Hình sách

Xưa kia kẻ giỏi dụng binh đánh giặc, trước tiên phải không để bại, sau thì đánh bại kẻ địch. không để bại là do ta, giành chiên thắng là tại địch. Thế nên người giỏi dụng binh có thể làm kẻ thù đã không thắng nổi ta, nhưng không chắc đã làm kẻ địch bị ta đánh thắng. Cho nên nói thắng lợi có thể là do dự kiến tuy nhiên không nhất thiết đòi hỏi được không thể thắng được thì thủ có thể thắng được thì công. Thủ là do chưa đủ điều kiện, công là khi điều kiện có thừa. Kẻ giỏi thủ ẩn quân tại tất cả loại địa hình kẻ giỏi công phát huy mọi thế mạnh, thế nên bảo toàn xong lực lượng rồi vẫn là toàn thắng cả. Dự đoán thắng mà vẫn không hơn nhiều người thì chưa gọi là giỏi trong những người giỏi, chỉ thắng 1 trận mà thiên hạ đã gọi là giỏi thì chưa thể gọi là giỏi trong những người giỏi. Cũng hệt nhấc một cọng lông thì không kể là khoẻ, nhìn thấy nhật nguyệt không kể là mắt tinh, nghe ra sấm sét không kể ra tai thính. Thời xưa, kẻ giỏi dụng binh rất hay đánh bại kẻ thù dễ thắng nên việc giành được chiến thắng ấy không được tiếng là trí dũng. Chiến thắng của họ là không có gì phải ngờ vực vì nó dựa trên cơ sở tất thắng kẻ địch đã lâm vào thế thất bại. Cho nên kẻ giỏi dụng binh bao giờ cũng sẽ đặt mình tại thế bất bại mà cũng không bỏ qua cơ hội gì để thắng địch. Vì lẽ đó, đội quân chiến thắng bao giờ cũng tạo ra điều kiện để thắng, sau mới đấu tranh, đội quân chiến bại thường giao tranh tranh trước, sau mới kiếm chiến thắng bằng sự cầu may. Kẻ giỏi dụng binh có thể từ ở các mặt tu sửa cái lẽ không thể thắng để nắm giữ quyền quyết định dẫn tới sự thắng bại của tất cả cục diện chiến trận gồm có:

- Thứ nhất là "độ", thế sinh độ, tuyệt ý nhất kiếm, vào tử ra sinh mà thoát ra.

- Thứ hai là "lượng", độ sinh lượng, tuyệt xử phùng sinh chừa lại hậu lộ sinh cơ.

- Thứ 3 là "số", lượng sinh số, thắng sẽ sử binh 1 chọi với 10 mà vẫn an toàn.

- Thứ 4 là "xứng", số sinh xứng, bại sẽ sử binh dùng 100 địch 1 và đạt lợi ích.

- Thứ 5 là "thắng", xứng sinh thắng, kẻ thắng lợi là kẻ sở hữu quân lực mạnh, chỉ huy tác chiến dùng binh hệt tháo nước đổ từ trời xuống vậy gọi là hình quân sự.

Thế Chiến

Phàm điều khiển quân, bất kể nhiều hay là ít đều là việc tổ chức biên chế quân đội, chỉ huy quân nhiều hay ít là vấn đề hiệu lệnh. Chỉ huy toàn quân ở lại, gặp địch tấn công mà không bị bại trận, ấy là nhờ ở tại thuật biến hóa kỳ ảo khi dùng binh là chính còn binh số tinh kỳ thì chỉ là phụ. Dùng binh công địch được thế y hệt như lấy đá chọi trứng ấy là nhờ biết tận dụng chính xác tránh thực chọn hư để sử ra.

- Ở việc tác chiến sử chính binh đối địch, kỳ binh thủ thắng. Tướng giỏi dùng binh sẽ biết biến hóa tác chiến y hệt như là trời đất không bao giờ cùng đường, sông hồ không bao giờ đã tận nước. Y hệt mặt trăng mặt trời lặn và lại mọc; y hệt 4 mùa thay đổi, qua rồi lại tới. Âm nhạc là không quá 5 thanh âm mà biến hóa khó lường nghe sao cho hết nổi; sắc màu thì chỉ là 5 màu, mà biến hóa nhìn sao cho tận; khẩu vị bất quá thì chỉ là 5 vị, y hệt ở biến hóa nếm sao cho đủ; hương khứu cũng là 5 mùi mà ngửi sao cho đủ; xúc thể chỉ tồn tại là 5 loại tuy nhiên lại hưởng sao đi cho tận. Chiến thuật cũng chỉ tồn tại là kỳ và chính, tuy nhiên lại có sự biến hóa tại kỳ và chính là vô cùng vô tận. Kỳ chính chuyển hóa lẫn nhau y như vòng tròn vô cùng vô tận không có khởi điểm cũng không có kết thúc, ai có thể biết được?

- Nước lã chảy xiết cuốn trôi tất cả đá gạch, ấy là nhờ thế nước lũ. Chim săn vồ mồi chỉ 1 cú có thể xé nát con mồi, đó là dựa vào thế tiết nhanh hệt chớp nhoáng. Kẻ chỉ huy tài là kẻ biết tạo ra cả thế hiểm hay tiết chớp nhoáng. Thế hiểm như cung đã giương hết mức, tiết chớp nhoáng như lấy nỏ phóng tên độc, nhanh lẹ vô cùng.

- Ở tại khi tác chiến, người ngựa bị rối loạn mà không để đội hình bị rối loạn theo. Hỗn loạn mù mịt mà vẫn đâu ra đấy, duy trì được thế, tiết thì không bị bại gì.

- Ta có tổ chức chặt chẽ thì khiến địch hỗn loạn ta có lòng quả cảm thì khiến là kẻ địch khiếp sợ, ta có binh lực lớn thì khiến là địch suy yếu. Chặt chẽ kỹ càng hay hỗn loạn là do ở cơ cấu biên chế, quả cảm hay khiếp sợ là do ở nơi ưu thế tạo ra, lớn mạnh hay suy yếu là do thực lực đối sách thể hiện ra. Ở tướng tài là ở cách điều khiển quân địch, ngụy trang để dụ địch cho thế của; kẻ địch di theo ý ta, sử lợi nhỏ dụ kẻ địch, địch ắt tới để chiếm. Sử cái đó mà khiến quân địch tự nạp mạng.

- Kẻ giỏi tác chiến là biết tạo nên tình thế có lợi chứ không trách thuộc cấp, có biết chọn lựa và sử dùng nhân tài để tạo ra lợi thế. Kẻ giỏi tác chiến tạo ra thế giống y hệt lăn gỗ đá, gỗ đá ở chỗ bằng thì nằm im, ở nơi dốc ngã thì dịch chuyển, vuông thì dừng, tròn thì lăn. Bởi vậy mà người giỏi chỉ huy tác chiến cũng hệt lăn hòn đá tròn ở trên núi mà rơi vô chân núi vậy. Thế tạo ra chính là như thế đấy.

Hư thực

- Phàm đến chiến địa trước đợi địch là đoạt cáo thế chủ động an nhàn, tới khi chiến địa sau đối chiến với địch là lâm vào thế mệt mỏi. Vì thế, kẻ chỉ huy tác chiến tài là kẻ có thể điều khiển quân địch mà không thể theo sự điều khiển của quân địch.

- Khiến quân địch tới ở nơi ta làm chủ trước là kết quả của việc dùng lợi nhỏ nhữ địch. Làm địch không thể tới cái nơi nó muốn, ấy là do ta cản xong nó lại. Do thế, địch đang nghỉ ngơi ta cần phải làm cho nó mệt mỏi, địch đầy đủ lương thực, ta phải khiến cho chúng đói khát; kẻ địch đóng trại yên ổn, ta phải làm cho chúng di động, đó là vì nơi ta tấn công địch ắt phải đến ứng cứu. Quân ta đi được ngàn bước mà lại không mệt mỏi là vì ta tới những nơi không bị kẻ địch ngăn trở, ta đánh mà chắc thắng là do ta đã tấn công cái nơi kẻ địch không có cách gì để có thể phòng thủ; ta phòng thủ vững chắc do ta đã rõ trước ở tại nơi sẽ bị kẻ địch đi tấn công.

- Kẻ giỏi tấn công là kẻ có thể làm cho địch không biết nơi mà phòng thủ; kẻ giỏi phòng thủ là người có thể làm cho địch không biết phải tiến công vào nơi nào. Vi diệu, vi diệu tới độ vô hình. Kỳ diệu, thần kỳ tới mức vô thanh. Vì thế mà ta có thể nắm vận mệnh nơi quân địch trong tay. Ta tiến công để kẻ địch không cản nỗi vì ta y tiến vô chỗ không người, ta thoái lui để địch không đuổi theo vì ta hành vi nhanh lẹ, kẻ địch không theo kịp. Bởi vậy ta muốn đánh thì dù địch có lũy cao hào sâu cũng sẽ cần phải chiến đấu lại với ta bởi vì ta đánh vào nơi kẻ địch buộc phải ứng cứu, ta không muốn đi đánh thì vạch đất để mà phòng thủ, kẻ địch cũng không thể đi tới đánh ta bởi vì ta làm cho chúng phải đổi lại hướng tiến công của bọn nó.

- Ta khiến địch để lộ ra thực lực mà ta thì vô hình thì ta có thể tập trung binh lực, còn kẻ địch thì phải phân tán lực lượng. Ta tập trung binh lực ở tại một nơi mà kẻ địch phân tán lực lượng ở mười chốn, tức là ta dùng 10 đánh 1, như thế quân ta đông quân địch ít, lợi thế hẳn ở phía ta. Dùng nhiều đánh ít, tương quan lực lượng ta và kẻ địch rõ ràng là ta thắng. Nơi ta định tiến công, địch chẳng thể nào rõ, không thể rõ ắt kẻ địch sẽ phải bố trí phòng thủ nhiều nơi, đã phòng bị nhiều nơi thì quân số bị phân bố ắt nơi ta cần tiến công sẽ là có ít thù địch. Kẻ dịch giữ được “mặt tiền” thì mặt sau mỏng yếu, giữ được bên trái thì bên phải yếu mỏng. Binh lực mỏng là vì phòng bị khắp nơi, tại số binh dồi dào là nhờ ép kẻ địch phải phòng bị ở khắp nơi.

- Vì thế, biết rõ trước chiến địa và thời gian giao tranh thì dù ở xa muôn bước cũng có thể đấu lại với kẻ địch. Không biết sẽ đánh ở đâu và vào ở lúc nào thì bên trái không thể tiếp ứng với bên phải ở bên phải không thể tiếp ứng với bên trái, mặt tiền không thể ứng cứu với mặt hậu, mặt hậu không thể ứng cứu mặt tiền huống hồ ở xa ngoài muôn bước, gần trong vài dặm thì thế nào? Theo ý ta vượt người ở số quân đâu có ích gì cho ta ở trong cái thắng bại, thắng lợi có thể do ta tạo ra. Binh số của kẻ địch tuy có đông, có thể làm cho chúng không thể đấu với ta được.

- Phải bày mưu lập kế, phân tích kế sách tác chiến của quân địch, khiêu khích để rõ tình hình và cách để hành quân của địch, trinh sát coi chỗ nào có lợi, chỗ nào bất lợi đánh thử dò binh lực ở nơi địch mạnh yếu thực hư thế nào. Ta ngụy trang cực khéo làm kẻ địch không dò ra tung tích thì dù có gian tế có vô sâu trong đội hình cũng không biết rõ được ở quân ta, kẻ địch khôn ngoan mấy cũng chẳng biết cách đối phó với quân ta. Căn cứ vô sự thay đổi tình hình của kẻ địch để vận dụng linh hoạt chiến thuật, dù là có bày sẵn thắng lợi trước mắt chúng cũng không thể rõ sự diệu kỳ ở tại nó. Người ngoài chỉ biết ta dùng phương kế thắng địch chứ không biết ta đã tận dụng mưu kế đó thế nào. Vì vậy chiến thiến lần sau không lặp lại cách thức đã dùng ở lần trước mà phải thích ứng với tình hình mới, biến hóa vô cùng vô hình.

- Cách dùng binh cũng y hệt như dòng chảy của nước vậy, quy luật để nó vận hành của nước là từ chỗ cao đổ xuống thấp. Thắng lợi trên chiến trường là vì ta biết tránh chỗ cứng, chỗ thực ở kẻ địch mà đánh tại chỗ mềm, chỗ hư ở kẻ địch. Nước tùy địa hình cao thấp rồi định được hướng chảy tác chiến căn cứ nơi tình hình ở địch rồi quyết định cách đánh. Dụng binh tác chiến không có hình thế cố định, không có phương thức nhất định. Dựa vô biến đổi của địch mà chiến thắng thì gọi là dụng binh như thần. Ngũ hành tương sinh tương khắc, không có hành nào luôn luôn thắng lợi; các mùa nối tiếp nhau thay đổi, không có mùa nào cố định mãi mãi, tia mặt trời lúc dài lúc ngắn, hình mặt trăng có khi tròn khi khuyết, lúc này lúc khác.