Sê-khốp (1860-1904) là một trong những cây đại thụ của rừng văn học Nga, đã để lại nhiều kịch bản và hơn năm trăm truyện ngắn. Tác phẩm của ông làm hine65 lên toàn cảnh xã hội nước Nga cuối thế kỉ XIX ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề dưới thời Sa Hoàng.

Truyện ngắn "Người trong bao" được ông viết vào năm 1898. Qua nhân vật Bê-li- cốp, tác giả châm biếm và đả kích người trí thức Nga sống tầm thường, hủ lậu, hèn nhát và giáo điều, đê tiện, dung tục; đồng thời chỉ ra lối sống ấy đã để lại nhiều di hại đầu độc tâm hồn người, đầu độc cuộc sống, gây ảnh hưởng và hậu quả nặng nề, dai dẳng trong xã hôi nước Nga. Cái bao mang hàm nghĩa về một kiếp người, một lối sống, một xã hội đen tối, tù túng, nặng nề mà không so thoát được, chết rồi cũng không thoát ra được.

" Qua hình tượng nhân vật người trong bao Bê li cốp, đại thi hào Sê khốp đã lên án và phê phán mạnh mẽ và sâu sắc lối sống hèn nhát, bạc nhược , bảo thủ và ích kỷ của một bộ phận trí thức người Nga cuối thế kỉ XIX. Vấn đề là ở chổ họ chỉ biết sống chui rút trong một khuôn khổ bó hẹp và ngột ngạt mà chính họ đã tạo nên. Hiện nay, "những cái bao" đó vẫn còn hiện diện khắp nơi mà vô số người đã bị nó bó hep tiêu biểu là vào thời phong kiến những người phụ nữ phải chịu chèn ép và áp bứt vời cái bao lễ nghi phong kién thì đến hôm nay học sinh chúng ta với cái bao điểm số.Còn rất nhiều những cái bao trong thực tế mà chúng ta vướng phải. Diều quan trọng là chúng ta phải thức tỉnh và thoát khỏi những cái bao ấy chứ "Không thể sống mãi như thế được!". Chúng ta phải vứt bỏ những cái bao kia và sống thật thoải mái , thật vui vẻ, bao dung ,vị tha và ĐỪNG BAO GIỜ LẬP LẠI CON ĐƯỜNG MÀ BÊ LI CỐP ĐÃ ĐI! "

__________________

3 cấp độ của hình ảnh cái bao:

a; Hình ảnh cái bao qua các vật dụng hằng ngày của Bêlicốp: tác giả liệt kê nhiều chi tiết cho thấy các vật dụng hàng ngày của bêlicốp đều mang tính chất " bao ", đều được bao bọc : ô ể trong bao, chiếc đồng hồ quả quýt để trong bao, con dao nhỏ cũng để trong bao.....

Bản thân hắn cũng được đợt trong cái bao đặc biệt: " áo bành tô ấm cốt bông " cho dù trời không lạnh. Tất cả các vật dụng đều có một thứ vở bọc riêng, tạo ra cái bao cụ thể song rất ấn tượng.

b; Hình ảnh cái bao qua công việc hàng ngày: Nhiệm vụ hằng ngày của Bêlicốp là giảng dạy tứ tiếng Hi Lạp cổ, thứ tiếng mà hắn cho là " thật tuyệt vời, êm tai". Hắn ghê tởm hiện tại nên tìm cách quay về với quá khứ:" ngợi ca quá khứ, ngợi ca những gì không bao giờ có thật". Tất cả những đièu đó cũng tạo ra một loại bao bì đặc biệt vây bọc hăn che chở và bảo vệ hắn.

c; Hình ảnh cái bao thường trực trong tư tưởng ( đoạn này tớ hơi lệch đề thì phải >"

* 3 ý nghĩa của hình tượng cái bao

+ nghĩa đen: là đồ vật để đựng đồ vật của Bêlicốp

+ nghĩa bóng: lối sống trong bao của Bêlicốp, hắn luôn thu mình vào một cái bao đặc biệt đó là cái áo bành tô cổ cao ( luôn dấu bộ mặt mình sau cái cổ áo), đôi giày cao su, mũ hắn dấu đôi mắt mình sau chiếc kính đen, khi đi xe hắn cũng kéo kín mui........ Cái bao còn thể hiện qua cách sinh hoạt của hắn...[như đoạn trên đã phân tích]......

+ nghĩa tượng trưng: Chuyện của nước Nga thế kỉ XIX, chuyện của con người hàng thế kỉ. CHỉ kiểu người trong bao, một kiểu lối sống không chỉ tồn tại ở nước Nga thế kỉ XIX mà còn có ý nghĩa phổ quát rộng hơn đó là cả nước Nga.Cả xã hội Nga thờ đó là một cái bao khổng lồ trói buộc, tù túng, vây hãm con người. Lối sống ấy tính cách ấy còn có ý nghĩa phổ quát toàn nhân loại. Nếu mỗi người cứ để thói quen lối sống đó phát triển trong bản thân mình thì đã tự triệt tiêu ý nghĩa của cuộc đời mình.

Phân tích Người trong bao

________________________________________

I. Tác giả Sê-khốp qua truyện ngắn Người trong bao đã phơi bày lối sống hèn nhát, co cụm, thủ tiêu đấu tranh, tự hạ thấp nhân phẩm và nhân cách con người của một bộ phận trí thức Nga cuối TK XIX, sự trì trệ, thụ động, lối sống co mình được thể hiện qua các nhân vật mà ông miêu tả trong truyện ngắn này là sản phẩm gắn liền với thời kì lịch sử đó. Lối sống đó đã làm hạ thấp giá trị nhân phẩm của con người, biến con người thành một nô lệ tự nguyện, chỉ răm rắp phục tùng mà không hề biết phân biệt đúng sai, thật giả, tạo ra một cơ chế sống giả tạo, máy móc, rập khuôn. Nhà văn cho rằng "không thể sống như thế mãi được". Ông phủ nhận xã hội đương thời và nhiệt tình cổ vũ cho một xã hội mới tốt đẹp hơn. Ông chứng minh một cách thuyết phục về những cái xấu xa đang tồn tại để chỉ cho mọi người thấy trách nhiệm của họ là phải thanh toán những cái xấu xa, lạc hậu ấy.

Truyện ngắn của Sê-khốp có dáng vẻ độc đáo riêng. Đó là hình thức nhỏ, nhưng mang nội dung lớn, không rườm lời nhưng ý thì lại sâu sắc, có sức gợi lớn, nhằm tạo ra khả năng liên tưởng giữa độc giả và văn bản, giữa tác giả và độc giả. Truyện ngắn Người trong bao được sáng tác năm 1898, trong thời gian Sê-khốp đi dưỡng bênh tại thành phố I-an-ta trên bán đảo Crưm thuộc biển Hắc Hải. Trước hết, câu chuyện được kể trong truyện ngắn Người trong bao về nhân vật kì cục Bê-li-cốp là do nhân vật Bu-rơ-kin, một GV và là đồng nghiệp của Bê-li-cốp, kể lại cho bạn anh ta, bác sĩ thú y I-van I-va-nứt.

Trong đoạn trích, nhân vật chủ yếu được tái hiện từ góc nhìn của người kể chuyện, của tác giả và người nghe kể chuyện là Bê-li-cốp. Qua cuộc trò chuyện giữa hai trí thức - một thầy giáo trường làng Bu-rơ-kin và bạn ông ta, bác sĩ thú y I-van I-va-nứt - nhân vật Người trong bao hiện ra. Đó là thầy giáo dạy tiếng Hi Lạp cổ Bê-li-cốp, tác giả dường như chỉ là người ghi chép lại một cách tình cờ câu chuyện nghe được. Song đây là cách kể khách quan.

Bê-li-cốp xuất hiện qua lời kể như là một điển hình cho loại người trong bao, loại người luôn tự tìm cho mình một cách thức bao gói để tự co mình lại vì sợ cuộc sống đang diến ra ồn ã xung quanh. Y sợ và "ghê tởm" hiện tại cho nên hướng về quá khứ, "luôn ngợi ca những gì không có thật". Nghề nghiệp của y là dạy tiếng Hi Lạp cổ, thứ tiếng này cũng là một hình thức bao gói, giúp anh ta ẩn sâu hơn vào quá khứ mà trách đi cái hiện thực đang diễn ra. Chạy trốn hiện tại cũng có nghĩa là từ chối tương lai, từ chối cái sẽ đến hoặc sẽ phải đến. Tìm về quá khứ, kể cả quá khứ không có thật, chính là sự vô trách nhiệm với bản thân, với cuộc đời. Chui vào bao, tự tìm cho mình những cái bao để che chở đã trở thành lối sống của Bê-li-cốp, trở thành "thói quen kì cục" của nhân vật này. Lối sống đó trở thành nỗi ám ảnh triền miên đối với mọi người, vì chẳng ai biết là y muốn gì, cần gì và lại càng không biết phải nói với y thế nào. Y đã khống chế cả trường học, cả thành phố "suốt mười lăm năm trời".

Trong việc khắc hoạ nhân vật, Sê-khốp thường sử dụng nhiều chi tiết tưởng chừng "vặt vãnh", "nhỏ nhoi", "tầm thường" như giày, ô, mũ, bông nhét tai,... Và đặc biệt là hình ảnh "cái bao" .

Có thể phân tích hình ảnh cái bao qua ba cấp độ :

Hình ảnh "cái bao" qua các vận dụng hàng ngày của Bê-li-cốp.

Hình ảnh "cái bao" qua công việc hàng ngày.

Hình ảnh "cái bao" thường trực trong tư tưởng.

Cách kể của tác giả qua đoạn trích tỉ mỉ, chậm rãi thể hiện qua giọng văn mỉa mai, giễu cợt, vừa hài hước vừa ngậm ngùi, chua xót đã tạo ra hiệu quả nghệ thuật lớn, tác động thức tỉnh độc giả mọi thời đại.

II. Để hiểu rõ ý nghĩa người trong bao, đầu tiên ta cần tìm hiểu ý nghĩa của cái bao:

1. Xét về nghĩa đen: Vật dùng để bao gói bảo vệ đồ dùng khỏi những tác nhân có hại

2. Xét về nghĩa bóng: Lối sống tính cách cần phê phán và bài trừ của Bê-li-côp

Tú đó ta có thể rút ra "ý nghĩa hình tượng người trang bao là điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đã và đang tồn tại trong cuộc sống của bộ phận trí thức Nga đương thời, có ý nghĩa phổ quát cao mang tính quy luật".

III. "Người trong bao"- Sêkhốp là một trong những tác phẩm mới được đưa vàp trong chương trình Ngữ văn lớp 11. Bởi đây là một tác phẩm văn học nước ngoài mới được đưa vào trong chương trình nên chúng ta gặp khá nhiều khó khăn trong việc tiếp cận tác phẩm. Trong phạm vi bài viết này, người viết sẽ tìm hiểu nghệ thuật xây dựng nhân vật Bê-li-cốp.

Nhân vật Bê-li-cốp được xây dựng bằng 2 nghệ thuật cơ bản: nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình và nghệ thuật xây dựng nhân vật lưỡng diện.

Trước hết là nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình. Theo từ điển tiếng Việt thì điển hình được hiểu là kiểu mẫu và có khả năng tập trung nhiều tính chất tiêu biểu. Như vậy, một nhân vật điển hình phải là một nhân vật vừa mang những nét chung, khái quát lạ vừa mang những nét riêng, đặc biệt. Bê-li-cốp là kiểu người trong bao: ô trong bao, dao trong bao, suy nghĩ trong bao, khuôn mặt trong bao...Nét riêng của nhân vật này là tính cách trong bao, lối sống trong bao được đẩy đến đỉnh điểm. Như vậy, Bê-li-cóp là nhân vật có khả năng đại diện cho một kiểu người trong bao, một lối sống Mêsian- lối sống tiểu tư sản tầm thường, dung tục đã và đang tồn tại trong xã hội NGA cuối TK XIX-đầu TK XX.

Thứ hai, Bê-li-cốp là nhân vật lưỡng diện(2 mặt). Ở Bê-li-cốp tồn tại cả mặt tích cực và mặt tiêu cực. Mặt tích cực: Bê-li-cốp luôn tuân theo những chỉ thị, thông tư của cấp trên. Như vậy, hắn là một thầy giáo chuẩn mực của nhà trường, một viên chức tận tuỵ với cấp trên và một công dân gương mẫu của nhà nước. Mặt tiêu cực: lối sông trong bao, thu mìnhmột cách thái quá, việc máy móc tuân theo những chỉ thị, thông tư của Bê-li-cốp biến hắn thành một con ốc hèn nhát trong xã hội. KHông chỉ vậy, tính lưỡng diện của nhân vật này còn được thể hiện ở điểm: Bê-li-cốp vừa là nạn nhân, vừa là tội nhân.Bê-li-cóp là tội nhânb vì hắn gieo rắc lối sống ấy vào tất cả mọi người. Mặt khác Bê là nạn nhân, là sản phẩm tất yếu của XH chuyên chế Nga cuôí TK XIX - đầu TK XX.