đóng cái rông rất khéo vì tôi thường biết, bồ câu thích ở nơi chuồng sơn nhiêu màu. Lúc ây vợ tôi phụ đóng chuồng với tôi. Hai chúng tôi lây l

à

m sung sướng vì có cặp bồ câu ngộ nghĩnh. Con mái vừa đẻ được một trứng. Nhưng đau đớn thay, nó bị con chó "cắn chết". Đó l

à

câu chuyện thật của một người lân cận với chúng tôi, có danh là "già hàm". Anh chỉ muốn nói với chúng tôi, con bồ câu mái của anh chị bị chó cắn mà anh thuyết g

ần

ấy. Bạn thử nghe có mệt không?

Thưa bạn, trong xã hội có biết bao người có tật đa ngôn như người lân cận n

ày

của chúng tôi.

Họ mở miệng ra không phải nói những điêu đã suy nghĩ bổ ích, mà chỉ thích nói cho đã, không lúc ngo để miệng "kéo da non". Họ không cân biết nghệ thuật nói chuyện l

à

gì, mà sung sướng, tự đắc l

à

m một cái "máy nói".

Người xung quanh khi gặp họ, phải mệt cả óc, ù cả tai để nghe họ nói hằng giờ điêu mà một người khéo nói có thể nói trong mười phút. "Đặc sắc" của họ l

à

gặp ai, bất kỳ lạ quen, có dịp l

à

họ thuyết. Người bàn chuyện của họ có óc tinh tế, chú trọng lịch sự, có công chuyện gấp có thái độ khinh rẻ họ, tỏ ra nhàm chán họ, bằng những cái ngáp hay giã từ. Mặc kệ. Họ cứ nói. Đến những nơi có người ăn học cao, ngồi đứng với thái độ trâm ngâm, nóinăng điêm đạm, họ rộ tiếng Iên như muốn giục bao kẻ xung quanh "nhóm chợ" với họ. Người ta mắc cỡ, ngượng ngùng giùm cho họ mà họ không ý thức được. Sống trong chỗ đông, họ không quan tâm đến bổn phận, mà đi cà rểu hết bạn bè này đến người thân kia để kể con cà con kê. Trong khi họ glà hàm, điêu bạn thấy nổi bật nơi họ, là chuyện "chuột đẻ" họ nói ra "núi chuyển bụng". Có khi chỉ vgi ý tưởng xàm Iáp gì đó thôi, họ vô đê đại cà sa, thuật cả một lịch sử rồi phê bình, rồi than thở, rồi nói lại, rồi dẫn giải, rồi mới nói ra ý mình. Thứ chỉ vgi tiếng ngăn ngắn là diễn đạt đủ. Họ chỉ cân có mặt người nghe thôi, có mặt để họ nói vô ý thức như cái máy. Người nghe ngo, khi chưa quen biết họ, tưởng họ là bậc trí thức cao giỏi hùng biện, nhưng trong vgi phút sống với họ người ta phải nhăn mặt nhàm chán. Người nghe muôn Iánh mặt họ ư?

Không được, họ nói cà nhằng. Họ bàn đủ thứ chi tiết, họ giả bộ hỏi, rồi cướp câu trả Iời. Họ sửa soạn ra vê nhưng ngồi lại, ra tới cửa nhưng đứng đó, lại thuyết bất tuyệt. Bạn đừng trông ở câu chuyện của họ có một cứu cánh nhé. Đến bàn chuyện với ai, họ tỏ ra lo lắng vê kẻ ấy, làm người ta ngạc nhiên tưởng có gì quan hệ. Nhưng rồi sau cùng phải ngáp dgi với Iời nói tấp nập như thác nước của họ, vg không thu hoạch ở họ một kết Iuận ngo hay đẹp cả. Trong câu chuyện, họ cũng hay Iặp đi Iặp lại rằng, mình không muốn nói nhiêu. Họ hay bảo: "Thiệt tôi buộc lòng Iắm mới nói, tôi chẳng muốn nói nhiêu vì nói chiêu người ta nói mình không thật.." Nói vậy nhưng họ vẫn thuyết gân đứt hơi. Có nhiêu người lịch sự, không chận Iời nói của họ, họ tưởng các kẻ này mê say câu chuyện của họ, coi họ là tay hùng biện, nên họ tha hồ nói với nét mặt vg điệu bộ dương dương tự đắc.

Nực cười nữa là khi ngo có nhiêu nay glà hàm hội lại. Đúng là một cái chợ. Họ gân cổ, lấy hơi không kịp để nói, tranh nói như ăn cướp, họ giựt Iời nhau. Người này hỏi người kia, người kia mới hé trả Iời là bị người nọ giựt Iời. Người giựt Iời nói vgi tiếng là bị kẻ khác chận lại để cắt nghĩa, để phê bình, để chê  giễu. Không biết bạn có Iân ngo nghe nhiêu tay glà hàm họp mặt chưa. Ai rủi nghe họ đối khẩu thì mắc mệt như sắp Iìa trân. Không cân chúng tôi nói, bạn dư biết rằng, những người đa ngôn trong xã hội làm đối tượng cho thiên hạ oán ghét, khinh chê. Những khi nói chuyện với bất kỳ ai, họ không sao thuyết phục được. Người nghe họ nói là một thứ hình phạt. Vậy muốn thuyết phục thính giả của mình xin bạn chịu khó đừng nói nhiêu quá. hãy coi tật đa ngôn như một thứ bệnh dịch của uy tín vg nhân cách của mình. Nó là cái Iỗ mọt làm tiêu tan dũng khí của tâm hồn, để rồi bị kẻ khác chi phối. Bạn thử thí nghiệm đi. Khi bạn sống chung với nhiêu người nếu bạn ít nói bạn có vẽ thinh lặng, tự nhiên bạn nghe con người của mình hùng dũng. Iời nói của mình có "ma Iực" Iôi kéo sự chú ý của kẻ khác, còn nếu sau đó bạn nói đủ thứ chuyện mà nói như đê vỡ, tự nhiên bạn cảm thây con người của mình yếu đuối, bẽn Iẽn, không còn đủ Iực dẫn dụ kẻ khác. Vậy từ đây, khi gặp ai để tiếp chuyện, xin bạn hãy đê phòng tật glà hàm, mỗi khi mở miệng nên nhớ Iời khuyên chí Iý này của Lưu Hội: "Nhất ngôn bất trúng, thiên ngôn vô dụng: Nói trật một Iời thì thuyết nggn Iời cũng vô ích". Trong trường hợp gặp người glà hàm, bắt bạn phải nghe chuyện xàm

láp của họ, thì bạn phải làm sao?

bạn mạnh tiếng bảo họ câm ư? Đáng lẽ phải vậy, nhưng không lịch sự chút nào. Mà dù sao, cũng phải chận cái biến lời của họ lại, bằng không bạn tốn thì giờ vô ích, phải bực dọc đến mât đức yêu người. Bạn có thể trâm tĩnh, chậm chậm, vừa ngó ngay mắt họ vừa nói: " Xin ông hay bà...cho tôi có ý kiến này". Họ chắc chắn không chịu và cướp lời bạn. Nhưng bạn cương quyết bảo: "ông hay bà phải như thế  này hay thế  kia". Thái độ nàycó thể không nên dùng với người tinh tế, nhưng với những kẻ già hàm, nhất định bạn phải dừng bằng không bạn tốn thì giờ vô ích, mà không đi đến kết quả nào.

Giá khi cân thiết, hỏi họ điêu gì, thì bạn hãy tinh tường sáng suốt, đặt vân đê cho rõ rệt, lúc nào cũng chú ý kéo họ vê câu trả lời mà bạn yêu cầu. Nếu bạn "đắc nhân tâm" không đúng chỗ, ngôi nghe họ tự do nói, thì chưa thật với bạn, sau cùng bạn phải thất vọng mà mât thiện cảm với họ. Điêu bạn hỏi có khi chỉ vài tiếng là trả lời xong, họ lại lo "diễn thuyết" cho bạn đủ điêu.

Phân OO2 Đừng Cứ "bổn Cũ Soạn Lại"

Trong lúc nói chuyện, nhiêu người mang tật nói đi vói lại mãi những điêu nào đó làm cho người nghe phải bực mình. Đối với cuộc đời, người ta nói: "Dưới bóng mặt trời không có gì mới lạ". Chúng ta có thể nói, trong thứ người â y, không có chuyện gì mới lạ cả. Hâu hết những điêu họ thốt ra có thể gọi một cách vui vui là "Bổn cũ soạn lại". Người ta hay lặp lại, thường bởi nhiêu nguyên do. Vì nghèo nàn trí nhớ, nói rôi quên, nên phải nhiêu lân nhắc lại để kẻ khác cảm hiểu với mình. Vì nhàm chán cảnh đời hiện tại, thích mơ vọng tương lai. Vì một nhu câu khẩn thiết nào đó, nên phải hạ mình xuống van nài lòng tốt của kẻ khác. Vì cho mình là quan trọng, thây mình giàu tài đức khao khát thiên hạ ngợi khen mình. Vì thiếu lương tri, thiếu tâm lý, nên thích nhai đi nhai lại một hai điêu gì đó tưởng thiên hạ mê nghe, và tự đắc rằng mình duyên dáng trong khi nói chuyện.

Vì quá yêu thích một ai, hay một vật nào nên người ta thây cân nhắc mãi những gì có liên hệ đến đối tượng yêu của mình. Vì cô đơn, đau khổ, nghèo túng. Có lẽ do kinh nghiệm, bạn biết nhiêu người hay nói mãi một vân đê chỉ vì họ kém trí khôn, hoặc bởi hoàn cảnh gia đình nghèo túng, họ không thu trữ được nhiêu kiến văn. Phạm vi hiểu biết của họ chỉ căn cứ trên những công ăn việc làm chật hẹp hằng ngày của mình, vì vậy, khi nói chuyện, họ không biết gì mới lạ để nói, phải bàn luôn những việc tâm thường cuộc sống của mình. Chúng tôi có quen được một bà lão bán kẹo đậu phộng. Trong mười lân chúng tôi đến thăm bà là có đến bảy lân nghe bà nói vê cách rang đậu, xào đậu với đường, cách nướng bánh tráng, vê mùa nào kẹo đậu phộng phải đổi lúa, đổi dừa, phải bán bằng tiên để có lợi. Trong xã hội, có biết bao người hay nói chuyện như bà lão nây.

Tật kém trí nhớ cũng làm cho nhiêu người khi nói chuyện bị kẻ khác chê chán. Chuyện họ mới nói vài bữa trước, nói rât nhiêu, rât lâu mà bữa nay họ lại nghiễm nhiên nói lại nữa. Bởi não nhớ khiếm khuyết, nên những điêu họ học tập từ trước dân dân tiêu tan trong thời gian. Câu chuyện của họ do đó không được dôi dào ý tưởng. Những điêu họ mới bàn, họ cắt nghĩa lại. Bệnh lập lại này chẳng những rât thường ở bậc lão thành mà cũng không ít ở những thanh niên yếu tinh thân, đau thân kinh, ít trí khôn, trác táng qúa độ hay dùng không chừng mực những món kích thích như cà phê, rượu mạnh.

Không biết bạn có gặp như chúng tôi, nhiêu ông lão hay chê thời hiện tại cuảa chúng ta và ca tụng thời dĩ vãng của mình đã sống không? Chúng tôi thỉnh thoảng lại gặp những bậc cao tuổi có tinh thân như vậy. Tự nhiên họ có ác cảm với cuộc sống, mà họ đang sống có cảm tình rât nhiêu với cái kiếp xửa xưa nào của thời họ còn măng xuân. Họ hay đem những chuyện xưa ra kể lể. ít khi bạn gặp một ông lão hay bà lão mà không nghe họ nói hôi đó người ta không như thế  này, trời đất, cây trái, tôm cá như thế  kia, đời bây giờ tệ hơn hôi xưa nhiêu. Và bạn nên nhớ rằng, cái thời mà khi họ còn xuân tráng, họ không ca ngợi gì lắm đâu. Có khi họ cũng chê chán lắm. Lúc vê già, họ mang tâm lý "Vang bóng một thời". Mà không phải chỉ người già mới có tâm lý này nghe bạn. Hạng thanh niên cũng có nhiêu người ưa khen ngợi thời xưa. Bạn và chúng tôi chắc có lân nói, bây giờ học sinh lười biếng và học kém hơn chúng ta hôi lúc bằng tuổi chúng. Có kẻ khác chê hiện tại, khao khát những cải cách ngày mai và hay nói đi nói lại những kết quả còn trong mộng. Tât cả hai hạng này điêu làm cho thính giả bực mình.

Sự tự ty mặc cảm có khi cũng làm cho đôi người hạ mình xuống thái quá để van nài lòng từ nhân của kẻ khác. Khi kẻ này, vì lý do nào đó không làm họ thỏa mãn được, họ lặp đi lặp lại mãi lời

yêu câu của mình. Thính giả trước mặt họ phải bực mình hơn cả người mắc nợ trước mặt chhủ nợ.

Nhiều người hay "bổn cũ soạn lại" chỉ vì có tính khoe khoang thái quá. Lúc nào họ cũng muốn đời nhận mình là một người quan trọng và muốn cho thiên hạ biết những tài đức của mình. Gặp ai họ cũng hay bàn đến những thành công của họ về quân sự, những kết quả của họ về doanh nghiệp, những câ p bằng, những tác phẩm văn nghệ, những ngành văn hóa mà họ chuyên khảo. Các đâu đê â y ám ảnh tâm hôn họ, nên hễ nói về chúng là tâm hôn họ được thỏa mãn phân nào.

Trong nhiêu cuộc hội đàm, có không ít kẻ hay trào phúng, hay làm trò hề mà thiếu lương tri và dốt tâm lý thính giả. Họ nói những điều mà họ tưởng làm kẻ khác cười vỡ bụng, tronh khi thính giả ngượng nghịu, thương hại tính khờ dại của họ, và muốn bịt giọng họ cho rôi.

Một nguyên nhân nữa hay làm cho nhiều người có tật lập lại lúc nói chuyện là yêu say mê một người hay một vật nào. Chắc bạn nhiều lân chán ngắt một vài bè bạn hễ gặp bạn là bàn về người tình của họ. Có nhiều chi tiết bá láp của kẻ ấy, họ cũng đem ra nói như thuật một kỳ công. Họ thích nói đi nói lại về người họ yêu, là vì thự nhiên họ muốn chia sẻ nỗi sung sướng trong tâm hôn yêu và được yêu của mình. Song tiếc một nỗi họ quên rằng, con người ai cũng ưa nói về mình như họ, và ai cũng không thích kẻ khác bàn những việc không ăn thua gì đến mình vì thếthính giả không thích họ. Chúng tôi có biết được một bà lão rất thích những đô cổ như ghê  trường kỷ, mâm thau, dĩa chén, lư ô... Và một ông lão rất say mê chuyện Tàu. Ai gặp hai người này đềunghe họ bàn về những họ yêu thích. Trong xóm chúng tôi ở, thiên hạ không ưa mà họ không lo lắng gì. Có rân chúng tôi đến chơi nhà ông lão mê truyện tàu, sau khi ông thuyết cho chúng tôi nào Chung Vô Diệm đánh cờ với Hâu Anh, nào các anh hùng trong Thủy Hử, nào Đắc Kỷ với Bá Lạc Đài. Ông nói với chúng tôi: Nhiều người không ưa tôi, nhưng tôi thấy tôi ưa truyện Tàu là đủ rôi. Thật là ông Lão ngoan cố! Những người gặp tai nạn, tật nguyền, bệnh hoạn, gặp cảnh chia ly, đói rét cũng hay nói đi nói lại nguy cảnh và tâm sự của mình. Thiệt ra, họ không đáng trách, vì tâm hôn đau khổ của họ cân được chia sớt, cân nơi nương ẩn, ủy lạo. Nhưng bởi người đời, không mây ai quan tâm đến tâm sự của kẻ khác, nên một khi họ lài nhài kể lể cõi lòng của mình, thì nhiều người chán ghét họ.

Bây giờ xin bạn hãy tự xét mình, coi trong câu chuyện hàng ngày, bạn có tập quán "bổn cũ soạn lại" như những người đáng tiếc trên này không. Nếu rủi có, sinh bạn mau mau trừ tuyệt. Lối nói lập lại làm cho kẻ có óc sáng suốt phải khổ tâm. Nó làm cho kẻ khác, thây người nói ra không biết chú trọng đến kẻ xung quanh mà mãi lo nghĩ đến mình. Và bởi cái gì nhiều quá gây chán nản, nên câu chuyện của người có tật lập lại làm kẻ xung quanh mất thiện cảm của họ.Trong xã hội, nếu bạn thường gặp những người có tật xấu này, bạn nên khoan hông với họ. Phần đông họ bị cô độc, tâm hôn lúc nào cũng khao khát bạch lộ để được an ủi. Nếu không tốn thì giờ, hay không có hại, thì bạn nên nhẫn nhịn nghe họ giao phó cõi lòng. Bạn sẽ là người họ yêu quý cách riêng, và nhờ họ bạn có thể thành công trong nhiều việc. Sự nhẫn nhịn như thế, đã đành là thái độ lịch sự mà còn là bí quyết rèn luyện tâm tính cho mềm dẻo, có thể ăn chịu nhiều đau khổ và đủ khả năng để làm nên.

Phân003 Đừng Làm Người Ta Ngượng

Trong xã hội, thứ người hay nói về hạnh phúc của mình trước mặt kẻ khốn khổ quả nhiều như lá rừng. Rất có thể, họ là những bậc "thánh sống" những vị lão thành, những biển kiến thức, nhưng họ phải cái tật là không biết dùng lương tri của mình trong câu chuyện. Họ hay buột miệng buông nhiều tiếng không hợp với người nghe, khiến kẻ khác phải ngượng^ nghịu, mắc cỡ, khổ tâm. Người chạm tự ái kẻ khác, không những bằng lời nói của mình, mà còn bằng những nét cười, những điệu bộ đi theo lời nói đó.

Khi ngôi cùng một bà lão không còn răng, họ mời bà nhai khô mực, và nói rằng răng của mình còn nguyên vẹn không có cái nào bị gãy hay sứt mẻ. Thăm viếng người cùi, rụng hết những lóng tay chân và ốm như mắm, họ bàn về thể dục, thể thao, nói rằng mình có một em, bằng tuổi người cùi mà thân thể rất "lực sĩ " quanh năm không biết bệnh là gì. Đang bàn chuyện cùng một phụ nữ có mang, họ nói về nhà bảo sanh, về những tin tức trong báo thuật lại những cuộc sinh quái thai rất rùng rợn.

Gặp cha mẹ một học sinh ngu đân, thi mấy lân là hỏng mấy lân, họ đem khoe đứa cháu của họ có óc thông miph, hy vọng sẽ đoạt nhiều bằng đại học sau này. Họ cũng thích bàn về những cuộc trúng sô độc đắc của kẻ nọ người kia cho người vừa bị ăn trộm nghe.

     Trong nhiêu trường hợp, họ không c  đâu  c và cặp mắt tinh tế, sâu sắc để hiểu người nghe của  mình. Họ giao tiếp với kẻ khác, n i năng cùng bât cứ ai một cách tự nhiên, c  khi tự đắc nữa. Thiệt  là thứ người đáng tội nghiệp. Có người sửa tật xâu của mình dễ dàng. Có người rât khó sửa.

     Họ thây mình nhiêu lân, bị kẻ khác "sửa lưng", cho những lời cảnh cáo như tát nước vào mặt,  nên cố gắng ăn nói duyên dáng hơn. Nhưng đến khi gặp dịp để nói, họ quên liên. Không biết tại sao vậy? Bản tánh ư? Hễ nói là nói lãng xẹt, nói trật đê, nói không hợp tuổi tác, địa vị người nghe. Có nhiêu khi họ tốt bụng, thương người, hiên lành lắm nhưng nói chơi một tiếng là nói bậy, ai nghe cũng phát ghét.

      Muốn câu chuyện của mình được duyên dáng, hâp dẫn, xin bạn đê phòng khiếm khuyết này.  Đừng vì cao hứng, vì quá thân thiện, hay vì lý do gì đó mà không chọn lọc kỹ lời trước khi nói. Con người, kể cả những đứa thât phụ, những người không được dạy dỗ chu đáo vê tâm đức, đêu c  tự  ái í nhiêu. Cẩu thả trong việc ăn nói, có thể bạn làm cho họ đau khổ trong lòng và oán ghét bạn. Trong xã hội, thứ người này tuy ít hơn những tay già hàm, nhưng không phải là không có. Khi bàn chuyện với họ, vì lý do thu tâm, bạn đừng "sửa lưng" họ một cách chua chát. Có rât nhiêu người giàu lương tri thiệt, nhưng không đủ quân tử, hay "chỉnh" ngay mặt những người đó bằng đủ thứ lý luận, đủ thứ bài học luân lý. Bạn đừng bắt chước thứ người thông tái rởm này. Hãy quăng đại với kẻ vụng ăn vụng nói.

      Họ là người đáng thương, chớ không phải đáng ăn thua. Sống chung một cộng đông nhiêu kẻ  chỉ trích họ, nếu bạn khoan hông với họ, họ sẽ là người bạn thân với bạn, và giúp bạn đắc lực. Đôi khi lỡ miệng nói những lời, làm chạm tự ái kẻ khác, nếu muốn khỏi mât danh giá, theo chúng tôi, bạn nên xin lỗi liên. Đó là diệu kế. Xin lỗi như vậy, bạn tỏ ra mình có lương tri, biết rõ phải quây, tỏ ra mình kính trọng người nghe, lúc nào cũng muốn đẹp lòng họ. Như thế mà họ không mến phục  bạn sao được.

Đừng vì lời nói mà gieo oán thù. Như vậy, cuộc đời sẽ bớt cô độc hơn.

Phân OO4 Đừng Có Giọng "thầy Đời"

Bạn có biết thứ người hay làm cái mà người ta gọi là "sư tàng" không? Khi nói chuyện với bạn. Họ không kể gì đến đâu óc tinh tế và vốn kiến thức của bạn. Họ lây làm hãnh diện là họ ăn nói như bậc thầy. Bạn trình bày ý kiến của bạn vê một vân đê, nhanh như chớp, họ chụp lời bạn, tán rộng lời bạn nói, họ cắt nghĩa lăng nhăng, dẫn chứng hết danh nhân này đến sách báo kia. Họ nghị luận, phê bình, chỉ trích bạn, bĩu môi chê ý kiến của bạn là chủ quan, là sai lạc. Trước mặt họ, bạn có cảm tưởng mình đang đứng trước một vị giáo sư nghiêm khắc ở trường đại học. Họ có bộ mặt ra vẻ oai nghiêm, mắt họ tỏ ra suy nghĩ, tay họ múa và miệng họ thao thao thuyết trịnh trọng như một bậc  thây đạo mạo với đứa học trò còn măng xuân. Họ thích quan trọng hóa những vân đê bạn đưa ra, ý kiến bạn, họ bât châp.

Họ tự nhiên cảm thây có bổn phận ăn nói bằng giọng kẻ cả, thông thái để bạn đọc theo. Có nhiêu chuyện, bạn hỏi họ, có ý để họ nói sơ qua một chút là đủ, nhưng họ lại đưa ra mọi chi tiết dong dài để chứng minh. Khi nói chuyện cân đê cập nhiêu vân đê cho vui, nhưng với họ bạn phải thất vọng. Họ chụp câu hỏi hay lời bàn của bạn, rồi họ nói không cho bạn trả lời, họ chỉ bàn một vân đê, tán rộng vân đê ây đến đỗi bạn bắt mệt và xin chịu họ. Không kể bạn có đông ý với họ hay không, có cảm tình với họ hay không? Họ cứ đường đường đem giọng quả quyết, đanh thép ra chọi thẳng vào mặt bạn. Họ hay n i " nghe kịp không? Hiểu chưa? C  phải vậy không?". Họ cũng thích  nói một cách rắn rỏi "như thế  này, như thế  này". Nói tắt, họ biến nơi nói chuyện thành một lớp học nghiên cứu những vân đê nát  c, mà ông thây là một người vô lễ, độc đoán. Thiệt quả là một thứ  người rât kém lương tri nên chả trách kẻ xung quanh nhàm chán họ.

Muốn được nhiêu bạn, muốn trở thành người nói chuyện gương mẫu, xin bạn nhớ kỹ tâm lý này. Là phân đông con người thích nói chuyện để giải trí. Người ta muốn câu chuyện được thay đổi, để có nhiêu thú vị như con chim nhảy nhót trên cành có bông trái. Người làm "sư", lo "dạy" kẻ khác vê một vân đê, thì có khác gì nhốt người ta vào tù. Vẫn hiểu, khi trò chuyện, người ta cũng hay bàn những vân đê chuyên môn, nhưng chỉ bàn qua rồi thôi. Giá phải bàn luận chu đáo, thì vào trường học hay những học hội, chớ không phải lúc đàm thoại giải trí mà cứ nhai mãi những vân đê như  búa bổ. Hơn nữa, người hay làm sư cũng không có lý để "dạy" thiên hạ, khi mà phân nhiêu người nghe, không được chuẩn bị đủ để hiểu những vân đê chuyên môn. Dù họ có nói khéo đến đâu, kẻ nghe, phân đông nếu không như vịt nghe sâ m, thì cũng bụm miệng ngáp... Một tâm lý nữa của người nói chuyện là muốn kẻ khác nghe mình. Người làm sư dốt vê tâm lý này. Họ cướp lời kẻ khác, không cho ai trình bày ý kiến, thỏ lộ tâm tình, tức nhiên họ bị người ta đối xử một cách lãnh đạm.

Vậy nguyên tắc bạn nên nhớ là: "Trong câu chuyện đối với bât kỳ ai, ta đừng có giọng đọc đoán, chỉ dạy khoe tài". Mỗi lân nói chyện, bạn nên tránh những sự biện luận quá chuyên môn, lạc đê, đi sâu vào chi tiết. Đố! xử khiêm tốn với kẻ bàn chuyện cùng mình, trả lời một cách nhã nhặn: Đó là bí quyết lây lòng họ, khiến họ luôn tìm gặp mình.

Nếu rủi phải nói chuyện với người có giọng "thầy đời" thì phải làm sao? Có lẽ bạn đang hỏi chúng tôi như vậy. Khổ thiệt! Nhưng xin bạn đừng quăng vào mặt họ những tiếng này "làm phách! Câm cái môm đi." Nếu không hao tốn thì giờ, thì bạn nên chăm chỉ nghe họ thuyết. Cũng có thể họ cho chúng ta nhiêu tư tưởng hay và lân sau nếu không cân họ, thì bạn lánh họ trước. 

Phân OO5

Đừng Cho Mình Là "bách Khoa Đại Từ Điển"

Có lân nào bạn nói chuyện với một người "biết hết" chưa? Chúng tôi có một người bạn lúc nào cũng tưởng là một bộ "Bách khoa đại từ điển". Hình ảnh anh không bao giờ phai nhòa trong tâm não chúng tôi. Khi viết cho bạn mây dòng này, chúng tôi đang thây lại cảnh mây năm trước, anh  thuyết với chúng tôi. Anh múa tay, anh chôm chôm tới, anh chận lời chúng tôi, trả lời hết mọi câu hỏi. Chúng tôi bàn vân đê gì anh cũng tham gia, giải quyết hết. Nhưng có điêu anh rât bât lễ là hay giải quyết bậy. Xung quanh chúng ta, thưa bạn, có biết bao kẻ có lối nói chuyện như người bạn đáng thương này của chúng tôi. Tự bản năng, họ cảm thây mình tỏ ra quán thông hết những hiểu biết đông tây kim cổ.

     Cả những vân đê hết sức chuyên môn, kẻ khác hỏi họ, họ cứ tự nhiên thao thao trả lời. Giá cò  cuộc tranh luận giữa họ và những kẻ khác, thì người ta còn thây cái tật tỏ ra mình biết hết của họ. Họ tin tưởng rằng, điêu gì mình cũng làu thông và những gì khác đêu sai bậy. Có ai dẫn chứng lời của văn sĩ hay triết gia nào để thế giá cho điêu mình quả quyết thì họ rống cổ lên: "Tôi biết rồi. Tôi đọc rồi. Hãy dẹp ý kiến đó đi. Nói bậy." Họ rât độc đoán trong khi tranh cãi. Họ nhât định không để ai đem lý nào mới lạ ra bẻ họ được. Nếu người bàn với họ là kẻ cao tuổi hơn họ, có chức quyên hơn họ, họ không bảo câm ngay mặt, nhưng cứ cãi xước. Lẽ dĩ nhiên, người nhỏ hơn họ, như học trò  của họ chẳng hạn, thì họ bắt nghe với "Dạ, vâng" thôi. Bạn hay chúng tôi có muốn hỏi họ điêu gì chăng? Họ sẽ trả lời cho chúng ta hết. Họ trả lời cả những điêu họ không biết gì cả. Bạn biết họ nói thế  nào không. Họ nói cũng với thái độ thông thái, đạo mạo, oai nghiêm "thầy lắm". Họ hât mặt lên, cắt nghĩa dẫn chứng, phân tích, so sánh. Họ nói rât hùng biện, nhưng tiếc là chỉ nói xàm, nói lạc đê, nói không ăn thua gì đến điêu chúng ta hỏi. Người biết hết khi nói những điêu mình không biết, họ vô tình bạch lộ cái ngu dốt, cái học non, cái bât lễ của mình. 

Thưa bạn quý mến! Bạn có gớm tật kiêu căng, tính nông nổi của thứ người này không? Khi nói chuyện, bạn coi chừng tránh những lỗi lâm của họ. Bạn nên để ý rằng, người biết hết là người mâu thuẩn một cách nực cười. Họ nói họ quán thông mọi sự, nhưng sao họ ngu dốt điêu này. Ai nói mình biết hết là tự thú mình không biết hết. Họ không biết rằng nếu họ khôn ngoan, không nên tự hào là đây đủ, không ai được bảo tôn những thành kiến, tranh luận không nên chủ quan, lòng tự ái của kẻ khác rât dễ bị tổn thương. Biết hết mọi sự, sao họ bỏ qua mây điêu quan hệ đó. Trong khi họ tỏ ra mình hoàn toàn thông thái, họ vô tình là cho người nói chuyện với họ phải mât mặt, phải bực mình với giọng phách lối, độc đoán của họ.

      Vả lại, trên đời, làm sao ta thông suốt hết mọi nghành được. Thông thái như Newton còn n i:  "Điêu chúng ta hiểu biết chỉ là giọt nước trong đại dương" thì chúng tôi và bạn, chắc không lý gì có thái độ ngông như những người biết hết đáng tiếc ây. Chúng ta đâu có tin ai trên đời đêu "biết hết" thì kẻ khác đâu có tin ta hoàn toàn thông thái. Vì thế, khi ta tỏ ra mình là một bộ "Bách khoa đại từ điển" ta chỉ làm trò hê cho mọi người ghét mà thôi. Một cuộc nói chuyện đem hứng thú cho mọi người, khi những người bàn chuyện biết nhường nhịn, nghe nhau, đối xử với nhau bằng lương  tri, trình bày ý kiến khiêm tốn, khách quan và lịch sự. Xin bạn nhớ thực hiện những điêu tât yếu này. Rủi phải đàm thoại cùng người cho là "biết hết" bạn có thái độ quân tử. Đừng đính chính chi cho mệt những điêu họ n i bậy. Họ c  mắng rằng bạn ngu, n i trật, thì bạn hãy nghe theo lời  khuyên của Tư Hư Nguyên Quân "nhẫn, nhẫn, nhẫn". Nhịn họ là hay hơn cả. Nhịn, bạn còn súc tích  khí lực cho mình gây uy thế  cho lời mình nói, và đông thời làm cho người biết hết có cảm tình với mình. Biết đâu trên đời chẳng có lúc bạn cân đến họ.

Ph ân006

Đừng Kiểu Cách

Không có gì bực mình, gượng nghịu cho bằng nói chuyện với một người kiểu cách. Nó là kẻ thù của đức tự nhiên. Họ muốn cho câu chuyện của mình có nét đẹp, nhưng họ lại thi hành một tật xâu nghịch hẳn bản chât của nó. Họ chê những thiên hạ đêu dùng, cách phát âm, cách phô diễn của kẻ khác.

Họ cân làm cho mình nổi bật lên giữa mọi người, bằng cách ăn nói cho "xứng đáng" với mình, ăn nói cho "trúng điệu". Thê  là họ kiểu cách từ việc xử dùng danh từ đến cách phô diễn tư tuởng.

Ngày xưa Molìere đã ngạo nghễ những bà gọi cái kiếng là "cố  vân của duyên dáng" thê mà nói kiểu cách cũng chưa bị tiêu diệt. Xung quanh bạn và chúng tôi, loại người ây đang hãnh diện và làm khổ bât cứ ai họ bàn chuyện. Muốn nói với bạn rằng, trời không nắng, họ đạo mạo nói: "Ôi trời ơi!

Nay muốn phơi đo mà con quạ vàng cứ ẩn núp đâu không thây nhan diện của nó". Bạn hỏi cha mẹ còn không thì bạn sẽ nghe họ đáp trịnh trọng: "Nhà huyện của tôi đã khuất núi từ lâu. Còn nghiêm đường của tôi thì mới chơi xa non bong nước nhược bữa hổm".

Nếu bạn nói cho mượn quyển sách, có thể bị họ sửa lại: "Cho mượn người bạn của tâm hôn". Họ thông thái. Họ ăn học cao, có nhiêu bằng cấp nữa. Nhưng tội nghiệp cho họ, họ muốn siêu quân mà làm thứ trò hê đáng tiếc. Có lẽ bạn hỏi cung cách của họ? Cung cách của họ cũng kiểu cách không kém điêu họ nói.

Thì bạn đã biêt: đi đám tiệc, muốn lây một cái bánh men trong đĩa, họ chậm chạp vén tay áo lên, từ từ đưa tay lên đĩa, hách lên ngón út, êm đêm khép ngón cái và ngón trỏ lại để kẹp chiếc bánh vào môi, môi nhách lên, để bánh vào răng, răng ung dung siết bánh lại một cái dài dài để bánh đừng bể rớt ra...thiệt là mệt.

Còn giọng kiểu cách của họ nữa: Ôi! Nó trái tai làm sao, họ thích những giọng nũng nịu, đả đớt kéo dài, van lơn thánh thót. Trong câu chuyện nếu biết ngoại ngữ, họ hay xem vô và phát âm một cách gò ép để tỏ ra mình sành ngoại ngữ. Khi ở chung với nhiêu người, có ai nói tiếng gì bậy, họ sửa lại và cố gắng nói cho hay, rât hay, quá hay và.hóa tệ để tỏ ra mình bạt chúng.

Đến những nét mặt, đến những cái liếc ngó, những điệu bộ khi họ nói thì, thưa thiệt với bạn giống hệt thằng hề. Nó gò bó, cân đo, điêu khiển thành những cử chỉ nực cười. Thây họ nói chuyện, người lương tri buộc lòng phải tự hỏi: Không biết thứ người ây hiểu duyên dáng là thế nào, tại sao họ không tự nhiên,  vì tự nhiên là một đức, là một nét đ/p?.

Hâu hết những bậc vĩ nhân trên đời, tài đức của họ biết bao, vậy mà khi nói chuyện với ai họ nói rất tự nhiên. Những lời lẽ của Giêsu, Thích Ca nói cho môn đô của ngài, thiệt đơn giản mà hàm xúc những ý nghĩa thâm trâm biết mây. Người càng kiểu cách, đời còn cho họ là non nớt, càng xa lánh họ. Người nghe, ai cũng vậy, có tâm lí là rất thích những gì của mình, và thích quan tâm tới tật xâu của kẻ khác để chỉ trích.

Người kiêu căng dốt tâm lí â y, trong khi tưởng rằng, kiểu cách sẽ đem lại cái tôi của mình ra làm say mê kẻ khác, không dè chọc ghẹo sự phân bì, oán ghét của thiên hạ. Họ vô tình làm cho người nghe tưởng họ khinh rẻ người ta. Phân đông con người, ít có can đảm để ngó cái đáng thương của kẻ khác. Người ta phân nhiêu ngượng và tiếc, phải chi đừng thây những cái chướng mắt, của loại người ưa kiểu cách đó.

Thưa bạn, có lẽ bạn đã thông hiểu những thái độ, những lời nói, kiểu nói của người kiểu cách. Chúng tôi không tin bạn đã rân nào bị bè bạn chê trách vì khuyết điểm này. Tuy nhiên vê sau, khi bàn chuyện, bạn vẫn đê phòng, kẻo khi không làm chủ được tâm hồn, bạn muốn nổi bật lên trên kẻ khác rồi nói hay ra điệu bộ, có thể mất thiện cảm ở những người ta cân cộng tác. Bạn có quyên không tin lời chúng tôi, nhưng ít ra, bạn cũng nhận ra lời khuyên này của Boileau: "Bạn hãy có nghệ thuật đơn sơ: cao thượng mà không kiêu căng, dễ thương mà không kiểu cách" Ông viết cho nghê thơ văn, nhưng nếu muốn đem áp dụng câu chuyện, lời của ông cũng là khuôn vàng thước ngọc. Trong cuộc giao tế  hàng ngày, chúng tôi ước ao bạn khoan hồng với những ngừơi kiểu cách. Bạn có lí lắm để chê trách họ, vì bạn rất chú trọng lương tri. Chúng tôi biết rõ điêu đó, nhưng thưa bạn: Trong cuộc đời không cái gì ba vuông bảy tròn. Xã hội có người này người khác. Nếu không có hại gì cho bạn, thì xin bạn chịu khuyết điểm của họ với nụ cười. Đời có nhiêu người xa cách họ, họ được bạn khoan thứ thì họ thây cuộc sông cũng có gì an ủi và theo gương bạn để sửa lại tật xâu.

Phần 007

Đừng cướp Lời

Khỏi cân nói, bạn đã biết nói chuyên nghĩa là trao đổi với nhau. Một người giãi bày tâm sự hay thuyết trình tư tưởng của mình xong, rôi mới tới người khác. Nhờ sự luân phiên này, hai đâu óc mới hiểu nhau, hai quả tim mới thông cảm nhau và câu chuyên mới thú vị Nhưng tiếc làm sao, nggười cướp lời bất kể điêu hệtrọng này. Trong cuộc nói chuyện, họ muôn nói chuyên một mình,muôn làm một nhà diễn thuyết, bắt ai nấy phải nghe Bởi sự hăng hái vô lễ chạy rân rân trong đường gân thớ thịt của họ, thúc đẩy họ chận lời của kẻ khác, để nói cho thoa thích. Bạn có một tin vê chiến sự rất hay, muôn thuật lại cho họ, bạn vừa nói vài tiếng là họ chụp lời bạn và "thuật" tiếp, làm bạn ngượng ngiụ "cụt hứng" Bạn đang cắt nghĩa cho ai một phương pháp doanh nghiệp hay một bài toán triết học nào đó, họ chận lý luận của bạn lại, bảo nói bậy, để họ đính chính và cắt nghĩa cho Trong gia đình có việc bất mãn nhau, người chông mới cất giọng la vợ, với điệu táp ngược bảo chông im miệng để bà nói cho mà nghe Bà nói chưa đây chục tiếng chông hớt lý luận của vợ và ông thuyết như mưa Giũa một đám đông bạn và chúng tôi bàn chuyện hàn huyên hay công việc làm ăn với nhau. Người cướp lời ở đâu cũng biết chạy lại, Không cân xin lỗi hỏi bạn lung tung, rôi quay qua chúng tôi để khoe vật này vật kia của họ.

có rất nhiêu nguyên nhân làm cho người ta khi nói chuyện hay cướp lời kẻ khác.

Thiếu trâm tĩnh. có người không bao giờ để kẻ khác nói hết ý vì có tính nóng, thiếu điêm đạm. Lúc kẻ khác nói có một đôi điêu họ biết, tự nhiên họ thây cân nói ra cho lẹ. Và bởi thiếu tự chủ để chờ đợi, nên họ giựt lời. Nếu đôi phương có ý kiến chông chọi với họ, họ nóng nảy chận lời hơn nữa Trong cuộc giao tê  hằng ngày, có biết bao người nói chuyện thiếu trâm tĩnh này. Họ hớt lời nói trên môi của kẻ khác, mà còn trợn mắt, gật đâu lia lịa, tất cả biểu lộ một tâm hôn thiếu hẳn sự tự chủ và làm nô lệ một cách khắt nghiệt cho thân kinh hệ.

Người cướp lời chúng ta, chỉ quá say mê với một hai quan niệm nào đó. chúng tôi có một người anh bà con rất say mê Kinh Thánh. Nhiêu khi đến thăm anh, chúng tôi muôn nói với anh nhiêu điêu quan hệ vê nghê văn, vê cuộc làm ăn, nhưng chúng tôi phải thất vọng, vì anh cướp lời chúng tôi, để giảng hết việc Thiên chúa tạo A Dong đến No E đóng tàu, rôi anh tính Giêsu sinh ra năm mấy,

Thánh Gloan tông đô viết Kinh Khải truyền ở đâu. Toàn là những vấn đê hay, nhưng phiên là anh chỉ nhớ có bấy nhiêu đó, và muôn ai nói chuyện với anh, thì phải bàn vê những chuyện đó. chung quanh chúng, ta có biết bao người như thế. Trong đâu họ có điêu gì say mê, thì tất cả những tâm tình ý tưởng của kẻ khác đêu phụ thuộc. Họ bắt thiên hạ phải im đi, để họ bàn hết người yêu của họ đến những vật họ trìu mến va những môn họ sở trường.

có người muôn chặn đứng câu chuyện của ta chỉ vì họ không có can đảm làm thinh. Họ thấy trong thái độ ã y, có cái gì tỏ ra rằng, họ ngu dốt, nếu tôn bạn lên bực thầy, khiến họ đau xót nên họ cũng ừ ào với bạn, rôi giật lời bạn, để nói khác điêu bạn quả quyết một chút. Khi nói như vậy, họ tưởng mình khỏi mất thể diện, vừa học thêm điêu mới lạ, mà vừa chứng tỏ cho kẻ nói với mình biết rằng, mình không hẳn ngu dôt.

Rất thường, là hạng người cướp lời để khoe khoang. Họ lấy những cuộc nói chuyện làm cơ hội thuận tiện. Ai đàm thoại với họ, không sao tỏ bày tâm tưởng của mình được. Tâm hôn họ nóng nảy, muôn đưa ra ánh sáng von học và tài ba của mình, nên thúc đẩy họ chận họng người đôi thoại để khoe những thành công, những kiến thức đó. Bạn biết tật háo danh cũng mạnh như bệnh dâm dục. Nên người cướp lời, thường không để cho kẻ đôi thoại bàn luận lâu. Họ cô  gắng giật cơ hội để nói, hâu mua lấy sự tán thành và khen ngợi. Trong khi họ muôn bộc lộ cõi lòng như vậy, kẻ khác nói với họ đíêụ gì, dù quan trọng đến đâu, họ cũng không đếm xỉa. Thì họ cũng ừ ừ vậy, nhưng đâu óc họ đang sắp đặt chuyện để nói, và có cơ hội là họ chụp lời bạn để thuyết ngay.

Xin bạn cho chúng tôi khỏi kể thêm những nguyên nhân khác, khiến nhiêu người hay cướp lời người khác. Ngân ấy cũng cho bạn thấy sự bất lễ và sự va chạm lòng tự ái thiên hạ của họ rôi. Họ vô tình, độc đoán, chiếm đoạt quyên nói trong câu chuyện, tức là khiến kẻ này bất mãn. chúng tôi tin bạn là người có lương tri, không cô ý sa vào những lỗi lâm của những hạng người này. Nhưng bạn nên đê phòng, kẻo đôi khi vì nóng tính mà chạm tự ái kẻ khác. Bạn nói là bạn cô ý cho họ đông

ý với bạn, có cảm tình với bạn. Mà bạn làm thinh họ cũng thích bạn lắm. Làm thinh thì khỏe hơn nói, sao bạn không chọn mánh lới sau này. Từ đây xin bạn điềm đạm trong lúc nói chuyện nhé. Hãy dán câu này trước bàn viết của bạn: "Cướp lời người, chẳng những gây ác cảm, mà còn tổn hơi và sau cùng bị mọi người xa lánh".

Phân OO8 Đừng Tự Quảng Cá

Thứ người mà chúng tôi bàn với bạn đây là thứ người hay khoe. Theo bác sĩ Freud, trong con người có hai bản năng chính là: tình dục và tôn ngã. Bản năng "tôn ngã" là bản năng làm cho con người thây mình quan trọng và muốn cho ai nây đêu nhận thây giá trị của mình. Người hay khoe, là người nô lệ bản năng này nhiêu nhât. ở người khác, có biết bao điêu hay đẹp đáng ca tụng, họ ngó bằng cặp mắt thờ ơ. Chỉ cá nhân họ, là họ thờ phượng và cho là đáng nói thôi. Người hay khoe khoang. Không phải tự ca tụng một hai lân, mà cả khi bàn chuyện cùng kẻ khác.

Gặp bạn, họ sẽ hỏi vê sức khỏe, vê thành công, vê gia đình, vê tương lai của bạn ư? Bạn đừng mong: Họ sẽ nói cho bạn biết rằng, họ lên cân, ăn ngủ ngon, công việc làm ăn của họ rât phát đạt, gia đình của họ là một tổ uyên ương lý tưởng, và ngày mai của họ dệt đây những mộng huy hoàng.

Họ có cả một nghệ thuật quảng cáo. Gặp chúng tôi, họ khen tài trí của bạn, bảo rằng bạn học rât nhanh chóng đậu bằng câp cao và họ cũng ca tụng những đức tính của bạn, nhìn nhận duyên sắc và thuật xã giao của bạn. Nhưng họ có ý khen bạn chỉ để cho chúng tôi ca tụng lại họ.

Không thua gì Nguyễn Du, muốn cho tài sắc Kiêu nổi bật lên thì tả tài sắc Vân trước, họ nhân mạnh rằng, bạn có nhiêu ưu điểm đáng phục lắm, nhưng dù sao họ cũng ăn đứt bạn. Họ không ngân ngại cho chúng tôi biết, tinh thân của họ rât mẫn tiệp, óc phán đoán rât đứng đắn, não nhớ như đinh đóng, trí tưởng tượng họ dôi dào và họ có đức này, đức nọ.

Tât cả làm cho họ được nhíêungười thương và cộng tác, nên họ luôn thành công. Họ cũng không quên khoe cho chúng ta da thịt họ trắng, áo quân họ đắt tiên; cắt hợp thời trang nữa. Người khoe thây trong quân áo, khăn nón có những bí quyết làm cho con người của họ kiêu diễm hay sao đó, nên họ cảm thây vui khoái những khi giới thiệu cùng kẻ khác đô phục sức của mình. Raymond de Saint Laurent nói: "Tôi đã thây một người nói huyện hay khoe, vừa già hàm vừa ngóc đâu lên và ngóng cổ tới trước để khoe cà vạt của mình". Chúng tôi tin lời ông nói, họ dám làm những việc kỳ quái giữa đám đông, miễn khoe khoang được mình thì thôi.

Nếu người hay khoe có ăn học khá, thì sự tự quảng cáo của họ có vẻ kín đáo hơn, nhưng dù kín đáo, nó cũng để bộc lộ một phân nào chân tướng của người thèm khát lời khen. Ngày kia chúng tôi hỏi một giáo sư trung học nọ, làm sao để nhận một người có đâu óc hay suy nghĩ và ăn nói đứng đắn. Với thái độ trâm ngâm, ông nói: "Có nhiêu dâu hiệu, mà dâu hiệu rõ rệt nhât là sự cắn răng và cắn môi!" Vừa nghe ông nói, thưa thiệt với bạn, chúng tôi đỏ mặt giùm: ông xưa nay có danh vê cắn răng, lúc nào thức là ông cắn xiết mây răng câm lại: Bên ngoài thây gân cạnh tai thịt hóp ra hóp vô như dưới cằm con cóc. ông gián tiếp muốn chúng tôi nhận ông, là bậc người thích suy nghĩ và ăn nói đứng đắn đó.

Nếu người khoe là kẻ thât học, dốt vê giáo luyện tâm thân thì bạn phải khổ sở với sự già hàm và hay khoe khoang của họ. Họ nói: Nào ông cha của họ là bá hộ, vợ chông họ thuộc gia đình vọng tộc, nào con cái của họ làm nên, thì đậu, nào ruộng vườn của họ quanh năm thạnh mậu, đời sống của họ nhàn rỗi, sướng vui. Có kẻ quá lố  lăng nói với bạn rằng, họ được trời đât thương riêng, và cho mình vào ngôi sao rât tốt, nên trên đường đời, họ luôn gặp vận đỏ, khi phải sống chung với ai, trong một hoàn cảnh nào đó, họ hay chỉ trích những người, những vật tại chỗ, và ca ngợi quê quán của họ, nơi họ ăn học ngày xưa, những thây giáo dạy dỗ họ. Có khi họ làm bộ thuật lại một cách khách quan, hay chê sơ sơ điêu họ muốn ca tụng rôi lại khen nức nở.

Phải chân thành nhận rằng, trong cuộc sống, chúng ta không khỏi có lân khoe khoang mình, tự quảng cáo mình để ăn mày sự khen ngợi của kẻ khác. Đó là chúng ta đã phạm trọng tội đối với luật nói chuyện, thứ luật buộc sự quên mình. Chúng ta không thích người hay khoe, cho rằng họ nói những điêu không ăn thua gì tới mình. Vậy xin bạn hãy tiết kiệm những lời khoe khoang. Bạn là người có giá trị bạn hãy tự biết. Đời có biết bạn hay không, mặc họ. Bạn hãy tập quân tử cả những khi bạnbị kẻ khác hiểu lâm. Thời gian bị hiểu lâm qua đi, và người ta sẽ hiểu rõ bạn bằng lời nói đứng đắn và nếp sống đường hoàn của bạn:

Uy tín của bạn sẽ gia bội. Nếu bạn sợ người ta không biết mình và đi khoe khoang, vô tình bạn dìm danh giá của bạn xuống vũng bùn. Tâm lý con người bạn biết, là thứ tâm lý ghanh tỵ. Bạn có vui lòng thây chúng tôi dõng dạc nói với bạn rằng chúng tôi có sắc đẹp chim sa cá lặn, có ba tâc lưỡi Tô Tân, có sức khỏe Hạng vương không? Bạn chẳng những khôpg tin, mà còn không mến phục chúng tôi nữa. Chúng tôi cũng không thích bạn khoe với chúng tôi rằng, bạn có nhiêu đức hạnh, ăn học cao, có văn tài, giỏi chính trị. Tự nhiên chính tôi mât cảm tình với bạn vì những lời khoe khoang đó.

Bạn như vậy, chúng tôi như vậy thì thiên hạ không khác gì chúng ta. vậy muốn mua thiên cảm khi nói chuyện, nhất địng bạn phải tránh những lời khen mình. Còn bạn phải đố! xử thê  nào với người hay khoe? Trước hết xin bạn để ý tâm lý thẩm sâu này của họ. Những kẻ thiếu chí khí nghe trống rỗng trong tâm hồn, cân dư luận. Họ đáng thương hại vì quá yếu đuối. Hoi lúc nào cũng đặt cái hư vinh của mình nơi chót lưỡi của kẻ dua nịnh ở xung quanh. Đểđược lời khen ngợi, họ dùng đủ mọi phương cách phơi trãi cái tôi của mình ra ánh sáng. Họ dám đổ bạc đống ra để mua chức vị, làm nghê mà họ có dịp ăn nói trước nhiêu người, và nhờ những kẻ này, "thằng tôi" của họ được nổi bật lên.

Biết tâm lý căn bản ấy của họ, là bạn có trong tay cả chục cách lây lòng họ. Nội cái, bạn làm thinh lắng tai nghe những lời trường gian đại hải họ nói, để khoe mình đó, cũng đủ khiến bạn trở thành bạn thân của họ rồi. Không phải đi ủng hộ hay kích động những tật xâu thường có của những người hay khoe. Song nếu muốn khỏi làm mất thiện cảm của họ, bạn nên tránh xa những đô  kỵ ra mặt, nên tỏ ra khoan hồng trước các tật; hay thay đổi, g

ần

h tị châm biếm, nhạy cảm, háo danh, hung ác, lóc chóc, đa ngôn, thèo lẻo, nhẹ dạ của họ. Những khi họ để bại lộ những tật xâu này trong lời nói, thì xin bạn đừng ngạc nhiên và cho thông qua. Phản đối lại, chắc chắn chạm tự ái của họ, do đó bạn bị họ ghét. Khi người hay khoe khoang gặp hoàn cảnh nguy nan đến thở than với bạn thì bạn có thể thoa dịu tâm hồn họ bằng cách gợi cho họ thây danh dự của họ sẽ được nhiêu người kính trọng. Lẽ tất nhiên, đối với người khoe mà bạn chân thành khen họ thì tưởng trên trân này không có gì làm cho họ sung sướng bằng. Bạn gãi ngay chỗ ngứa của họ, là lúc nào họ cũng muốn tìm gặp bạn. Tuy nhiên, bạn đừng quá nông nổi coi họ như một tri âm, tri kỷ gì, vì họ có tánh hay thay đổi. Bât cứ ai khen họ đêu coi là bạn thân và nếu khen họ rồi chê họ thì họ có ác cảm dễ dàng

Phân 009 Đừng Chỉ Trích

Bàn đến tật chỉ trích, bạn và chúng tôi hãy xét vê thời gian đã qua của chúng ta, khi nói chuyện. Trong khi phán đoán theo tinh thân khoa học thì hay lắm, nhưng chúng ta thiếu hẳn bí quyết này mà lại rât giàu tật chỉ trích. Chúng ta chẳng khác nào con rắn độc đối với tâm tưởng, lời nói, hành vi, thái độ, điệu bộ, nét cười của bât cứ ai ta gặp trên đường đời. Nói chuyện với kẻ khác ta chê họ nói bậy, ít học, thiếu kinh nghiệm, nên câu chuyện không sâu sắc. Chúng ta lây làm sung sướng cười chê những tâm tưởn gcủa kẻ khác mà chúng ta được biết nhờ sách báo.

Người đố! thoại với chúng ta, lỡ nói sai điêu gì, nói không thông một danh từ ngoại quốc, hay nói bằng một giọng chói tai, là chúng ta xịt xọt, rùn vai, tỏ thái độ bất mãn. Người bên cạnh chúnh ta, làm việc chi có không thành công, chúng ta đem khuyết điểm ra bàn tán cùng kẻ khác bằng giọng mỉa mai.

Người bạn thân của chúng ta, đôi khi vì thân mật với chúng ta, mà ra vẻ lố lăng, chúng ta gắt gỏng cảnh cáo sự khiếm nhả khiến họ ngượng nghịu và buồn râu.

Lúc sống chung cùng nhiêu người có việc gì đó không làm ta vui, mà khiến kẻ khác tức cười, chúng ta buôn lời hóm hỉnh, xa gân chỉ trích, bảo rằng họ cười lãng, cười nông nổi. Người bạn nào đó giới thiệu cho chúng ta một quyển sách, một tờ báo mới in ra, chúng ta lật qua lật lại rồi trê môi bảo: "Làm tiên, không có gì đặc biệt. Non quá, mắc, đồ học trò".

Nghe tin ai được một thắng lợi, một thành công gì, hay được thiên hạ khen ngợi, chúng ta cho là may rủi, "Chó dắt" nhấc thời thôi, không xứng đáng. Thiệt không kể hết những trường hợp, chúng ta nhả nọc độc để làm lu mờ những nét hay, đẹp ở kẻ khác. Thay vì nhận chân giá trị gạn lọc những khuyết điểm ra để học những ưu điểm của người. Chúng ta không lo hái bông hường mà mãi càu nhàu rằng cây hường nhiêu gai. Chúng tôi nhớ một danh nhân đã bảo: "Khi bạn chúng ta

có một mắt, chúng ta đừng ngó ngay mặt họ". Nhưng chúng ta làm nghịch thẳng với lời vàng ngọc này, gặp ai có khuyết điểm gì, chúng ta tân công khuyết điểm â y để mua hờn chuốc oán cho mình.

Hình như không có ý kiến hay việc làm nào của người, mà chúng ta không chỉ trích. Có khi chúng ta giả bộ khen ngợi một hai ưu điểm nào đó, rôi chúng ta đả kích nặng nề. Đầu óc chúng ta là thứ đâu óc kỳ lạ, tự nhiên thích chỉ trích cả những khi chúng ta không hiểu biết gì hết.

Có nhiều điều vì thiếu suy nghĩ, vì tây vị ai đó, tán thành trong thời gian trước, nay chúng ta mâu thuẫn đả kích làm mât tính nhiệm mà không dè. Sống dưới bât kỳ một chê độ nào, gặp bât cứ ai, chúng ta đều có cái để bât mãn và lúc nói ra là để bôi lọ hành vi, lơì nói của kẻ khác. Có khi, chung ta nông nổi đến đỗi, vừa chỉ trích, vừa tố cáo sự thât học, thiếu kinh nghiệm, nghèo xã giao và kém đức tính của mình.

Đố! với bề trên, cũng như đố! với bạn đông lớp, bởi cảm thây mình rât tự do hay thua kém gì đó, chúng ta hay vạch lá tìm sâu phanh phui lỗi lâm của họ để chà đạp công lao, danh tiếng của họ. Có ai làm mất lòng chúng một chút, vô tình buông cho chúng ta vài tiếng thiếu nhả nhặn, là chúng ta nghe thây đau xót thâu tận g

ần

ruột. Chúng ta mỉa mai lại, than oán lại cho đã cơn hiềm thù. Thiệt tiểu tâm và vụng xử thế quá Nhưng khi chỉ trích kẻ khác, có lẽ chúng ta tưởng dìm danh giá họ được, bắt phục họ được và chúng ta nổi bật lên. Nhưng kỳ thực không phải vậy. Khi chúng ta gieo nọc độc nơi kẻ khác, người nghe của chúng ta tự nhiên nghi ngờ ta, dù ta tỏ ra có thiện cảm với họ cách mây.

Họ tự nghĩ bây giờ, trước mặt họ, ta nói xâu kẻ khác, thì rât có thể khi vắng họ, ta chỉ trích họ như mọi ngườ. Đó là chúng tôi chưa xin bạn để ý tâm lý này, là khi chúng ta chỉ trích thiên hạ, người nghe của chúng ta làm thinh, tự nhiên họ nghe trong mình cường dũng, còn ta, vì đa ngôn, cũng tự nhiên nghe trong mình yếu đuối, bẽn lẽn. Như thể người nghe của chúng ta đường hoàng hơn chúng ta và ảnh hưởng chúng ta dễ dàng. Có khi chúng ta chỉ trích để trả thù Nhưng đó có phải là diệu kế  không? E khi dùng lời chỉ trích để trả đũa, ta chỉ gây oán hận thêm thôi.

Ta đừng quên không kẻ dữ nào tưởng mình ác, và ác gặp ác thuờng không thiện mà ác thêm.

Đối với người học rộng giàu lương tri, ta càng chỉ trích thiên hạ, càng bị họ khinh rẻ, tại sao? Vì họ thây những đâu óc chỉ trích, là những đâu óc kém khôn ngoan. Đúng vậy, trên đời "Nhân vô thập toàn" Không có gì tuyệt đối dưới bóng mặt trời, thì đừng mong tìm gặp những người hoàn toàn tài đức. Hơn nữa, những việc làm ta bât mãn, thường xảy ra do hoàn cảnh.

Nếu ta không để những cái "tùy" cái "tại" mà nghiêm khắc kết án, thì ta chẳng tỏ ra mình quá nông quá cạn ư? Nếu ta nói rằng, tại tánh của mình, thì càng đáng tiếc. Tánh đây là tánh "con nít", tánh đa cảm, lóc chóc, vụt chạc của người chưa có kinh nghiệm trên đời. Cuộc vật lộn ở đời đâu quá dễ dàng như trí ta tưởng, như lúc còn dưới gia đình hay nơi hiên trường học. Khi len lõi với đời, chúng ta gặp nhiêu điêu ng

ần

g trái. Biết bao rân một đâu óc rât khôn ngoan thây vậy, muốn làm như vậy mà không được, hay làm nghịch lý mình. Trước ta, đã có thiếu gì tâm hôn có chí hướng, nhiệt tâm, họ muốn cải tổ nắm quyền hành nhưng vẫn không đạt được chí nguyện. Thây cái gì trái mắt là chỉ trích. Như vậy chẳng phải ta con nít hay sao?

Người sâu sắc, họ coi thường những bộ mỏ nói tía lia, và trọng phục những người không nói mà làm. Nếu chúng ta trống miệng chỉ trích bât cứ ai, thì chắc chắn chúng ta bị những con người ây cho là hạng năng thuyết bât năng hành. Người ta có thiện cảm với ta được không?

Chỉ trích là thuốc đâu độc những đâu óc có sáng kiến, có chí hướng, Cho nên, nếu bè bạn chúng ta nhắm một tương lai nào đó, có những trù tính hay, họ không bao giờ bàn tính với ta Ai lại đi xây dựng với người chỉ biết phá hoại?

Ta chỉ trích một người nào, trúng người giàu tự ái tiểu tâm. Họ không nhịn ta Bởi bât mãn ta, họ đem điều xâu của ta thêm mắm dặm muối, bán rao cùng thiên hạ. Tiếng xâu càng đi xa, cang bị xuyên tạc. Thế  là vô tình, ta tạo cho mình một lưới oán hận mà không biết làm sao tẩu thoát. Đi đến đâu cũng bị người ta nghi kỵ xa lánh, và công việc làm ăn hay hoạt động khó bề thành công.

Có lẽ chúng ta nói: "Ối! cái đô dư luận" Phải, nhưng nếu có thể được, ta cũng nên tránh những dư luận xâu có hại cho mình. Quả dư luận cũng phải có một sức mạnh gì, nên Pascal mới gọi nó là chúa tể của thế  gian. Vả lại, ở đời, nếu không mua bạn được, thì ít ra đừng mua thù thì mới gọi là khôn ngoan chớ

Vậy thiết tưởng từ đây, trong câu chuyện chúng ta cương quyết đừng chỉ trích. Phải tuyệt đối không chỉ trích. Chỉ trích xướng miệng thiệt, nhưng thường gây ác cảm. Ta muốn mua lòng người

để thành công, thì ta phải tránh tật xâu động trời ây.

Khi rủi đàm luận với một người có đâu óc chỉ trích, ta nên đối xử khôn ngoan, dè dặt. Nếu họ chỉ trích ta, ta đau xót thiệt, nhưng nên nhịn là hay nhất. Lẽ đâu bạn đi ăn thua với một người đáng lẽ làm bạn thương hại vì quá non trí và vụng ở đời. Nếu họ chỉ trích kẻ khác, bạn liệu đính chính một cách khôn ngoan, không được làm thinh cười cười cho có chứng. Đừng ừ lia lịa tỏ ra tán thành hay "bôi" thêm, vuốt đuôi những lời chỉ trích của họ, vê sau nếu không qua cân họ, thì tránh xa họ là diệt kế  để khỏi hại thân mình và giao oán thù

Phân OlO Đừng Nói Nghịch

Bạn bảo: "vách tường trắng". Họ nói: "Đen". Bạn nói: "Trời mưa". Họ cãi: "Nắng". Bạn bảo quẹo bên phải. Họ đáp bên trái. Bạn bảo đi chợ. Họ nói không. Bạn bảo ở nhà, họ nói không. Thứ người kì quái hay nói nghịch đó, chúng tôi muốn bàn riêng với bạn vê họ. Trong câu chuyện, sở trường của họ là nói nghịch lại ý của kẻ khác. Đâu óc của họ là một thứ "máy nói nghịch", vừa nghe thiên hạ quả quyết một điêu gì, tức tốc họ quả quyết điêu nghịch lại hẳn. Lối nói chuyện chướng đời như vậy, là lối chỉ gieo ác cảm và bât mãn thôi. Nói chuyện có ý lưu chuyển tư tưởng cho nhau, cảm thông những tâm tình cho nhau, để được sự đông ý, đông cảm và do đó có thú vị.

Người ta nói chuyện, hoặc để tính làm công việc gì, giải quyết một vân đê nào, cân sự tìm hiểu quan điểm của nhau, cố gắng nhận lí lẽ của đối phương để giúp nhau đi đến chân lí. Người ta cũng nói chuyện để giãi bày tâm sự, để tiêu khiển sau những giờ làm việc mệt mỏi. Người nói nghịch, không biết ro tâm lí này nên làm cho câu chuyện nặng nê. Bạn bàn tính công việc gì quan hệ với họ, họ gạt ng

ần

g ý kiến của bạn. Bạn nổi cộc không?

Chúng tôi có nỗi lòng sâu chán muốn đem bộc lộ cùng họ, để tìm một tia hi vọng cho đời sống. Họ nói một loạt: không..không..Chúng tôi có thiện cảm với con người đó được không? Sau những phút giây học tập ở hãng xưởng, bạn mệt nhoài, muốn bàn chuyện cùng họ để giải trí một chút. Họ phản đố! bạn, nói nghịch cùng bạn như một tên du côn, bạn có thể mến phục họ được không?. Trong khi gieo ác cảm với bạn và chúng tôi như vậy, người nói nghịch có tâm lí kì lạ. Họ cho rằng, phản đố! ngay mặt kẻ khác như vậy là anh hùng, !à người đâu óc độc lập, !à hạng biết chuyển hướng tư tưởng của kẻ khác, !à nhà mô phạm có khả năng sửa lời ăn tiếng nói của thiên hạ. Có nhiêu nguyên nhân đưa họ đến chỗ có đâu óc khờ dại ây.

Có người hay nói nghịch, vì tính khí tự nhiên thích phản đối. Có khi họ không có thâm ý gì ác độc cả. Bạn rủ họ đi dạo, họ nói không. Nói không, nhưng có thể lát sau vẫn có thể họ đi dạo ngoan ngoãn với bạn. Có người hay nói nghịch, vì quá giàu tự ái. Họ thây trong thái độ nhìn nhận sự quả quyết của bạn, có cái gì khiến họ hạ mình xuống, tỏ ra mình không thông thái, nghèo kinh nghiệm. Nhiêu khi, có ý thức rằng, bạn nói trúng lý, nhưng họ vẫn lắc đâu bảo bạn nói bậy để gọi là giữ thể diện cho mình. Có thứ người, nói nghịch vì thiếu can đảm. Họ cùng bà con ruột thịt với thứ người nói nghịch vì giàu tự ái. Khi bàn chuyện với bạn, họ ít khi ngó ngay mắt bạn. Khi nào mắt bạn gặp mắt họ, !à họ đảo chỗ khác, tinh thân nhát đảm ây ảnh hưởng đến tâm tánh của họ, nên khi nghe bạn nói điêu gì, họ không đủ dũng khí để chịu bạn nói trúng nên phải cãi lại, có khi miễn cưỡng nhưng vẫn cãi. Đáng lẽ vì yếu tinh thần, họ đừng bẻ lời người ta, nhưng quái lạ: họ cho sự hạ mình, đông ý với kẻ khác là việc khó làm quá, nên họ tránh bằng cách nói nghịch. Có hạng người nói nghịch đáng ghê tởm, !à nói nghịch để thỏa mãn tánh ham cãi lộn của mình. Họ lây làm khoái trá trong việc bài bác ý kiến của kẻ khác và sung sướng cãi lý qua lại với người nghịch quan điểm với mình.

Người ta cũng hay nói nghịch, vì quá dè dặt. Hạng này bạn gặp nhiêu trong giới trí thức. Một người nào đó quả quyết điêu gì, họ sợ lâm lạc nên thái độ trước hết họ có, !à bài bác để rôi phân tách thế  này thế  kia. Họ vừa nói nghịch vừa lí sự. Cả hai  lối đối xử đêu đáng ghét như nhau.

Sau hết, chúng ta không quên người thích nói nghịch vì càn trí Khi nghe ai nói ý gì mới lạ. Họ không hiểu kịp thì họ phản đối ngay. Họ phản đối, không phải họ có lí do minh chứng rằng, ý nghĩ của kẻ khác là bậy, mà chỉ vì họ ngu dốt. Không thể kể hết cùng bạn những thứ người nói nghịch. Mà tưởng không cân kể hết làm gì. vài gương trên cũng cho bạn thây, sự nói nghịch, tự bản chât chống lại với tinh thân nói chuyện và con đẻ của nó, bao giờ cũng là hiểu lâm, ác cảm. Trên đường đời, bạn là người muốn dùng câu chuyện làm phương tiện để đắc nhân tâm hâu thành công, chúng tôi tin bạn đừng mắc tật nói nghịch. Nếu trong thời gian qua, đã nhiêu lân bạn mât thân tình vì ba tấc lưỡi, thì xin bạn đừng ngả lòng. Bạn cô  gắng phục thiện, và sửa lỗi, đó là bạn tiến tới trong việc tu thân rôi.

Hiện giờ, chung quanh bạn, có biết bao người muôn đẹp lòng thiên hạ mà hễ nói chuyện là nói nghịch. Còn bạn muôn sữa mình để nói chuyện duyên dáng thì một ngày gân đây bạn sẽ bặt thiệp. Đọc Benjamin Franklin người ta thấy ông tự nhủ rằng, lúc còn trẻ tuổi, tánh tình ông rất khó chịu, hay cãi bậy, thích nói nghịch, bị nhiêu người ghét. Nhưng nhờ ông tựkiểm, tu thân, biết trừng trị ba tấc lưỡi, sau thành một người có nhân cách đáng phục. Bạn hãy bắt chước con đường phục thiện của Franklin.

Muôn thuyết phục một người hay nói nghịch, bạn nên theo vài quy tắc này. Nếu người nói nghịch là người có đâu óc lành mạnh, thì bạn dùng lời nói êm dịu dẫn dụ họ, chuyển tư tưởng của họ cho thành tư tưởng của bạn. Bạn hãy tập nói khiêm tôn như Franklin: Tôi thiết tưởng, hình như có lẽ là.Những lôi nói này làm cho người nói nghịch ít có cơ hội nói: không, và nhờ vậy, họ dễ dàng trả lời "Vâng" với bạn..Tôt hơn hết, là bạn đừng trả lời dài dòng. Họ có cộc lốc, trả lời "khôpg" cùng bạn bạn nên làm thinh, họa may còn giữ thiện cảm được với họ. Nếu bạn lí luận với họ, chắc chắn bạn phải bị họ ăn nói lỗ mãng thôi.

Phần 011 Đừng Nói Hành

Chúng ta có thể nói không sợ râm rằng, nói hành kẻ khác như một bản năng của con người. Con người tự nhiên ưa thích mình, nên lo giấu kín những gì xấu xa của mình và cũng tự nhiên phanh phui những khuyết điểm của kẻ khác. Khi xét nét phẩm bình đời sông thiên hạ, con người nghe sung sướng, tuy khả ô. Vì thế, một trăm câu chuyện trong xã hội, có đến chín chục bàn vê kẻ khác. Kẻ ấy có thể là những người xa lạ, mà cũng có thể là những người thân. Nhiêu khi người ta nói hành không phải bởi ác tâm, mà bởi tánh tự nhiên hay vạch lá tìm sâu, bởi không có chuyện gì nói, bởi muôn tìm thứ cảm khoái đê hèn là thấy mình vô tội, toàn thiện khi người này người nọ lỡ lâm, tội lỗi. Trong cuộc sông hàng ngày, bạn gặp biết bao câu chuyện nói hành vê những lí do tâm lí nói trên. Có thể nói, người ta nói hành khắp mọi nơi.

Dưới mái gia đình vê chiêu họp lại, người ta nói chuyện người láng giêng có tật nhỏ mọn. Nơi học đường, dụm ba bảy, người ta nói chuyện cô này không lo học mà chỉ lo viết thư cho tình nhân, cậu nọ làm gì thi đậu được vì là một tên cao bôi. Ở xưởng hãng, người ta chỉ trích ông chủ bất công, một mình thao túng đông lời mà bất chấp quyên lợi của kẻ đông sự. Trong quân đội, người ta bàn tán với nhau vê cử chỉ hách dịch của cấp trên, hay bình vê lôi sông ích kỉ của một vài người vợ binh sĩ, vê hành kiểm của một sô quân nhân trụy lạc. Ở quán cơm, nơi tiệm nước, người thích lấy tật xấu của bè bạn những khuyết điểm tự nhiên như lé mắt, đui mù là câu chuyện đâu lưỡi để ngạo cười. Cả ở thánh đường, người ta cũng xù xì bàn tán vê cái bụng bự của ông này, cái mặt méo của bà kia. Vào những ngày cúng đình hay đi chùa, người ta cũng lấy làm sung sướng đàm tiếu với nhau vê cách trang hoàng của đình chùa, vê những bậc tu hành, vê những đô dùng cúng quải.

Còn những đê tài nói hành thì vô sô. Người nói hành hình như không trừ vấn đê nào của thiên hạ. Những tội lỗi, những tật xấu của ai làm mất lòng họ, phản đôi họ, họ đem ra nói rất hăng hái. Nhiêu khi họ có thái độ vị tha, "thầy đời" tỏ ra sao thương tiếc người này sao sông thê  này thê  kia. Thê  rôi họ đem những đời tư, những việc kín đáo của kẻ khác ra bàn. Những câu chuyện này, họ nói say mê như người nghiện á phiện bên nàng tiên nâu. Điêu người ta khoái bàn nhất ở kẻ khác là những lỗi lâm vê xác thịt. Một bậc chức quyên nào đó ngoài đời mà đạp chút bùn, là họ thêm mắm thêm muôi và bàn bất tuyệt. Những người độc thân hay những cô gái lỡ thời mà có giao thiệp với người khác phái thì họ nói không biết đã. Trong học đường, kẻ nói hành cũng đam mê bàn vê những cuộc yêu sai lạc của những học sinh với nhau.

Có cuộc tình ái nào thì họ phanh phui ra ánh sáng hết. Cả những đức tánh của kẻ khác, người nói hành cũng có thể dùng làm đê tài. Họ cho là giả hình, nhờ trời cho, vậy chớ có cơ hội vẫn tội lỗi. Khi nghe tin người đông nghiệp hay đông song thành công việc gì, kẻ nói hành tìm cách bôi lọ, cắt nghĩa xấu và dì hành động của những kẻ ấy. Có khi là họ cho may rủi nhất thời. Ai được ủy lạo, tán thưởng, họ cho là cấp trên hiểu lâm, chớ người được ủy lạo tán thưởng không xứng đáng. Nếu họ là người nghèo, họ hay nói những kẻ giàu mà hạ tiện, giàu vì bất nhơn. Họ cũng hay nói đến tiên bạc hay những huê lợi của những kẻ ấy không phải để mừng vì bác ái mà để g

ần

h tị gièm pha. Những câu chuyện này, họ nói với một giọng chua chát mỉa mai, cay độc. Có nhiêu người đê mạt đến nỗi, đem những tâm sự của những người thân thích với mình, những chuyện kín trong gia

đình, trong bạn bè ra để bán rao.

      Vê tuổi nói hành thì có thể nói từ tuổi khôn trở lên, tuổi nào cũng thích nói hành cả% Nhưng nói  hành có tiếng là phái yếu, và trong phái yếu, những cô gái già, những bà lão là nói nhiêu nhât. Nói như vậy không có ý bảo, phái mạnh khéo giữ ba tâc lưỡi. Có nhiêu đàn ông tô! ư già hàm và nói hành đáng khiếp. Thường thường người ta nói hành vì đa ngôn, nói riết rôi không biết chuyện gì phải nói, nên đem chuyện của kẻ khác bàn cho khỏe miệng. ở đây hiểu là hạng người không có giá trị gì% Chớ nói nhiêu mà cân nói, thì có biết bao điêu bổ ích trong ngành văn hóa, khoa học, nghệ  thuật, văn học, giáo dục...mặc sức nói. Người có ác tâm không coi kẻ khác là anh em trong gia đình huynh đệ mà cứ tưởng nghĩ đến quyên lợi của mình, nên khi thây ai chạm đến cá nhân mình, hay ăn đứt mình thì oán ghét, phân bì% Lòng xâu này bộc lộ ra lời mỉa mai, ngạo nghễ, thế là họ phải nói hành% Cũng có nhiêu người nói hàng chỉ vì nhẹ dạ% Thây khuyết điểm của kẻ khác, nghịch mắt là họ  nói, nói không cân suy nghĩ phải quây căn do lợi hại% 

Người nói hành thường có tâm lí căn bản là ngụ ý làm vui thích kẻ nghe, mua lòng người nghe Nhưng trong Phân bàn vê việc chỉ trích, chúng tôi đã nói người nghe, nếu có lương tri, thường không tin cậy kẻ nói hành% Họ cho rằng rôi đây, khi vắng mặt họ, kẻ nói hành sẽ nói xâu họ% Thế mà  kẻ nói hành lại dùng ba tâc lưỡi đây nham hiểm của mình để thuyết phục họ. Đối với người nghe, họ không đảm bảo được thiện cảm, đối với kẻ nói hành, chắc chắn họ gây ác cảm% Bạn biết con  người rât sợ dư luận, kể cả những người đã từng ra vào chốn tên bay đạn lạc. Khi nghe những kẻ khác dư luận vê mình, người thây bối rối lo âu, không biết thiên hạ đối sử với mình ra sao. Chung qui, người ta khủng khiếp vì búa rìu dư luận, chỉ vì yếu tinh thân% Bởi có thứ tâm lí ây nên một khi  nghe người ta nói vê tội lỗi, tật xâu của mình thì coi kẻ nói hành là quân thù

      Có người thâm giao với nhiêu kẻ, nhưng khi nghe những kẻ này nói hành vê mình thì nghi kị  oán ghét họ ngay. Như vậy, việc nói hành là thuốc độc cho việc xử thế  mà người nói hành phải chịu những kết quả thảm khốc. Đời họ phải bị cô độc. Người xa lạ nghe họ nói hành tìm cách tránh trước họ% Những kẻ thân thích với họ bị họ vạch lá tìm sâu, bán rao tiếng xâu mât tín nhiệm ở họ,  dân dân từ giã họ, khi thây họ không kính trọng mình, không binh vực mình, tìm cơ hội chia tay với  họ% Nếu họ là bậc chỉ huy, một nhà giáo dục, họ bị kẻ dưới coi như rơm rác% Uy quyên của họ bị  miệng lưỡi câp dưới làm lung lay. Danh tiếng họ vì sựtrã đũa của kẻ dưới, bị bôi lọ. Nếu họ là hạng bị quản trị, câp trên rât đê phòng họ, vì cho họ là hạng dây nguy, gieo mâm bât tuân, phá tan uy tín và phản đối kỉ luật% Trong cuộc giao tế hàng ngày, khi gặp người có ăn học cao mà họ mở miệng nói hành thì tức thì họ bị liệt vào hạng tiểu nhân, có đời sống bât đáng. Như thế  trong xã hội, người nói hành là đối tượng của muôn người oán ghét.

Điêu chúng tôi ước muốn cho ngày mai đây hứa hẹn của bạn, là bạn quyết không khi nào nói hành. Bạn hãy tin như hai lân hai là bốn rằng, nói hành làm cho nhân cách bạn đê hèn vì tỏ ra bạn không đủ can đảm nói thẳng cùng kẻ khác lỗi lâm của họ% Nói hành làm cho đời bạn mât nhiêu  thâm tình, do đó có hại cho sự học thêm kinh nghiệm, có hại cho việc làm ăn% Khi gặp ai gièm  chuyện kẻ khác nói cùng bạn, hoặc bạn làm thinh, hoặc bạn lái câu chuyện qua vân đê khác. Nếu sự đính chính lỗi lâm cân thiết, thì bạn nên làm với nghệ thuật để khỏi gieo ác cảm không có lợi gì cho đời mình. Lẽ dĩ nhiên, khi có phận sự binh vực ai, thì dù bị thiên hạ ghét đến đâu, vẫn phải nói sự thật. Một phương thế  giúp bạn xa lánh sự nói hành là hãy thường tự kiểm là hãy nghe lời Socrate là tìm biết mình. Khi bạn hiểu bạn rôi thì bạn không có ác tâm với kẻ khác và rât khoan hông với bât cứ ai.

Phân O12 Đừng Nhạo Báng

Đời Hoài Vương có quan đại phu tên là Khuât Nguyên, ngày nọ bị sàm báng, oán ghét đời đến nỗi thât vọng, ngao du như người mât trí và hát: Đời đục và say cả, chỉ mình ta trong và tỉnh thôi. Bậc trượng phu như Khuât Nguyên, mà còn không tự chủ được, đến nỗi oán đời như vậy thì bạn thử nghĩ phàm nhân khi bị nhạo báng thì tâm trạng như thế  nào. Thế  mà rât nhiêu người trên đời khi nói chuyện lại nhạo báng, không biết tại sao họ thích mua thù hơn mua bạn. Lúc sống chung cùng kẻ khác, họ dùng ba tâc lưỡi thâm hiểm của mình để mô tả hình dạng xâu xa của đông nghiệp, dùng lời nói duyên dáng khêu gợi những khuyết điểm vê thể xác như sún răng, lẹm cằm, lé mắt, môi xệ, miệng xéo, chân què, tay cán vá, nói ngọng, cà lăm% Họ cũng không ngân ngại đem  việc riêng của gia đình, những bí mật vê tình vợ chông tình thâm giao để nhạo báng% Đặc biệt nhât  là họ lại lây những lời nói trật của kẻ khác để trêu chọc, mỉa mai.

Có khi họ cố gắng bắt chước tật xâu của anh em, bè bạn như giả bộ cà lăm, nói gọng..để cho sự sàm báng linh động. Nếu họ là một nhà chỉ huy hay là một nhà giáo dục, họ sẽ pha lẫn những lời nhạo báng của họ, trong khi ra lệnh và dạy dỗ. Kẻ dưới có điêu gì sơ sót họ lặp lại một cách đê hèn. Chúng tôi có biết một nhà giáo dục nọ, mỗi lân kẻ dưới lỗi lâm hay xin ông điêu gì, ông nói bằng một giọng sàm báng chua như giâm. Đời giáo dục của ông, là một đời gieo oán hận và hư hại rât nhiêu tương lai của kẻ thụ giáo với ông.

Người nhạo báng, nhiêu khi tỏ ra rât tế nhị trong việc chạm tự ái kẻ khác. Họ dùng cách nói lái, dùng lối bỡn ngữ, dùng những tiếng có nhiêu nghĩa để nói như dao đâm thọc tận tâm hôn của nạn nhân. Lời nói của họ có khi thêm phân chua chát, cay đắng bởi họ đay nghiến, trê môi, trợn mắt, nhăn răng, hay ra nhiêu điêu bộ nhạo báng một cách sâu độc. Lắm khi, họ làm bộ ca tụng một vài đức tánh của kẻ khác, rôi họ chêm vào những tiếng "nhưng mà, song lẽ" có cái hậu đắng như b ô hòn, khiến kẻ bị chỉ trích khổ không sao tả được. Những khi họ không có dịp tích cực nhạo báng hay nhạo báng đã thèm rôi, họ giả bộ hỏi kẻ khác, chọc một hai tiếng, khích kẻ khác nhạo lại những tâm lí sâu độc của họ. Họ tráo trở nên người bị họ trêu trọc, oán ghét họ thâm thìa và lâu bên. Trong nhiêu trường hợp, vì quá quen miệng ngạo nghễ, họ đem cả những điêu nghiêm trọng trong tôn giáo ra để làm đê tài nhạo báng, hâu mua vui cho thiên hạ. Có lân, chúng tôi lây làm sỉ nhục cho một người bạn, trong câu chuyện anh ta hăng hái vênh vênh nhạo báng những tiếng "Nam mô" và "Amen" với cái giọng pha trò của mình.

Muốn đắc nhân tâm, xin bạn nhât định bỏ sự nhạo báng. Người nhạo báng bao giờ cũng gặp những uất hận do những lời nói chêu ghẹo của họ đã gieo. Bạn cứ tin rằng trên đời, dù một tên ngu dại cũng có lòng tự ái, cũng thây mình là một con người, và không bao giờ có thiện cảm được với ai có thái độ nhạo báng mình..Ai cũng cảm thây thân thể mình có một sắc đẹp nào đó, có một duyên dáng khả dĩ thu hút kẻ khác. Ai cũng nhận mình có một tài riêng. Nói điêu gì, dù vê mặt khách quan rât bậy, vẫn cho mình nói rât hữu lí. Muốn chinh phục được lòng của kẻ khác, bạn hãy kính trọng tâm lí muôn đời ây. Nếu nhạo báng, bạn chỉ làm cho kẻ khác lo bảo vệ sự tự ái của mình, lrở nên thù địch với bạn.

Do kinh nghiệm, có lẽ bạn nhận thây sự kiện này. Là khi chúng ta nhạo báng ai, tức là chúng ta làm cho họ nổi bật lên giữa đám đông mà họ đang sống, nỗi bật không phải với những gì có thể hãnh diện, mà với những điêu sỉ nhục. Đó là hành động tối kị đối với bât cứ ai. Con người tự nhiên muốn làm trung tâm điểm của thiên hạ nhưng rât đau xót trong lòng khi cặp mắt nhìn mình với vẻ ngạo nghễ.

Người nhạo báng đã khiến họ ở trường hợp này, làm sao họ không thù oán được. Có khi, người nhạo báng bảo rằng mình "chơi". Phải! Nhiêu khi họ buông lời trào phúng để mua vui thôi. Nhưng đố! với nạn nhân, lời châm biếm của họ không có "chơi" như họ tưởng. Nó vẫn chạm tự ái ít nhiêu. Chạm tự ái người ta, mà muốn người ta mến mình thì thật là dại. Hơn nữa, chúng ta nên để ý rằng, phân đông con người thích nhạo báng, và nhạo báng thường sẽ có cái tật nghiện nhạo báng. Tự nhiên con người muốn che dâu tật xâu hay khuyết điểm của mình, và hay thổi lông tìm vết ở những kẻ chung quanh. Nhưng khi nhạo báng, người ta nghe sung sướng, thứ sung sướng đê hèn: nó thúc đẩy người ta đê hèn trong việc chọc ghẹo. Người ta còn thây một thứ danh dự, một thứ tài trong việc khéo tìm đủ cách để nhạo báng kẻ khác nữa. và người sàm báng càng khoái trá nói tật xâu của thiên hạ, lhì tự nhiên càng mê thích, coi nó như một nhu câu phải thi hành luôn những khi bàn chuyện với bât cứ ai.

Như thế, thưa bạn! Làm sao họ thuyết phục được kẻ khác. Một lân nữa chúng tôi xin cho bạn đặt cho lưỡi một dây cương. Thánh kinh bảo, trước khi nói phải đánh lưỡi bảy lân. Chúng tôi xin bạn nên đámh lưỡi một lân thôi để tránh tuyệt đối những lời ngạo nghễ. Đức Khổng nói: "Dương nhân chi ác tư vi tiểu nhân". Đúng thay, mỗi khi bạn nói xâu vê kẻ khác và nhât là nói xâu để cười cợt, là những khi bạn thây mình tự hạ, hèn yếu. Nếu bạn là bậc chỉ huy, là giáo dục mà hay nhạo báng thì bạn hãy nhớ rằng, mỗi lời trào phúng của bạn, là nhát búa đốn phá uy quyên của bạn. Nếu bạn hay nhạo báng những người thân nghĩa của mình, lhì bạn đừng quên rằng, sau cùng đời bạn sẽ là đời cô đơn.

Chúng tôi tin tưởng, bạn là người biết tự trọng, không bao giờ thích dùng ba tâc lưỡi hâu mua thù chuốc hận cho mình. Nhưng thưa bạn! Trong cuộc sống, bạn không làm sao tránh khỏi những ngón lưỡi nhạo báng bạn. Bạn phải đối với nó ra sao? Trả đũa à! Không. Bạn phải coi những kẻ tiểu nhân ngạo nghễ bạn, là những trường hợp để cho bạn luyện chí khí Bạn tự nói: "à? Giá tôi có những khuyết điểm như bao kẻ khác ngạo nghễ rôi thì sao nữa. Tôi lãnh trách nhiệm vê lỗi lâm của tôi đó. Rôi sao nữa. Tôi đáng cười nhạo đó. Rôi sao nữa." Thường người ta đau xót khi bị nhạo báng, chỉ vì thiếu tinh thần, quá tự ty và sợ dư luận. Bạn can đảm lãnh hết những búa rìu của dư luận, thì bạn sẽ thây mình anh hùng. Thái độ quân tử của bạn, một mặt giúp bạn có nhân cách đáng phục, mặt khác gieo cho kẻ khác cảm tưởng rằng, bạn 7à con người biết nhẫn nhịn, vui tánh, dễ giao tiếp. Dĩ nhiên đối với kẻ nhạo báng bạn, bạn không 7àm mích 7òng họ. Hy vọng sau nhiêu  lân nhạo báng bạn, họ sẽ hô! hận

Phân Ol3 Đừng Vụng V 

Có nhiêu người tự nhiên thiếu cái mà người ta thường gọi là duyên dáng nên câu chuyện của họ đụng chạm người nghe và chỉ đem lại cho họ sự khi rẻ, oán thù. Người ta có thể nói chuyện vùng vê trong nhiêu phương diện. Có người hễ mở miệng, !à nói điêu ác cho kẻ nghe.

Họ nói như một cái máy, không ý thức gì vê hậu quả lời nói hậu quả của mình. Vừa bắt tay bạn, họ hỏi mùa này người ta đau trái nhiêu quá, bạn có bị không?

Con bạn đau hổm rày chắc liệt nặng? Bạn tưởng họ có ác cảm với bạn nên nói như vậy? Có lẽ bạn hiểu lâm. Họ vẫn có thiện cảm với bạn, nhưng họ có cái tật, hễ mở miệng là nói những chuyện dữ, gieo ác cảm vô tình như vậy. Gặp chúng tôi, họ vui vẻ lắm, hỏi hết sức tự nhiên: "À hôi đó chúng tôi có ở tù phải không, có mắc nợ phải không?" Họ hỏi những điêu như vậy, chúng tôi có  thích trả lời hay không, mặc kệ.

Họ vẫn cười hê hê. Có người vụng vê trong việc gieo những ý tưởng hắc ám, khiến người nghe bi quan vê cuộc sống, hay cuộc làm ăn của mình. Ai tính lập nhà xuất bản, bàn việc tổ chức với họ, họ nói nào độc giả ít, giây mắc,. không có tác phẩm giá trị để xuât bản, nhà phát hành làm việc không chu đáo, sẽ lỗ vốn... Bạn bàn cùng họ vê một người bạn thương mến à! Coi chừng, họ không làm cho bạn có cái vui sướng nghe họ khen người mình đã phú gửi trái tim. Họ sẽ kiếm cho được một khuyết điểm tinh thân hay thể xác để nói.

Chúng tôi nói kiếm thì cũng hơi quá, bởi vì tự nhiên, họ không muốn làm bạn phật ý. Nhưng rồi, cũng tự nhiên họ vụng vê, nên nói ra điêu 7àm bạn bât mãn. Có thứ người vụng vê khác, khi bàn  chuyện cùng ai, nói ra những lời nhận xét không hay của họ vê kẻ ây. Chúng tôi nói chuyện văng nước miếng, họ chỉ chúng tôi và nói: "nước miếng". Áo của bạn gài lộn nút, tóc của bạn rô! nùi, giày của bạn dính đât, thây thì họ nói ngay. 

     Bạn bực mình với họ ư? Có can gì với họ, họ cứ nói tự nhiên. Có nhiêu người khác không bàn  ngay những điêu 7àm bạn phật 7òng, nhưng họ có kiểu nói, giọng nói và những cử chỉ khiến bạn dễ  dàng có ác cảm với họ. Khi bạn nói điêu gì quan hệ, bằng một giọng trâm trâm chỉ một mình họ  nghe thôi, họ 7ại "ừ" rât 7ớn. Có khi họ nói to tiếng mà không có gì 7o 7ắng kẻ khác nghe được điêu  bí mật. Nhiêu lúc, cách họ mở đâu một câu nói, cách họ ra điệu bộ, có cả cái gì vụng vê lập dị, chướng mắt, bạn thây không thích họ ngay. Có hạng người khác, vụng vê trong việc khen ngợi. Hoặc vì muốn đắc nhân tâm, hoặc thiếu bản 7ĩnh, họ hay xen vào câu chuyện những 7ời khen ngợi  kẻ khác.

Nhưng họ không biết nghệ thuật khen chút nào. Có khi họ khen đến trở thành dua nịnh. Cũng có thể, không ít người kém trí !â’y làm sung sướng, hưởng những lời "thổi" đường mật của họ, và bị họ lạm dụng. Trong biếm ngôn của Chôn và con Quạ, của La Fontaine họ đóng vai con chôn, nhưng đối với người có chút 7ương tri, điêu họ tán tụng thái quá không khỏi 7àm người ta đỏ mặt và  đâm ra khi rẻ họ. Rât nhiêu người làm mât thiện cảm với kẻ nói chuyện những chuyện ba láp hay thỉnh thoảng nói 7ạc đê. Bạn đang thuật 7ại cho họ một cuộc tang chế, bỗng họ chận 7ời bạn và ngó  ra ngoài sân chỉ con gà tha côn trùng. Bạn bàn cùng họ vê hóa học, bạn muốn họ tập trung tinh thân vào vân đê này, nhưng đến phiên họ nói, nào: ông tổ nghê in, Napoleon thắng trận, nào kinh tế  tư bản, chế độ quân phủ. Họ nói ra hết những gì xảy đến trong đâu óc họ. Bạn phải bực mình. Chúng tôi không thể kể cho bạn hết những thứ người vụng vê trong câu chuyện. Họ có cái gì thiếu  duyên dáng, nên điêu họ nói ra, thường va chạm tự ái kẻ khác. Những khi bàn chuyện,  ời của họ  chỉ gây thiệt hại cho họ, đúng như Quân Bình đã nói: "Khẩu thiệt giả họa chi môn". Tuy vậy đôi với họ, bạn hãy có tâm lòng bao la như đại hải. Họ là hạng người đáng thương. Thay vì xét nét, bắt lỗi họ như nhiêu người trí thức "rởm" hay làm, bạn nên làm thinh, vui vẻ nghe họ nói thôi. Cổ nhân bảo: "Đại trượng phu dương dung nhân". Lời này bạn nên triệt để thi hành đô! với những kẻ ăn nói vụng vê.

      Riêng phân bạn, thỉnh thoảng bạn nên nhờ một vài người bạn thân thiết phê bình giùm cho 7ối

nói chuyện của mình. Điêu này rất khó, là ai trong chúng ta cũng giàu tự ái. vả lại, không có một khuôn thước nào tuyệt đôi cho việc nói chuyện. Nhưng dù vậy, những khuyết điểm ai cũng có thể mắc: Bạn nên sửa rân lần. Nhờ đó câu chuyện của bạn có tính chât hấp dẫn. Nó làm cho bạn được nhiêu bằng hữu và kẻ cộng tác.

Phần 014 Đừng Thày Lay

Nếu bạn chịu khó moi ký ức của bạn, thì bạn sẽ nhớ bạn đã gặp nhiêu người có tật thày lay. Họ là cái thùng lủng, mà những điêu kín của kẻ khác giao phó như bị chảy đi khắp nơi. Tâm hôn họ thiếu hẳn sự điêm đạm. Họ không có một đời sông trâm ngâm, đời sông của riêng mình. Đừng ai đòi họ đức tự chủ. Ý chí của họ hoàn toàn bất lực với thân kinh hệ. Lúc nào họ cũng muôn phanh phui tâm trạng mình cho thiên hạ biết để gọi là "tự giải thoát" một phân nào. Không có điêu gì mà họ giữ kín trong tâm khảm được. Họ cân phải nói ra cho kẻ khác cùng biết để thỏa mãn cái thính "trống trải" tự nhiên của mình.

Kẻ thày lay có hai dạng. Hạng hỏi và hạng nói. Hạng hỏi là hạng người có khi tưởng mình cẩn ngôn, nhưng lại hay hỏi người ta vê những bí mật này. Trong cuộc sống hàng ngày, chắc bạn nhớ không ít người, vừa vô lễ, vừa bất cẩn tra hạch bạn vê những điêu mà bạn muốn giữ kín. Họ không có sự tinh tếtrong phép xã giao để tránh cho kẻ khác khỏi nói ra những điêu đáng lẽ không được tiết lộ. Tật xâu này không phải chỉ ở người ít ăn học. Cả những bực vốn học uyên thâm mà thiếu rèn luyện vê tâm đức vẫn mắc. Có khi họ lạm dụng quyền chỉ huy hay quyền giáo dục của mình bắt kẻ dưới cung khai điêu bí mật của riêng chúng hay của kẻ khác phó giao. Thiệt có gì đáng khi mạt cho bằng những hành động như vậy.

Đến hạng thày lay đi bộc lộ bí mật của kẻ khác hay của mình thì đông hơn và đáng kết án hơn. Có nhiêu bí mật, không ai buộc họ giữ kín. Song vì lương tâm buộc không đặng: Họ vẫn tiết lộ. Đi ng

ần

g qua đâu câu nọ, thây đôi trai gái âu yếm nhau, họ nói um sùm cho người hàng xóm biết. Bạn gởi chúng tôi một mật thư. Họ lượm được đem đọc cho hết người này đến người kia nghe. Họ còn đi "nộp" những điêu mà họ hứa giữ kín đến xuống mô nữa Khi một ai cô ý hay vô tình cho họ biết điêu bí mật, rôi xin họ giữ kín cho, họ hứa "bán mạng" sẽ chôn nó sâu tận cõi lòng. Nhưng khi gặp người thân hay kẻ nào khéo hỏi, họ nói sạch sành sanh. Ở ngoài chợ đời, cũng như nơi tu hành có biết bao thứ người đê mạt này. Họ coi lương tâm của họ như "móng cẳng" Họ không kể gì đến danh dự mà họ dùng bảo mật cho người ta Thiệt là những tâm hôn tiểu nhân. Người thày lay thưa bạn, còn dám phanh phui cả những bí mật mà người khác phó giao cẩn thận nữa Có thứ bí mật mà kẻ khác trước khi nói cho họ biết, đặt điêu kiện, là giữ kín mới nói, biết được điêu bí mật rôi, họ đem vê nói hết cho vợ con, bạn bè, lôì xóm của mình. Có nhiêu bí mật, người nói ra không công khai, buộc họ giữ kín vì nghê nghiệp và lương tâm họ không bao giờ nói cho ai. Nhưng rôi họ cứ tha hô quảng cáo...

Họ có nhiêu cách để tiết lộ những bí mật. Có khi vì lương tâm ngăn cản họ không mạnh miệng nói thẳng bí mật, song bởi thiếu tự chủ, họ nói xa xa, gân gân. Do điêu nói bóng bẩy của họ, kẻ khác bói được điêu kín. Nhiêu lúc họ hỏi cách nào đó, làm kẻ khác bắt được ý họ muốn nói: Sự bí mật cũng bị tiết lộ những bí mật thì trong cặp mắt, nơi nét mặt, ở các điệu bộ của họ, có cái gì đó mà một người sành tâm lý có thể biết được dễ dàng.

Trong khi tiết lộ những bí mật, người thày lay có tâm lý đặc biệt. Họ tưởng rằng, mạc khải cho một ai nghe điêu bí mật, thì kẻ ấy quý mến họ, có tín nhiệm với họ. Nhưng họ lâm. Hôi chưa nghe bí mật, như những bí mật vê tà dâm, vê sát nhân, có lẽ người nghe chiêu chuộng họ. Nhưng, nếu là kẻ có lương tri sâu sắc, người nghe sẽ khinh rẻ họ, hô nghi vê hạnh kiểm của họ. Người ta có ý nghĩ rằng, nếu họ mạc khải những bí mật của kẻ khác cho mình được. Thì nay mai họ sẽ mạc khải những bí mật của mình cho kẻ khác. Như vậy, làm sao người ta có thiện cảm với họ.

Đô! với kẻ khác, người thày thay cũng gây nhiêu thiệt hại vừa cho mình vừa cho kẻ phú gởi bí mật. Trong cuộc giao tế, họ bị người xung quanh cho là kẻ bị trống miệng nên không ai ủy thác cho họ những công việc cân đức cẩn ngôn. Ai dại gì đổ nước trong cái thùng lủng. Dễ hiểu quá trong những bí mật kẻ khác giao cho họ, có cái, nếu bị mạc khải sẽ gây lỗ lã trong việc làm ăn, sẽ dẫn người ta đến khám đường, sẽ làm cho người ta mất tín nhiệm. Nếu họ là người hay thêm mắm dặm muôi, sự tiết lộ bí mật có thể làm cho một gia đình tan rã vì hiểu lâm, ghen tuông, oán hận, tra tấn nhau.

Một tật xâu đem lại nhiêu thiệt hại như vậy, chúng tôi tin chắc bạn lo đê phòng như một chứng bệnh dịch. 

Chúng tôi tin tưởng bạn nhận thây sự cân thiết, trong sự cẩn ngôn. Ngay trong cuộc sống hàng ngày, khi bị chât vân vê những bí mật, hay khi ngứa môi muốn tiết lộ, bạn hãy tin rằng, mỗi khi bạn mạc khải bí mật một cách vô lý, thì nhân cách của bạn bị ịổn thương, !ương tâm của bạn bị uy hiếp, uy tín của bạn bị lung lay. Trái lại, khi bạn cẩn ngôn, tâm hôn bạn gia tăng dũng khí và bạn thây mình là con người có giá trị. Trong lúc xã giao, nếu có ai thường đem tâm sự hay bí mật của kẻ khác tiết 7ộ cho bạn, thì bạn nên tránh những câu hỏi tỏ ra mình tọc mạch, bạn nên chuyển  hướng câu chuyện để giúp người thày lay khỏi phanh phui bí mật. Giá có nghe được điêu gì kín, cân phải giữ thì hãy giữ đến xuống mô.

Phân Ol5 Đừng Làm Đòn xóc

     Khi nào, gặp chuyện Doez thèo 7ẻo chắc bạn bỉu môi. Mà đâu phải ngày xưa mới có Doez! Giờ  đây, ở quanh bạn, có hàng lô  Doez lúc nào cũng chực hờ để làm đòn xóc. Có thể gọi chơi họ là những "Thông tân xã"; xong khác chút là họ "làm việc" không công, và gieo oán hận. Người ta hay nói, thèo 7ẻo 7à tật của đàn bà, của những cô gái già. Bât công. Đàn ông cũng đòn xóc không thua  phụ nữ. Giá thèo lẻo là sở trường của đàn bà, thì trong phương diện này, đàn ông tức là đàn bà. Người đòn xóc giống như những con rắn độc bò ngểu nghến từ mọi hang cùng ngõ hẻm của chợ đời, để reo rắc nọc hiểu lâm, uất hận, chia ly. Họ đem lời nói này, thọc cho người kia, việc người kia chọt người nọ.

Vừa nghe ai nói xâu vê bạn, tức tốc họ tỏ vẻ thân mật cùng bạn "Thiệt chỗ thân mật nhau, tôi có điêu này muốn nói với anh. ông x... bà Y, khi dể anh thậm tệ. Họ chỉ trích hành động và hạnh kiểm của anh. Tôi không muốn nói lại với anh chi cho thêm rây. Nhưng vì tình bạn, buộc lòng tôi nói cho anh biết rôi bỏ đi" Bạn nói gì vê chúng tôi không biết, nhưng họ thọc với chúng tôi rằng,  bạn đả kích chúng tôi thậm tệ.

Một bạn gái đã có vị hôn phu, ngày nọ có công việc, bàn chuyện rât lâu một mình với thanh nam. Họ đem mách với vị hôn phu của nàng rằng, nàng "chim chuột " với thanh nam này, mà có 7ẽ đã 7ạt  tình với chàng rôi. Đôi bạn tâm giao đang mặn nông yêu mến nhau, đang hăng hái xây dựng một cuộc đời hạnh phúc.

Họ đến người này nói rằng, người kia là một cáo già, giả bộ thân mật nhưng lòng dạ là sào huyệt của dâm ô, hài lòng, đã gởi tình yêu nơi kẻ khác. Trong binh đội, họ đem hạnh kiểm của binh sĩ nộp không còn chân răng kẻ tóc cho câp chỉ huy, rôi họ mách cho binh sĩ những khuyết điểm vê đời tư của thủ lãnh. Dưới một cơ quan giáo dục, vì muốn được nhà giáo dục yêu riêng, vì muốn lập công hay 7ãnh những ân huệ, họ giả bộ thân mật với hết mọi người để góp 7ỗi 7âm của những kẻ  này, đem nộp cho nhà giáo dục. Nơi hãng thây thợ có đến đúng giờ không, có làm việc tận tình không, họ "phúc trình" đây đủ cho ông chủ biết.

      Họ có cả một nghệ thuật thèo 7ẻo. Trước mặt người mà họ 7ây tin tức, họ có thái độ ngoan  ngoãn thật thà, "thổi" cho kẻ này tuôn hết ruột g

ần

cho họ, và họ dám đem cả danh dự ra để thê  giữ kín những gì mình nghe. Như vậy, ai mà không tin họ được. Khi thu thập những mâm gây oán thù rôi, thì họ đến kẻ khác để gieo. Họ tỏ vẻ ân cần, !o lắng, họ than thở cho sô  phận kẻ ấy, tự xưng mình là kẻ thân nghĩa, để rôi từ từ họ thọc mách hết những điêu họ nghe thây. Thường họ không phải chỉ nói sự thật, mà còn bịa đặt, thêu dệt những điêu mình biết cho kẻ nghe tin mình làm họ nóng giận, tìm phương kếtrả thù.

Khi làm đòn xóc như vậy, người thèo lẻo tưởng sẽ được lòng cả hai bên. Nhưng đó là một lâm tưởng trừ những người nông nổi hay quá ư đân độn, có ai lại đi tin rằng, những người đòn kóc là những kẻ trung tín. Ai cũng thừa biết rằng, miệng họ gieo nọc độc nơi mình đây, nay mai họ sẽ gieo nơi kẻ khác. Cũng có thể, nhiêu người vội tin, có đâu óc tiểu nhân, dùng họ để biết kẻ khác phán đoán thế  nào vê mình. Nhưng những người giàu lương tri, phán đoán theo tinh thân khoa học có đức bác ái, thành thật. Hạng thèo lẻo này coi ba nhân đức như cỏ rơm. Như vậy, họ làm sao chiếm được nhân tâm và có nhiêu bạn. Trong trường hợp bạn nghe kẻ khác tọc mạch cho bạn  những lời kẻ khác nói vê bạn, xin bạn tìm cách đổi vân đê câu chuyện, để tránh những nọc độc của họ. Ngày xưa khi Socrate nghe ai thuật lại cho ông nghe những lời bình phẩm của kẻ khác vê ông, ông hay hỏi: "điêu anh nói có phải là chân lý không?" Nếu trả lời không, theo ba câu hỏi của ông,

thì ông xin người ấy hãy làm thinh. Chúng tôi muốn bắt chựớc nhà hiền triết Hy Lạp này khi gặp người đòn xóc, miễn là bạn đôì xử với họ vừa lịch sự vừa đắc nhân tâm.

Lẽ dĩ nhiên bạn là người khá đoàng hoàng, mỗi ngày cố  gắng tránh cho khỏi quái tật ấy. Chúng tôi nói mỗi ngày, là vì thèo lẻo cám dỗ ta mà không dè. Nếu thành thật với mình, ai trong chúng ta dám nói rằng mình không có rân nào thèo lẻo. Là con người, tự nhiên chúng ta hướng về việc phanh phui cho kẻ khác biết những điều mà chúng ta biết. Chúng tôi không nói tính thèo lẻo vì ác tâm. Chứng này chỉ có một thiểu số  người mắc thôi. Chúng tôi muốn nói tật đòn xóc vì già hàm, Thiếu tự chủ, hiếu kỳ, vì nhẹ dạ. Muốn chiến thắng tật xâu này, bạn hãy tập hãm khẩu.

Mỗi khi nói chuyện với ai, để ý coi mình có thọc méc điều gì của kẻ khác không. Nếu lỡ thọc méc, hãy tức tốc hối hận vì đã làm một điều đê mạt, tổn hại nhân cách. Có người viện lý rằng, sự thọc méc đem lại lợi lộc. Thưa bạn dù bạn lợi lộc thê  nào bạn cũng nên giữ phẩm giá của mình. Thà bạn sống nghèo nàn, hơn là giàu sang, đây quyền thế, mà cả đời đem lương tâm, nhân cách, phẩm giá của mình đổ ụp xuống mũi giày của cấp trên quì mọp, !òn cúi, thưa méc kẻ khác, hâu xin ân huệ. Nếu bạn đóng vai trò chỉ huy hay giáo dục, xin bạn đừng đê mạt đến tổ chức dưới tay mình những con người Doez để hãm hại kẻ dưới. Trong cuộc giao tế hàng ngày, nếu bạn muốn là người ai cũng ham ủy thác tâm sự, thì xin bạn tránh xa một kẻ thèo lẻo. Như vậy, bạn sẽ có người bạn trung thành và giúp bạn đắc lực

Phần 016 Đừng Ngốc Bậy

Người ngốc, mà hôm nay chúng tôi hâu chuyện với bạn, không phải là thứ người thất học vì hoàn cảnh. Họ không biết viết, biết đọc, không có đủ phương thế gân gũi những người giàu kiến văn, để được nghe những điêu bổ ích cho đời sống tinh thân của mình. Chúng tôi không muốn bàn đến những người đáng thương hại và đáng kính ấy. Chúng tôi muốn nói, những người đã có vốn học, nhưng vì lười biếng, vì không biết cách trong việc tự học nên ngu dốt đến nỗi, nói những lời ngông dại đến nỗi thiên hạ khinh rẽ mình.

Phải công nhận rằng, ở thời đại chúng ta, một thời đại mà cõi học là trời biển, không mấy người quán thông được mọi kiến thức. Cách nay mấy thế  kỷ, một người thông thái, có thể là người thông gân hết kho hiểu biết của loài người. Ngày nay, một người thông thái, thường chỉ am tường một nghành học nào đó. Họ không thể là người "biết hết" như Aristote hay một Rabelais. Ngoài "môn bỏ túi" của mình, người ta học chu đáo đã đành, đông thời người ta cũng tìm cách chuẩn bị cho mình một vốn học phổ thông, nó vừa giúp cho chuyên môn khỏi bị lu mờ mà còn giúp cho mình giao tế dễ dàng với nhiều hạng người trong xã hội.

Là một luật sư, người ta thông luật: Hay lắm. Nhưng nếu chỉ biết có luật và gặp ai cũng bàn hết luật La Mã đến luật Nã Phá Luân rôi đến luật Gia Long, Hông Đức thì thiết tưởng nhàm chan. Bạn là một nhà triết học. Bạn quán thông hết những hệ thống triết lý Đông Tây. Quả bạn là một bậc tri thức đáng quí trọng.

Nhưng nếu bạn có kkiến thức triết học, và gặp người xung quanh, gặp chúng tôi và bất cứ ai khác bạn lôi ra nói hết Epictète đến Khổng Tử, Bergson, thì câu chuyện của bạn khó bề hấp dẫn. Có người không những chỉ nói chuyên môn, mà còn nói những điều mình không biết gì ráo. Họ nói bằng một giọng huênh hoang nữa mới kỳ chứ. Họ rất sành văn Phân Pháp, nghĩ là mình thông thái và bàn chuyện gì cũng được. Gặp bạn, !à nhà chuyên về hóa học họ đem nguyên tử ra thuyết với bạn.

Mới đâu thấy họ có thái độ quân sư, bạn tưởng mình được duyên may, gặp một bực thây có thể giúp kiến văn cho mình thêm rộng rãi. ai ngờ bàn chuyện với họ một hôi, bạn mới thấy tất cả sự ngu ngốc đáng tội của họ. Trong xã hội, thưa bạn, có biết bao người như" bậc thông thái này"nầy. Họ đọc đâu vài tạp chí vài quyển sách bàn về một nghành nào đó, rôi cho mình là bậc chuyên môn, gặp ai cũng đem khoe.

Có kẻ không từng bước vào ngưỡng cửa của một trường học nào, nhưng nhờ thời vận có chức quyền cao, tiền bạc nhiều thường tỏ ra mình thông thái. Trong bữa tiệc nọ, có một người to tiếng nói: "Thiệt ông Jésus Christ là bậc quân tử. Ông bị kẻ thù đâm vào nương long mà còn cất lời nhân đạo:Xin cha tha cho nó vì nó lâm chẳng biết". Lúc ã y, chúng tôi cũng gật đâu vì lịch sự. Nhưng bạn dư biết, khi mà Giêsu bị quân thù đâm vào nương long bằng lưỡi đông, đó là lúc Ngài đã chết. Làm sao ngài thốt ra câu ây được% Câu ây Ngài nói, khi Ngài còn sống, lúc sắp bị quân thù hành ác% Nghe

lời bậc chức quyên trên, có một bạn chúng tôi tự hỏi"Tại sao họ không làm thinh, có hay hơn

không. Đâu phải có uy quyên là quán thông kinh sử và nói gì cũng trúng" Có thứ người đáng

thương hại hơn nữa, là thứ người nghe lén vài ba điêu hiểu biết vê một nghành học nào đó, rôi

cũng vênh vênh tự đắc thuyết cho thiên hạ như một bậc chuyên cứu lão thành% Người nghe họ phải

bực mình và hỗ thẹn giùm, khi nghe họ nói bậy mà vẫn hãnh diện% 

      Trong cuộc giao tế, có nhiêu hiểu biết tât yếu, mà tùy tuổi tác, tùy địa vị, tùy hoàn cảnh có thể,  người ta phải lo cho có, để khỏi phật lòng kẻ khác, hay để cuộc nói chuyện của mình khỏi vô vị Có nhiêu người không kể gì đến hiểu biết này% Bạn ở xa đến thăm họ, họ chào hỏi bạn, rôi bắt chuyện  con cà con kê, thao thao bât tuyệt. Họ không có chút xã giao, hỏi bạn dùng bữa ở đâu chưa,để mời bạn thay giây, để chỉ cho bạn nhà tắm v%v % Là một người cha trong gia đình, họ không biết nuôi  dưỡng, giáo dục con cái. Không ai buộc họ thuyết vê giáo dục rành như một Dupanloup hay một Bosco nhưng ít ra, những điêu sơ đẳng mà địa vị làm cha buộc họ phải biết. Làm giáo sư dạy từ năm này qua năm nọ, mà khi bàn vê Phân trình giáo dục hiện hành, họ ù ù cạc cạc% Có tật hay nói,  mà họ không lo chuẩn bị cho mình một mớ kiến thức cân thiết để khi đàm thoại, khỏi làm người ta  khinh chê

Không cân kể thêm hạng người ngốc bậy. Vài gương trên để cho bạn thây, trong khi trò chuyện ngốc bậy là tật xâu làm cho người ta mât uy tín rât nhiêu% Chúng tôi tin bạn, lúc nào cũng lo tránh  xa nó bằng cách chuẩn bị cho mình, vừa có sở học chuyên môn, vừa có kiến thức phổ thông, để khi  giao tiếp được nhiêu hạng người trong xã hội. Khi bàn chuyện cùng ai đừng chỉ đem chuyên môn của mình ra nói% Những vân đê nào mình không được thông lắm, thì chúng ta nên hỏi, nên nghe  hơn là ngông nghênh, biến mình thành "quân sư" hê. Nên nhớ rằng, thông thạo một môn, không phải chỉ đọc vài ba quyển sách, hay đôi tờ tạp chí Núi nây cao, có núi nọ cao hơn. Cái học của ta, đối với ta có lẽ sâu rộng, nhưng coi chừng kẻ khác có cái học gấp trăm nghìn lân ta Khôn ngoan nhât là "múa rìu qua mắt thợ" Dù khi đóng vai trò hệ trọng trong việc lãnh đạo, ta đừng ỷ chức quyên, tỏ ra mình"biết hết" Coi chừng sơ xảy một hai lời nói, mà uy tín, uuy quyên tan đổ. Rôi có những hiểu biết sơ đẳng, tât yếu mà tuổi tác, chức vị, nghê nghiệpv%v % buộc ta phải biết% Nghèo  nàn những hiểu biết ây, có thể ta bị kẻ khác coi rẻ% 

      Tóm lại, nghệ thuật nói chuyện, buộc ta đừng ngốc bậy% Không ai buộc chúng ta là quyển "tự  điển sống" nhưng có nhiêu điêu, chúng ta không có quyên không biết. Trong những nghành mình ít học phải biết im lặng, đừng tỏ ra khôn bậy mà thành ngu thật% 

      Sau hết chúng tôi muốn bạn đối xử quân tử cùng người nói chuyện mà hay ngốc bậy% Những khi họ trả lời không thông những câu hỏi của bạn, xin bạn đừng"sửa lưng" họ% Lúc họ âp ứ, nếu có thể  được, bạn gật đâu hiểu ý họ, rôi nói tiếp giùm họ. Khi bạn nói vớt xong, bạn đổi vân đê, lựa câu chuyện nào họ rành và thích để họ có dịp nói cho bạn nghe Trước những người hay làm "quân sư", bạn vẫn nhã nhặn. Nếu không có hại gì, thì bạn cứ chịu khó nghe họ, nghe thật tình. Thái độ này làm cho bạn được họ mến và luôn muốn gặp bạn 

Phân O17 Đừng Đổi Tính Luôn

     Người đổi tính luôn, là người sống nô lệ tình cảm% Khi thân thể họ khỏe mạnh, đường đời họ  không có gì cản trở, đâu óc họ không bận rộn, thì họ vuivẻ, hăng hái hoạt động và tin tưởng đặc biệt ở ngày mai. Nhưng họ ăn không tiêu, gặp tai họa, rắc rô! vê một vân đê nào đó thì mặt họ nhăn lại, hoạt động của họ ngưng trệ, tâm hôn của họ chìm sâu trong biển thât vọng vô bờ bến% 

      Sự thay đổi tính tình của họ diễn ra rõ rệt trong những câu chuyện hàng ngày% 

      Chúng tôi có một người bạn, có thể tiêu biểu cho hạng người thay đổi tính như chong chóng%  Nay là ngày anh rât lạc quan, cảm thây đời mình như mùa hoa nở Một người bạn đến thăm anh à? Người ây có phước. Anh rước bạn với thái độ niêm nỡ, thân mật và xiết tay lịch sự vừa biểu lộ cảm tình nông hậu của kẻ thâm giao. Mặt anh sáng rực với nét cười hớn hở Anh lăng xăng chạy kiếm guốc để bạn thay giày. Anh mời bạn rửa mặt cho khỏe. Anh cho b ô đi mua mì, và trong khi chờ đợi món ăn thân tiên này, anh yêu câu bạn uống bia và hút thuốc thơm. Đặc biệt nhât là anh tỏ ra rât lịch sự, rât chiêu chuộng bạn mình trong câu chuyện. Anh hỏi đến đỗi bạn trả lời không kịp: " Bạn mạnh giỏi không? Thiệt lâu quá rôi tôi không được hân hạnh gặp bạn% Sao gia đình bạn bình yên  hết chứ% Chị cũng mạnh chứ? 

Mây cháu cũng chơi hết. Công việc làm của anh thế  nào? Chắc đắc lực lắm. Lúc này anh đang thi hành việc chi? Có những trù định gì hay không.." Anh hỏi thiếu điêu nín thở. Người bạn hỏi lại anh. Anh vui vẻ trả 7ời, và nói bằng một giọng tin tưởng ở ngày mai. Không 7àm gì kiếm đựơc trong đâu  anh một ý tưởng bi quan, nên điêu anh nói bao giờ cũng gây hy vọng. Anh cho ban biết công việc anh lúc này rât xuôi thuận. Gia đình anh đang sống hạnh phúc. Anh ăn ngủ rât ngon. Bạn anh than với anh một hai điêu ng

ần

g trái trên trường tình. Anh giải quyết như bài toán cộng: Một với một là hai. 

     Anh cho rằng cuộc đời chút ít gay gắt, vậy rôi đau khổ nào cũng trôi qua. Anh khuyên bạn mình  hãy làm chủ trái tim và sống theo một lý tưởng cao thượng. Ngườị bạn anh bảo rằng, gia đình mình nghèo quá, làm sao mình sống hạnh phúc được. Anh rùn vai cho rằng phi lý. Anh nói Nhan Hôi, Socrate nào có giàu như thạch sùng hay hơn gì bạn mình mà vẫn sống đời hạnh phúc hơn đế  vương. Anh còn lôi cả triết lý ra dạy bạn nữa. Mì mua v ê, anh tía lia mời bạn ăn. Anh vừa rót rượu cho bạn, vừa yêu câu bạn ở 7ại chơi với mình vài ngày. Người bạn thây nỗi hân hoan của anh, thây  đời mình cũng vui lây và cho cuộc sống bè bạn là thứ ân huệ của trời cho, nên phải lo tận hưởng.

Một tuân sau, chúng tôi đến thăm anh, thật là ngược hẳn lại. Anh tiếp chúng tôi ở ngoài hiên nhà, với dáng điệu của một người ghiên đến mây kiếp. Mặt mũi anh tiêu tụy. Mắt anh lim dim. Áo quân anh xốc xếch. Tay anh khoanh lại và anh buôn như mùa thu. Anh đưa tay bắt tay chúng tôi như một cái máy vô tri. Anh nói vài tiếng gì đó rôi câm như hến. Chúng tôi hỏi thăm anh điêu này, điêu nọ, anh trả lời như có thái độ muốn tống cổ chúng tôi đi cho rãnh. Có lẽ bao nhiêu ý tưởng bi quan của nhân loại đêu tập trung vào đâu óc anh, giày vò tâm hôn anh, nên lời nói nào anh thốt ra đêu nhuốm mùi tuyệt vọng. Anh thây cuộc sống của mình đang tàn tạ. Gia đình đô! với anh, đã thành địa ngục lạc nơi miên dương gian. Anh nói với chúng tôi rằng, hoạt động mà làm gì nữa, đời anh đang đi xuống. Vừa thốt ra câu tuyệt vọng, đâu anh ngả vào thanh cửa, tay bụm miệng ngáp dài vô tận. Chúng tôi bẽn lẽn. Một hôi đành giã từ anh ra vê trong sâu tủi.

Thưa bạn, dưới bóng mặt trời này, có biết mây lô  người dễ đổi tính tình như bạn của chúng tôi. Lúc thì họ vui hớn hở, lúc họ lại buôn hiu hiu, và câu chuyện của họ, tùy tính tình của họ, mà có màu sắc tin tưởng hay thât vọng. Bạn tưởng khi họ ưu sâu là vì họ gặp tai nạn gì nguy hiểm lắm chăng. Thường không có tai nạn gì đáng kể cả. ống điếu họ nghẹt. Tô canh họ bị con gà mái nhảy bể. Họ ăn bánh xèo không tiêu. Đâu họ nhức. Đêm rôi họ đánh tứ sắc, mê cờ tướng họ mât ngủ. Bị một người bạn nói xâu. Gia đình có chút xào xáo. Một trong vào nguyên nhân này, làm cho mặt họ dài ra, nhăn lại, và coi cuộc đời buôn hơn nghĩa địa chiêu mưa. Có khi hôi trưa họ buôn thảm.

Chúng tôi đến thăm họ là bât hạnh, xế  bóng một chút, hay lô i sáu, bảy giờ chiêu, bạn gặp họ là bạn được họ nông hậu tiếp đãi. Họ thay đổi tính như người ta trở bánh phông. Đừng nói chi, thời gian mây tiếng đông h ô như vậy. Có khi trong một giờ nói chuyện với họ, bạn có thể thây họ vui buôn bât ngờ. Bạn đem đến cho họ một tô hủ tiếu. Họ cười hắc hắc. Họ mời thuốc bạn lia lịa. Bạn chỉ trích họ à? Họ hơi buôn rôi. Họ bớt mời thuốc bạn rôi. Bạn muốn họ có bộ mặt tươi như hoa không? thì bạn hãy khen họ đi. Bạn bàn vê nhũng thắng 7ợi của họ trong cuộc đâu tranh nào đó.  Bạn chỉ cho họ cách tiêu trừ người thọc gậy bánh xe trong công việc của họ, và quả quyết với họ  rằng, sau cùng họ sẽ thành công. Chắc chắn họ sẽ vui cười lại với bạn, mời thuốc bạn liên và không bao giờ chịu để bạn r a vê.

Thưa bạn! Không biết trong cuộc đời dĩ vãng của bạn, có lúc nào bạn hay thay đổi tính như thứ người "chong chóng" ây không. Chúng tôi hy vọng, bạn 7à người điêm đạm và bao giờ cũng 7àm chủ  toàn bộ thân kinh và sinh hoạt tình cảm của mình. Bạn tin tưởng rằng, người hay thay đổi tính trong câu chuyện, thường gây ác cảm và mât uy tín. Thây họ ưu sâu quá, ai thèm nói chuyện lâu với họ, ai thích giao du với họ. Người ta hãy giỡn với con chó vì chó vui chứ đâu thích mơn trớn chim ụt hay rắn hổ. Cả trong 7úc họ vui mừng, người ta cũng không có thiện cảm với họ cho 7ắm.  Tâm lí ây có gì khó hiểu đâu. Khi quá lạc quan, người đổi tính không làm chủ được điệu bộ, nét mặt, lời nói, giọng cười của mình,nên con người của họ mât đi sự điêm đạm. Thế  là bị người ta khinh.

Kẻ nghe họ cũng thừa biết rằng niêm hoan lạc của họ cũng không có nên tảng vững chắc, nên sự tự tế  của họ cũng không sâu sắc gì. Bây giờ họ tự tế, có thể chiêu họ chỉ trích mình. Cho nên, dù ưu sầu, dù hoan lạc, người đổi tính đêu gây ác cảm trong câu chuyện. Hay nhât là bạn tự chủ. Trong "Rèn nhân cách" và "Đức tự chủ, chìa khóa của thành công" Chúng tôi chỉ cho bạn nhiêu bí quyết  để tập cho mình có tính cách trâm tĩnh. Bạn hãy cô  gắng thi hành để tránh tật thay đổi tính, nó làm cho con người bạn mât thể giá và 7àm cho thiên hạ coi mình như con nít. 

Trong xã hội, thứ người đổi tính nhiêu như cát. Lúc giao tiếp với họ. Bạn cân tinh vi để lây lòng họ. Lúc họ nhàm chán, ăn nói cộc lốc với bạn, xin bạn đừng chấp nhất. Bạn cứ để cho họ than thở, vì tâm hôn họ tràn những chua cay, và không biết tự chủ là gì. Lóng tai nghe hết tâm sự của họ là đã chiếm được phân nữa tâm hôn họ. Bạn tân công thêm: an ủi họ. Bạn chỉ vạch cho họ thây nỗi buôn của họ có những chỗ vô lí chỉ tổn hại cho thể xác, tâm hôn, chớ không thay đổi hoàn cảnh. Bằng một giọng quả quyết và luận lí bạn nhân mạnh cho họ thây ngày mai của họ, rât có thể dệt bằng thành công, nếu họ quật cường, vui tươi, hăng hái sống, lạc quan hoạt động, cố gắng đắc nhân tâm để công việc của mình đắc lực hơn. Chúng tôi dám chắc, bạn sẽ được coi là người bạn quí báu và họ sẽ niêm nở tiếp đãi bạn.

Phân Ol8 Đừng Làm Thây Đời

Cái thị hiếu, thây mình quan trọng, có thể đẩy con người đến chỗ tự cao tự đại, vàa lúc nào cũng muốn tỏ ra siêu quân bạt chúng. Thứ người mà chúng tôi bàn cùng bạn dưới đây, là thứ người nô lệ thị hiếu này, nên trong câu chuyện hằng ngày, cũng như khi hội nghị họ thích lên mặt làm thây, sửa dạy kẻ khác, để tỏ ra mình quan trọng tài đức hơn người. Nhưng lân thứ nhât gặp chúng ta, họ ăn nói như bè bạn thâm giao. Họ có thái độ săn đón đắc nhân tâm, hỏi thăm sức khỏe, vê gia cảnh, vê những thành công hay trù tính của chúng ta. Theo phép xã giao, chúng ta cũng đáp lời trong chừng mực nào đó.

Họ chụp lời chúng ta, căn cứ vào những điêu chúng ta nói, để giáo huân hay khuyên bảo. Chúng ta bảo rằng, số chúng ta bạt quá, nên làm ăn gặp những thât bại. Họ gật đâu với thái độ am hiểu tình thế. Mắt họ sánh quắc lên. Tay họ ra điệu.

Họ bảo chúng ta hãy bỏ cuộc kinh doanh â y, chọn nghê nghiệp khác. Bạn nói rằng, đang làm một luận án để lây bằng tiến sĩ. Trong túi họ, không có một câp bằng tiểu học. Nhưng họ thuyết với bạn "A! Hay lắm! Kinh nghiệm dạy cho chúng ta biết rằng, đời mình phải siêng học. "Có công mài sắt có ngày nên kim" Tục ngữ nói vậy mà. "Hay" Anh chịu cực khổ làm luận án â y, chắc anh sẽ là một bậc tiến sĩ. Anh nên cố gắng. Hãy tìm đến thư viện để cuộc khảo cứu có kết quả khả quan. À! Mà anh biết phương pháp bốtrí luận án chưa? Khi dọn xong, phải trình cho ban giám khảo cách nào anh đã biết chớ." Thiệt toàn những lời chỉ giáp hai xu. Chúng tôi cho bạn biết rằng, chúng tôi vừa bị một người bạn thiếu cẩn ngôn làm hại. Họ lắc đâu tỏ vẻ thương hại chúng tôi vàa cũng tỏ thái độ rât kinh nghiệm trong đời.

Họ thuyết: "Thì vậy. Trên đường đời, bè bạn như kiến cỏ, nhưng có được mây người tri âm. Anh nên khôn ngoan trong việc chọn bạn. Tuổi anh còn trẻ, hay tin người. Nếu tôi ở hoàn cảnh của anh, thì khó bê tôi bị người ây gạt. Anh bị tai họa như vậy, vê sau mới sáng mắt...".

Cũng cái giọng quân sư bá láp ây. Bạn than với họ rằng trong gia đình, mình có ít hạnh phúc. Họ giảng theo bạn ngay, trước khi bước chân vào cuộc hôn nhân, bạn không khéo chọn người tri kỷ.

Họ trách bạn, sao không tổ chức đời sống gia đình theo phương pháp này, phương pháp kia. Họ bảo bạn, cho con cái đi học trường nào đó là ngu lắm, rằng chị ở nhà vụng v ê, không giúp bạn thành công, rằng gia đình bạn xào xáo là tại không bắt chước hạnh kiểm của vợ chông họ.

Nếu chúng ta bàn cùng họ vê đời sống đạo đức, chúng ta phải mệt hết hơi vì phải nghe họ giảng đạo và tuyên truyên luân lý. Trước hết, họ cho chúng ta biết rằng, họ nhờ giáo dục gia đình, hay nhờ tự luyện gì đó, họ có đời sống đạo đức gương mẫu.

Chúng ta tôi tệ quá, có lẽ tại chúng ta ít tu thân. Chúng ta phải học gương ông thánh này, bà thánh kia. Đời tư chúng ta, phải tổ chức như của họ vậy mới mong sống đạo hạnh được. Trời ôi! Thiệt không có thứ người nào nói chuyện đáng chán bằng những tay thây đời. Nào họ có bà con, hay tri âm tri kỷ gì với ban và chúng tôi đâu. vậy mà họ dễ dàng coi mình là bạn thân. Rôi ai tôn họ lên bậc sư vậy? Họ cũng không có chức quyên hành nào đối với chúng ta. Giá họ là nhà giáo dục, hay một bậc nổi tiếng đạo hạnh mà đi bán rẻ lời khuyên của mình như vậy thì còn dung htứ được. Trái lại, họ là những người, không ra gì vê mặt học tập cũng như vê đạo hạnh mà lại vênh vênh tự đắc. Thật mâu thuẫn và phì cười. Trong câu chuyện, nếu muốn được thú vị, người ta phải biết trao đổi ý kiến với nhau, biết trọng lòng tự ái của nhau... Họ có biết rằng khi họ cho mình là khuôn vàng thước ngọc thì kẻ đối thoại với họ phải bị đè xuống, bị mât mặt. Mà khi con người bị tổn thương vê mặt tự ái, làm sao có thiện cảm với kẻ hiếp đáp mình.

Chúng tôi chân thành ước muốn bạn hãy xa lánh tật thây đời. Bạn nên tin rằng, trong câu chuyện, nó thường làm cho thiên hạ oán ghét ta. Đành rằng cũng có một số người nghe những giờ chỉ giáo hai xu của ta. Những người ấy, thường là những người nghèo ý ch? kém kinh nghiệm, ít học thôi. Gặp những người điềm đạm, khôn ngoan, lịch duyệt ma mở cái trò thầy đời ra, chúng ta chắc chắn bị họ trả cho bằng cái thinh lặng huyền bí hăm dọa, hoặc lãnh ở họ những bài học mà chúng ta nhớ sự chua cay đến già Có khi dạy đời sái mùa, gặp những tên hung ác, chúng cho chúng ta những cái sửa lưng bằng vỏ lực, tổn hại đến nhân cách và tính mạng nữa

Trên bước đường đời, có lẽ rôi đây, bạn sẽ gặp nhiêu thứ người hay tự tôn làm quân sư để dạy khôn thiên hạ. Trước hết, thái độ bạn là đừng phản đôi họ. Thai độ này, chúng ta biết là khó thực hiện. Những kẻ giàu đức hạnh, học hành cao, mà muôn làm thầy chúng ta, thì chúng ta còn tiếp thu được. Nhưng gặp hạng bất đáng mà cũng vênh váo dạy đời ta, ta dễ gì làm thinh. Bạn là người đi mua bạn, chớ có phải đi gây thù đâu. Vì vậy, bạn làm thinh là thượng sách. Chúng múa trò gì, mặc chúng. Những điêu họ nói, biết đâu không giúp bạn thêm sáng suốt, miễn là bạn đừng tin họ, miễn là bạn biết thu thập những tinh hoa của họ, rút điêu hay trong cái dở của họ.

Chúng tôi nói bạn đừng tin họ, vì chúng tôi muốn họ nhớ cho điêu này: Trên đời không có mây kẻ thương chúng ta Bao nhiêu điêu chỉ giáo của thầy đời không công, bạn nên coi như những lời khuyên, chớ không phải là những quyết định. Trong việc làm ăn, cách tổ chức gia đình, tổ chức học tập v.v... Phần quyết định là phần của bạn. Bạn nên tập điêu khiển lây mình, chịu trách nhiệm vê ước muốn và những hành vi của mình. Còn nếu không, bạn sẽ là thứ "Người xay bột" trong chuyện biếm ngôn của La Fontaine, nghĩa là luôn nghe lời kẻ khác và làm hỏng đời mình. Nói như vậy, chúng tôi không có ý bảo bạn, phải quyết định điêu gì thì bât chấp ý kiến của kẻ giàu kinh nghiệm, giàu kiến văn và nhân đức. Không. Ta vẫn tìm họ để tham khảo ý kiến. Nhưng tránh tật ỷ lại, là gặp vân đê nào khó thì bôì rối, chỉ mong chờ kẻ khác giải quyết cho tật ỷ lại này, bạn hãy coi là quái bệnh của nhân cách, là độc dược của chí khí là nhân tô  phá cuộc đời bạn

Phần 019 Đừng Thả Vịt

Cái tật nói dóc, nói láo không bằng cớ, nói ẩu này, thưa bạn, không phải người thất học hay có trí não xoàng, mà cả những người trí thức, những kẻ tự gán cho mình sứ mạng dẫn đạo quần chúng như một vài nhà báo. Rằng thông thái thì thật thông thái, nhưng "thả vịt" vẫn "thả vịt" quán quân.

Tại sao người ta hay có tật nói láo như thế? Có nhiêu nguyên nhân mà đây là nguyên nhân chính.

Nếu thành thật với mình, ai trong chúng ta đêu tự nhiên thích nói láo. Xu hướng này có thể nhờ giáo dục được tiêu diệt. Nhưng thoạt đâu ai cũng có nói ít nhiêu. Người thả vịt là người không câm hãm bản tính khoác lác tự nhiên của mình. Có khi từ nhỏ tới lớn, họ đã sống gân những người nói dối, tật xâu của họ ngày càng nảy nở Láo từ xu hướng biến thành tập quán, bắt họ hễ mở miệng là phải nói sai, nói nghịch sự thật. Một mặt họ khỏa lấp lương tâm tự dối mình. Mặt khác, họ có ý gạt thiên hạ. Cho nên có thể nói, người "thả vịt" là người không thành tâm và gian xảo

Một nguyên nhân khác của tật "thả vịt" là nhát đảm. Người có g

ần

, khi nói điêu gì mình biết chắc, mà kẻ khác vẫn nghi ngờ thường không nao núng. Họ thây sao nói vậy: ai không tin thì mặc kệ. Họ không cân. Người "thả vịt" không có được đức can đảm và tính đíêm đạm này. Nói một điêu gì đó, họ muốn cho người ta tin, nên họ dùng phương thế phóng đại sự thật, tô điểm điêu mắt thây tai nghe của mình cho thành mười để quyến rũ lòng tin của tha nhân.

Có khi người "thả vịt" vì tính nhẹ dạ và vụt chạc. Thứ người này lắm khi nói láo một cách thành thật. Họ không có ý gạ gẫm ai. Họ muốn nói điêu mình tưởng thôi. Nhưng tiếc là, điêu họ tưởng lại là con đẻ của sự tưởng tượng quá lố. Đi ng

ần

g qua một khu rừng, dưới ánh trăng mờ, họ bỗng la lên: "rắn, rắn, con rắn to quá". Người đi cùng với họ, bình tĩnh hơn, coi kĩ lại cái gì họ cho là con rắn, kì thiệt là một rễ cây cổ thụ có hình giống con rắn nằm khoanh. Thì ra người nhẹ dạ này không có ác tâm, tưởng mình gặp rắn thiệt. Trong khi lúc loạn lạc ở nhiêu nơi quá sợ quân giặc, có thiếu gì bà già, con trẻ, hay người nhát g

ần

, thây xa xa đoàn người nào đó, không nhận định kĩ tưởng lính ruông và báo hiệu như giờ tận thế.

Lối 1946, chúng tôi nhớ đã nhiêu lân tìm bộng cây để trốn, tìm bến ô rô, cóc kèn để "chém vè" cũng chỉ vì những báo động thả vịt: "Tây ruông, lính ruông, Ma rốc ruông..." Lố, một vài nguyên nhân chính thường làm cho nhiêu người, hễ mở miệng ra là nói lố, nói sai điêu mình nghe thây. Ở thời nào, ở đâu cũng có người thả vịt, và rât tiếc, ở đâu cũng có hạng người, sẵn sàng tin họ, nên họ càng hãnh diên với tật xâu của mình. Trong hạng người này có cả bạn và tôi nữa. Không tin làm sao được. Họ nói có lí quá mà. Muốn cho chúng ta tin lời họ, người "thả vịt" tìm nhiêu lí lẽ. Dĩ nhiên là những lí lẽ bịa đặt để làm chứng điêu mình nói. Khi nói, họ có thái độ quả quyết và có thái độ cả tin ở những điêu mình thuật lại, nên người nghe, khi chưa biết tật của họ, khó bê mà không tin.

Thuật lại cho bạn, tình trạng của một chiếc đò máy chìm. Họ không nói đơn giản như sự thật xảy ra. Họ nói đò bể, nước tràn vào lò như lụt hông thủy thời Noe, hàng hóa và hàng khách chìm đắm rât nhiêu. Tai nạn có khi hết sức cỏn con, mà nghe họ tả, bạn phải liên tưởng đến cuộc chìm đắm vô cùng thảm khốc của một chiến hạm. Trong gia đình, thiếu gì bà mẹ có tật sớn sác và thả vịt. Ở nhà trên thây lửa nơi bếp cháy lan gần đống lá dừa và đống củi khô. Bà liên tưởng đến nhà cháy và hớt hải la: "Nhà bếp phát hỏa! Trời ơi! Nhà bếp phát hỏa" Nơi học đường thứ người ây cũng không ít. Có nhiêu thầy giáo thuật chuyên cho học sinh nghe. Muốn câu chuyên hấp dẫn, họ tạo nhiêu điêu kì quặc, khiến học sinh giàu lương tri phát chán.

Ngoài cuộc đời, thứ người "thả vịt" ôi thôi! Nhiêu như cỏ. Nay người này bảo khan đường, khan sữa. Mai kẻ khác nói có bênh thiên thời nổi lên, có người sinh quái thai mình người đâu rắn. Cách đây đã khá lâu có người nói với chúng tôi một con heo nái biết cười và tiếp chuyên rất có duyên. Chúng tôi ngạc nhiên. Người ấy quả quyết: "Có kẻ đi coi vê nói lại với tôi và con heo nái ấy hát nữa. Chúng tôi hỏi hát sao. Họ đáp:

"Đọtxoài mà châm mắm chua,

Sự đời giả dối tranh đua làm gì

Bạn nghe có rởn óc không?

Tưởng không cân dẫn chứng thêm vê tật giả vịt. Theo kinh nghiệm, bạn biết trong câu chuyên hàng ngày, có không ít người hay nói lố. Họ cũng gây một ảnh hưởng nào đó chớ không phải không. Khi chưa biết tánh họ, người ta vẫn có thể tin họ. Mà khi biết họ có tật ây rồi, người ta vẫn bị họ lừa gạt. Họ thả vịt bât ngờ, rât khó đê phòng, vả lại con người tự nhiên hay hồ nghi. Khi nghe họ "oan báo" người ta tự nói: "Có lẽ. Biết đâu điêu y nói chẳng là sự thật" Khi mà chân lí chưa được đưa ra ánh sáng điêu dóc láo của kẻ thả vịt có thể gây ra dư luận. Nó bay từ nơi này sang nơi khác. Khi nằm trên miêng quân chúng rồi, chuyên thả vịt có thể làm cho nhiêu người tin, như tin một tín điêu.

Đó là tai họa người thả vịt gây cho kẻ khác. Còn tai hại họ tạo cho mình thì vô số.

Khi chưa nắm chắc sự thật, người ta vẫn thường kinh rẻ kẻ dóc láo. Khi bàn chuyên với ai, mà bạn thây họ ăn nói trâm tĩnh, phán quyết dè dặt, trình bày ý kiến khách quan, thì bạn thích và phục họ. Người thả vịt lúc tiếp chuyên ăn nói nghịch hẳn những đức tính này. Trước mặt bạn, họ con nít, tính tình vụt chạc, phán đoán mơ hồ, lí luận chủ quan và nhât là, vì quá già hàm, mât đi d sự trâm tĩnh, tàm tiêu tan dũng khí nên có thái độ tiêu cực đáng khinh, vì vậy, tự nhiên bạn không quí phục họ. Chưa biết hư thực thê  nào, nhưng bạn tự nói trong bụng: "Coi già hàm và nói khoác quá" và vê phẩm giá người đó, bạn có cảm tưởng thế nào? Chúng tôi để bạn tự trả lời.

Phần bạn, chắc bạn nhât định không bao giờ chịu nói dối. Bạn phải tuyêt đối nhờm gớm tật thả vịt. Khi phải thuật lại chuyên gì, nghe mười điêu, nên nói năm, sáu thôi. Không phải bạn giảm sự thật. Thái độ dè dặt ây tránh tật quả quyết lố. Trong khi nói lại, bạn nên có giọng khách quan. Chịu khó dùng những cách nói như "theo tôi nghĩ chỗ tôi thây, hình như.." Bạn đừng tin ngũ quan mình quá. Tâm lí học dạy chúng ta, có nhiêu khi chúng ta tự gạt mình. Có khi trong lúc thuật lại chuyên gì, !òng tự ái không muốn chúng ta mât mặt và ước ao kẻ khác tin chúng ta nên thường thúc đẩy chúng ta nói lung tung. Hãy tránh những tự ái ngu muội ây. Bạn nói sự thật, dù khô lạt, dù không đáng tin, bạn cứ nói như mình biết. Ai tin hay không, không cân. Bạn đâu hèn hạ đến nỗi vì mua lòng tin của kẻ khác mà bán rẻ nhân cách của mình bằng lời nói láo.

Điêu nên để ý nữa là, khi nói chuyên với ai, bạn nên cô  gắng ảnh hưởng họ. Mà làm sao? Bạn phải dùng nhân điên tích cực của mình. Nguồn nhân điên ây do sự điêm đạm diễn ra trong tròng mắt, trên vâng trán, ở nét mặt, nơi nụ cười và nhât là trong các lời nói trâm tĩnh, có chừng mực, êm dịu hợp lí của bạn. Nếu bạn hốp tốp "thả vịt" thì tức bạn thành con người yếu, con người dễ bị ảnh hưởng. Trái lại, nếu bạn điêm đạm trong mọi mặt, người nghe của bạn tự nhiên kính phục bạn.

Hơn nữa, bạn đừng quên khi thả vịt, người ta thường không tự chủ, nói nhiêu chuyên hớ, vô

tình tự thú mình là người kém trí. Cô  gắng dóc láo có nghệ thuật đến đâu nói chuyện một hôi với người sâu sắc, kẻ thả vịt cũng bị hiểu hết tận ruột g

ần

và bị khinh. Muôn lời nói mình được chú ý, kính trọng và gieo ảnh hưởng, bạn tránh thói quen nói láo để chơi, nói cợt giễu, trào phúng hay nói xàm cả đông tiếng mà không chứa đựng ý nghĩa nào. Đằng rằng sự giễu cợt đôi khi cân thiết để tỏ sự thân thiện giữa bạn bè và người quen thuộc. Cợt mãi, tới chừng muôn nói thật, người ta cũng tưởng mình cợt luôn. Chúng tôi có quen một sinh viên hay láo khoát, trào phúng. Anh có hình dáng nghiêm như tượng Di Lạc trên bàn thờ, nhưng toàn thể conngười anh hay giỡn. Hễ nói tới tên anh, người ta liên tưởng đến, nào nói gạt, nào nhăn mặt, trợn mắt, giấu đô, thoi đá. Thú thiệt với bạn, chúng tôi có cảm tưởng xấu với anh. Nên trong cuộc sông hàng ngày, tự nhiên không tin anh được. Mà có nhiêu lúc, anh nói thật lắm. Nhưng khi nghe anh rồi, chúng tôi tìm bạn khác để hỏi lại cho chắc.

Nếu ta hay khoác lác, giễu cợt, người ta sẽ đôi sử với ta, giông như chúng tôi với người bạn chúng tôi vừa nói đó.

Còn bạn, đôi sử với người nói chuyện cùng bạn mà thả vịt thì sao? Có rân chúng tôi muôn bạn tập thói quen ấy hẳn hòi đôì với người thả vịt. Cái mà họ gọi là: "Người ta nói, người ta đồn.."bạn đừng cho là tiêu chuẩn của sự thật. Ngày xưa người ta, trí thức nữa, chẳng đã nói mặt trời xung quanh trái đất à? Họ có nói rằng điêu họ quả quyết do mắt thấy tai nghe. Bạn vẫn hoài nghi như Desscartes. Có thể ngũ quan người ta sai lâm. Có thể người ta phán đoán theo trí tưởng tượng, theo ý muốn, theo thành kiến của người ta, hơn là theo sự thật xảy ra. Tuy nhiên, bạn đừng cộc lôc quăng vào mặt họ những tiếng như: "Nói dóc...thả vịt.." Bạn đang thu tâm mà. Bạn cứ nghe họ nói. Nghe là đã làm cho họ thích bạn rồi. Còn tin hay không là việc làm trong lòng bạn. Chắc chắn bạn chỉ tin những điêu bạn chứng là thực, mà thôi.

Phần 020 Đừng Ham Cãi Lộn

Ở giữa một đám đông, hay giữa hai người, để tìm chân lí người ta hay thảo luận. Vấn đê được nêu ra, mỗi người dùng tài chí của mình góp ý kiến lại, rồi giải quyết chung. Đó là phương pháp thường được áp dụng trong hội nghị hay những cuộc họp hội. Nó rất hữu ích, vì nhờ nó, người ta thấy hết được những góc cạnh của vấn đê và dễ dàng đi đến sự thật.

Những người ham cãi lộn, họ không làm thế, họ nói bất chấp suy nghĩ nói hấp tấp chủ quan và chỉ nhằm mục đích "hạ" cho được kẻ tranh biện với mình. Trong cuộc nói chuyện, họ cho mình là quan trọng, có lí và thấy được chân lí Vì thê  họ rất háo cãi. Kẻ đàm thoại trình bày với họ một ý kiến nào đó, rủi nói sai trật một chút họ liên chận lại, bài bác, dẫn chứng và quyết bắt kẻ ấy thấy chỗ mình sai. Khi nhiêu người hội lại nói chuyện, có những vấn đê không ăn thua gì đến họ, song nếu họ nghe nghịch ý, họ không chịu bỏ qua. Họ phân tách, bài xích mỉa mai. Họ cũng không ngân ngại tranh luận những vấn đê mà họ ngu dôt hay biết sơ sơ. Có những khuyết điểm nhỏ như người ta phát âm sai, nói dính lưỡi một tiếng, họ cũng cãi lại để gọi là đính chính. Nói tóm lại là họ không bỏ qua điêu gì của kẻ đàm thoại mà họ cho là sai trật. Họ cãi hết. Đừng nói chỉ trong hội nghị, ngay những cuộc nói chuyện chơi, họ vẫn tranh biện nghiêm trọng như một cuộc hội nghị quân sự bí mật.

Buồn cười là họ cãi với hết thảy mọi người. Gặp bậc trí thức, những người ít ăn học, những bà lão nhà quê, những em bé chăn bò, những chị bán cá mắm: bất kì ai nói nghịch...là họ cãi.

Họ cũng không biết tùy người, tùy lúc, tùy nơi để kìm chế tật xấu của mình. Mời người ta tới nhà chơi: đáng lẽ ra họ phải mua vui lòng khách, để gây thiện cảm. Người khách nào sẩy một lời (nghịch nhĩ họ, là họ "tấn công" ráo riết. Cả những khi họ cân kẻ có quyên chức để xin một ân huệ, họ cũng cãi...cãi cho đã miệng, chừng nào gặp kết quả thê thảm hãy hay. Nhiêu khi vì sợ mất danh dự, vì tránh gương xấu, người ta thường nhịn nhau để tìm sự thật riêng. Họ bất chấp cứ cãi một mình một chợ.

Trong gia đình họ muôn có hạnh phúc lắm. Nhưng người bạn trăm năm lỡ thôt ra câu nào không "đoan trang" thì họ chụp lấy đã kích ben bẻn. Nơi học đường, có nhiêu học sinh nói bậy, !ẽ ra thây giáo không cân cãi lộn với chúng. Mà phải ôn tồn chỉ cho chúng, đâu phải đâu trái mới mong tâm phục chúng. Nhưng họ không quan tâm gì đến nghệ thuật đó. Học sinh đưa ra lí lẽ nào non nớt, sái bậy, họ liên đập ngay, gương cổ cãi "tay đôi" với học sinh như kẻ đồng niên thất giáo. Hồi lúc còn trên ghế trường trung học, chúng tôi có một giáo sư được gọi là chuyên môn cãi vặt. Ông quên mât, mình là giáo sư, trong khi tranh biện với học sinh% ông tin như tin giáo lí tât cả những gì kẻ  dưới nêu ra là bậy hết, nên ông hăng hái cãi, cãi với bât luận học trò nào. Và có khi bỏ cả hai, ba giờ để ông đánh bại đối phương của mình.

      Thường người cãi lộn có tâm lí thế nào chắc bạn biết? Người lão luyện cuộc đời, khôn ngoan, ít  cãi% Điêu kẻ khác nói ra, không phải họ tin liên, nhưng họ cho là có thể đúng sự thật% Họ nhớ đó để  sau nghiên cứu kĩ coi hư thực thế  nào. Họ thây thói quen đã kích tranh luận sái nơi, sái lúc là dâu hiệu của một đâu óc thiếu trí, non học, nghèo kinh nghiệm% Họ cũng biết rằng, sự trâm lặng mới là  phương thức giúp người ta phán đoán đúng, chứ không phải sự lóc chóc, nóng nảy% Trong khi nói  chuyện, dù nói chuyện chơi. Họ gây thiện cảm bằng cách dễ dàng tha thứ khuyết điểm của kẻ khác.

     Khi cân phải đính chính điêu gì, họ bàn với tât cả nghệ thuật thu tâm% Người cãi lộn thiếu hẳn  những đức tính của kẻ khôn ngoan này trong khi nói chuyện. Họ cho là "trí thức" khôn lanh, ở chỗ cãi vặt, chỗ chà đạp lòng tự ái của kẻ khác. Bạn thử đánh giá trị họ coi...Người cãi lộn là người không biết tự chủ. Trên đường đời, có biết bao người chạm tự ái ta Kẻ đả kích ta, có thể là những bực thâm học, tài ba mà cũng có thể là những kẻ chí ngu. Chừng họ "nói ng

ần

g ba làng nói không lại" ta đâu khẩu với họ nào có ích gì. Người xưa bảo rằng, đoạt phủ việt nơi trận địa, còn dễ hơn đoạt chí của thât phu. Sao ta không tin lời đó. Người cãi lộn là người thích tìm hư danh trong chỗ đàn áp lòng tự ái của thiên hạ. Họ là thứ người nghèo hẳn ý chí và ăn nói theo bản năng.

Người cãi cũng là người dốt thuyết phục. Trên đời có đứa ngu nào, khi nói ra điêu gì mà không cho mình có lí

Người cãi lộn, không biết tâm lí muôn đời ây của nhân loại. Họ tưởng muốn thuyết phục ai, thì đem cái thât phu, cái dã man, cái bât lịch sự của mình mà chọi với kẻ ây% Bạn hẳn biết, hai đàng  giương gân cổ, xổ hơi phổi, xử bì với nhau một hôi rôi: ai cũng tưởng mình có lí Biết bao cuộc cãi lộn đi đến kết cục tức cười này.

Thưa bạn! Ham cãi lộn là một tật xâu. Ba tâc lưỡi của họ, vì thiếu khôn ngoan, thiếu tự chủ, nên chỉ biết gieo oán thù Xin bạn tránh tuyệt đối những cuộc cãi vã Nó đã không phù hợp với nhân cách của bạn, còn làm bạn thât bại trên đường đời% Trong lúc cãi lộn, làm sao tránh khỏi sự nóng  giận, tư tưởng mù quáng, lí luận chủ quan, bị tự ái kìm hãm, buông lời bât nhã, ngụy biện, bộ mặt  vênh váo bộ điệu thô lỗ, tât cả, làm cho kẻ đối khẩu của bạn không còn chút gì tôn phục bạn% Vẫn  hiểu bạn có thể nói nhiêu điêu hợp lí Nhưng bạn đừng quên con người thường phục ai biết vì tình hơn vì lí Vậy nên muốn thuyết phục ai, bạn nên trâm tĩnh, gây thiện cảm với họ trước: lí phục họ, bằng thái độ khách quan, ngọt dịu, vị tha của bạn% 

      Gặp những người háo cãi muốn "ăn thua" với bạn, tốt hơn bạn làm thinh% Không phải khi người, nhưng giá bạn có đem cả tài lí luận của Socrate, của Kant hay Mạnh Tử ra dẫn dụ họ trong lúc họ giận, bạn chỉ "đổ nước lá môn" Chờ lúc họ bình tĩnh, bạn êm dịu, chân thành nhận những ưu điểm của họ, rôi khách quan chỉ cho họ đôi điêu họ ngộ nhận% Hy vọng sẽ thuyết phục được họ% Vì lí do  xử thế, dĩ nhiên bạn không nên dùng quyên thế  hay vì nóng tánh mà nạt họ: câm, nói bậy..đừng quên tinh thân của Thích Ca: "oán không bao giờ diệt được oán"

Phân O21 Đừng Ham Hư Danh

     Trong phân trước, chúng tôi đã đê cập với bạn, tật hay khoe khoang của người kiêu hãnh% ở đây, chúng tôi muốn bạn biết một thứ người bà con với kẻ ây: là kẻ ham hư danh.

Hạng này, trong câu chuyện, không om sòm khoe khoang tài đức của mình như kẻ kiêu ngạo Nhưng tế nhị kín đáo, họ cho người ta biết những thành công thời dĩ vãng của mình hay những thành công mà mình hi vọng sắp tới% Sự đắc lực của họ, có khi không ra gì, mà họ cho là vĩ đại,  đang truyên tụng cho nhiêu người ngợi khen% Gặp bạn, họ nói hôi nhỏ họ đánh đáo rât tài tình, họ  sành nghê đi câu, nhiêu khi sẩy cá lóc to bằng đâu gối%

Bây giờ họ yếu vậy, chớ lúc trẻ họ mạnh lắm, trái nặng 5,7 kilô, họ chọi như chọi phao. Gia đình họ mười mây năm vê trước có phải nhếch nhác vậy đâu% Họ thuộc dòng vọng tộc, đât cò bay thẳng  cánh, đời sống phủ phê %Thây chúng tôi học bài cả giờ không thuộc, họ nói bây giờ họ cao tuổi rôi,  trí nhớ lục đi. Chứ năm họ 17,18 tuổi họ học đâu nhớ đó. Tuy coi họ vậy, chứ hiện giờ nhiêu người mến phục họ bởi họ đã có một thời hiển hách% Họ cũng cho chúng ta biết, công việc làm ăn của họ

nay mai sẽ có kết quả khả quan. Trên thang xã hội, họ ngày một tiến, say sưa với cái tật "chưa làm vòng mà mong ăn thịt" họ tả cho chúng tôi đủ thứ thành công mà họ mong tưởng khi họ mới bắt tay vào viêc như buôn bán, viết văn, lập nhà sản xuất bản..làm thâu khoán...

Thiêt ra họ không phải là những người hay kiêu căng tự cao tự đại như kẻ hay khoe. Những điêu mà họ cho chúng ta biết, họ nói một cách thành thật, thành thật đến ngây thơ. Họ cũng không nói láo vì không muốn gạt ai. Bởi tật trống mình thì nói vậy.

Nhưng thưa bạn! Trước mắt người nghe, họ là những kẻ thiếu trí. Họ tưởng khi thuật lại, hay mô tả những cái hay của mình là thiên hạ khen ngợi họ. Cũng có kẻ mình "thổi" họ thiêt, nhưng phân đông người ta ngượng, cảm thây khó chịu khi họ chỉ nói vê cái "tôi" của mình. Họ cũng đáng thương hại ở chỗ quá khờ dại, đi tìm tiếng khen nhất thời. Nó không làm họ mập béo hay giàu có gì. Họ lại không để ý, danh vọng ai càng rượt theo, nó càng chạy xa. Những cái tốt đã qua hay sẽ tới của họ, nếu họ không nói ra, có khi làm cho kẻ khác âm thâm kính phục họ. Thứ kính phục này không râm rộ, mà vững bền. Chớ họ đem quảng cáo, dù quảng cáo khôn khéo, thường làm cớ cho ai nấy g

ần

h ghét, khi chê họ. Họ càng bị coi là rơm rác, khi người ta phát giác ra rằng, những điêu họ nói vê mình không đúng sự thật. Sự thành công của họ không đủ che lây tiếng xâu cho họ. Cũng không thiếu chua xót và mỉa mai, khi họ còn trẻ ở địa vị thấp hèn mà nói rằng, đã làm những viêc không khác Nã Phá Luân. Họ vô tình làm cho người nghe chú ý, quan sát con người hiên tại của họ. Nếu con người đó bât đáng, ô uế, ngu dốt, thì thôi, danh giá của họ là đồ đổ sông Ngô.

Cái tật ham hư danh, chúng ta rất dễ mắc. Xin bạn luôn coi thường câu chuyên của mình. Có khi đối với kẻ xa lạ, người thượng cấp, chúng ta ít hở môi vê những thành công hay những điêu mình cho là hay đẹp. Song đối với bạn bè quá thân mật, chúng ta hay vì chỗ tin cậy nhau mà khoe khoang. Khuyết điểm này, có lẽ không đáng trách lắm. Song có thể làm cho ta mất uy tín lân lân. Nếu người khiêm tốn nói ra, được kẻ khác chú trọng đến đâu, thì ta vì ham hư danh, khoe khoang mình, nói ra bị thiên hạ coi rẻ đến đây. Trong xã hội, khó bê bạn khỏi gặp những người ham hư danh.

Bạn đừng gắt gỏng với họ. Chúng tôi biết, bạn đã nhiêu lân gặp những ông lão, thích cho bạn biết những thành công thời dĩ vãng của ông, nhiêu bà lão khoe con làm ông nọ bà kia, giàu sang, học giỏi. Thưa bạn! Họ không kiêu căng lắm chỉ tại tật ham hư danh. Bạn nên chăm chỉ nghe cho họ vui, rồi bỏ qua. Bạn xã giao, gây thiên cảm mà. Gặp con nít, hay nhiêu thanh niên nam nữ có tật â y, bạn vẫn khoan dung với họ.

Vui cười tự nhiên nghe họ là được họ coi như bạn thân. Không phải mình giả dối, nhưng thây "đốn" họ, nói móc lò họ, bảo rằng họ kiêu căng, sai lầm, nào bổ ích gì. Đức khôn ngoan và sự thông minh, không cho sự thế  như vậy. Lịch sự nghe họ, để họ vui, tìm chút an ủi trong đời sống, có phải lợi hơn không. Gân phòng viết của chúng tôi, có một em bé bảy tuổi.

Em thích cậu chúng tôi, không phải người thường hay cho kẹo, mà người chịu khó nghe em thuật lại những trò chơi "đây oai hùng hiển hách" của em thôi. Chịu cực nghe con nít nói như cậu chúng tôi, có lẽ bạn không thích, vì mất thì giờ, bạn nên xử dễ dàng, đắc nhân tâm với những người ham hư danh trong một vài câu chuyên mà bạn bàn với họ

Phân 022 Đừng Hấp Tấâ

Lại một thứ người gây ác cảm trong câu chuyên nữa: Người hấp tâp. Thiêt ra tật hấp tâp tự nó không làm kẻ khác oán ghét bao nhiêu, vì phân đông, người ta ít trâm tĩnh, và chúng ta có thể vừa mang tật hấp tâp vừa nói chuyên duyên dáng. Chúng tôi có một giáo sư, tánh tình vụt chạc, nhưng được học sinh mến như cha mẹ, vì ông nói chuyên đắc nhân tâm. Song trường hợp của giáo sư là họa hiếm. Thông thường, tật hấp tâp làm cho người ta phán đoán sai ỉâm, nói không cẩn thận, cử tri bất nhã, giọng nói không êm tai. Bạn thuật cho người hấp tấp nghe một chuyên gì đó. Đến lúc có liên quan đến họ, nếu cân đính chính hay thêm ý kiến, họ cướp lời bạn ngay, và họ không cho bạn nói hết ý.

Họ cắt nghĩa, phân tách, đính chính, phê bình..làm bạn "cụt hứng". Ai đó thưa méc với họ một sai lâm của kẻ dưới quyên. Họ nóng đâu lên, chụp lời kẻ ây và kịch liêt phản đối kẻ nói. Họ không cân nghe hết lời đâm thọc. Họ không cân nghĩ coi kẻ dưới nói đúng sai, không cân biết người đòn xóc có ác tâm không không cân thời gian để kiểm tra hư thực. Họ kết luận người đó là đồ hư đốn,

đô ngụy 7oạn phải trừng phạt, khai trừ. 

     Có nhiêu trường hợp, người bàn chuyện với họ trình bày ý kiến của mình không gọn, hay khó  hiểu, họ không chịu khó hỏi lại cho kỹ, không cô  gắng tìm coi người ta muốn nói gì, họ phán đoán liên. Nghe ít câu, họ tiếp lời để trả lời tiếp. Có khi buôn cười, là họ trả lời một chút, rôi không rõ ý kẻ nghe, nên phải hỏi thêm, rôi giựt 7ời thuyết tiếp. Trong khi bàn chuyện, họ cảm thây người ta có  vẻ đổi giọng, gương mặt buôn cau có sao đó, có khi hoàn toàn vô ý thức và không ác tâm, họ tưởng mình bị phản đối, nên gây với người ta. Nghe một 7ời chỉ trích vu vơ, họ cho 7à ai cũng ác ý với  mình, nên oán ghét và tìm phương thế  trả đũa.

Người hấp tấp, chẳng những có cái hại, là phán đoán sai lâm, mà còn ăn nói bât cẩn nữa. Họ không kỹ lưỡng lựa lý lẽ, không chọn lời thanh nhã tinh xác để phô diễn tâm tưởng của mình. Vừa nghe điêu chướng tai, họ nói càn ra bât cứ ý tưởng nào xảy đến trong đâu họ. Họ dùng tiếng nói vụng v ê, có khi thô lỗ để biểu lộ sự hằn học của mình.

Trong khi ăn nói như vậy, họ hay có những cử chỉ kì dị như trợn mắt, nghinh mặt, hất cằm rùn

Họ gieo ở đâu óc kẻ nghe cảm tưởng gì? Bạn am hiểu. Người nghe, dù dễ tánh cũng cảm thây họ, sao xốp quá, trống trải quá, nông cạn quá, không có chút gì thận trọng.

Trong một Phân của quyển này, chúng tôi bàn cùng bạn riêng vê thái độ trâm tĩnh của mình. Tuy công việc có tính chất tiêu cực, nhưng vẫn giúp bạn gây uy tín. Phải chịu rằng, tự nhiên ai cũng có tính nóng ít nhiêu. Song chuyện đâu còn có đó. Lôi cái tôi của mình ra, bắt người ta nghe là phạm một trọng tội đối với thuật nói chuyện. Hằn học tân công người ta, hay đã kích kẻ vắng mặt,  lại phạm trọng tội nữa. Nói, là để cốý cho người ta nghe, người ta phục lí. Họ đang nói bị chận lại thì dễ gì họ chú tâm nghe ta. Ta dùng ác tâm đập người ta. Vậy ai kính trọng điêu ta trình bày?

     Cái hay nhât 7à để cho người ta nói cho thỏa mãn, rôi nếu cân, ta trả 7ời, nếu không thì bạn bỏ  qua. Trước khi trả lời: cân suy nghĩ chu đáo, lựa lí có năng lực chinh phục, chọn lời thanh nhã, cương quyết mà đường mật, điệu bộ ôn hòa, tỏ ra mình 7à kẻ tự chủ điêm đạm. Riêng những điêu  kẻ khác thuật 7ại, bạn hãy nghe bằng 7ổ tai của Socrate. Họ đâm thọc 7ỗi 7âm của ai, bạn hãy hỏi  đây đủ, để bạn biết thâm ý của họ hư thực thế  nào. Coi chừng những kẻ thù vặt, những đứa tiểu tâm, những tên nịnh hót muốn lập công, tìm ân huệ, và những kẻ đòn xóc vì nhẹ dạ. Thứ người liêu mạng ấy, trong nhà chùa, tu viện cũng có, đừng tin họ mà "mât linh hôn". Chúng tôi biết, có nhiêu người có tài đức thực sự, vì bị hiểu lâm và cuôì cùng bị bạc đãi chỉ vì lũ người rắn hổ ấy.

Còn thái độ của bạn đô! với người hấp tấp? Định luật vàng của phép xử thế, là đừng thô bỉ với ai, kể cả những người đáng thương hại nhât. Bạn đừng 7àm họ mât mặt bằng cách nói ngay rằng,  họ nóng tính hay giận bậy, thiếu khôn ngoan. Nói thẳng 7à một đức tính. Song để dùng trong  trường hợp khác, chớ đừng áp dụng với người hấp tấp. Có thể họ to tiếng tân công bạn. Họ nói như sóng côn à? Mặc kệ họ. Bạn cứ nghe. Khi họ nói đã rồi, bạn hãy nói rõ điêu bạn muốn nói. Vàtrâm tĩnh cũng họ, tìm cách giải quyết. Thái độ khoan dung và hòa hoãn của bạn, chúng tôi tin chắc, sẽ  làm đẹp lòng người hấp tấp. Thế là bạn có thêm một người bạn nữa

Phân O23 Đừng Quá Tâm Sự

Có thứ người, gặp ai và lúc nào cũng bày hết ruột g

ần

của mình ra, thưa bạn! Chúng ta nên tìm hiểu họ. 

Trên đời ai dám tự hào là mình không bao giờ gặp những nghịch cảnh, những lúc mà tâm hôn buôn tựa bến tha ma. Nhiêu khi cân một người chí hướng, một người tri âm để bày tỏ tâm sự, hâu nhóm lên chút lửa hi vọng. Nếu bộc bạch cõi lòng một cách xứng đáng khi cân thiết như vậy, thì không ai nói. Điêu đáng tiếc là có những người, có chút gì thắc mắc trong tâm hôn, là đem ra bàn với bât cứ ai, vào bât cứ lúc nào.

Gặp cảnh trời mưa nắng, lạnh, nực họ bực dọc: họ đem phàn nàn cùng người xung quanh, ở học đường thây cô giáo khó quá, bạn bè xử bạc với họ, bài thi họ làm không được v.v... tất cả tới giờ ra chơi, họ đem bộc bạch cho hết bạn này đến bạn kia với giọng điệu sâu tủi. Chỉ huy một quân cơ, người dưới không kính trọng họ, tiên 7ương không đủ xài, quân khí thiếu, gặp người 7ính nào,  họ cũng than rên.

Trên đường sự nghiệp nhiêu thử thách, đụng chướng ngại vật, bị bạc đãi, hiểu lâm, họ buôn râu như gặp đám tang. Họ tìm đủ hạng đông chí đông liêu để chia sớt cõi lòng. Trong việc làm ăn, họ bị lường gạt, mua bán lỗ lã. viết văn họ bị nhà xuất bản gian lận, độc giả khi chê. Họ nói sạch sành sanh cho kẻ khác nghe ruột g

ần

của mình để bớt căm tức, lo âu, sâu oán. Gặp gia cảnh nghèo túng, nợ cái đẻ nợ con, vợ mới sinh, đau yếu, con đứa thất học, đứa thiếu ăn cơm, chông cờ bạc, điếm đàng: Ai tới nhà chơi, họ đêu coi là tri âm và đem nội tình gia thất nói toạc móng heo. Ai vô phước gặp họ, sẽ bị họ đổ lên đâu các sự chán nản, oán người, trách vật.

Họ cũng không lựa lúc để bàn chuyện riêng tư. Là người đa cảm, lúc nào tâm hôn cũng tràn đây nỗi khổ đau, thì họ để chảy ra, mặc sự thúc đẩy của thân bạc nhược. Bởi không khôn ngoan lựa giờ khắc để tâm sự, nên họ bàn chuyện riêng tư nhiêu khi không đúng lúc. Điêu đáng lẽ phải giấu kín, họ lại rỉ rả nói hết nỗi buôn này đến điêu tiếc nối kia. Những lúc cân tỏ ra vui vẻ, họ vẫn tìm nguôn an ủi cho mình, bằng cách tâm sự. Họ cũng không lựa lời để giao phó nỗi lòng. Hình như ai cũng coi là tri kỷ. vào một tiệm tạp hóa ngoại kiêu, họ cũng có thể than vê cảnh vợ họ ở nhà đau yếu, con cái họ hoang đàng. Bạn chưa từng quen biết họ, nhưng khi gặp bạn, họ dễ dàng cho bạn biết, đời họ gặp nhiêu thử thách, việc làm ăn của họ thất bại như thế  nào. Họ lải nhải kể, nào họ chán thế  cuộc, sâu vì gia đình cô thế.. Nói tóm lại, gặp ai họ cũng bàn tâm sự.

Trong xã hội những người này chiếm đa số. Họ coi câu chuyện là phương thế  giải thoát tâm hôn. Người đàam thoại với họ là người thoa dịu vết thương của quả timhọ. Trên đời này, mây ai quan tâm đến kẻ khác. Có mây ai, khi nghe người khác than thở mà lo lắng an ủi tìm hộ cách giải quyết bằng hành động vị tha thành thật. Giữa chợ bạn đang mua đô, có một người bán hàng lại than cùng bạn rằng vợ anh mới chết. Bạn có cảm thương anh không? Chắc không. Chúng tôi đang mua cá, chị bán cá rên rằng con chị vừa đau trái đậu, không biết tính mạng ra sao? Chúng tôi có băn khoăn an ủi chị không. Chắc không nốt. Bạn và chúng tôi như vậy, thì chắc trăm nghìn người khác cũng vậy. Có thứ người gặp được đôi bà góa, vài cô gái buông cho ít lời thương hại. Nhưng chi vậy? Nghe những lời ấy, rôi tình thế của họ thay đổi không.

Những kẻ khác vì xã giao, nói vài câu khuyên nhhủ rôi bỏ đi... Người ta thây họ là người thiếu tự chủ, để tâm hôn khuất phục đau khổ màa không biết quật cường. Người ta coi họ là thứ người không cẩn ngôn, nhẹ dạ, dễ tin. Nếu họ gặp kẻ ác tâm, kẻ tranh đua với họ, thì những kẻ này đối với họ như thế  nào?

Sao họ không để ý, trên đời, không ít người lây làm vui khi kẻ khác đau khổ, sâu buôn. Sao họ không đê phòng nhiêu người g

ần

h với họ vê công việc làm, chỉ mong lúc họ thất bại, gặp khó khăn để làm hại họ. Đem ruột g

ần

để phanh phui cho chúng, chẳng những không bổ ích gì, mà biết đâu họ sẽ rước họa thêm. Còn những người trống miệng, manh tâm nữa. Tâm sự của họ, những bí mật của họ, họ tiết lộ cho chúng. Chúng đem bán rao hết đâu làng, cuối chợ liệu danh giá của họ có được bảo đảm không?

Tâm hôn họ được yên tĩnh, hay phải mât quân bình thêm, thống khổ thêm. Trong khi nói chuyện, người có lương tri ngại ngùng trước những lời kể lể vê đời tư của ai. Tại sao lúc bàn tâm sự, họ không vì phép xã giao, tránh cho kẻ nghe nỗi ngượng nghịu ây. Người dân Nhật có thói quen nói hài hước những gian khổ của riêng họ hay của gia đình họ, để cho người khác khỏi vì lịch sự mà tỏ nỗi thương hại. Không như một số người dân Nhật, ít ra họ cũng đừng ngây thơ quá, mà coi đôi chút lời khuyên là cách thoa dịu tâm hôn, bởi một quả tim tri kỷ.

Người quá bàn tâm sự, nhiêu khi viện lẽ là nói với bạn. Nhưng hễ gặp bạn nào thân, đêu tâm sự hết, thì đáng tiếc quá. Nói chuyện với họ, người ta mong, bàn những vân đê gây hứng thú chớ đâu muốn có bộ mặt thiên sâu địa thảm, để nghe họ than khóc nỗi lòng..

Thây những tai hại này của kẻ quá tâm sự, xin bạn cương quyết tránh tật xâu của họ. Khi cân, nói sơ với bạn thâm giao để tìm hy vọng và cách giải quyết thôi. Đối với bât kỳ ai, nhất định là thinh. Chúng tôi đã bàn cùng bạn vê vân đê này trong "Đức tự chủ, chìa khóa của thành công", ở đây chúng tôi không dám làm bạn mât thì giờ đọc lại. Những bạn nào cũng đủ giờ rảnh để đọc lại các quyển sách â y, thì ít ra, nên để ý những điêu hệ trọng này.

Ham bộc bạch tâm sự, dũng khí của ta hao mòn, chí khí của ta ngày một tiêu ma. Một khi không còn ý chí thì đừng mong nói chuyện thành công và đắc lực. Ham bộc bạch tâm sự, ta bị kẻ khác coi là người bạc nhược, không đủ sức ăn chịu với những éo le ở đời. Họ mât tín nhiệm nơi ta, coi ta là kẻ không thể lãnh đạo được, nên trên thang xã hội ta chỉ ở địa vị thấp.

Đến thái độ của bạn đôì với người quá tâm sự. Bạn đã biết, người quá tâm sự là người đa cảm, bị ưu sầu xâm chiếm, lúc nào cũng tìm người để nương tựa. Gặp ai biết nghe họ, họ coi như đi giữa sa mạc gặp một suôi nước ngon. Xin bạn hãy là người biết nghe. Bạn nên xử trí với họ có lương trí hơn. Trước hết, bạn không nên đả kích họ. Chạm tự ái người ta, mà còn trông người ta thích câu chuyên của mình, thì thật là lạ. Bât kỳ ai, kể lể gì với bạn, nếu không có hại, không tôn thời gian, thì bạn cứ để họ nói. Người ta cân nói để giải thoát tâm hôn mà. Có một sô  người nào đó, bạn liêu lời an ủi bổ ích, thì xin bạn đừng tiếc với họ. Biết đâu đôi lời sáng suốt chân thành của bạn, tuy không thay đổi được một tâm trạng, quyết định một cuộc đời, nhưng ít ra cũng gieo một tia hy vọng cho tâm não đang uât ức, ưu tư của họ. Chúng tôi nói những lời chỉ giáo đúng đắn, để bạn phân biệt với những lời của những kẻ làm thây đời không cơm. Muốn cho lời nói của bạn có giá trị, thì những lời nói đó phải chứa đựng ý tưởng xây dựng, thanh cao và nhuộm màu sắc chân thành, ngọt dịu. Trên đời, thưa bạn, ai mà không thích câu chuyện của những người có ngọn lưỡi vàng ngọc như vậy

Phần 024 Đừng Thân Mật Bậy

Thân mật, thiết tưởng là một trong những cái quí mà Trời ban cho con người.

Lúc còn thơ ấu, bạn hôn người mẹ của bạn! Có gì tôt đẹp bằng. Người mẹ yêu mến bạn với tình yêu vàng ngọc. Bạn hôn Người, là tỏ cho người biết tình cảm đậm đà đôl với trái tim hi sinh vô bờ bến của Người.

Thân sinhcủa bạn, lúc nào cũng coi bạn là nguồn an ủi. Bạn tâm sự, buông lời nói thân mật. Người thích lắm. Nhất là lúc Người gặp đau khổ.

Đôl với anh em ruột trong gia đình, bạn đôi khi đôl xử thân mật cỡ nào cũng không ai trách. Cử chỉ lô  lăng của bạn có khi lại là phương thê  để củng cô  tình huynh đệ. Nhưng đôì với anh em ruột thịt thôi nhé.

Còn bạn tâm giao? Sự thân mật vẫn cân thiết như cá cân nước. Đã là tâm giao mà không ăn nói với nhau thân mật thì không gọi là tâm giao được.

Một người gặp cơn khôn khó, bị bao người chê ghét, tránh xa. Họ khao khát sự thân mật của bạn. Tại sao bạn không làm cho họ thỏa dạ. Sự thân mật của bạn đô! với họ là điêu cao quí đáng khuyến khích vì nó hàm súc đức vị tha.

Bạn quí mến! Tất cả những thứ thân mật ây là ngọc ngà.

Nhưng điêu chúng tôi xin phép nhắc ở đây, là trong câu chuyện chúng ta đừng thân mật bậy. Bạn tưởng thứ người mang tật này ít lắm ư? Đôi với người lạ cũng như quen, họ ăn nói thân mật quá đến trở thành lô  bịch.

Họ có quen bạn bao giờ. Thế  mà vừa gặp bạn họ la: "Ê Ê! Rua đi. Sao, mạnh giỏi không?" Ngồi ăn với bạn trong tiệm, họ vừa nhai nhồm nhoàm vừa tâm sự với bạn, thỉnh thoảng lại vỗ vai bạn, gắp đô ăn bỏ vào đĩa bạnnữa. Cũng như bạn, chúng tôi mới gặp họ rân này là một. Nói chuyện với chúng tôi một chút, họ nắm tay chúng tôi rủ đi "nhậu bia". Họ vừa nói "mình với nhau mà" vừa mở cổ áo, lây quạt, quạt "bôn phương" rồi nâng li bia uông như chết khát đâu mây kiếp. Lại còn hít hà tỏ ra khoái khẩu không kìm hãm được. Họ cũng đem cái thân mật bậy ra đô! xử để gọi là sành đời. Họ nói chuyện với hai bà kia. Ba người nói chuyện với nhau vê vân đê thi cử một hồi lâu. Ông ta cao hứng vừa cười, vừa xô một bà, và tiếng cười nổ như pháo tết.

Có kẻ bât chấp chức quyền, tuổi tác của kẻ đàm thoại với mình. Họ dùng những giọng thân mật, mà họ thường nói với bạn bè thâm giao trong lớp học hay trong nghề nghiệp.

Trước mặt người khác phái, lạ hay quen, họ cũng mở điệu cười mà họ gọi là thân mật, người giàu lương trí nghe đáng sợ làm sao. Họ cười biểu lộ sự thô bỉ thiếu văn hóa. Người thân mật bậy, còn gây ác cảm trong việc lui tới nữa. Kể cả những người không quen với họ bao nhiêu, họ cũng coi như bạn thân của họ. Họ đến nhà, đến phòng những kẻ â y, như người ta ăn cơm bữa. Có khi sáng họ sang chơi cho tới khi gân đứng bóng. Họ kềm chủ nhà, nói với họ đủ thứ chuyện, khiến kẻ này phải bỏ công ăn việc làm để nghe, vì sợ mât lòng họ. Có khi cả ngày họ lại chơi năm bảy lân. Ban đâu người chủ kính trọng họ, tiếp đãi như bao khách đáng kính khác. Vài lân sau, người ta bắt đâu coi thường họ, đối xử với họ hết mặn nông, và tỏ ra khó chịu. Nhiêu lúc người ta tỏ thái độ, cử chỉ "mời" họ vê, mà họ không quan tâm, hay nói đúng hơn không đủ tinh tế để biết. Người ta coi đông  h ô, nhấp nhổm muốn đi, tóm câu chuyện, hi vọng ngày nào đó bàn chuyện lâu hơn,. Vậy mà họ cứ mở chuyện mới ra, nói thao thao bât tuyệt. Có kẻ lại nằm ỳ ra trên ngựa, đi văng hay ghế, võng, của chủ để tán chuyện dai như đỉa. Không cân chúng tôi dẫn nhiêu ví dụ. Vài thứ thân mật bậy trên, đủ cho bạn thây sự đô! xử của họ thế nào.

Bât cứ vật gì trên đời, dù kì lạ, quí báu đến đâu, khi có nhiêu quá phải bị coi rẻ. Sự thân mật và giao du cũng không khác bao nhiêu. Đô! với những người ruột thịt, những bạn chí thân, sự thân mật muốn có thú vị có kết quả hay, vẫn phải ở trong chừng mực. Tuy nhiên, rủi có quá lô , vẫn có thể tha thứ được dễ dàng. Còn đô! với người xa lạ, hay quen thường thôi, thân mật bậy thường gây hậu quả đáng tiếc. Người thân mật bậy, làm cho kẻ khác coi họ là kém văn minh, dù họ đậu mây bằng câp đại học, hay có chức quyên, tiên bạc. Họ cũng có thể bị đô! đãi như người không biết tế nhị. Hơn nữa, bât cứ ai, cũng có 7òng tự ái, cũng coi mình 7à quan trọng, thèm kẻ khác kính trọng  mình. Một đứa con nít, một tên khùng như vậy. Thế  mà người thân mật bậy không chịu biết tâm lí quá ư đơn giản ấy. Họ buông lời thân mật lô  lăng, khiến lòng tự ái của kẻ khác bị giày vò: Hỏi người ta làm sao mến họ được? Từ đây, xin bạn chú ý câu chuyện của bạn. Đừng để nó có màu sắc thân mật sỗ sàng 7àm hại nhân cách bạn. ở trên, chúng tôi nói, sự thân mật bậy đối với kẻ ruột thịt và  bạn chí thân có thể tha thứ dễ dàng. Riêng bạn, sự thân mật ây bạn cũng cô gắng tránh. Sợ khi quen như vậy với người cốt nhục, bạn khó bê tự chủ lúc giao tiếp với kẻ xa lạ.

Việc giao du của bạn, bạn nên khôn ngoan. Của gì ngon đến đâu, ăn quá cũng hóa chán. Kẻ khác, dù mến trọng bạn thế  nào, nếu bạn tìm đến họ mãi, sau cùng họ cũng bớt, hay không còn quí mến bạn, tiếp chuyện 7ạnh nhạt và muốn bạn ra vê khi không có việc gì hệ trọng, thì không cân  giao du thường quá với kẻ ta ít quen thuộc. Rôi khi có chuyện cân đến nhà họ, la cũng đừng ở lâu. Phải làm sao, cho khi ta ra v ê, họ còn tiếc ta và muốn lân khác được gặp ta. ở nhà người bạn chí thân, ta cũng không nên quên nguyên tắc xử thế  ây. Ỷ là chỗ thâm giao mà ăn dâm nằm dê ở nhà một người bạn mãi, sau này tình thâm giao có thể phai nhạt và đến chỗ hai người chán chê, oán ghét nhau.

Trong xã hội, thứ người giàu não như bạn, hình như ít lắm. Rất đông người khi nói chuyện, có gương mặt âu yếm, có cái nhìn gợi lòng trắc ẩn bậy chỗ có nụ cười van lơn không hợp người, có giọng nói dịu ngọt, biểu lộ tâm hôn yếu đuôi, ngu khờ. Cũng rất đông người, vì nhàn rỗi, vì tự hạ mình xuống để yêu câu một ân huệ, hay lân la thái quá nơi nhà cửa của kẻ ít quen biết mình. Đô! với những thứ người â y, bạn vẫn thực hiện bí quyết xử thế  cổ điển, là không làm phật lòng họ. Lẽ tất nhiên, khi họ đô! xử thân mật quá lô với bạn, bạn nên đê phòng sự sỗ sàng của họ, làm bạn mât thể diện. Khi họ tìm đến nơi ở của bạn mãi, bạn tìm cách tránh để khỏi mât thì giờ. Nhưng đức thu tâm không cho phép bạn cười nhạo, xua đuổi họ sỗ sàng, hung bạo. Lúc họ thân mật bậy, mà bạn thây gượng thi nên làm thinh và có nét mặt nghiêm, nghiêm nhưng đừng quạu. Một ai thường lân la đến nhà bạn, làm bạn mât giờ nhiêu, bạn có thể vui vẻ, thân mật xin phép họ đi làm công việc của mình, và thành thật mời họ ở đó chơi, đọc sách hay 7àm việc gì riêng đó tùy ý. Họ cáo thối để vê  thì bạn ân cân cho họ biết, lúc nào đó bạn hân hạnh gặp lại họ và lây làm tiếc bữa nay không tiếp chuyện họ được

Phân O25 Đừng Có Giọng "sách Vở 

     Học rộng, hiểu nhiêu, khi nói chuyện cũng khéo dùng tư tưởng của danh nhân để củng cố 7ý 7uận của mình, là điêu ai cũng nên làm. Người nói chuyện như vậy, gây cho câu chuyện của mình phong vị mới 7ạ, khiến nó hâp dẫn kẻ khác, và tạo cho nó chân giá trị. Trong đời sống học sinh, bạn nên  đôi khi bàn cùng bạn hữu, những sách mình đã học, xin họ dùng những danh ngôn đông, tây, kim, cổ mà họ biết để mình học theo. Cuộc nói chuyện, nhờ sự giúp đỡ này, đem lại nhiêu lợi ích. Khi ra khỏi học đường, việc học tập của bạn vẫn cân được tiếp tục, bạn không đủ thì giờ và trí nhớ để đọc đủ thuứ sách, để nhớ nhiêu danh ngôn bạn có thể bổ vào những khuyết điểm của mình bằng cách giao du thường với những bè bạn học rộng, thuộc nhiêu tuư tưởng của kẻ khác. 

Nhưng điêu đó, chúng tôi muốn bạn tránh là hễ mở miệng ra bât kỳ lúc nào, đối với ai, cũng chưng khoe sách báo mình đọc, hay chêm những câu chữ nho, những danh ngôn của Âu Mỹ. Người  có tật này, tưởng ăn nói như vậy, người ta cho mình 7à bậc thông thái, Ăn nói có duyên ai nghe

cũng hài lòng. Họ ỉâm quá. Con người, ai cũng muốn đê cao giá trị của mình, coi mình là hê trọng xuất chúng, và muốn cho kẻ khác lu mờ để mình nổi bật lên. Người có giọng sách vở hình như quên mất tâm lý này. Vô tình họ chọc tính g

ần

h tỵ của con người và gieo ác cảm. Tai hại nhứt, là khi họ ăn nói với người lớn tuổi và có chức quyên trên họ mà thất học. Những kẻ này, vừa nghe ho dẫn danh ngôn này, tục ngữ kia liên tưởng mình bị kẻ nhỏ khinh rẻ, mất uy tín, uy quyên. Như vậy, họ không bị người ta thù sao được.

Rất chua chát, ià khi họ "múa mỏ" thông thái trước mặt những bực có học lực uyên thâm và tính tình trâm mặc, ít nói. Thái độ múa búa trước cửa Lỗ Ban của họ, tàm cho người nghe cười thầm, cho họ là non kinh nghiệm, thiếu đâu óc dè dặt, nghèo nàn sự khôn ngoan.

Chúng tôi có quen một người, đã nhiêu năm mất tật này. Nói chuyện với ai, dù là người rất lạ, dù trong những câu chuyện chơi, họ cũng nói cho được mẫu chuyện Tàu rút trong Phong Thần, hay Đông châu liệt quốc, họ cũng dẫn vài ba câu Kinh thánh, nói nào Noe đóng tàu, Noe uống rượu say. Phao lô nóng tính v.v... và không quên pha vào lý luận của mình, những danh ngôn của Lão Tử, Descarrtes, Hégel... Trong xóm chúng tôi ở,người ta gọi là "ông sach vở". Thiệt là chua chát.

Trong câu chuyện, xin bạn cương quyết tránh thứ tật ấy.Nguyên tắc thứ nhất bạn nên theo, !à dù cao tuổi đến đâu, đậu mấy bằng cấp đại học, viết bao nhiêu thi phẩm có giá trị vẫn ăn nói khiêm tốn, không bao giờ ỷ cái hiểu biết hơn người của mình để già hàm, khoe khoang và che khuất kẻ khác, tàm nghịch lại, bạn cũng có thể được người nghe cho mình là học rộng. Nhưng họ không bao giờ mến phục bạn đâu. Cái vốn trí học dôi dào mà xài vậy, chỉ gây khinh rẻ, rước họa vào mình., nó không bằng sự hiểu biết thường mà được đi kèm với lòng khiếm thị sâu xa. Xin bạn khắc vào tâm khảm mấy chữ nầy"Đức hạnh phục người mến hơn tài ba". Nếu không cần, thì khi nói chuyện, bạn đừng đê cập đến vốn học của mình làm gì. Sự thinh lặng của bạn, tạo cho xung quanh một không khí huyên bí. Nó bắt kẻ khác kiên nể bạn và đê cao phẩm giá của bạn.

Dến khi phải áp dụng những hiểu biết của mình, bạn hãy thi hành một cách khôn ngoan. Phải lựa người, !ựa lúc mà xài vốn học của bạn. Gặp những thợ hô, thợ,ộc ở thôn quê, biết chút ít vê nghề của mình, mà bạn giảng cho họ vè kỹ nghệ nặng, thì quả bạn làm một việc vô ý thức. Sau bữa tiệc, ai cũng mệt đừ, mà chúng tôi cắt nghĩa cho họ thuyết Mác, bàn vê triết lý của Thích Ca, phân tích học thuyết Nhiệm Thê  của Đức Giê su thì thật là lô  bịch không đúng lúc.

Muốn dùng điêu họ hỏi ở sách báo, tàm thành lũy cho những gì mình quả quyết, bạn nên dùng một cách khiêm tốn, tự nhiên và tiết kiệm. Một vài mẩu chuyện lạ, đôi danh khôn khéo dẫn, tàm câu chuyện thêm ý vị thế  nào, thì sự khoe khoang sách vở làm cho câu chuyện chán tai và gây ác cảm chừng ấy.

Hay nhất là tự mình đem câu chuyện lạ, hay dẫu danh ngôn, mà hỏi người nghe. Cách nói này, làm cho người nghe khỏi mất mặt, cảm thấy mình được nhìn nhận là hơn người. Lẽ dĩ nhiên, khi hỏi như vậy, thì bạn trả lời luôn theo chuyện của mình nói, chớ không phải hỏi để kẻ khác trả lời. Họ biết thì hay lắm. Ma không biết thì tội nghiệp cho họ, mà cũng có thể mình bị họ ghét. Vậy tóm lại, bạn hãy tránh giọng sách vở, và khi muốn sử dụng vốn hiểu biết của mình, cân khôn ngoan.

Phân 026 Đừng Nói Sai Tiếng Mẹ Đẻ

Phan Khôi nói:"Người Việt Nam phải viết quốc ngữ cho đúng, dùng danh từ cho đúng". Bạn có thể nói:"Người Việt Nam và thứ người nào cũng vậy, khi nói chuyện đừng nói sai tiếng mẹ đẻ".

Có nhiêu người sang trọng, đi đứng ra điệu thây cô, có chức quyên cao, đậu nhiêu cấp bằng, nhưng nói tiếng mẹ đẻ một cách thương hại. Nói chuyện với ai, họ làm kẻ ấy hiểu sai điêu họ muốn nói. Ở nhiêu nước văn minh, có không ít kẻ trí thức vê nhiêu nghành học, quán thông nhiêu ngoại ngữ, nhưng tiếng nước nhà của họ, họ phát âm sai bét, nói trật văn phạm, diễn đạt ý mơ hồ, ,âm lẫn. Đáng tiếc nữa là trong nhiêu nước chậm tiến, hạng trí thức không thông và khinh thường tiếng mẹ nhiêu như trấu, hiện giờ, có biết bao người, Hán học, Tây học thì hay lắm, nhưng không dễ nói, viết tiếng việt trôi chảy, nói ngoại ngữ như Pháp ngữ, Anh ngữ, thì như bắp rang, nhưng khi dùng tiếng mẹ thì không khác gì như một ngoại kiêu.

Họ hay xen lẫn vào câu tiếng việt những tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng La tinh để diễn ý, vì quá nghèo dụng ngữ tiếng nước nhà. Tiếng việt, tuy không phong phú bằng Hoa ngữ hay La ngữ.

Nhưng hiên giờ, có lẽ nó được trên sáu bảy vạn tiếng. Đó là chưa kể những thổ ngữ, những tiếng lóng. Thế  mà tại sao họ cứ dùng đi dùng lại một mớ tiếng tầm thường nào đó trong khi đâu não của họ là một kho ngữ vựng về ngoại quốc về khoa học, về sử địa.

Người cẩu thả tiếng mẹ, bất chấp viêc đánh hỏi ngã đã đành, họ còn không quan tâm đến cách phát âm những phụ âm đâu nhưs, x,ch, tr. Sáng láng họ đọc"xáng láng", trung trực họ nói"chung chực". Còn nạn dùng sai danh từ nữa. ơ một trường đại học mà còn ảnh hưởng của nền giáo dục thực dân, trong 100 sinh viên, có đến bảy mươi người dùng lẫn lộn hai tiếng"Chúng tôi" và chúng ta, dung" phiền phức" thê" phiên hà".

Người ta cũng không quên được, những người không biết phân biêt loại tiếng dể dùng cho hợp câu chuyên. Một giáo sư của một trường trung học nọ nói với chúng tôi:"nhà tôi cho con ở về chốn thân kinh". Bạn nghe có trái tai chưa. Tại sao ông không nói đơn sơ:"nhà tôi cho con ở về Huế".

Người cẩu thả tiếng Việt, cũng không tùy người tiếp chuyên để ăn nói cho xứng hợp. Đối với người cao tuổi, có chức quyền hơn họ, họ vẫn dùng những tiếng mà họ nói với bè bạn lúc giởn chơi. Những tiếng"Ba đá, ráng chịu, quá sá, mừng, bô", họ tha hô sử dụng cho bất cứ ai giao tiếp với họ.

Những cách xưng hô để chào hỏi, giới thiêu, từ giã, họ cũng dùng sai bét mà không ý thức được lỗi của mình.

Lẽ dĩ nhiên, bạn biết câu chuyên của họ, không gây thiên cảm sâu sắc nơi người nghe. Có khi, người ta đố! xử tử tế với họ vì xả giao. Nhưng bên trong người ta coi thương họ.

Muốn khỏi thất bại như họ trong lúc nói chuyên, xin bạn chịu khó trau dôi tiếng mẹ đẻ.

Xin bạn học nằm lòng những điều chúng tôi nhắn gởi bạn dưới đây, để sử dụng tiếng mẹ có giá trị và gây thiên cảm, uy tín với mọi người.

1/ Lo cho mình có một vốn dụng ngữ phong phú.

Phương thế  là học tự điển, học những sách về từ ngữ. Xin bạn nhớ kỷ, chúng tôi nói học, chớ không phải coi hay tra thôi. Tập thói quen để trên đâu giường một quyển danh từ hay một quyển tự điển, để trước khi ngủ học vài chữ. Théodore Rooselt có tập quán để một quyển sách trên bàn giây và đọc trog những phút đợi khách. Tại sao bạn không để ở bàn ăn một cuốn danh từ để học lúc chờ dọn bữa ăn.

Anatole France mê dùng tự điển như người mê dùng tình nhân, nên ông trở thành đại văn hào, ít ra bạn học ngữ vựng, để có nhiều dụng ngữ, hâu diễn đạt tâm tưởng của mình chính xác, tường tận. Muốn dụng ngữ phong phú, bạn cân đọc nhiều loại sách báo. Sau khi đọc, chịu khó ghi trong sổ riêng những tiếng không biết, rôi tra tự điển. Nên giao du với những người giỏi tiếng mẹ, bàn chuyên với nhà văn, chú ý học những tiếng chuyên môn, những tiếng lóng, tiếng địa phương, thổ ngữ của bất cứ người nào bạn giao tiếp. Khi nghe giảng hoặc nghe diễn thuyết ở đâu, cố gắng học cách dùng tiếng của diễn giả. Tiếng nào mình chưa biết về nhà tra tự điển.

2/ Dùng tiếng cho chính xác.

Theo Gustave Flaubert, bât cứ điều gì ta nói, chỉ có một tiếng nào đó để diễn nó ra. Bạn hãy tìm cho được tiếng ấy. Nên đọc truyên Kiều để học tài dùng tiếng chính xác của Nguyễn Du.

Nguyễn Hiến Lê khuyên bạn muốn tìm tiếng đúng nên:

•

Lựa một tiếng cụ thể.

•

Dừng dùng tiếng mơ hô.

•

Đừng nói ơ chung quanh hay nói quá.

•

Đừng dùng tiếng sáo.

•

Phân biêt những tiếng lóng và tiếng thanh nhã.

• Hiểu rõ những tiểu dị giữa những tiếng đông nghĩa.

Đó là những lời khuyên vàng ngọc mà bạn nên nhớ.

Tóm lại, chúng ta cân rèn luyện tiếng mẹ đẻ để trở thành người nói chuyên hay, và làm cho người nghe có cảm tưởng tôt vê nên giáo dục, vê giá trị văn hóa của ta

Phần 027

Phải ít Nói

Muôn nói chuyện có nghệ thuật, thì phải nói, nói cho nhiêu để thuyết phục: Sao lại phải nói ít. Quả là điêu mâu thuẩn? Có lẽ bạn hỏi chúng tôi như vậy.

Có ai trong xã hội, không muôn cho kẻ khác biết giá trị của mình. Người ta tự nhiên thích những nhà huân nghiệp, những kinh nghiệm, những đức tính của mình để kẻ khác ca tụng. Bạn ít nói, tức là bạn nhường cho người đàm thoại cái hân hạnh được tự giới thiệu mình. Họ có dịp mua lời khen ngợi, chắc chắn sẽ coi bạn như một tri kỷ.

Thiếu gì người, hay tìm cái hư danh trong chỗ nói nhiêu để tỏ ra mình hoạt bát, học rộng. Bạn ít nói, tât nhiên, họ được cơ hội dùng lưỡi tha h ô chém mây chặt gió. Vì vậy, họ coi bạn là người biết tìm hiểu họ, ca tụng họ.

Không mây người không có óc ham dạy đời. Thường người ta mở miệng là chỉ bảo, khuyên răn kẻ khác, một câu chuyện gây hứng thú phải là cuộc trao đổi qua lại những tâm tưởng. Bạn biết rõ điêu ấy, nên nhường lời cho kẻ khác thuyết trình những gì họ cưu mang trong tâm hôn. Nói được những điêu ấy ra, họ cảm thây câu chuyện làm họ sung sướng. Thê  là bạn chiếm được thiện cảm của họ rôi. Giá bạn yêu câu họ hy sinh đêu gì không quá đáng chắc họ dễ dàng làm vừa lòng bạn. Bạn gặp hai người lạ.

Một người nói chuyện với bạn như két. Một người chăm chú nghe và thỉnh thoảng nói đôi tiếng thôi. Vậy, bạn có cảm tình với ai? Người thứ nhất đa ngôn, vô tình cho bạn biết sạch sành sanh tâm hôn của mình. Giá họ có ác tâm lập mưu kế gì hãm hại bạn, bạn cũng biết được chút ít. Còn người thứ hai huyên bí làm sao. Bạn không biết ý họ thế nào. Mỗi tiếng bạn nói ra, họ lóng tai nghe, và bởi vì họ ít nói, nên bạn cho rằng lời nói của họ là kết quả của suy nghĩ. Bạn nghe họ dễ dàng. Như vậy, đôì với kẻ khác, tại sao bạn không bắt chước người thứ hai, bạn ít nói: Bạn làm cho kẻ khác kính nể. Tuy nhiên, không để họ nghi kỵ mình: Thỉnh thoảng bạn nên nói đôi lời đây ý nghĩa và nhất là bạn chú ý nghe họ. Ai mà không kính phục và mến yêu họ.

Sáng suôt như tổng thông của nước mỹ, Ông théodore Roosevelt còn khiêm tôn thú nhận rằng, trong một trăm lân phán đoán có hai mươi lăm rân sai. Còn chúng ta thì sao? Vậy trước khi nói, tôt nhất chúng ta nên chịu khó suy nghĩ để bớt sai lâm. Muôn thếthì phải nói ít. Nói luôn miệng thì không có thời giờ "Đánh lưỡi bảy lân". Người ta không dám quả quyết điêu gì, chớ vẫn dám bảo ai nói nhiêu thì khó bê tránh khỏi nói bậy. Bạn ít nói tất nhiên, bạn tránh được nhiêu lỗi lâm và chạm tự ái người nghe.

Mà bạn nói nhiêu để làm gì? Có phải để người đôì thoại ghi nhớ tâm tưởng của họ không? Điêu chúng ta ước muôn họ am hiểu, họ cũng hiểu trong một chừng mực nào đó thôi. Họ lo trả lời. Lo cắt nghĩa, phân tách, chỉ trích, chưng bày hiểu biết của mình. Vậy sao bạn tôn hơi nói thao thao bất tuyệt. Nói vừ đủ và nói kỷ là khẩu hiệu khi bàn chuyện.

Bạn ít nói, để khỏi phiên lòng người khác, trong cuộc sống, có không ít trường hợp người nghe bận việc, chẳng dư giờ đàm luận với ta, nên ta phải hết sức vắng tắt. Còn năm phút nữa bạn lên xe hỏa. Một người nó cứ kèm chân bạn thuyết nào chính trị tôn giáo, nào con gà của y nhảy bể cái ly, nào vợ y có nghệ thuật trang điểm. Bạn có cảm tưởng thế  nào đôi với người ấy? Nếu bạn đa ngôn với ai khác, thiên hạ cũng có cảm tưởng đó đôi với bạn. Nếu nói ít, mà bạn thấy câu chuyện hơi tẻ lạnh, bạn nên thúc đẩy họ nói. Không khó lắm. Bạn hãy hỏi vê nghê nghiệp của họ. Gặp một bác sĩ, bạn hỏi họ vê thuật chuẩn mạch, cách đoán bệnh trạng và những thành công của họ bấy lâu. Nói chuyện với nhả sử học, bạn chất vấn họ vê những trào lưu tiến thoái của một nên văn hóa, văn minh nhân loại v.v...

Ai mà không thích nói những sở trường của mình? Phân đông con người, hay cho mình là quan trọng, biết vậy, sao bạn không gài chỗ ngứa của họ. Bạn đưa tiếp một người làm chánh quyên, thì

bạn cứ hỏi họ, cách nào mà họ cai trị được người ta mến như vậy? Nhờ đâu họ có địa vị cao sang ây? Câu chuyên của bạn với một nhà doanh nghiệp lạnh lạt quá à? Sao bạn_không hỏi kế  hoạch kinh doanh của ông có thể đem lại kết quả thế  nào? Chắc kết quả mỹ hảo lắm. Ông thuyết cho mà coi. Bạn lúng túng trước một nhà văn, vì thây họ mà bạn không biết phải bàn vân đê gì. Thì cứ nghề viết văn mà hỏi: Làm sao bước vào nghê cao quý ây. Tác phẩm của ông hay như vậy: Ông viết cách nào. Nghê văn có cực lắm không. Thường viết một tác phẩm bao lâu. Việc xuất bản có những trở ngại nào...

Một ích lợi nữa. Ở trên chúng ta đã nói, khi ít lời, bạn tránh được sai râm trong tư tưởng. Người nghe của bạn cũng tin cậy ở bạn điều â y. Một luật hết sức tự nhiên, là người ta quý trọng lời của kẻ ít nói. Bạn cáng tiếc lời, thiên hạ càng chú ý nghe. Có khi bạn nói ra những tư tưởng không sâu sắc gì. Nhưng bởi vì người nghe yên trí rằng, bạn là người "Ăn có nhai, nói có nghĩa". Nên trọng những tư tưởng của bạn như vàng.

Tóm lại, nói ít được nhiều ích lợi. Từ đây, trong câu chuyện hằng ngày, bạn hãy cương quyết hãm khẩu. Có khi đọc xong Phần này, bạn hối hận sự đa ngôn đã qua của mình. Bạn cô  gắng đặt cho ngọn lưỡi một dây cương để trì nó lại khi bạn nói. Nhưng rôi vài bữa sau, bạn cũng thây mình trở lại tật cũ. Tuy nhiên, bạn cô  gắng canh phòng nó hàng ngày. Bạn hãy viết mây tiếng này để mỗi sáng tự ám thị: "Hãm khẩu. Hãm khẩu. Hãm khẩu". Trên đường tu tâm, tuy chưa thành công được điều gì, nhưng đã thắng được ngọn lưỡi, bắt nó ít nói là đã thành công khá lắm rôi. Thánh nhân có câu: "Nếu ai không phạm tội trong lời nói, người ây là kẻ hoàn toàn, có thể kiềm hãm cả thân thể mình. Nếu bạn không tin lời chúng tôi, thì ít ra, bạn nên suy gẫm trong lòng những tiếng vàng ngọc â y.

Phân 028 Phải Biết Nghe

Bà Dale Carnegie viết quyển "How to help your husband to get ahead" đã phải dành phân riêng một Phân bàn về nghệ thuật nghe người vợ, khi nói chuyện để "giúp chông thành công" (tên sách của Nguyễn Hiến Lê). Theo bà, khi nói chuyện, chẳng những phải nghe bằng tai, mà còn phải nghe bằng mắt, gương mặt và toàn thân nữa. Chỉ để giúp chông thành công, mà người vợ khi nói chuyện còn tập thuật nghe như thế, thì riêng bạn, trên đường đời để làm nên, để được thiện cảm với nhiều người, còn phải luyện bí quyết "biết nghe" nữa.

Đã hơn một lân, chúng tôi bảo, bât cứ ai đều ham nói, nghĩa là ham được nghe. Và xin bạn để ý cho rằng đa sô con người ta có tâm lí ây. Người ta thích kể lể tâm sự, ưa quảng cáo tài đức, kinh nghiệm của mình. Người ta hay dạy đời, chỉ trích, cãi lí mỉa mai, nói chuyện dông dài. Ai không nghe, người ta có ác cảm. Còn bạn muốn nên người nói chuyện có duyên, ai cũng mến thích và ham gặp như một tri âm thì, thưa bạn, xin bạn hãy biết nghe.

Nghe với toàn con người bạn!

Nghĩa là sao? Là bạn phải lắng nghe kẻ khác để tìm hiểu họ, coi họ muốn nói gì với bạn. Nếu người có tật nói rườm rà, bạn phải rút những đại ý, để rôi trả lời theo những điều họ hỏi, hay cắt nghĩa rộng ra những điều họ nói chưa hết ý. Nhờ bạn chăm chú nghe, khi nói bạn lặp lại ý họ, họ sung sướng vì được bạn hiểu, và có cảm tình nông hậu với bạn.

Nghe bằng hai tai không đủ. Phải nghe bằng mắt nữa. Mắt bạn phải ngó ngay mắt của người nói, để thu hút những điều mà lời họ phô bày không hết. Bạn cứ bình tĩnh ngó ngay mặt người nói. Họ muốn như vậy, vì khi nói, họ không phải chỉ nói bằng miệng mà bằng đôi mắt nữa. Bạn dôn nhãn lực vào gương mặt họ, là mua được thiện cảm của họ ngay.

Bạn còn phải nghe bằng nét mặt nữa. Nếu bạn thuật cho tôi nỗi thống khổ của bạn khi bạn gặp nạn, mà mặt chúng tôi bình thản như bàn thạch, hay cười nữa, thì chắc chắn làm bạn bât mãn chúng tôi. Khi chúng tôi thuật lại cho bạn một tin mừng nào đó, mà mặt bạn sâu thảm, thì chắc chắn về sau, chúng tôi không thích báo tin mừng cho bạn nữa. Tâm lí của thiên hạ không khác bạn và tôi. Vậy khi nghe tùy tình tiết câu chuyện, bạn hãy đổi thay nét mặt để tỏ ra bạn thông cảm với người nói. Như vậy, họ thây rằng, bạn quan tâm tới họ, "tri âm" với họ, họ dễ dàng có thiện cảm với bạn, dù mới gặp bạn lân đâu.

Bạn cũng có thể làm người nói thỏa dạ, bằng cách bạn nghe với những điệu bộ. Có khi bạn gật

đâu, có khi bạn chống tay dưới cằm,.và khi làm những điệu bộ này, mắt bạn cứ gắn chặt vào tròng mắt họ, đông thời tâm tình câu chuyện mà nhăn trán tỏ vẻ suy nghĩ lo âu hay nở nụ cười để biểu lộ sự đông tình.

Miệng dùng để nghe cũng được nữa. Nghe bằng miệng là trong khi kẻ khác nói, tùy ý nghĩa câu chuyện mà bạn buông ra tiếng "vâng, ừ, dạ, phải đây, thật đấy,... " hay nói một vài câu tỏ ra bạn đông ý với họ, khen lời nói của họ. Đôi khi, bạn ra những câu hỏi để gợi cho người đối thoại nói hết ý họ muốn nói. Có nhiêu câu hỏi chận họng kẻ khác, thì cũng có nhiêu câu hỏi làm họ hăng hái nói

thao thao.

Nghe với tâm hôn quân tử: xã hội câu thành, bởi nhiêu phân tử bât đáng, thì câu chuyện cũng có nhiêu lời làm bạn không vừa lòng. Người thì chỉ nói vê bản ngã của mình. Kẻ khác hay chỉ ỉrích. Kẻ nọ phán đoán theo thành kiến. Nhiêu người nói tục. Xin bạn hãy bỏ qua. Coi những tiếng ây như nước đổ đâu vịt vậy. Cười cười với họ, rôi gợi cho họ nói chuyện khác bổ ích hơn.

Nghe với tinh thân học hỏi. Khổng Tử nói: "Tam nhân đông hành tất hữu ngã sư: Ba người cùng đi ắt có một người làm thây ta." Chúng tôi có thể nói với bạn "Nói chuyện với ai cũng có thể học được điêu hay, "ai" hiểu cả những tên trộm cướp nữa." Thật vậy. Trên đời này, ai mà không có tật xâu, ai mà nói ra không bao giờ lâm lẫn. Những gì xàm láp kẻ khác nói, ta hãy để ngoài tai. Thu hút những cái hay của họ. Cả những người nói bậy rất nhiêu, vẫn dạy ta không ít. Họ không nói lời vàng ngọc, thì thây gương họ, ta cố gắng tránh, để khi nói chuyện, đừng gây ác cảm như họ. Cái tệ của họ cho ta cái hay. Trong trường hợp nhiêu người hội lại nói những chuyện bá láp: ta vẫn học được điêu bổ ích. Học tính tình con người. Lúc hội lại đông người ta ít tự chủ, bị ảnh hưởng của đoàn thể. Nhâ t là khi nói diễu cợt, họ nói với tất cả chân tướng của mình. Bạn hãy quan sát diện tướng của họ, nghe lời họ nói, để biết bê trái tâm lí của họ, để dò trình độ văn hóa và kinh nghiệm cuộc đời của họ để rút ra kinh nghiệm cho bản thân mình.

Khi có tinh thân học tập như vậy, tất nhiên bạn sẽ hứng thú nghe kẻ khác nói chuyện. Bạn tỏ vẻ ham mê, chú ý từng lời nói, từng điệu bộ của họ, nên họ thích mến bạn, vì thích bạn kính trọng và phục tài ăn nói của họ.

vậy xin bạn khi nói chuyện với ai, đêu chú ý nghe họ hơn là nói. Nghe bằng toàn thân, nghe với tâm hôn quân tử, nghe với hứng thú. Bàn chuyện với người, mà bạn nghe như vậy, chắc chắn họ coi bạn là tri kỉ. Họ coi bạn là người nói chuyện có duyên. Mà kì thực bạn nói có nhiêu đâu. Chính họ nói nhiêu chứ. Bạn nghe. Nói là phụ. Thế  mà bạn thuyết phục được họ, éo le thay tâm lí của nói chuyện

Phân O29 Phải Biết Khen

Trước hết, chúng tôi muốn bạn hiểu đúng tiếng "khen". Khen để thu tâm trong câu chuyện không phải nịnh. Người nịnh là người có tâm hôn đê mạt, tự hạ mình để tôn thờ giả dối kẻ khác, hâu tìm một lợi ích nào, chúng tôi nhớ một câu: "Mọi tên nịnh nọt đêu sống nhờ kẻ nghe theo nó" Thật là những lời biểu lộ được hết bụng dạ tiểu nhân của kẻ nịnh.

Ngọn lưỡi của người nịnh, không phải là ngọn lưỡi khen người mà chúng tôi muốn bạn có.

Khen đây là một đức tính họa hiếm, như bông hoa thơm dịu khó kiếm. Nó là kết quả của đâu óc khôn ngoan, thành thật, tự chủ, khoan từ, tẽ  nhị.

Trong câu chuyện, rất nhiêu người không biết coi nó như bí quyết để thu tâm. Không ít kẻ dùng nó quá lố, thành ra người vụng xã giao. Chúng tôi muốn bạn khôn khéo sử dụng nó, như chiếc chìa khóa thân diệu để mở mọi cửa lòng.

Mà làm sao cho lời khen có hiệu quả mong muốn. Phải có những đức tính mà chúng tôi vừa kể trên.

Có màu sắc khôn ngoan. Người lặn lội nhiêu với đời, sau cùng nhận thây con người rất yếu với lời khen. Bạn chắc từng thây nhiêu em bé giúp bạn làm một việc gì, mà bạn khen giỏi, chúng làm đổ m ô hôi hột mà cũng không rên khổ. Mà không phải con nít thích lời khen. Washington lây làm sung sướng khi ai gọi ông là "Đại Tổng Thống Hoa Kỳ". Còn victor Hugo, lúc nào cũng muốn tên mình được đặt thế Paris. Trong cuộc sống hàng ngày, quan sát một chút, bạn thây không biết bao nhiêu người cao tuổi, ăn học rộng, vẫn thèm lời khen. Biết tâm lí bât diệt â y, người khôn ngoan dùng lời khen để làm thỏa dạ những kẻ họ giao tiếp.

Có màu sắc thành thật, ở trên chúng tôi đã muốn bạn phân biệt đức tánh khen ngợi với sự dua nịnh. Dua nịnh giả dối, còn đức tánh khen do sự thành tâm. Bạn nhận rằng, người nói chuyện với bạn có những khuyết điểm cũng như ưu điểm. Bạn không mù quáng đâu. Nhưng bởi ưu điểm của họ, làm bạn quí phục họ nên bạn mới nói cho họ biết tâm trạng của bạn. Tài đức bạn nhận ở họ có thật, mà niêm quí phục trong lòng bạn cũng thật, ở đời ai mà không sung sướng nghe những lời khen như vậy.

Do con người tự chủ. Bạn để ý điêu này là khen ai một cách thành thật không phải dễ như nhiêu người tưởng. Nịnh thì không có gì. Cứ gán cho kẻ khác đủ thứ tài đức họ không có, và tâm hôn thì coi rẻ họ. Còn khen thật, phải tự chủ. Phải dẹp đi tính tự ái, mới mong khiêm tốn nhận cái hơn ở người. Mỗi lân bạn khen ai, là bạn chịu rằng, kẻ ây có phân bằng bạn hay hơn bạn. Mà khi bạn chịu cách thành thật như vậy, bạn bắt mình lép xuống, làm kẻ mình khen nổi bật lên. Người được khen có sẵn thị dục huyên ngã, thây bạn gãi ngay chỗ ngứa, tự nhiên thích bạn.

Mang tính chât khoan tử. Khi buông lời khen ngợi, bạn phải có lòng vị tha. Bạn không thích nhận ở kẻ khác những khuyết điểm, ưa tha thứ lỗi lâm của họ và chân thành ca ngợi những ưu điểm của họ.

Tế nhị. Nhưng không phải lúc nào cũng khen, ở đâu cũng khen, thây cái gì cũng khen và gặp ai cũng khen. Bạn có đâu óc tế nhị bạn không quá hà tiện lời khen, nhưng phải xài đúng lúc, đúng người. Và những điêu bạn khen, ai cũng phải chịu là đáng ca tụng. Sự tế nhị của bạn, cũng câm cương cho ngọn lưỡi của bạn. Kẻ kém lương tri khen quá lố, thành ra ngạo nghễ, khiến người được khen phải đỏ mặt. Bạn không như họ. Lời bạn khen rât xứng với công lao, tài đức kẻ khác, vừa đủ tỏ rằng bạn kính phục họ. Vậy trong câu chuyện, bạn đừng tiếc những lời khen hàm súc những đức tính trên. Khen nào tốn tiên bạc gì đâu, nhưng nếu bạn biết dùng nó, đời sống bạn sẽ được nhiêu cái lợi do thiện cảm của bạn, gieo ở người nói chuyện với bạn. Trên đời, kẻ nịnh có nhiêu, mà kẻ không biết khen cũng không í Một đàng làm cho người ta ngượng, một đàng làm cho người ta buôn. Con người luôn luôn muốn thiên hạ nhận mình có công lao, có giá trị. Một khi ai buông lời khen đúng chổ, con người nghe tâm hôn lâng lâng. Bạn là người khéo sử dụng lời khen. Bạn tập can đảm, buông những lời thành thật tán dương người nói chuyện với bạn. Bạn sẽ nắm tâm hôn họ.

Sự khen ngợi, không phải chỉ căn cứ ở một đôi tiếng bạn thốt ra, để làm nổi bật những ưu điểm của kẻ khác. Bạn có thể nhìn nhận cái hay của họ, bằng cách bạn che lâp mình đi khi nói chuyện. Gặp vân đê nào, kẻ đàm luận với mình không hiểu, bạn đừng giành nói, hãy để họ tỏ bày. Bạn nên mở đâu: "Xin ngài dùng kinh nghiệm của mình chỉ cho biết... nhờ sức học vân uyên thâm của ngài, ngài cắt nghĩa cho." Những tiếng â y, vừa có giá trị khiêu khích kẻ khác nói, vừa khen họ. Trong khi họ nói, bạn đừng quên có thái độ, có gương mặt biểu lộ sự đông tình của bạn. Thỉnh thoảng dùng cái ngó, hay nói vài lời tán dương câu chuyện của họ. Những bí quyết gây thiện cảm này xin bạn đừng tưởng ai làm cũng được. Phải lâu ngày luyện tập, người ta mới biết lúc nào nên sử dụng chúng một cách tinh tế cho người được khen mến yêu mình

Phân O3O Phải Hòa Hoãn

Chúng tôi muốn bạn hòa hoãn trong hai việc: Nghe ý kiến của người và trình bài ý kiến của mình.

Bí quyết thân diệu để gây thù oán là nói với người đối thoại những tiếng: "Ngài lâm quá! Ngài nói bậy. Ngu. Trật lât. Sai bét...".

Là một người có nghệ thuật nói chuyện, chắc chắn bạn không nói như vậy. Bạn bình tĩnh nghe dư luận. Bởi bạn biết, nguời khôn ngoan như socrate còn nói rằng: "Điêu ông biết chắc, là ông không biết gì cả". Nên bạn không quá tự mãn cho ai khác điêu lâm. Bạn có thể tìm được chân lý, thì thiên hạ cũng có thể gặp sự thật như bạn. Một vân đê nào đó, được bạn và nguời khác thảo luận. Bạn dùng lý kuận học để thây sự thật, nhưng không phải chỉ có thể mới đem con người đến chân lý. Người ta vẫn có thể nắm trong tay sự thật bằng trực giác, bằng siêu hình học, bằng thí nghiệm.

Chúng tôi vẫn biết, sự thật thì có một vài tiêu chuẩn chung để nhận cái đẹp. Nhưng bạn đừng quên rằng mình đang xã giao. Vả lại, nếu muốn nguười nói chuyện với bạn chịu rằng bạn có lý, bạn phải dẫn dụ cách nào, chớ cộc lốc bảo họ lâm, chúng tôi không tin họ nghe theo bạn. Cách hay nhứt cho họ mến phục bạn, là bạn hoãn. Hòa hoãn không có nghĩa là phủ nhận giá trị lôi lý luận của mình, hay nói rằng, điêu mình suy nghĩ bây lâu là lâm. Hòa hoãn cũng không đông nghĩa với tán thành mọi ý kiến của người.

Thưa bạn, đức hòa hoãn mà chúng tôi muốn bạn thi hành, là lĩnh hội ý kiến kẻ khác, với tinh thân khoa học. Bằng một tâm hôn khách quan, bình tĩnh, bạn thu góp bât cứ điêu gì kẻ khác nói.

Có gì gây bât mãn: xin bạn "cho thông qua". Thưa bạn, trong câu chuyện, có nhiêu điêu chúng ta phải bỏ qua, không hơi sức nào chận lời tha nhân lại để đính chính, chỉ trích.

Không bổ ích gì cho mình, mà còn gây thù oán. Trong xã hội, có nhiêu người hay nói bậy, xét đoán theo thành kiến, thay đổi ý kiến như gió đổi chiêu. Vậy thượng sách, là hòa hoãn nghe, dù phải nghe một kẻ ngu dốt. Đức hòa hoãn còn ảnh hưởng tới lời nói của bạn nữa. Chúng tôi không kể những trường hợp bạn bình tĩnh. Chúng tôi chỉ muốn nói, những lúc bạn bị kẻ khác chỉ trích. Rất ít người tự chủ trong những "ca" nây, người ta lông lên, đem đủ thứ lý luận đem chọi vào mặt đối  phương, để bắt họ nhận rằng, họ lâm, và người ta có lý. Kết quả là bât hòa, và ai cũng tưởng mình nắm sự thật. Chúng tôi, không muốn bạn đi theo đường lôì ấy. Khi bị chọc tức, xin bạn hãy tự chủ. Bạn trâm tĩnh trình bày ý kiến và những lý lẽ của mình. Bạn cô  gắng đặt mình ở lập trường tư tưởng của đô! phương, để nhận ở họ những điêu có lý.

Nếu họ lâm, bạn lịch sự, êm dịu, giảng giải làm cho họ đổi ý kiến. Nếu họ vẫn gân cổ lên, đánh lý lẽ của bạn, lhì "dĩ đà vi thượng sách". Không ai chiếm được cái chí của đứa thất phu. Cổ nhân đã cho chúng ta biết điêu đó. Bạn nhịn họ, giá như đông ý, rôi qua vân đê khác là hay hơn hết. Khi bạn trâm tĩnh trình bày ý kiến, lránh nét mặt cau có, những cái nhìn như muốn đánh lộn, khoa chân múa tay, chống nạnh, đâm bàn, tắc lưỡi. Tất cả, điêu gây nộ khí của đô! phương, chớ không tăng sức mạnh cho lý lẽ của bạn.

Chúng tôi biết có người, vừa nghe bạn nói hơi tức lý, là chận lời bạn. Xin bạn đừng tranh đâu với họ. Để họ nói cho thỏa dạ. Họ nói xong, bạn khiêm tốn lây lời lại.

Tánh hòa hoãn, cũng câm bạn không được lập đi lập lại những lời kẻ khác nói chạm tự ái bạn. hay nói lâm. Bạn phải tỏ ra mình độ lượng.

Tóm lại, bạn nên hòa hoãn. Hòa hoãn trong khi nghe cũng như khi nói. Nóng nảy cọc cằn: tất cả là những lời gây thù oán. Khách quan khi nghe ý kiến của người, khoan dung tha thứ lỗi lâm của  người. Êm dịu khiêm tốn trình bày ý kiến của mình, là bí quyết giúp bạn nói chuyện duyên dáng

Phân O3l Phải Cẩn Ngôn

Khổng Tử quả đã am hiểu ý nghĩa thâm sâu của cẩn ngôn, nên mới nói: "Vô đa ngôn: Đa ngôn đại bại". Bạn nên đọc lời vàng ngọc đó. Bạn nên cân, như người ta cân vàng, những lời nói của mình.

l/ Im lặng cách riêng cái "tôi" của bạn.

Làm sao cho câu chuyện của bạn bớt những tiếng "Tôi, Chúng tôi". Nếu người bàn chuyện với bạn có bàn chuyện vê cá nhân bạn, vê môn học, nghê nghiệp, hay vê những người thân của bạn, xin bạn khôn khéo đổi vân đê. Bạn có thể trả lời vắn tắt rôi hỏi lại vê chuyện khác. Lẽ dĩ nhiên, không phải tỏ thái độ huyên bí. Có vẻ bí mật sẽ gây nghi kỵ. Bạn vẫn cho ý kiến như thường, vẫn tranh luận như thường, nhưng không đem cái "tôi" của mình ra mà thuyết thao thao. Bạn nên là  nhạc sĩ và người nói chuyện với bạn là nhà toán học, thì bạn đừng bàn vê âm nhạc mà bàn vê toán học, vê Pascal, vê Einstein.

2/ Im lặng cách riêng vê những người vắng mặt.

Chúng tôi đã nói với bạn, con người thích nói hành, và trong lOO câu chuyện, có đến 6O câu lây kẻ khác làm đâu đê. Xin bạn tránh tật xâu này đô! với những người vắng mặt, mà bạn không thích hay không đông ý kiến.

Phải tập có tinh thần cao thượng, khoan dung. Nếu ai có hỏi ý kiến bạn về việc làm, về hạnh kiểm của người thứ ba, thì bạn nên nói, mình không rõ lắm, và thay đổi vân đê. Buộc lòng, bạn chỉ khen những tính tôt của kẻ â y, để trả lời cho người hỏi khỏi nghi kỵ. Nếu người vắng mặt bị công kích, và thây cân bênh vực thì bạn nên bênh vực một cách khách quan, lễ phép dịu hiên. Nếu kẻ nói chuyện với bạn là người dưới quyền bạn, và Ịiọ nói xâu ai thì bạn nên kín đáo khuyên họ đổi câu chuyện và bạn tỏ ra khoan hông với người vắng mặt.

3/ Kỹ lưỡng rất mực khi nói lại lời kẻ khác.

Những bí mật tình cờ bạn biết, cũng như những bí mật kẻ khác muôn bạn giữ gìn, thì khi không đủ lý do để tiết lộ, xin bạn hãy giữ đến xuông mô. Trong trường hợp bắt buộc phải thuật lại lời của kẻ khác, bạn hãy cực kỳ thận trọng. Phải nói đúng như người ấy đã nói, và bạn nên thêm câu "Theo tôi nghe, tôi nghe lại". Điêu gì mà nghe mà nhớ một cách mơ hồ, thì tôt hơn đừng nói lại. Những câu chuyện nào có thẩ khiến người nghe hiểu lâm, hay tìm cách đôi chôì, thêm oán thù, bạn nên để mình biết thôi. Nói ra, nhiêu khi có hại, vừa cho kẻ đã nói những lời â y, vừa cho người nghe và vừa cho bạn nữa. Xin bạn hãy cẩn ngôn để tránh những phiên lụy ấy.

4/ Lựa lời mà nói chơi.

Rất ít người được rèn luyện đây đủ vê lòng tự ái để chịu nghe người khác nói chơi và chọc giận. Có người coi vui vẻ, chọc ghẹo người ta, đến khi bị "chọc" lại vài câu, liên đổ quạu, và gây gổ.

Nhiêu người bạn chí thân của ta cũng vậy. Thường họ vui tính dễ tha thứ Nhưng có khi bị nhức đâu, hay ăn không tiêu v.v... một tiếng nói chơi hết sức nhẹ của ta, cũng có thể làm cho họ phật lòng. Cho nên lúc nào muôn nói chơi để mua vui, bạn phải kỹ lưỡng trong từng tiếng. Nhìn chung, con người muôn thiên hạ lây những ưu điểm của mình làm trung tâm điểm. Nhưng lại khó chịu, bẽn lẽn, nóng giận, oán thù khi những khuyết điểm vê thể xác, vê tính tình của mình, bị kẻ khác ngạo nghễ, nhất là ở chỗ đông. Ở nhiêu dân tộc, người ta kỵ việc đem tên cha mẹ của họ ra để cười nhạo. Khi nghe tên họ của mình bị nêu ra, người ta thấy tự ty mặc cảm, tưởng ai cũng hiêm thù, đang vạch lá tìm sâu nên ác cảm với người đem nó ra. Vậy trừ những chỗ hết sức thân tình, bạn nên cẩn thận việc sướng tên, họ kẻ khác, và đừng khi nào có vẻ mỉa mai, hài hước.

Tóm lại, lời nói nhiêu khi đem lại lợi ích cho một người, cho một dân tộc, mà cũng nhiêu khi làm cho người ta thù oán nhau thiên thu. Bạn là người muôn mua lòng ngườibằng lời nói, xin bạn chịu khó nói ít, để suy nghĩ kỹ điêu mình nói, và học ở người được những điêu hay. Platon viết: "Ai nói, gieo; ai nghe: gặt". Xin bạn học nằm lòng câu đá

Phân 032 Phải Vui Vẻ

Không biết bạn thì sao chớ chúng tôi thích những người nói chuyện vui vẻ. Chúng tôi lấy làm sung sướng giãi bày tâm sự với họ, cảm thấy hân hoan khi nghe họ thuật chuyện hay chứng minh một điêu gì. Người Trung Hoa quả đã hiểu sâu tâm lý nhân loại nên thường khuyên nhau trước khi làm nghê bán hàng hãy tập cười. Chúng tôi thấy trong cái cười nhiêu ý nghĩa thâm thúy.

Đến nhà bạn, gặp bạn vui cười thì bạn chưa nói gì chúng tôi đã cảm thấy "Ồ sung sướng quá!

Tôi đang đợi anh ,‘thì gặp anh đến. Thật là hạnh phúc cho toi".

Cái cười mà chúng tôi muôn hiểu là biểu lộ của tâm hồn trong sạch, hồn nhiên, vị tha, nhìn cuộc đời bằng cặp mắt can đảm, lúc nào cũng muôn làm đẹp lòng kẻ khác.

Nụ cười như ánh nắng xuân trên nụ hoa chớm nở buổi sáng. Nó đem lại hơi ấm cho tâm hồn giá lạnh vì đau khổ. Nó thoa dịu những vết thương vì tang tóc, ly biệt cho những nỗi lòng cô đơn, yếu thế.

Cười, làm cho một người thất bại đã ngừng tay chiến đấu, tìm lại nguồn hy vọng tin tưởng vào ngày mai. Cười làm cho vợ chồng thông cảm nhau, tha thứ cho nhau những khuyết điểm và gieo hạnh phúc dưới mái gia đình. Cười siết chặt tình bạn bè, giúp hai bên tâm hồn tri âm hiểu nhau hơn, nồng nhiệt tranh đấu trên con đường lý tưởng.

Chúng tôi không thể kể hết với bạn, giá trị của nụ cười. Chúng tôi ao ước khi nói chuyện, bạn

khéo dùng nó.

Lẽ cố  nhiên, không phải gặp cái gì cũng cười. Đó là thiếu trí. Không biết lựa lúc, lựa nơi mà cười hay nói với ai cũng như đóng kịch, là gây ác cảm.

Vui vẻ, chúng tôi muốn bạn có, là con đẻ của tính tự chủ và vị tha. Mỗi khi muốn vui vẻ, chúng ta phải chiến thắng tính ưu sâu ích kỷ. Vậy muốn vui tươi, trước hết bạn tập tự chủ, diệt đi những ưu tư làm cho tâm hôn và gương mặt đượm màu tang. Hãy mở cửa lòng đón mọi người. Khi nào bạn vui vẻ nói chuyện với kẻ khác, tự nhiện họ săn sớm hâu chuyện cùng bạn. Họ thây mình quan trọng, được chú ý, nên tự nhiên có cảm tình với bạn, và muốn giữ bạn luôn để cởi mở tâm hôn. bạn soi gương, nở nụ cười, thì tâm gương trả lại cho bạn nụ cười. Nếu bạn khóc, nó trả lại cho bạn những nếp nhăn rướm lệ. Xã hội xung quanh ta không khác gì tâm gương ây. Nếu niềm nở giao du với người, nông nàn trò chuyện với người, thì người hăng hái đàm đạo với bạn. Ví bằng bạn lạc lẽo, ngó kẻ khác bằng bộ mặt nhăn như bị họ sẽ trả lại cho bạn những cái liết lạnh lùng và vẻ mặt đây ác cảm.

Cái gì làm riết cũng thành quen. Nếu bạn chưa từng dùng nụ cười để thuyết phục, thì bây giờ, bạn tập vui vẻ đi. Vui vẻ mãi, sau cùng có tập quán tiếp đãi kẻ khác bằng nụ cười hấp dẫn.

Khi giao tiếp với người, phải ân cân chào hỏi họ. Nếu phải bắt tay thì bắt lịch sự, thân mật. Giữ nụ cười tự nhiên trên môi. Chúng tôi nói tự nhiên vì chỉ có nụ cười thành thật mới đi thẳng vào cõi lòng kẻ khác. Còn những nụ cười giả dối xã giao, cười mỉa mai, huyền bí đều gây nghi ngờ thù oán.

Trong khi bạn vui, nên giữ gương mặt hân hoan, làm cho người nghe có cảm tưởng bạn thành thật, và có thiện cảm với nó. Đi đôi với gương mặt hoa nở là giọng nói gió xuân. Nó có sức hấp dẫn bât kỳ ai, kể cả những người nóng cộc, khó tính nữa.

Tóm lại, bạn hãy dùng tình cảm để đổi cảm tình. Không có gì lay động tình cảm bằng vui tính. Ai khéo ban nụ cười, sẽ mua được thiện cảm của kẻ khác, và trên đời được nhiều người cộng tác, mến yêu.

Phân 033 Phải Biết Thuyết Phục

Khi nói chuyện với ai, chắc chắn bạn muốn điều này. Là bât kỳ ai, đều nghe theo bạn, phục lý lẽ của bạn, có thiện cảm đậm đà với bạn, và cố  gắng thực hiện những điều hay, mà bạn đề xướng. Nhưng làm sao để đạt được kết quả đó?

Dùng lời nói và bí quyết dẫn dụ.

Lời nói, phải công nhận là một khí giới vạn năng. Tạo hóa đã phú giao nó riêng cho loài người để giao tiếp với nhau dễ dàng và thúc đẩy hành động.

Nhờ lời nói, người trong gia đình, cũng như ngoài xã hội, trao đổi ý muốn của nhau, giãi bày cho nhau. Cuộc sống chung, do đó có sự thông cảm và thông hiểu.

Nghệ thuật nói quan trọng. Lời nói không phải luôn đem lại lợi ích, và hạnh phúc. Có thứ lời nói mua hờn chuốc oán, tán gia bại sản.

Để nó thành một lợi khí thuyết phục thân diệu, bạn phải biết những mánh lới riêng khi sử dụng

nó.

Hãy học thuộc lòng những bí quyết sau nây của Dale Car negie:

1/ Nói những gì có liên quan đến sở thích của kẻ khác.

2/ Phải kính trọng ý kiến kẻ khác.

3/ Đừng cãi lộn.

4/ Có lâm thì vui vẻ nhận lỗi liền.

Created by DHA - VNU                                               

dohoangầ[email protected]

5/ Nói ngọt như đường.

6/ Nếu như câu nói khiến người ta trả lời "có. ừ".

7/ Để kẻ khác nói cho đã

8/ Để cho kẻ khác sung sướng tưởng mình tự có ý kiến mà bạn đê xướng.

9/ Chân thành xét theo quan điểm kẻ khác.

10/ Hãy quý mến, tìm hiểu, thương hại kẻ khác.

11/ Trước khi chỉ trích phải thành thật khen.

12/ Tránh giọng ra lệnh.

13/ Giữ thể diện người ta

14/ Thành thật tán dương công lao kẻ khác.

Đó là những "ngón thần" nếu bạn chịu khó áp dụng chắc chắn sẽ thuyết phục thành công.

Bạn chưa vững bụng ư?

Thì xin bạn cô  gắng thi hành những bí quyết nây nữa?

1/ Nhất định tâm phục hơn ý phục.

Con người, kể cả những bực thông thái, thường nghe theo kẻ khác vì cảm tình hơn vì phục lý Họ hay tỏ ra mình có lí trí khi nói, hơn là khi nghe Lúc nói ai cũng muôn đem đủ lí lẽ đổ lên đâu kẻ khác, để nói người ta sai còn mình đúng. ít có ai chịu khó dẫn dụ làm kẻ khác chịu thua mình, cho mình hoàn toàn có lí Mà ăn nói như vậy thì kết quả thế  nào? Thường không được như ta mong muôn. Rất có thể, kẻ nghe chịu rằng người cãi lí nói đúng, mà không mấy khi phục ngay. Chúng ta đừng quên con người rất giàu tự ái, hay ưng thuận hành động theo thói quen, dư luận, thành kiến, tư lợi. Bạn muôn chúng tôi bỏ thuôc mà bạn nói như vậy: "Hút thuôc là thuôc độc. Năm, sáu giọt nhựa thuôc có thể giết chết một con vật. Ai hút thuôc sẽ hư bao tử, và người hút thuôc lá là người ít tự chủ." Bạn đem lí luận ra dập chúng tôi. Trong bụng chúng tôi cho bạn có lí Tuy vậy chúng tôi không nghe bạn. Song nếu nhỏ nhẹ, thành thật bạn nói: "Sức khỏe anh có hơi kém. Tôi lo quá Phải chi anh bớt hút thuôc đi. Có lẽ thuôc làm cho anh yếu tim và sau này hư bao tử." Nghe những lời ã y, chúng tôi vừa cho bạn có lí vừa vâng theo lời bạn mà bỏ thuôc. Giá có nghiên quá, móc thuôc ra, cũng nghe ngán cái nhựa nó làm cho mình chết sớm. Tại sao nhưng câu sau này cảm phục được chúng tôi? Bởi vì chúng xuất phát từ đáy lòng của bạn, mang màu sắc tình yêu và nỗi lo lắng của bạn đôi với chúng tôi. Bạn tâm phục chúng tôi hơn là lí phục.

Vậy từ đây, hễ muôn thuyết phục ai, xin bạn đừng lo làm cho họ thấy tài lí luận của bạn, đừng điểm mặt họ, đừng nói cộc cằn như muôn dạy đời, mà phải dẫn dụ họ. Khẩu hiệu của bạn là "làm cho người xiêu lòng, chớ không làm cho người ngã lẽ" Và bạn đừng quên, con người dù hay chí khí, cũng hay xiêu lòng vì những điêu này.

•

{Lo cho mình được danh tiếng}, được thiên hạ yêu mến ngợi khen...

•

Lo cho mình có nhiêu tiên của để đời sông được đảm bảo Người ta có thể bỏ tất cả, để tìm cái mà người ta gọi là "huyết mạch của đời sông"

•

Lo cho mình được yêu và yêu bên vững. Ái tình chi phôi con người qua không gian và thời gian. Kể cả người ngu nhất trong xã hội không biết thứ gì, chớ biết yêu và thèm kẻ khác yêu lại.

Khi nào muôn dẫn dụ ai, xin bạn đừng nói sao cho họ thấy rằng, bạn lo lắng vê ba điêu ấy. Xin bạn chịu khó quên tiếng"Tôi đi và khắc trên chót lưỡi bạn những tiếng" anh, chị ông, bà. Đó là những tiếng có bùa phép, làm cho nó có sức thuyết phục.

2) Nếu phải lý luận thì ráng lý luận cho luận lý

Con người tuy không thích dùng lý lẽ nhưng vẫn thích điêu hợp lý. Chúng tôi muốn bạn tâm phục chúng tôi hơn là lý phục đã đành, nhưng nếu bạn dùng lý lẽ, một cách ngọt ngào, thì chúng tôi vẫn có thể bị bạn"xỏ mũi" mà nghe theo bạn.

Trong câu chuyện hàng ngày, bạn thuyết phục được kẻ khác, ,ân lân bạn có thói quen dẫn đạo tư tưởng. Khi bàn luận vân đê hệ trọng, bạn ảnh hưởng kẻ khác dễ dàng và hy vọng khiến họ nghe bạn mà vẫn quí mến bạn

Phân O34 Phải Thành Thật

Tật giả dối gây ác cảm trong câu chuyện, mà còn làm cho người mang nó mât hẳn uy tín.

Tạo hóa xây dựng trí tuệ con người, đặt cho nó một đối tượng đặc biệt là chân lý, nên một cách rất tự nhiên, con người thèm khát cái gì thành thật. Trong khi tiếp chuyện, nếu thây ai vẻ mặt, cái nhìn, cử chỉ hay nghe lời nói nào đó tính chất giả dối, dù họ đủ cách nói để gây thiện cảm, song bao nhiêu tình cảm, uy tín họ đêu thành mây khói. Người nghe có cảm tưởng mình đang bị gạt gẫm. Họ không nói như mình biết, mình tưởng mà nói ngược lại và có ý phỉnh phờ. Nhiêu điêu họ không biết gì hết, họ bịa đặt ra nói càn. Tâm trạng của họ, có khi một đàng diễn ra một ngả. Trong khi nói chuyện, họ rào đón, chận lý lẽ này, ngừa lý lẽ nọ. Họ hay tự xưng mình không nói láo, hễ nói là nói sự thật thôi.

Muốn thâu phục thiên hạ bằng lời nói, xin bạn nhất định tránh xa tật xâu ây. Khi thây cân phải nói, thì nghĩ thế  nào, bạn hãy tự nhiên nói ra vậy. Dù tưởng sai khác sự thật, bạn cũng cứ biểu lộ tư tưởng của mình, vân đê cân thiết là thành tâm. Cho đặng thuyết phục, không cân bạn phải già môm mép, nói rất nhiêu câu đón trước rào sau. Bạn cứ nói thật, nói vừa đủ, nói lúc tự chủ:

" Ai tin hay không mặc kệ". Khi bạn ăn nói như vậy, chúng dám chắc tự nhiên người nghe tin cậy bạn, và coi mỗi lời bạn nói như vàng. Lúc nói chuyện bạn nên ngó thẳng vào mắt người nghe. Giá có phải vừa làm điêu gì vừa làm vừa nói, thì cứ làm tự nhiên, chứ đừng có thái độ rình rình hay liếc liếc kẻ khác. Những điệu bộ ây có thể làm cho người ta tưởng tâm hôn bạn ít ngay thật.

Trong xã giao, đừng "đắc nhân tâm" quá, khen ai, mời ai ăn uống gì, phải căn cứ vào hảo tâm thực của mình mà khen, mà mời. Đừng ngoài miệng có lời dua nịnh, mời lơi mà trong lòng thì nghĩ khác. Trước hết, bạn hãy lo cho mình có tâm lòng vị tha, chân thành rôi diện lộ tâm lòng ây ra. Đó là bí thuật làm xiêu lòng kẻ khác.Trên đời có biết bao người không rành khoa ăn nói. Rất nghèo ngữ vựng, nói rất ít, nhưng được nhiêu bạn bè. Mỗi lời họ nói ra, kẻ khác trọng như vàng. Mà tại sao vậy? vì họ thành thật. Đức thành thật là đức làm tâm hôn người rung động. Có nhiêu đứa bé xâu xí nhưng có cái ngó thành thật, mở moệng xin kẹo một cách thành thật, đi đứng tự nhiên, chúng ta mến chúng, cho chúng kẹo và ôm nựng chúng nữa. Muốn mua chuộc nhân tâm, chúng ta phải bắt chước một phân sự thành thật của trẻ thơ.

Tuy nhiên, thành thật không có nghĩa là ngây dại. viện lý thành thật mà đem gần ruột của mình biểu lộ cho bât kì ai, ăn nói như con nít thì không gì tai hại bằng. Những điêu không nên nói, không cân nói thì giấu kín tận cõi lòng, còn điêu gì nói ra có ích thì nói một cách tự nhiên, thân mật. Đừng có thái độ huyên bí muốn giấu kín mà làm cho người ta biết được. Đó là thù của tín nhiệm và thiện cảm. vẫn hiểu khi cân nói chuyện, cân điêm đạm, nhưng đừng câm như hến, cười cái cười xét đoán, và ngó cái ngó bí mật. Bạn nên nhớ, không phải ai cũng đa nghi như Tào Tháo, nhưng mỗi người tự nhiên sợ kẻ khác thù oán mình, lo đê phòng những tai họa có thể xảy đến cho mình. Nếu bạn nói chuyện với ai mà có cử chỉ thái độ quá huyên bí người ây tìm cách xa lánh bạn, hoặc thù ngâm bạn và sẵn sàng đối phó.

Đức thành thật không chịu những cử chỉ quá chiêu chuộng có vẻ "qua đường", vậy khi tiếp chuyện, bạn tránh lối xã giao, môi mép. Những lời hỏi thăm, mời mọc, khen tặng hoang phí sẽ làm tổn hại sự tín nhiệm của bạn mà thôi.

Phân O35 Phải Tỏ Nhân Cách Cao Thượng

Người ta có thể căn cứ vào lời bạn nói, cách bạn cười, cử chỉ, điệu bộ, thái độ của bạn, lúc tiếp chuyện để đánh giá con người bạn. Vậy, để gieo uy tín, thiện cảm, nhất định bạn phải biểu lộ nhân cách cao thượng của mình trong tất cả nhữngphương thế phô diễn tâm tưởng ấ y. Sự biểu lộ này rất hệ trọng cho danh giá, mà nhiêu người chẳng để ý gì.

_ Chắc bạn cũng thường gặp nhiêu người khi nói chuyện cónhững cái ngó đáng khinh. Họ đưa mắt một cách âu yếm, van nài đắm đuôi, trợn liếc v.v... Làm cho bạn thấy trong tâm hôn họ có tất cả sự ỷ lại, hay hung ác.

Riêng chúng tôi, đôi khi cũng gặp những kẻ hay cười, những cái cười không đáng một xu, mà còn làm nhân cách họ tổn thương. Nghe kẻ khác nói tục, họ cười khoái trá. Nghe phường son phấn nói chuyện trăng hoa, họ cười như tự cho mình là tay kinh nghiệm trong làng chơi. Nghe một bà lão tàn tật cất lời vang xin lòng tôt của khách qua đường, họ cười hắc hắc. Thấy người mẹ ôm mặt khóc rưng rức bên xác một đức con, họ cười lỏn lẻn với thái độ khinh người.

Tất cả những điệu cười của họ, khiến cho kẻ khác thây họ tôi tệ, khả ố. Có nhiêu khi người nói chuyện thích chóng nạnh, hất mặt, nghinh cằm, vung tay vung chân. Làm như vậy, họ tưởng kẻ khác coi mình là bậc anh hùng, ăn nói "chí khí". Nhưng tiếc thay, dưới cặp mắt người giàu lương tri, họ chỉ là kẻ thất giáo, và cách ăn nói của họ, thuộc làng dao búa thôi.

Rôi lại có những kẻ khác bất kỳ nói chuyện với ai điêu như mất hồn, có thái độ cóm róm. Có lẽ họ cho mình là hạng người khiêm tốn và lễ phép, nhưng kỳ thật, họ chỉ là thứ người thiếu bản lĩnh và yếu đuôi

Người khác lại hay hỏi như con nít. Điêu không biết, gặp ai họ cũng hỏi. vẫn biết hỏi là bí quyết nói chuyện, nhưng phải khéo lắm mới khỏi vô tình tự cáo mình kẻ nhẹ dạ dốt ngu, tọc mạch. Đó là chưa nói thứ người muốn biết những điêu bất đáng, nhơ nhớp đặt những câu hỏi tỏ rõ tâm trạng đê hèn của mình. Rồi có những người, nói chuyện khạc nhổ tứ tung, cách ngồi trắc nết, vừa nói vừa xỉa răng, ợ ngược ợ xuôi nữa. Những cử chỉ ấy của họ, tuy nhỏ nhặt nhưng là nguyên nhân làm cho lời họ nói, dù hay đến đâu cũng bị kẻ khác coi thường.

Không cân kể chi tiết cho bạn những thứ người bán rẽ nhân cách của mình lúc nói chuyện. Một vài thứ người ấy kể ra đủ giúp bạn để ý săn sóc lời nói và những thái độ lúc đàm luận, hâu thu phục lòng người. Đây là những đức tính bạn nên thi hành để bộc lộ giá trị con người của bạn.

1/ Điêm đạm:

Chúng tôi đã bàn nhiêu với bạn vê đức tính cao quý này trong "Rèn nhân cách". Ở đây tôi chỉ nói đôi điêu cốt yếu có liên quan đến việc nói chuyện.

Gương mặt bạn không quạu nhưng có vẽ trâm lặng. Cặp mắt giữ cho khỏi láo liên, mở ra sáng tỏ và ngó ai hay vật gì thì gom nhãn tuyến vào người và vật ấy chăm chú. Lúc nói, nhìn thẳng vào mắt kẻ nghe. Khi nghe, nhìn mắt kẻ nói. Tâm hôn nếu cảm xúc quá, nhất định trấn áp: Đừng để nó bạch lộ ra ở nét mặt, giọng nói, cử chỉ.

Khi vui ta có thể thông cảm cho kẻ khác. Nhưng vẫn giữ chừng mực.

Lúc nghe, bạn nên nghe kỷ lưỡng những điêu kẻ khác nói, chớ nóng tính cướp lời người ta.

Lúc nói hãy nói êm thắm rõ rệt, kỹ lưỡng hết ý, hết lời.

2/ Tha thứ:

Nhất định không bao giờ cãi lộn. Làm thinh và bắt đâu nói chuyện khác khi bị kẻ thất giáo chỉ trích, chọc giận. Khi phải đính chính điêu gì, nói với thái độ quân tử. Giọng nói đây vị tha, êm dịu mà không yếu đuối, cứng rắn, mà không thô cộc. Giọng biểu lộ một tâm hôn rộng như đại dương, tránh những cách hỏi xóc óc, lối cười mỉa mai. Điệu trê môi khinh rẽ, kiểu liếc khiêu khích lòng tự ái kẻ khác.

3/ Thanh nhã:

Tránh những câu chuyện có màu sắc ô uế, kích thích phân hạ của con người. Giọng nói lúc nào