title:LẬP TRÌNH VỚI HỢP NGỮ

date:28-10-2008

sender:Người Đẹp

source:

type:ppt

LẬP TRÌNH VỚI HỢP NGỮ

Gv: Lê Minh Triết

Quy trình tạo và chạy chương trình

Bộ hợp dịch ASM có hai trình cơ bản là

TASM.EXE (trình hợp dịch)

TLINK.EXE (trình liên kết)

Ngoài ra ta còn cần một chương trình dùng để soạn thảo để tạo chương trình nguồn.

! Ta có thể dùng bộ chương trình BorlandC để soạn thảo chương trình nguồn.

Phần 1:

Các bước tiến hành lập trình

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

Chạy file Install.exe trong thư mục BorlandC (BC)

Nhấn nút Enter để bắt đầu cài đặt

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

3. Chọn lại ổ đĩa chứa các tập tin cài đặt

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

Kiểm tra đường dẫn chứa các tập tin cài đặt

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

4. Sửa lại thư mục cài đặt (nhấn Enter)

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

E:BorlandC sửa lại là C:BC hay C:BorlandC

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

Sau khi sửa xong, nhấn ESC để thoát khỏi màn hình chỉnh sửa đường dẫn.

Chọn Start Installation để bắt đầu cài đặt.

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

Khi cài đặt có 1 vài file bị lỗi, ta nhấn nút C để tiếp tục

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch

Nhấn 1 nút bất kỳ để tiếp tục

- ESC để tắt màn hình.

Chú ý tạo đường dẫn (PATH)

Tạo file đường dẫn Path

Tạo 01 file *.bat trong ổ đĩa C:

(hay ổ đĩa đã cài đặt BorlandC)

Các bước tiến hành lập trình

Chạy cửa sổ Run

Gõ lệnh CMD

CD

Chạy File P.bat

Chạy chương trình soạn thảo BC.EXE

Soạn nội dung chương trình nguồn

Lưu lại File với đuôi *.asm

Thoát khỏi BorlandC

Chạy chương trình hợp dịch TASM.EXE

Chạy trình liên kết TLINK.EXE

Thực thi chương trình.

Ví dụ: Soạn chương trình Hello

Soạn tập tin Hello.asm

Khai báo dữ liệu bắt đầu bằng .Data

Khai báo đoạn mã chương trình bắt đầu bằng .Code

Ví dụ: Dịch chương trình Hello

Gõ lệnh Tasm Hello.asm

Thông báo số lỗi

Ví dụ: Dịch chương trình Hello

Gõ lệnh Tasm Hello.asm

Gõ tiếp lệnh Tlink Hello.obj

Chương trình sẽ tạo ra file Hello.exe

Thông báo số lỗi

TỔ CHỨC THANH GHI

Thanh ghi (register) là nơi lưu dữ liệu bên trong CPU

Tùy theo độ dài 8 hay 16 bit và tùy theo chức năng khi đó thanh ghi được dùng để chứa dữ liệu sẽ thao tác hoặc kết quả các phép tính hoặc các địa chỉ dùng để định vị ô nhớ khi cần thiết.

Có tất cả 14 thanh ghi, mỗi thanh ghi dài 16 bit chia thành năm nhóm

Phần 2:

Nhóm thanh ghi đoạn

Gồm 4 thanh ghi: đoạn mã CS, đoạn dữ liệu DS, đoạn bổ sung ES và đoạn stack SS. Là những thanh ghi chứa địa chỉ segment của các ô nhớ khi cần truy xuất.

Thanh ghi đoạn mã CS (Code Segment): Lưu địa chỉ segment chứa chương trình ngôn ngữ máy.

Thanh ghi đoạn dữ liệu DS (Data Segment): Lưu địa chỉ segment của đoạn chứa dữ liệu trong chương trình.

Thanh ghi đoạn bổ sung ES (Extra Segment): Lưu địa chỉ segment của đoạn dữ liệu bổ sung.

Thanh ghi đoạn Stack SS (Stack Segment): Lưu địa chỉ segment của đoạn stack.

4 thanh ghi này có thể truy xuất dữ liệu trên 4 đoạn khác nhau và 1 chương trình chỉ có thể sử dụng cùng một lúc tối đa 4 đoạn.

CPU 80386 có 2 thanh ghi tương tự như ES là FS và GS.

2. Nhóm thanh ghi đa dụng

(general register)

Gồm bốn thanh ghi AX, BX, CX, DX. Các thanh ghi này có thể xem như một thanh ghi 16 bit hoặc hai thanh ghi mỗi thanh ghi 4 bit:

AX = AH + AL

BX = BH + BL

CX = CH + CL

DX = DH + DL

CPU 80386 có thể kéo dài đến 32 bit tạo thành thanh ghi EAX, EBX, ECX, EDX.

Thanh ghi tích lũy AX (Accumulator register): thường dùng để lưu số nhân, số chia trong các phép toán nhân, chia, các phép tính số học, logic và chuyển dữ liệu.

VD: MUL BH ; AX ← AL*BH

Thanh ghi cơ sở BX (Base register): thường dùng để định vị bộ nhớ.

VD: MOV [BX], AX ; Lấy nội dung thanh ghi AX đưa vào ô nhớ

; có địa chỉ segment là DS và địa chỉ offset BX.

Thanh ghi đếm CX (Count register): dùng để định số lần lặp của vòng lặp.

Thanh ghi dữ liệu DX (Data register): dùng để lưu kết quả củ các phép toán nhân và chia, định địa chỉ cổng trong các lệnh nhập xuất cổng.

VD: MOV AL, 62 ; AL ← 62

MOV DX, 1000 ; DX ← 1000

OUT DX, AL ; Đưa nội dung của AL (tức 62) ra cổng 1000

1. Cú pháp lệnh hợp ngữ

Một chương trình hợp ngữ gồm các Statement (mệnh đề) được viết liên tiếp nhau , mỗi Statement được viết trên 1 dòng. Một Statement có thể là:

1 lệnh (Instruction) : được chuyển thành mã máy.

1 chỉ dẫn (Assembler directive) : không chuyển thành mã máy

Các lệnh gồm 4 trường :

Name Operation Operand(s) Comment

Các trường cách nhau ít nhất 1 khoảng trắng hoặc 1 TAB

Ví dụ: START : MOV CX,5 ; khơỉ tạo thanh ghi CX

Hay một chỉ dẫn của ASM :

Ví dụ: MAIN PROC ; tạo một thủ tục có tên là MAIN

Phần 3:

1.1 Trường Tên

(Name Field)

Trường tên dùng cho nhãn lệnh, tên thủ tục và tên biến. ASM sẽ chuyển tên thành địa chỉ bộ nhớ .

Tên có thể dài từ 1 đến 31 ký tự .

Trong tên chứa các ký tự từ a-z, các số và các ký tự đặc biệt sau: ? ,@ , _ , $ và dấu.

Không được phép có ký tự trống trong phần tên.

Tên không được bắt đầu bằng một số .

ASM không phân biệt giữa ký tự viết thường và viết hoa .

Các ví dụ về tên hợp lệ và không hợp lệ trong ASM.

Tên hợp lệ Tên không hợp lệ

COUNTER1 TWO WORDS

@CHARACTER 2ABC

SUM_OF_DIGITS A45.28

DONE? YOU&ME

.TEST ADD-REPEAT

1.2 Trường toán tử

( operation field)

Đối với 1 lệnh trường toán tử chưá ký hiệu (Symbol) của phép toán (Operation code = OPCODE). ASM sẽ chuyển ký hiệu phép toán thành mã máy .

Thông thường ký hiệu mã phép toán mô tả chức năng của phép toán. Ví dụ: ADD, SUB, INC, DEC, INT...

Đối với chỉ dẫn của ASM, trường toán tử chưá một opcode giả (pseudo operation code = pseudo-op). ASM không chuyển pseudo-op thành mã máy mà hướng dẫn ASM thực hiện một việc gì đó ví dụ tạo ra một thủ tục, định nghĩa các biến ...

1.3 Trường các toán hạng

(Operand(s) field)

Trong 1 lệnh, trường toán hạng chỉ ra các số liệu tham gia trong lệnh đó.

1 lệnh có thể không có toán hạng , có 1 hoặc 2 toán hạng .

Ví dụ: NOP ; không có toán hạng

INC AX ; 1 toán hạng

ADD WORD1,2 ; 2 toán hạng,

;cộng 2 với nội dung của từ nhớ WORD1

Trong các lệnh 2 toán hạng toán hạng đầu là toán hạng đích (destination operand). Toán hạng đích thường là thanh ghi hoặc vị trí nhớ dùng để lưu trữ kết quả. Toán hạng thứ hai là toán hạng nguồn. Toán hạng nguồn thường không bị thay đổi sau khi thực hiện lệnh .

Đối với một chỉ dẫn của ASM, trường toán hạng chứa một hoặc nhiều thông tin mà ASM dùng để thực thi chỉ dẫn .

1.4 Trường chú thích

(Comment field)

Trường chú thích là một tuỳ chọn trong ngôn ngữ ASM. Lập trình viên dùng trường chú thích để thuyết minh về câu lệnh. Điều này là cần thiết vì ngôn ngữ ASM là ngôn ngữ cấp thấp (low level) vì vậy sẽ rất khó hiểu chương trình nếu nó không được chú thích một cách đầy đủ và rõ ràng. Tuy nhiên không nên có chú thích đối với mọi dòng của chương trình, kể cả những lệnh mà ý nghĩa của nó đã rất rõ ràng.

2. Các kiểu số liệu trong

chương trình hợp ngữ

CPU chỉ làm việc với các số nhị phân. Vì vậy ASM phải chuyển tất cả các loại số liệu thành số nhị phân.

Trong một chương trình hợp ngữ cho phép biểu diễn số liệu dưới dạng nhị phân, thập phân hoặc thập lục phân.

2.1 Các số

1 số nhị phân là 1 dãy các bit 0, 1 và kết thúc bằng b hoặc B

1 số thập phân là 1 dãy các chữ số thập phân và kết thúc bởi d hoặc D (có thể không cần)

1 số hex phải bắt đầu bởi 1 chữ số thập phân và phải kết thúc bởi h hoặc H.

Ví dụ các biểu diễn số hợp lệ và không hợp lệ trong ASM :

Số Loại

10111 thập phân

10111b nhị phân

-2183D thập phân

1B4DH hex

1B4D số hex không hợp lệ

FFFFH số hex không hợp lệ

0FFFFH số hex

2.2 Các ký tự

Ký tự và một chuỗi các ký tự phải được đóng giữa hai dấu ngoặc đơn hoặc hai dấu ngoặc kép.

Ví dụ: 'A' và "HELLO".

Các ký tự đều được chuyển thành mã ASCII.

Do đó trong một chương trình ASM xem khai báo 'A' hay 41h (mã ASCII của A)

là giống nhau

3. Các biến (Variables)

Trong ASM biến đóng vai trò như trong ngôn ngữ cấp cao. Mỗi biến có một loại dữ liệu và nó được gán một địa chỉ bộ nhớ sau khi dịch chương trình. Bảng sau đây liệt kê các toán tử giả dùng để định nghĩa các kiểu số liệu.

PSEUDO-OP STANDS FOR

DB define byte

DW define word (doublebyte)

DD define doubeword (2 từ liên tiếp)

DQ define quadword (4 từ liên tiếp )

DT define tenbytes (10 bytes liên tiếp)

3.1. Kiểu byte

Để định nghĩa biến kiểu byte cú pháp như sau:

NAME DB initial_value

Ví dụ : ALPHA DB 4

- Chỉ dẫn này sẽ gán tên ALPHA cho một byte nhớ trong bộ nhớ mà giá trị ban đầu của nó là 4.

- Nếu giá trị của byte là không xác định thì đặt dấu chấm hỏi ( ?) vào giá trị ban đầu.

Ví dụ : BYT DB ?

Đối với biến kiểu byte vùng giá trị nó lưu trữ được là từ -128 đến 127 đối với số có dấu và 0 đến 255 đối với số không dấu .

3.2. Kiểu word

Định nghĩa một biến kiểu Word như sau:

NAME DW initial_value

Ví dụ : WRD DW -2

Có thể dùng dấu ? để thay thế cho biến từ có giá trị không xác định. Vùng giá trị của biến từ là -32768 đến 32767 đối với số có dấu và 0 đến 56535 đối với số không dấu .

3.3 Mảng (arrays)

Mảng là một loạt các byte nhớ hoặc word nhớ liên tiếp nhau. Ví dụ để định nghĩa 1 mảng 3 byte là B_ARRAY,

giá trị ban đầu là 10h, 20h và 30h ta có thể viết :

B_ARRAY DB 10h,20h,30h

B_ARRAY là tên được gán cho byte đầu tiên

B_ARRAY+1 là tên của byte thứ hai

B_ARRAY+2 là tên của byte thứ ba

Nếu ASM gán địa chỉ offset là 0200h cho mảng B_ARRAY thì nội dung bộ nhớ sẽ như sau :

SYMBOL ADDRESS CONTENTS

B_ARRAY 200h 10h

B_ARRAY+1 201h 20h

B_ARRAY+2 202h 30h

Chỉ dẫn sau đây sẽ định nghĩa một mảng 4 phần tử có tên là W_ARRAY:

W_ARRAY DW 1000,40,29887,329

Giả sử mảng bắt đầu tại 0300h, bộ nhớ như sau:

SYMBOL ADDRESS CONTENTS

W_ARRAY 300h 1000d

W_ARRAY+2 302h 40d

W_ARRAY+4 304h 29887d

W_ARRAY+6 306h 329d

Byte thấp và byte cao của một word

Đôi khi chúng ta cần truy xuất tới byte thấp và byte cao của một biến Word.

Giả sử chúng ta định nghĩa :

WORD1 DW 1234h

Byte thấp của WORD1 chứa 34h

Còn byte cao của WORD1 chứa 12h

Ký hiệu địa chỉ của byte thấp là WORD1

Còn ký hiệu địa chỉ của byte cao là WORD1+1 .

Chuỗi các ký tự ( character strings)

Một mảng các mã ASCII có thể được định nghĩa bằng một chuỗi các ký tự .

Ví dụ : LETTERS DW 41h,42h,43h

tương đương với

LETTERS DW 'ABC '

Bên trong một chuỗi , ASM sẽ phân biệt chữ hoa và chữ thường . Vì vậy chuỗi 'abc' sẽ được chuyển thành 3 bytes : 61h, 62h và 63h.

Ta cũng có thể tổ hợp các ký tự và các số trong một định nghĩa.

Ví dụ : MSG DB 'HELLO', 0AH, 0DH, '$'

tương đương với

MSG DB 48H,45H,4CH,4Ch,4FH,0AH,0DH,24H

3.4 Các hằng ( constants)

Trong một chương trình các hằng có thể được đặt tên nhờ chỉ dẫn EQU (equates). Cú pháp của EQU là :

NAME EQU constant

Ví dụ : LF EQU 0AH

sau khi có khai báo trên thì LF được dùng thay cho 0Ah trong chương trình. Vì vậy ASM sẽ chuyễn các lệnh :

MOV DL,0Ah

và MOV DL,LF

thành cùng một mã máy.

Cũng có thể dùng EQU để định nghĩa một chuỗi

Ví dụ: PROMPT EQU 'TYPE YOUR NAME '

Sau khi có khai báo này, thay cho

MSG DB 'TYPE YOUR NAME '

chúng ta có thể viết

MSG DB PROMPT

3.5. Các lệnh cơ bản

CPU 8086 có rất nhiều lệnh, trong chương này, chúng ta sẽ xem xét 7 lệnh đơn giản của 8086 mà chúng thường được dùng với các thao tác di chuyển số liệu và thực hiện các phép toán số học.

Trong phần sau đây, WORD1 và WORD2 là các biến kiểu word, BYTE1 và BYTE2 là các biến kiểu byte .

3.5.1 Lệnh MOV và XCHG

Lệnh MOV dùng để chuyển số liệu giữa các thanh ghi, giữa 1 thanh ghi và 1 vị trí nhớ hoặc để di chuyển trực tiếp một số đến một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.

Cú pháp của lệnh MOV là :

MOV Destination , Source

Ví dụ : MOV AX,WORD1

; lấy nội dung của WORD1 đưa vào thanh ghi AX

MOV AX,BX

; AX lấy nội dung của BX, BX không thay đổi

MOV AH,'A'

; AX lấy giá trị 41h

! Chú ý lệnh MOV

Lệnh Mov không làm ảnh hưởng thanh ghi cờ hiệu

Không thể chuyển dữ liệu trực tiếp giữa 2 toán hạng mà phải dùng 1 thanh ghi trung gian

Ví dụ: Chuyển dữ liệu 16bit từ Var1 vào Var2

Mov AX,Var1

Mov Var2,AX

Không thể chuyển trực tiếp 1 hằng vào 1 thanh ghi đoạn, muốn chuyển ta phải dùng 1 thanh ghi trung gian

Ví dụ: Muốn chuyển giá trị B800h vào thanh ghi DS

Mov AX,0B800h

Mov DS,AX

Không thề chuyển trực tiếp giữa hai thanh ghi đoạn

Lệnh XCHG

Lệnh XCHG ( Exchange) dùng để trao đổi nội dung của 2 thanh ghi hoặc của một thanh ghi và một ô nhớ.

Ví dụ : XCHG AH,BL

XCHG AX,WORD1

; trao đổi nội dung của thanh ghi AX và từ nhớ WORD1.

Không thể dùng lệnh này với các thanh ghi đoạn

3.5.2 Lệnh ADD, SUB, INC, DEC

Lệnh ADD và SUB được dùng để cộng và trừ nội dung của 2 thanh ghi, của một thanh ghi và một vị trí nhớ, hoặc cộng (trừ) một số với một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.

Cú pháp:

ADD Destination , Source

SUB Destination , Source

Ví dụ :

ADD WORD1, AX

ADD BL , 5

SUB AX,DX ; AX=AX-DX

Không thể cộng trực tiếp thanh ghi đoạn

Lệnh ADD, SUB

Không được phép cộng hoặc trừ trực tiếp giữa 2 vị trí nhớ.

Để giải quyết vấn đề này người ta phải di chuyển byte (word) nhớ đến một thanh ghi sau đó mới cộng hoặc trừ thanh ghi này với một byte (word) nhớ khác.

Ví dụ:

MOV AL, BYTE2

ADD BYTE1, AL

Lệnh INC, DEC

Lệnh INC (incremrent) để cộng 1 vào nội dung thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.

Lệnh DEC (decrement) để giảm bớt 1 khỏi một thanh ghi hoặc 1 vị trí nhớ.

Cú pháp:

INC Destination

DEC Destination

Ví dụ :

INC WORD1

INC AX

DEC BL

3.5.3 Lệnh NEG ( negative)

Lệnh NEG để đổi dấu của một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.

Cú pháp :

NEG destination

Công dụng để thực hiện phép trừ 1 hằng với 1 toán hạng (hằng không thể đứng trước). Ví dụ:

SUB 100,AL ; ASM không cho phép nên ta viết lại như sau:

SUB AL,100

NEG AL

3.6 Chuyển ngôn ngữ cấp cao

thành ngôn ngữ ASM

Giả sử A, B là 2 biến word. Anh/chị chuyển các mệnh đề sau ra ngôn ngữ ASM.

1.6.1 Mệnh đề B=A

MOV AX,A ; đưa A vào AX

MOV B,AX ; đưa AX vào B

1.6.2 Mệnh đề A=5-A

MOV AX,5 ; đưa 5 vào AX

SUB AX,A ; AX=5-A

MOV A,AX ; A=5-A

cách khác : NEG A ;A=-A

ADD A,5 ;A=5-A

1.6.3 Mệnh đề A=B-2*A

MOV AX,B ;Ax=B

SUB AX,A ;AX=B-A

SUB AX,A ;AX=B-2*A

MOV A,AX ;A=B-2*A

3.7 Cấu trúc của một

chương trình hợp ngữ

Một chương trình ngôn ngữ máy bao gồm:

mã (code)

số liệu (data)

ngăn xếp (stack).

Mỗi một phần chiếm một đoạn bộ nhớ. Mỗi một đoạn chương trình là được chuyển thành một đoạn bộ nhớ bởi ASM.

3.7.1 Các kiểu bộ nhớ

(memory models)

Độ lớn của mã và số liệu trong một chương trình được quy định bởi chỉ dẫn MODEL nhằm xác định kiểu bộ nhớ dùng với chương trình.

Cú pháp của chỉ dẫn MODEL như sau :

.MODEL memory_model

Bảng sau cho thấy các kiểu bộ nhớ :

3.7.2 Đoạn số liệu

Đoạn số liệu của chương trình chưá các khai báo biến, khai báo hằng...Để bắt đầu đoạn số liệu chúng ta dùng chỉ dẫn DATA với cú pháp như sau :

.DATA

;khai báo tên các biến , hằng và mảng

Ví dụ :

.DATA

WORD1 DW 2 ; gán 2 vào word1

WORD2 DW 5

MSG DB 'THIS IS A MESSAGE '

MASK EQU 10010010B ; hằng

3.7.3 Đoạn ngăn xếp

Mục đích của việc khai báo đoạn ngăn xếp là dành một vùng nhớ (vùng stack) để lưu trữ cho stack.

Cú pháp:

.STACK size

nếu không khai báo size thì 1KB được dành cho vùng stack.

.STACK 100h

;dành 256 bytes (=100h) cho vùng stack

3.7.4 Đoạn mã

Bắt đầu đoạn mã chưá các lệnh của chương trình:

.CODE

Bên trong đoạn mã các lệnh thường được tổ chức thành thủ tục (procedure), có cấu trúc như sau:

name PROC

;thân của thủ tục

name ENDP

Cấu trúc của 1 chương trình, phần CODE là thủ tục có tên MAIN:

.MODEL SMALL

.STACK 100h

.DATA

.CODE ; định nghĩa số liệu tại đây

MAIN PROC

;thân của thủ tục MAIN

MAIN ENDP

; các thủ tục khác nếu có

END MAIN

3.8 Các lệnh vào ra

Lệnh INT (interrupt)

Để gọi các chương trình con của BIOS và DOS có thể dùng lệnh INT với cú pháp như sau :

INT interrupt_number

ở đây interrupt_number là một số mà nó chỉ định một routine.

Ví dụ: INT 16h

; gọi routine thực hiện việc nhập số liệu từ Keyboard.

3.8.1 Lệnh INT 21h

INT 21h dùng để gọi một số lớn các các hàm (function) của DOS. Tuỳ theo giá trị mà chúng ta đặt vào thanh ghi AH, INT 21h sẽ gọi chạy một routine tương ứng .

Trong phần này ta sẽ quan tâm đến 2 hàm:

FUNCTION NUMBER ROUTINE

1 Nhập từ bàn phím một ký tự

2 Xuất ra màn hình 1 ký tự

FUCNTION 1 :

Nhập từ bàn phím một ký tự

Input : AH=1

Output: AL= mã ASCII của ký tự vừa nhập

AL=0 nếu không nhấn phím

Để gọi routine này thực hiện các lệnh sau:

MOV AH,1 ; input key function

INT 21h ; AL chứa mã ASCII của ký tự vừa nhập và hiển thị ra màn hình

FUNCTION 2 :

Xuất ra màn hình 1 ký tự

Input : AH=2

DL= mã ASCII của ký tự cần xuất

Output: AL= mã ASCII của ký tự cần xuất

Ví dụ: MOV AH,2

MOV DL,'?' ; ký tự '?'

INT 21H ; hiển thị ký tự '?'

Nếu DL chưá ký tự điều khiển thì khi gọi INT 21h, ký tự điều khiển sẽ được thực hiện. Các ký tự điều khiển thường dùng xem phụ lục A/223

ASCII code (Hex) FUNCTION

7 beep

8 b.space - nhập b.phím 1 ký tự 0 h.thị

9 tab - xuất một chuỗi ký tự ra mhình

A line feed - nhập chuỗi từ bàn phím

D carriage return (Enter)

3.9 Chương trình ví dụ: chương trình đọc một ký tự từ bàn phím và in nó trên đầu dòng mới

.MODEL SMALL

.STACK 100H

.CODE

MAIN PROC

; display dấu nhắc

MOV AH,2

MOV DL,'?'

INT 21H

; nhập 1 ký tự

MOV AH,1 ; hàm đọc ký tự

INT 21H ; ký tự được đưa vào AL

MOV BL,AL ; cất ký tự trong BL

; nhảy đến dòng mới

MOV AH,2 ; hàm xuất 1 ký tự

MOV DL,0DH ; ký tự carriage return

INT 21H ; thực hiện c.r.

MOV DL,0AH ; ký tự line feed

INT 21H ; thực hiện line feed

; xuất ký tự

MOV DL,BL ; đưa ký tự vào DL

INT 21H ; xuất ký tự

; trở về DOS

MOV AH,4CH ; hàm thoát về DOS

INT 21H ; exit to DOS

MAIN ENDP

END MAIN

3.10 Xuất một chuỗi ký tự

Trong chương trình trên đây ta đã dùng INT 21H hàm 2 và 4 để đọc và xuất một ký tự.

Hàm 9 ngắt 21H có thể dùng để xuất một chuỗi ký tự.

Input : DX=địa chỉ của chuỗi

Chuỗi kết thúc bằng dấ '$'

Ký tự $ ở cuối chuỗi sẽ không được in lên màn hình. Nếu chuỗi có chứa ký tự điều khiển thì chức năng tương ứng sẽ thực hiện.

Chương trình in lên màn hình chuỗi "HELLO!". Chuỗi HELLO được định nghĩa như sau:

MSG DB 'HELLO!$'

Lệnh LEA (Load Effective Address) nạp địa chỉ

LEA destnation , source

Ngắt 21h, hàm số 9 sẽ xuất một chuỗi ký tự ra màn hình với điều kiện địa chỉ của biến chuỗi phải ở trên DX . Có thể thực hiện điều này bởi lệnh :

LEA DX,MSG

; đưa địa chỉ offset của biến MSG vào DX

PRINT STRING PROGRAM

.MODEL SMALL

.STACK 100H

.DATA

MSG DB 'HELLO!$'

.CODE

MAIN PROC

; initialize DS

MOV AX,@DATA

MOV DS,AX

; display message

LEA DX,MSG

MOV AH,9

INT 21H

; return to DOS

MOV AH,4CH

INT 21H

MAIN ENDP

END MAIN

CASE COVERT PROGRAM

.MODEL SMALL

.STACK 100H

.DATA

CR EQU 0DH

LF EQU 0AH

MSG1 DB 'ENTER A LOWER CASE LETTER:$'

MSG2 DB 0DH,0AH,'IN UPPER CASE IT IS :'

CHAR DB ?,'$' ; định nghĩa biến CHAR có giá trị ban đầu chưa xác định

.CODE

MAIN PROC

; INITIALIZE DS

MOV AX,@DATA

MOV DS,AX

;PRINT PROMPT USER

LEA DX,MSG1 ; lấy thông điệp số 1

MOV AH,9

INT 21H ; xuất nó ra màn hình

;nhập vào một ký tự thường và đổi nó thành ký tự hoa

MOV AH,1 ; nhập vào 1 ký tự

INT 21H ; cất nó trong AL

SUB AL,20H ; đổi thành chữ hoa và cất nó trong AL

MOV CHAR, AL ; cất ký tự trong biến CHAR

; xuất ký tự trên dòng tiếp theo

LEA DX, MSG2 ; lấy thông điệp thứ 2

MOV AH,9

INT 21H ; xuất chuỗi 2, vì MSG2 0 kết thúc bởi ký tự $ nên tiếp tục xuất ký tự có trong biến CHAR

;dos exit

MOV AH,4CH

INT 21H ; dos exit

MAIN ENDP

END MAIN

Yêu cầu nhập 1 ký tự, sau đó thay đổi ký tự đã nhập thành ký tự đi liền trước theo thứ tự ASCII và in ra màn hình

3.1 Ví dụ về lệnh nhảy

Để hình dung được lệnh nhảy làm việc như thế nào chúng ta hãy viết chương trình in ra toàn bộ tập các ký tự IBM .

.MODEL SMALL

.STACK 100H

.CODE

MAIN PROC

MOV AH,2 ; hàm xuất ký tự

MOV CX,256 ; số ký tự cần xuất

MOV DL,0 ; DL giữ mã ASCII của ký tự NUL

PRINT_LOOP :

INT 21H ;display character

INC DL

DEC CX

JNZ PRINT_LOOP ;nhảy đến print_loop nếu CX# 0

;DOS EXIT

MOV AH,4CH

INT 21H

MAIN ENDP

END MAIN

Nhảy có dấu

SYMBOL DESCRITION CONDITION FOR JUMPS

JG/JNLE jump if greater than ZF=0 and SF=OF

jump if not less than or equal to

JGE/JNL jump if greater than or equal to SF=OF

jupm if not less or equal to

JL/JNGE jump if less than

jump if not greater or equal SF<>OF

JLE/JNG jump if less than or equal ZF=1 or SF<>OF jump if not greater

Lệnh CMP ( Compare)

Các lệnh nhảy thường lấy kết qủa của lệnh Compare như là điều kiện. Cú pháp của lệnh CMP là :

CMP destination, source

Lệnh này so sánh toán hạng nguồn và toán hạng đích bằng cách tính hiệu Dest - Src. Kết qủa không được cất giữ . Lệnh CMP giống như lệnh SUB, chỉ khác: lệnh CMP toán hạng đích không thay đổi.

Hiển thị câu hỏi "Is if after 12 noon (Y/N)? và chờ ta bấm một phím,

nếu ta bấm y hay Y thông báo "Good afternoon!",

còn bấm n hay N (hay bất kỳ phím) thông báo "Good morning!"

.MODEL SMALL

.STACK 100h

.DATA

TimePrompt DB 'Is it after 12 noon (Y/N)?$

GoodMorningMsg LABEL BYTE

DB 0Dh,0Ah, 'Good morning!',0Dh,0Ah,'$'

GoodAfternoonMsg LABEL BYTE

DB 0Dh,0Ah, 'Good afternoon!',0Dh,0Ah,'$'

.CODE

Begin:

MOV AX, @DATA

MOV DS, AX

LEA DX,TimePrompt

MOV AH, 09h

INT 21h

MOV AH, 01h ;Nhập một ký tự chứa vào AL

INT 21h

CMP AL, 'y' ; Ký tự đã gõ là y?

JZ IsAfternoon ; Đúng, nhảy tới IsAfternoon

CMP AL, 'Y' ;Ký tự gõ là Y?

JNZ IsMorning ;Không nhảy tới IsMorning

IsAfternoon:

;Không gõ y hay Y

LEA DX,GoodAfternoonMsg

JMP DisplayGreeting

IsMorning:

LEA DX,GoodMorningMsg

DisplayGreenting:

MOV AH, 09h

INT 21h

MOV AX,4C00h

INT 21h

END Begin

Diễn dịch lệnh nhảy có điều kiện

Ví dụ trên đây về lệnh CMP cho phép lệnh nhảy sau nó chuyển điều khiển đến nhãn BELOW các lệnh

CMP AX,BX

JG BELOW

có nghĩa là nếu AX>BX thì nhảy đến nhãn BELOW

Mặc dù lệnh CMP được thiết kế cho các lệnh nhảy. Nhưng lệnh nhảy có thể đứng trước 1 lệnh khác, chẳng hạn :

DEC AX

JL THERE

có nghĩa là nếu AX trong diễn dịch có dấu < 0 thì điều khiển được chuyển cho THERE

3.11 Lệnh JMP

Lệnh JMP ( jump) là lệnh nhảy không điều kiện.

Cú pháp:

JMP destination

Trong đó destination là một nhãn ở trong cùng 1 đọan với lệnh JMP.

Lệnh JMP dùng để khắc phục hạn chế của các lệnh nhảy có điều kiện (không quá 126 bytes kể từ vị trí của lệnh nhảy có điều kiện)

Ví dụ chúng ta có đoạn chương trình sau :

TOP:

; thân vòng lặp

DEC CX

JNZ TOP ; nếu CX>0 tiếp tục lặp

MOV AX,BX

giả sử thân vòng lặp chứa nhiều lệnh mà nó vượt khỏi 126 bytes trước lệnh JNZ TOP . Có thể giải quyết tình trạng này bằng các lệnh sau :

TOP:

; thân vòng lặp

DEC CX

JNZ BOTTOM ; nếu CX>0 tiếp tục lặp

JMP EXIT

BOTTOM:

JMP TOP

EXIT:

MOV AX,BX

3.12 Cấu trúc rẽ nhánh

Trong ngôn ngữ cấp cao cấu trúc rẽ nhánh cho phép một chương trình rẽ nhánh đến những đoạn khác nhau tuỳ thuộc vào các điều kiện . Trong phần này chúng ta sẽ xem xét 3 cấu trúc

a. IF-THEN

b. IF_THEN_ELSE

c. CASE

a. IF-THEN

Cấu trúc IF-THEN có thể diễn đạt như sau :

IF condition is true

THEN

execute true branch statements

END IF

Ví dụ : Thay thế giá trị trên AX bằng giá trị tuyết đối của nó

IF AX<0

THEN

replace AX by -AX

END-IF

Có thể mã hoá như sau :

; if AX<0

CMP AX,0

JNL END_IF ; no, exit

;then

NEG AX ; yes, đổi dấu

END_IF :

b. IF_THEN_ELSE

IF condition is true

THEN

execute true branch statements

ELSE

execute false branch statements

END_IF

Ví dụ : giả sử AL và BL chứa ASCII code của 1 ký tự. Hãy xuất ra màn hình ký tự trước (theo thứ tự ký tự ). Thuật toán

IF AL<= BL

THEN

display AL

ELSE

display character in BL

END_IF

Có thể mã hoá như sau :

MOV AH,2

; chuẩn bị xuất ký tự

;if AL<=BL

CMP AL,BL ;AL<=BL?

JNBE ELSE_

; nếu không nhỏ hơn hay = BL

;then

MOV DL,AL

JMP DISPLAY

ELSE_:

MOV DL,BL

DISPLAY:

INT 21H

END_IF :

c. CASE

Case là một cấu trúc rẽ nhánh nhiều hướng. Cấu trúc của CASE như sau :

CASE expression

value_1 : Statements_1

value_2 : Statements_2

...

value_n : Statements_n

Ví dụ : Nếu AX < 0 thì đặt -1 vào BX

Nếu AX = 0 thì đặt 0 vào BX

Nếu AX > 0 thì đặt 1 vào BX

Thuật toán :

CASE AX

< 0 put -1 in BX

= 0 put 0 in BX

> 0 put 1 in BX

Có thể mã hoá như sau :

; case AX

CMP AX,0 ;test AX

JL NEGATIVE ;AX<0

JE ZERO ;AX=0

JG positive ;AX>0

NEGATIVE:

MOV BX,-1

JMP END_CASE

ZERO:

MOV BX,0

JMP END_CASE

POSITIVE:

MOV BX,1

JMP END_CASE

END_CASE :

Rẽ nhánh với tổ hợp các điều kiện

Đôi khi tình trạng rẽ nhánh trong các lệnh IF ,CASE cần một tổ hợp các điều kiện dưới dạng :

Condition_1 AND Condition_2

Condition_1 OR Condition_2

Ví dụ về điều kiện AND :

Đọc 1 ký tự và nếu là ký tự hoa thì in ra MH.

Thuật toán :

Read a character ( into AL)

IF ( 'A'<= character ) AND ( charater <= 'Z')

THEN

display character

END_IF

Ví dụ về điều kiện AND :

Đọc 1 ký tự và nếu là ký tự hoa thì in ra MH.

; read a character

MOV AH,2

INT 21H ; character in AL

; IF ( 'A'<= character ) AND ( charater <= 'Z')

CMP AL,'A' ; char >='A'?

JNGE END_IF ;no, exit

CMP AL,'Z' ; char <='Z'?

JNLE END_IF ; no exit

; then display it

MOV DL,AL

MOV AH,2

INT 21H

END_IF :

Ví dụ về điều kiện OR : Đọc một ký tự , nếu ký tự đó là 'Y' hoặc 'y' thì in nó lên màn hình , ngược lại thì kết thúc chương trình .

Thuật toán

Read a charcter ( into AL)

IF ( chr ='Y') OR ( chr='y')

THEN

dispplay it

ELSE

terminate the program

END_IF

Code

;read a character

MOV AH,2

INT 21H

; character in AL

;IF ( chr ='y' ) OR ( chr = 'Y')

CMP AL,'y' ; chr ='y'?

JE THEN ;=, in Chr

CMP AL,'Y' ; chr ='Y'?

JE THEN ;=, in Chr

JMP ELSE_ ;<> , terminate

THEN :

MOV DL,AL

MOV AH,2

INT 21H

JMP END_IF

ELSE_:

MOV AH,4CH

INT 21h

END_IF :

3.13 Cấu trúc lặp

Một vòng lặp gồm nhiều lệnh được lặp lại, số lần lặp phụ thuộc điều kiện.

a. Vòng FOR

b. Vòng WHILE

c. Vòng REPEAT

a. Vòng FOR

Lệnh LOOP có thể dùng để thực hiện vòng FOR.

Cú pháp :

LOOP destination_label

Số đếm cho vòng lặp là thanh ghi CX mà ban đầu nó được gán 1 giá trị nào đó . Khi lệnh LOOP được thực hiện CX sẽ tự động giảm đi 1. Nếu CX chưa bằng 0 thì vòng lặp được thực hiện tiếp tục. Nếu CX=0 lệnh sau lệnh LOOP được thực hiện

Dùng lệnh LOOP , vòng FOR có thể thực hiện như sau :

; gán cho cho CX số lần lặp

TOP:

; thân của vòng lặp

LOOP TOP

Ví dụ : Dùng vòng lặp in ra 1 hàng 80 dấu '*'

MOV CX,80 ; CX chưá số lần lặp

MOV AH,2 ; hàm xuất ký tự

MOV DL,'*' ;DL chưá ký tự '*'

TOP:

INT 21h ; in dấu '*'

LOOP TOP ; lặp 80 lần

Lưu ý rằng vòng FOR cũng như lệnh LOOP thực hiện ít nhất là 1 lần. Do đo nếu ban đầu CX=0 thì vòng lặp sẽ thực hiện lặp đến 65535 lần. Để tránh tình trạng này, lệnh JCXZ (Jump if CX is zero) phải được dùng trước vòng lặp.

Lệnh JXCZ có cú pháp như sau :

JCXZ destination_label

Nếu CX=0 điều khiển được chuyển cho destination_label. Các lệnh sau đây sẽ đảm bảo vòng lặp không thực hiện nếu CX=0

JCXZ SKIP

TOP :

; thân vòng lặp

LOOP TOP

SKIP :

b. Vòng WHILE

Vòng WHILE phụ thuộc vào 1 điều kiện. Nếu điều kiện đúng thì thực hiện vòng WHILE. Vì vậy nếu điều kiện sai thì vòng WHILE không thực hiện gì cả .

Ví dụ : Viết đoạn mã đếm số ký tự được nhập vào trên cùng một hàng .

MOV DX,0 ; DX để đếm số ký tự

MOV AH,1 ;hàm đọc 1 ký tự

INT 21h ; đọc ký tự vào AL

WHILE_:

CMP AL,0DH ; có phải là ký tự CR?

JE END_WHILE ; đúng , thoát

INC DX ;tăng DX lên 1

INT 21h ; đọc ký tự

JMP WHILE_ ; lặp

END_WHILE :

c. Vòng REPEAT

Cấu trúc REPEAT: repeat statements

until condition

Trong cấu trúc repeat mệnh đề được thi hành đồng thời điều kiện được kiểm tra. Nếu điều kiện đúng thì vòng lặp kết thúc.

Ví dụ : Viết đoạn mã đọc vào các ký tự cho đến khi gặp ký tự trống .

MOV AH,1 ; đọc ký tự

REPEAT:

INT 21h ; ký tự trên AL

;until

CMP AL,' ' ; AL=' '?

JNE REPEAT

Lưu ý: REPEAT tiến hành ít nhất 1 lần, trong khi đó WHILE có thể không tiến hành lần nào nếu từ đầu điều kiện bị sai.

3.14 Lập trình với cấu trúc cấp cao

Bài toán : Viết chương trình nhắc người dùng gõ vào một dòng văn bản. Trên 2 dòng tiếp theo in ra ký tự viết hoa đầu tiên và ký tự viết hoa cuối cùng theo thứ tự alphabetical. Nếu người dùng gõ vào một ký tự thường, máy sẽ thông báo 'No capitals'

Kết qủa chạy chương trình sẽ như sau :

Type a line of text :

TRUONG DAI HOC SU PHAM

First capital = A

Last capital = U

Để giải bài toán này ta dùng kỹ thuật lập trình TOP-DOWN, nghĩa là chia nhỏ bài toán thành nhiều bài toán con. Có thể chia bài toán thành 3 bài toán con như sau :

1. Xuất 1 chuỗi ký tự ( lời nhắc)

2. Đọc và xử lý 1 dòng văn bản

3. In kết qủa

Bước 1: Hiện dấu nhắc .

Bước này có thể mã hoá như sau :

MOV AH,9 ; hàm xuất chuỗi

LEA DX,PRMOPT ;lấy địa chỉ chuỗi vào DX

INT 21H ; xuất chuỗi

Dấu nhắc có thể mã hoá như sau trong đoạn số liệu .

PROMPT DB 'Type a line of text:',0DH,0AH,'$'

Bước 2 : Đọc và xử lý một dòng văn bản

Đọc các ký tự từ bàn phím , tìm ra ký tự đầu và ký tự cuối , nhắc nhở người dùng nếu ký tự gõ vào không phải là ký tự hoa.

Có thể biễu diễn bước này bởi thuật toán sau :

Read a character

WHILE character is not a carrige return DO

IF character is a capital (*)

THEN

IF character precedes first capital

Then

first capital= character

End_if

IF character follows last character

Then

last character = character

End_if

END_IF

Read a character

END_WHILE

Trong đó dòng (*) có nghĩa là điều kiện để ký tự là hoa là điều kiện AND

IF ( 'A'<= character ) AND ( character <= 'Z')

MOV AH,1 ; đọc ký tự

INT 21H ; ký tự trên AL

WHILE :

;trong khi ký tự gõ vào không phải là CR thì thực hiện

CMP AL,0DH ; CR?

JE END_WHILE ;yes, thoát

; nếu ký tự là hoa

CMP AL,'A' ; char >='A'?

JNGE END_IF

;không phải ký tự hoa thì nhảy đến END_IF

CMP AL,'Z' ; char <= 'Z'?

JNLE END_IF

; không phải ký tự hoa thì nhảy đến END_IF

; thì

; nếu ký tự nằm trước biến FIRST (giá trị ban đầu là'[' : ký tự sau Z )

CMP AL,FISRT ; char

JNL CHECK_LAST; >=

; thì ký tự viết hoa đầu tiên = ký tự

MOV FIRST,AL ;FIRST=chr.

;end_if

CHECK_LAST:

; nếu ký tự là sau biến LAST ( giá trị ban đầu là '@': ký tự trước A)

CMP AL,LAST ; char > LAST ?

JNG END_IF ; <=

;thì ký tự cuối cùng = ký tự

MOV LAST, AL ;LAST = character

;end_if

END_IF :

; đọc một ký tự

INT 21H ; ký tự trên AL

JMP WHILE_ ; lặp

END_WHILE:

Các biến FIRST và LAST định nghĩa như sau:

FIRST DB '[ $' ;'[' là ký tự sau Z

LAST DB '@ $ ' ;'@' là ký tự trước A

Bước 3 : In kết qủa

Thuật toán

IF no capital were typed

THEN

display 'No capital'

ELSE

display first capital and last capital

END_IF

Bước 3 sẽ phải in ra các thông báo :

NOCAP_MSG nếu không phải chữ in

CAP1_MSG chữ in đầu tiên

CAP2_MSG chữ in cuối cùng

Chúng được định nghĩa như sau trong đoạn số liệu .

NOCAP_MSG DB 0DH,0AH,'No capitals $'

CAP1_MSG DB 0DH,0AH, 'First capital= '

FIRST DB '[ $ '

CAP2_MSG DB 0DH,0AH,'Last capital='

LAST DB '@ $'

Bước 3 có thể mã hoá như sau :

;in kết quả

MOV AH,9 ; hàm xuất ký tự

; IF không có chữ hoa nào được nhập thì FIRST ='['

CMP FIRST,'[' ; FIRST='[' ?

JNE CAPS ; không , in kết qủa

;THEN

LEA DX,NOCAP_MSG

INT 21H

CAPS:

LEA DX,CAP1_MSG

INT 21H

LEA DX,CAP2_MSG

INT 21H

; end_if

Chương trình có thể viết như sau:

.MODEL SMALL

.STACK 100h

.DATA

PROMPT DB 'Type a line of text', 0DH, AH, '$'

NOCAP_MSG DB 0DH,0AH, 'No capitals $'

CAP1_MSG DB 0DH,0AH, 'First capital='

FIRST DB '[ $'

CAP2_MSG DB 'Last capital = '

LAST DB '@ $'

.CODE

MAIN PROC

; khởi tạo DS

MOV AX,@DATA

MOV DS,AX

; in dấu nhắc

MOV AH,9 ; hàm xuất chuỗi

LEA DX,PROMPT ;lấy địa chỉ chuỗi vào DX

INT 21H ; xuất chuỗi

;đọc và xử lý 1 dòng văn bản

MOV AH,1 ; đọc ký tự

INT 21H ; ký tự trên AL

WHILE :

;trong khi ký tự gõ vào không phải là CR thì thực hiện

CMP AL,0DH ; CR?

JE END_WHILE ;yes, thoát

; nếu ký tự là hoa

CMP AL,'A' ; char >='A'?

JNGE END_IF ;0 phải K.tự hoa, nhảy đến END_IF

CMP AL,'Z' ; char <= 'Z'?

JNLE END_IF ; 0 phải k.tự hoa, nhảy đến END_IF

; thì

; nếu ký tự nằm trước biến FIRST

CMP AL,FISRT ; char < FIRST ?

JNL CHECK_LAST ; >=

; thì ký tự viết hoa đầu tiên = ký tự

MOV FIRST,AL ; FIRST=character

;end_if

CHECK_LAST:

; nếu ký tự là sau biến LAST

CMP AL,LAST ; char > LAST ?

JNG END_IF ; <=

;thì ký tự cuối cùng = ký tự

MOV LAST, AL ;LAST = character

;end_if

END_IF :

; đọc một ký tự

INT 21H ; ký tự trên AL

JMP WHILE_ ; lặp

END_WHILE:

;in kết quả

MOV AH,9 ; hàm xuất ký tự

; IF không có chữ hoa nào được nhập thì FIRST ='['

CMP FIRST,'[' ; FIRST='[' ?

JNE CAPS ; không , in kết qủa

;Then

LEA DX,NOCAP_MSG

INT 21H

CAPS:

LEA DX,CAP1_MSG

INT 21H

LEA DX,CAP2_MSG

INT 21H

; end_if

; dos exit

MOV AH,4CH

INT 21h

MAIN ENDP

END MAIN

Bài tập1:

Viết chương trình nhập vào 1 số (2-8)

In ra màn hình ngày trong tuần tương ứng

Bài tập2:

Nhập vào 1 số nguyên n, không dấu (1-10)

Tính tổng=1+2+..+N

Mul desc

Desc là thanh ghi bất kỳ, nhân với giá trị trong thanh ghi AL

Kết quả lưu vào AX