Qua lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, nhân dân ta đã nhiều lần chống lại ngoại xâm, thiên tai khắc nghiệt, lập nên bao chiến công hiển hách. Từ đó, những trang sử vẻ vang, nhiều câu ca dao, tục ngữ thấm nhuần đạo lí làm người đã ra đời. Và ngay từ xa xưa, cha ông ta vẫn thường nhắc nhở thế hệ đi sau phải có tình cảm trân trọng biết ơn đối với những người đã tạo dựng thành quả cho mình. Bài học đạo lí "Uống nước nhớ nguồn" đã thành tục ngữ, hóa thân trong lời hát câu ca, đã thấm sâu vào tâm hồn hàng triệu triệu con người Việt Nam xưa nay.

Câu tục ngữ thật ngắn gọn nhưng hàm ý thật sâu xa. "Nguồn" chính là nơi xuất phát của các mạch nước ngầm, dòng sông, con suối, là nơi khởi đầu mọi thứ. Nó còn là sự tri ân, giữ gìn phát huy những thành quả của người làm ra chúng. Còn "uống nước"chính là sự hưởng thụ những thành quả vật chất và tinh thần. Như vậy cả câu tục ngữ là lời khuyên, lời dạy bảo chúng ta phải biết ơn những người đã tạo dựng thành quả, thế hệ cha anh đã cho chúng ta có được một cuộc sống tốt đẹp như bây giờ và phải có trách nhiệm phát huy, bảo vệ những thành quả của họ .

Thật vậy, thành quả không phải tự nhiên mà có, nó đều có nguồn gốc. Đất nước hoà bình mà chúng ta sống hôm nay được đổi bằng sinh mạng của biết bao người ngã xuống. Cha mẹ, ông bà người thân đã sinh ra ta, nuôi dưỡng ta khôn lớn. Thầy cô dạy dỗ ta học hành trở thành người có ích cho xã hội,... Tất cả đều là "nguồn" để ta phải nhớ, phải tri ân. Nhớ nguồn không chỉ là biết ơn, giữ gìn, bảo vệ thành quả đã có mà bản thân mỗi người cần cố gắng cống hiến, bổ sung thêm những thành quả mới cho "nguồn nước" dân tộc luôn tràn đầy và bất diệt. Có như vậy mới phát huy được tinh hoa truyền thống tốt đẹp của tổ tiên, làm cho xã hội ngày một phát triển. Như lời Bác đã nói: "Các vua Hùng đã có công dựng nước Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước". Trong tương lai, hãy đem tài năng của mình ra xây dựng quê hương, hàn gắn vết thương chiến tranh đó chính là cách "trả ơn" quý báu nhất.

Hằng năm cứ vào dịp 27/7, đất nước ta đều tổ chức ngày lễ long trọng để tưởng nhớ công lao những người anh hùng đã ngã xuống vì sự nghiệp độc lập dân tộc và thăm hỏi, tặng quà những thương binh, có công với cách mạng. Đây là một biểu hiện của lòng biết ơn, đạo lý uống nước nhớ nguồn mà nhân dân ta đã bảo tồn và gìn giữ. Người Việt chúng ta luôn là những người sống với lòng biết ơn, không bao giờ quên tổ tiên, nòi giống, biết bảo vệ quê hương Tổ quốc.

Câu tục ngữ còn là lời khuyên nhủ chân tình: con người sống phải có đạo đức nhân nghĩa, thủy chung, vừa là lời ca ngợi truyền thống đạo lí lâu đời của dân tộc Việt. Nó còn là hồi chuông cảnh tỉnh, nhắc nhở những ai đã đối xử một cách vô ơn bạc nghĩa với những người đã tạo ra thành quả cho mình hưởng thụ, "khỏi vòng cong đuôi", "qua cầu rút ván", "khỏi rên quên thầy"... Mạch nguồn trong trẻo của truyền thồng ân nghĩa thuỷ chung sẽ có một ngày làm cho những trái tim lầm đường thức tỉnh. Còn nếu chúng ta biết thực hành tốt lời dạy này, ta sẽ sống đẹp, sống có nhân cách, góp phần làm đẹp truyền thống cao quý của dân tộc Việt Nam.

Như vậy đạo lý "uống nước nhớ nguồn" là đạo lý tạo nên nét bản sắc của dân tộc Việt Nam. Vì thế chúng ta hãy không ngừng mở rộng trái tim, sống biết ơn quá khứ, biết ơn những người có ảnh hưởng đến bản thân mình.Nó là kết quả của quá trình rèn luyện, tu dưỡng lâu dài của con người. Có lẽ bởi vậy mà tự thuở ấu thơ, lời ru ấm áp thấm đượm ân tình của bà của mẹ đã gieo mầm ân nghĩa:
"Công cha nghĩa mẹ ơn thầy
Nghĩ sao cho thỏa những ngày gian lao..."