*Sự biến hóa ngữ âm:

- Sự thích nghi: xuất hiện giừa 2 nguyên âm và phụ âm đứng cạnh nhau. Nếu âm tố sau biến đổi cho giống âm tố trước - đó là thích nghi xuôi. Còn nếu âm tố trước biến đổi cho phù hợp với âm tố sau - đó là thích nghi ngược ( ở vị trí 3/4)

- Sự đồng hóa: làm cho giống nhau nhưng chỉ xuất hiện giữa các âm tố cùng loại (nguyên âm với nguyên âm, phụ âm với phụ âm, thanh diệu với thanh điệu)

Vd: muôn vạn -> muôn vàn ; vỏn vẹn -> vẻn vẹn

- Sự dị hóa: xuất hiện giữa các âm tố hay các hiện tượng âm thanh cùng loại, khi một yếu tố biến đổi cho khác yếu tố kia.

Vd: nhỏ nhỏ -> nho nhỏ ; nhạt nhạt -> nhàn nhạt

- Sự bớt âm: là hiện tượng rút gọn để phát âm dễ hơn. Thường xuất hiện trong khẩu ngữ.

Vd: hai mươi mốt -> hăm mốt (bớt âm + dị hóa)

*Âm vị:

Định nghĩa: Theo ông Cù Đình Tú thì :"Âm vị là đơn vị nhỏ nhất của ngữ âm có mang chức năng phân biệt nghĩa và nhận diện từ"

- Âm vị có nghĩa, âm tố không có nghĩa nên phân biệt âm tố phải dựa vào 3 đặc điểm: ngữ điệu, cá nhân, hoàn cảnh.

- Âm vị phụ thuốc vào chức năng nghĩa, giống nhau về nghĩa thì là 1 âm vị, khác nhau về nghĩa thì là những âm vị khác nhau.

- Dựa trên chức năng có nghĩa, nếu có sự phân biệt nghĩa -> âm vị. Vì vậy sẽ có 2 loại âm vị: 1,2,3,4 -> gọi là âm vị âm đoạn tính (có thể chia cắt được) và âm vị siêu âm đoạn tính bao gồm thanh điệu và ngữ điệu (không chia cắt được)

- Các ký hiệu âm vị: xác định đúng ký hiệu âm vị, đúng vị trí sau đó mới đặt trong / /

- Biến thể của âm vị:

 + biến thể tự do (= từ địa phương)

VD: rồi = dồi = gồi, lửa = lả, đàn = đờn

 + biến thể kết hợp (giống với sự thích nghi)

VD: u + i = uy

*Thanh điệu - Ngữ điệu - Trọng âm

- Thanh điệu:

+ Cấu tạo theo đường nét

  -Sử dụng - tác dụng: vần thơ - tiết tấu - niêm luật thơ

+ Cấu tạo theo âm vực (cao - thấp)

 -tác dụng: tạo từ láy (láy đôi), phân biệt từ láy và từ ghép, sửa lỗi chính tả trong từ láy

- Ngữ điệu: giao tiếp( dấu câu), tình thái (bộc lộ tình cảm thái độ) được thể hiện trong văn chương.

*Âm tiết:

-Tác dụng của âm tiết: xác định tên gọi của một số loại từ: từ đơn âm, từ đa âm tiết. Từ láy, lối đôi, láy 3 láy 4. Căn cứ vào số lượng âm tiết, xác định tên gọi của thể thơ. Xác định niêm luật thơ. Xác định nhịp và tiết tấu.