Chữa nhiệt miệng

"Bệnh nhiệt" tên gọi dân dã của một trong hai chứng: mụn nước mọc ở trên mép (herpes), hoặc vết loét nhỏ xuất hiện trong niêm mạc miệng.

Nếu là do herpes, ở xung quanh miệng xuất hiện những mụn nước nhỏ gây đau rát. Bệnh do virus, có khả năng tự khỏi dù không điều trị gì, nhưng cũng rất dễ tái phát, rất dễ lây khi dùng chung bát đũa và tiếp xúc trực tiếp.

Để có thể dự phòng bệnh herpes, cần vệ sinh miệng, tiệt trùng bát đũa, không dùng chung bát đũa với người đang bị herpes. Mọi kháng sinh không có tác dụng.

Nhiệt còn có thể là những vết loét nhỏ trong niêm mạc miệng. Thường những vết loét này bắt đầu bằng vết trầy niêm mạc nhỏ do thiếu dinh dưỡng, sau đó bị bội nhiễm nên loét rộng ra, có thể có mủ. Thường những vết loét này rất đau, nhất là khi ăn.

Để điều trị, người bệnh cần uống vitamin C, B2. Vitamin A cũng rất tốt vì giúp cơ thể tái tạo niêm mạc nên chóng khỏi bệnh. Người bệnh cũng cần được vệ sinh răng miệng, súc miệng nước muối loãng. Dùng thuốc kháng sinh trong đa số các trường hợp là không cần thiết, nếu dùng phải theo hướng dẫn của thày thuốc.

Để có thể dự phòng và điều trị phối hợp. Trong cả hai trường hợp trên, người bệnh cần ăn thực phẩm giàu vitamin và muối khoáng như rau và quả.

...........................

Đông y trị chứng bệnh nhiệt miệng

Loét miệng còn được gọi là "nhiệt" miệng, rất hay gặp. Bệnh không nguy hiểm nhưng rất khó chịu, khiến bạn xót miệng, đau rát, ăn mất ngon, thậm chí có thể gây mất ngủ, rối loạn tiêu hóa. Trẻ em bị nhiệt miệng thường quấy khóc, dễ suy dinh dưỡng.

Theo y học cổ truyền, loét miệng thuộc phạm vi chứng "khẩu cam" do nhiệt độc, hỏa độc, thấp nhiệt và âm hư gây nên.

Loét miệng thuộc chứng thực hỏa: Vết loét đỏ, sưng, đau khu trú thành nốt ở niêm mạc miệng hoặc lưỡi hoặc có khi thành đám, nặng thì có mủ. Có cảm giác đau, nóng rát, nhất là khi ăn thức ăn mặn, chua, cay. Miệng hôi, khô; người cảm giác nóng hay sốt nhẹ, đầu lưỡi đỏ, nước tiểu vàng, đại tiện táo.

Làm giảm đau ở miệng: Tế tân 4 g, đinh hương 10-15 cái, cam thảo xé tơi 6 g. Tất cả hãm với 50 ml nước sôi (bịt kín để không bay mất tinh dầu) khoảng 15-20 phút, để nguội, ngậm dần từng ngụm 2-4 phút sẽ giúp làm dịu đau.

Thuốc uống:

Sinh địa, chút chít, lá tre mỗi thứ 16 g, ngọc trúc, huyền sâm, mộc thông mỗi thứ 12 g, thạch cao 20 g, cam thảo 6 g, sa nhân 4 g. Sắc uống ngày một thang. Uống 3-5 thang, nghỉ vài hôm uống thêm một đợt nữa.

Hoặc: Sinh địa, lô căn mỗi thứ 20 g, mộc thông 6 g, trúc diệp, ngọc trúc, huyền sâm, tri mẫu mỗi thứ 12 g, thạch cao 40 g, thăng ma 8 g. Sắc uống ngày một thang. Bài này thích hợp cho người nhiệt miệng kèm theo lưỡi đỏ, ngủ kém, táo bón, tiểu tiện nóng, đỏ.

Dùng thuốc đến khi hết táo bón thì bệnh đỡ. Nên dùng củng cố một vài đợt sau khi đã có kết quả.

Nhiệt miệng thuộc chứng hư nhiệt: Thường gặp ở người thể trạng gầy gò, miệng lưỡi khô ráo, các vết loét không sưng hoặc ít sưng, đỏ, đau nhẹ, lưỡi đỏ, nước tiểu ít, màu vàng, đại tiện táo... Bệnh hay tái phát nhiều lần, có khi tưởng như khỏi lại đột nhiên xuất hiện. Tùy điều kiện và từng trường hợp, có thể dùng một trong hai bài thuốc sau:

Sa sâm, mạch môn, ngọc trúc, huyền sâm, hoàng bá mỗi thứ 12 g, sinh địa, cỏ nhọ nồi mỗi thứ 16 g, đan bì, tri mẫu mỗi thứ 8 g, cam thảo 4 g. Sắc uống ngày một thang, uống dần làm nhiều đợt, mỗi đợt 5-10 thang.

Sinh địa 16 g, hoài sơn, hoàng bá mỗi thứ 12 g, sơn thù, phục linh, trạch tả, đan bì, huyền sâm, tri mẫu mỗi thứ 8 g. Nếu mất ngủ thêm táo nhân sao đen 12 g; táo bón nhiều thêm vừng đen (giã dập) 12 g.

Nếu bị viêm loét miệng mạn tính thành từng đợt hoặc gần như liên tục, kéo dài, bệnh nhân cần được thăm khám toàn diện và đôi khi cần được chẩn đoán xác định nguyên nhân bằng cách nuôi cấy vi khuẩn, nấm, xét nghiệm tế bào học...

Trẻ em đang bú mẹ, người suy giảm miễn dịch hoặc có thói quen uống sữa có thể bị loét lưỡi, miệng mà dân gian hay gọi là "tưa lưỡi", thường do nấm candida abical. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh phát triển làm trẻ bú khó khăn, thậm chí nấm lan xuống đường tiêu hóa gây đại tiện lỏng, sống phân... Việc chữa trị không mấy khó khăn, chủ yếu làm thay đổi môi trường, kiềm hóa tại chỗ. Có thể dùng các cách sau đây:

Dùng gạc sạch thấm mật ong xoa miệng, lưỡi cho trẻ, ngày vài ba lần. Đây là phương pháp kinh điển, đồng thời là kinh nghiệm dân gian. Nhiều nghiên cứu cho thấy dung dịch 30% mật ong có thể ức chế hoặc tiêu diệt hầu hết các loại nấm và vi khuẩn, lại có vị ngọt dễ chịu.

Lá rau ngót rửa sạch, thêm vài hạt muối, giã lấy nước, thấm vào gạc sạch xoa miệng, lưỡi như trên.

.............................

Thuốc chữa nhiệt miệng

Khi tiết trời khô hanh cũng là lúc nhiều người mắc bệnh nhiệt miệng, lở mồm. Tên khoa học là bệnh ap-tơ (aphtes) - một bệnh của niêm mạc miệng rất hay gặp (khoảng 20% dân số), nhưng căn nguyên bệnh vẫn chưa sáng tỏ.

Bệnh có nhiều thể khác nhau, trong đó thể đơn giản nhất cũng là thể gặp nhiều nhất từ trước đến nay là loại ap-tơ thông thường. Ap-tơ thường bắt đầu là một mụn nước nhỏ rất dễ giập vỡ để lại một vết trợt nông ở niêm mạc miệng, hình tròn hoặc bầu dục, đường kính từ 2-10mm, bờ rõ rệt, đáy màu vàng nhạt, xung quanh có một đường viền màu đỏ tươi, rất đau lúc nói hoặc khi ăn uống. Khu trú của ap-tơ thông thường là mặt trong má, ở rãnh môi - lợi, ở đầu lưỡi, ở bờ bên và nơi hãm lưỡi, đôi khi kèm theo viêm toàn bộ niêm mạc miệng. Bệnh thường không sốt, không gây sưng hạch vùng lân cận và thường tự khỏi trong vòng 10-15 ngày, không để lại sẹo, nhưng rất hay tái phát.

Người ta cũng nhận thấy có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sinh bệnh như: tình trạng stress, xúc động mạnh, rối loạn nội tiết như hành kinh, các rối loạn về tiêu hóa, các nhiễm khuẩn ở răng miệng, amidan, hoặc chấn thương ở niêm mạc miệng... có ảnh hưởng tới các đợt tái phát bệnh. Ngoài ra, trường hợp đặc biệt khác, một số bệnh viêm mạn tính đường tiêu hóa như bệnh loét chảy máu đại - trực tràng cũng có thể gây nên tái phát ap-tơ miệng.

Về điều trị, do chưa biết rõ căn nguyên, cơ chế gây bệnh nên chủ yếu điều trị triệu chứng, làm giảm độ tái phát của bệnh:

Điều trị tại chỗ:

- Declomycin: Là một alcaloid chiết xuất từ cây colchicum speciosum stev, thuốc mỡ 0,5%, ngày bôi 3-4 lần.

- Xylocain 5%: Thuốc gây tê tổng hợp tác dụng nhanh làm giảm đau nhưng chỉ có tác dụng thoáng qua, chấm tại chỗ lên ổ loét trước bữa ăn, 5-6 lần/ngày. Nếu đau quá thì dùng dung dịch dyclone.

- Kamistad-gel: Có tác dụng giảm viêm đau ở niêm mạc miệng và môi, bôi 3-4 lần/ngày.

- Borostyrol cream: Có tác dụng sát khuẩn, giảm đau, tạo sẹo, chấm tại chỗ 2 lần/ngày.

Điều trị toàn thân

- Levamisol: Thuốc có tác dụng tăng cường miễn dịch không đặc hiệu của cơ thể. Uống 150mg/ngày x 2-3 ngày, mỗi 15 ngày x 3-4 tháng.

- Colchicin: Có tác dụng điều trị những trường hợp tái phát nhiều lần nhờ khả năng làm giảm mật độ sự xuất hiện thường xuyên của vết viêm. Nếu hay tái phát và tiến triển dai dẳng thì có thể điều trị một đợt: 1-2mg/ngày x 5-7 ngày.

- Thalidomid: Chỉ dùng trong các trường hợp ap-tơ khổng lồ, do mức độ đau và độ nghiêm trọng hơn hẳn các thể khác. Thalidomid đặc biệt có hiệu quả với thể bệnh này, tác dụng của thuốc có thể thấy rõ sau 2-3 ngày dùng thuốc và bệnh sẽ khỏi sau 10-12 ngày điều trị. Nó còn có tác dụng tốt để điều trị những trường hợp tái phát nặng không đáp ứng với colchicin. Tuy nhiên, thalidomid có nhiều tác dụng phụ như gây quái thai, làm rối loạn hoạt động của các tế bào thần kinh ngoại biên, nên không được dùng cho phụ nữ có thai; nam giới trong thời gian điều trị bằng thalidomid và 3 tháng sau đó nếu quan hệ tình dục phải mang bao cao su ngừa thai.

Ngoài ra, trong mọi trường hợp, cần tăng cường vệ sinh răng miệng để tránh bội nhiễm, hạn chế diễn biến xấu. Uống corticoid chống viêm giảm đau và kháng sinh để chống nhiễm trùng; dùng vitamin C và các vitamin nhóm B liều cao tăng cường sức đề kháng. Với ap-tơ thông thường thể nhẹ có thể chỉ dùng thuốc bôi tại chỗ. Với thể tái phát nhiều lần liên tiếp, đau nhiều... thì cần đi khám bệnh, tùy theo từng trường hợp cụ thể (mức độ nặng nhẹ, tình trạng sức khỏe, giới, tuổi tác và tác dụng phụ của thuốc) thầy thuốc sẽ lựa chọn thuốc điều trị thích hợp.

...........................