Õn ngµy cuèi cïng cña thêi gian lµm ¶i ta. Sau ®ã cÊy xong toµn bé diÖn tÝch c¸nh ®ång trong 1 ngµy. Sang ngµy h«m sau toµn bé c©y trång trªn ®ång ®ång lo¹t b­íc vµo thêi kú sinh tr­ëng.

Víi c¸c gt ®è, viÖc ®­a n­íc vµo ruéng trong vô chiªm cã thÓ chia thµnh 2 thêi kú râ rÖt:

- Thêi kú lµm ¶i, lµ thêi gian ®­a n­íc vµo ruéng, bõa, ng©m ruéng vµ cÊy ®ång lo¹t trong ngµy cuèi cïng.

- Thêi kú d­ìng lóa, lµ thêi gian sau khi cÊy xong, toµn bé c©y trång trång trªn ®ång b­íc vµo thêi kú sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn.

C¸ch tÝnh chÕ ®é t­íi dùa vµo PT CB n­íc lµ:

M = Ma + Md (1)

M: Tæng møc t­íi toµn vô

Ma: Tæng møc t­íi ¶i

Md: Tæng møc t­íi d­ìng.

Vµ øng víi tõng thêi kú nh­ sau:

a) Thêi kú lµm ¶i:

Ma = W1 + W2 + W3 + W4 - 10CP (2)

- W1: L­îng n­íc cÇn thiÕt ®Ó b•o hßa tÇng ®Êt canh t¸c

W1 = 10.Ko. (m3/ha)

Ko: HÖ sè ngÊm hót b×nh qu©n trong ®¬n vÞ thêi gian thø nhÊt (mm/ng)

tbh: Thêi gian ngÊm hót b•o hßa (ngµy)

: ChØ sè ngÊm hót cña ®Êt

Ngoµi ra, W1 cßn x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

W1 = 10.A.H(1-o) (m3/ha)

A: §é rçng cña ®Êt tÝnh b»ng % thÓ tÝch ®Êt

o: §é Èm ban ®Çu cña ®Êt, tÝnh b»ng % ®é rçng

H: ChiÒu s©u tÇng ®Êt canh t¸c (mm)

- W2: L­îng n­íc t¹o thµnh líp n­íc mÆt ruéng:

W2 = 10.a (m3/ha)

a: líp n­íc mÆt ruéng (mm)

- W3: L­îng n­íc ngÊm æn ®Þnh trong thêi gian lµm ¶i:

W3: = 10.ke. (m3/ha)

ke: hÖ sè ngÊm æn ®Þnh trªn ruéng lóa (mm/ng)

H: ChiÒu s©u tÇng ®Êt canh t¸c (mm)

a: Líp n­íc mÆt ruéng (mm)

ta: Thêi gian lµm ¶i (ngµy)

tbh: Thêi gian b•o hßa tÇng ®Êt (ngµy)

- W4: L­îng n­íc bèc h¬i mÆt n­íc tù do trong thêi gian lµm ¶i.

W4 = 10.e.ta (m3/ha)

e: ChÕ ®é bèc h¬i b×nh qu©n mÆt n­íc tù do trong thêi gian lµm ¶i (mm/ng).

ta: Thêi gian lµm ¶i.

- 10CP: L­îng n­íc m­a dïng ®­îc trong thêi gian lµm ¶i ta (m3/ha)

C: HÖ sè sö dông n­íc m­a

P: Tæng l­îng m­a r¬i xuèng trong thêi gian ta (mm)

Thay c¸c ®¹i l­îng ®• tÝnh to¸n ë trªn vµo PT (2) ta sÏ x¸c ®Þnh ®­îc Ma.

b) Thêi kú d­ìng lóa

Néi dung cña viÖc x¸c ®Þnh chÕ ®é t­íi trong thêi kú d­ìng lóa lµ x¸c ®Þnh møc t­íi, th­ßi gian t­íi vµ sè lÇn t­íi trong suèt thêi kú sinh tr­ëng cña lóa.

Møc t­íi trong thêi gian ti nµo ®Êy ®­îc x¸c ®Þnh theo ptcb n­íc:

ni = W3i + W4i + W5i + W6i - 10CPi (m3/ha) (4)

- W3i: L­îng n­íc ngÊm æn ®Þnh ë thêi kú thø i

W3i = 10.ke. (m3/ha)

ti: Thêi gian ngÊm æ ®Þnh ë thêi kú thø i.

- W4i: L­îng n­íc bèc h¬i mÆt ruéng trong thêi gian ti

W4i = 10i.Eoi (m3/ha).

i: HÖ sè Cap«p trong thêi gian t¬i

Eoi: Tæng l­îng bèc h¬i mÆt tho¸ng tù do trong thêi gian ti (mm)

- W5i: L­îng n­íc cÇn ®Ó thay ®æi líp n­íc mÆt ruéng cã thÓ n©ng cao hoÆc h¹ thÊp líp n­íc mÆt ruéng.

W5i = 10(ai - ai-1) (m3/ha)

ai: Líp n­íc mÆt ruéng cÇn ph¶i gi÷ ë thêi gian ti

ai-1: Líp n­íc mÆt ruéng ë thêi gian ti-1

- W6i: L­îng n­íc ®­a vµo ®Ó ®iÒu tiÕt nhiÖt ®é hoÆc nång ®é muèi.

+ §Ó ®iÒu tiÕt nhiÖt ®é:

(m3/ha)

c1: NhiÖt ®é n­íc ë thêi ®iÓm i

c2: NhiÖt ®é n­íc cÇn h¹ thÊp

c3: NhiÖt ®é n­íc ®­a vµo thay thÕ

+ §iÒu tiÕt nång ®é muèi

W6i = (m3/ha)

S1: nång ®é muèi ë thêi ®iÓm thø i

S2: nång ®é muèi cÇn h¹ thÊp

S3: nång ®é muèi cÇn ®­a vµo thay ®æi

- 10c.p: L­îng m­a hiÖu qu¶ ë thêi ®iÓm i.

4. C¸ch gi¶i bt tÝnh to¸n chÕ ®é t­íi cho lóa chiªm (§/v giai ®o¹n t­íi ®­êng).

* Ph­¬ng ph¸p gi¶i tÝch:

ChuyÓn tõ PT tæng l­îng sang PT líp n­íc, ta cã:

ViÕt PT cb n­íc cho 1 thêi ®o¹n nhÊt ®Þnh trong thêi kú t­íi d­ìng lóa:

hci = h®i + mi + pi - (e+k)i  ci (5)

hci: Líp n­íc trªn ruéng lóa ë cuèi thêi ®o¹n thø i

h®i: Líp n­íc trªn ruéng lóa ë ®Çu thêi ®o¹n thø i

m¬i¬: møc t­íi ë thêi ®o¹n i

pi: L­îng m­a h÷u Ých ë thêi ®o¹n i

(e + k)i: Tæng l­îng n­íc hao do ngÊm vµ bèc h¬i ë thêi ®o¹n i.

ci: L­îng n­íc thay ë thêi ®o¹n i

CT t­íi t¨ng s¶n:

hmmi < hci < hmax (5')

H×nh vÏ 5

Trong PT (5) cã hci vµ mi ch­a biÕt do ®ã ®Ó gi¶i PT (5) ta ph¶i cã ®iÒu kiÖn khèng chÕ, ®iÒu kiÖn khèng chÕ ë ®©y lµ líp n­íc ë cuèi thêi ®o¹n i ph¶i n»m trong c«ng thøc t­íi t¨ng s¶n (5').

C¸ch gi¶i nh­ sau:

- Gi¶ thiÕt møc t­íi mi

- Tõ PT (5) thay vµo ta cã hci

- So s¸nh hci t×m ®­îc víi (5'), nÕu tho¶ m•n  mi gi¶ thiÕt lµ hîp lý, nÕu kh«ng tháa m•n th× ph¶i gi¶ thiÕt l¹i mi.

§Ó tÝnh to¸n cho c¶ thêi kú sinh tr­ëng cña c©y lóa, ta lËp b¶ng tÝnh sau:

(bang 1)

* Ph­¬ng ph¸p ®å gi¶i:

Tõ PT CB n­íc viÕt cho møc t­íi mi trong thêi gian ti nµo ®Êy

mi = W3i + W4i + W5i + W6i - 10CPi (m3/ha)

X¸c ®Þnh chÕ ®é t­íi b»ng ph­¬ng ph¸p ®å gi¶i nh­ sau.

1- VÏ ®­êng luü tÝch n­íc hao do ngÊm vµ bèc h¬i mÆt ruéng b»ng c¸ch lËp b¶ng sau:

(bang2)

2- VÏ ®­êng: Wh + Wamax & Wh + Wamin

Wamin, Wamax: L­îng n­íc tèi thiÓu vµ l­îng n­íc tèi ®a theo CT t­íi t¨ng s¶n.

3- VÏ ®­êng QT m­a thiÕt kÕ lªn cïng 1 hÖ täa ®é trªn. Sau khi ®• cã c¸c ®­êng trªn ta b¾t ®Çu vÏ phèi hîp ®Ó x¸c ®Þnh chÕ ®é t­íi. C¸ch vÏ vµ x¸c ®Þnh nh­ sau:

LÊy 1 gi¸ trÞ mo n»m trong giíi h¹n 2 ®­êng Wh + Wmax vµ Wh + Wamax vÏ ®­êng luü tÝch n­íc ®Õn (m­a + t­íi). NÕu ta kh«ng gÆp 1 trËn m­a nµo th× ®­êng luü tÝch n­íc ®Õn sÏ song song víi trôc hoµnh vµ c¾t ®­êng Wh + Wamin¬ . T¹i thêi ®iÓm nµy líp n­íc trªn ruéng lóa ®• ®¹t tíi trÞ sè tèi thiÓu. Ta kh«ng thÓ duy tr× t×nh tr¹ng nµy nªn cÇn ph¶i t­íi víi 1 møc tíi m nµo ®ã ®Ó n©ng cao líp n­íc mÆt ruéng. Líp n­íc mÆt ruéng chØ cã thÓ t¨ng ®Õn líp n­íc cÇn ph¶i cã tèi ®a trong CT t­íi t¨ng s¶n, tøc ®­êng QT (t­íi + m­a) kh«ng ®­îc vÏ v­ît ra ngoµi ®­êng luü tÝch Wh + Wamax Vµ tiÕp tôc cø vÏ nh­ vËy cho ®Õn hÕt qT sao cho ®­êng luü thÝch n­íc ®Õn (m­a + t­íi) nµy n»m gän vµo gi÷ 2 ®­êng (Wh + Wbmax) vµ (Wh + Wamin).

Nh­ vËy, qua ®å thÞ trªn ta sÏ x¸c ®Þnh ®­îc m,  Wh + Wamin thêi gian t­íi, sè lÇn t­íi trong thêi kú d­ìng lóa.

H×nh vÏ 6

II. TÝnh to¸n chÕ ®é t­íi cho lóa mïa

- §Æc ®iÓm cña lóa mïa lµ do yªu cÇu n­íc vÒ vô mïa kh«ng c¨ng th¼ng nh­ vô chiªm, mÆt kh¸c do ®Æc ®iÓm cña lóa mïa dï cã cÊy tr­íc hay cÊy sau Ýt ngµy th× ngµy lóa chÝn hÇu nh­ cïng 1 lóc hoÆc chªnh nhau Ýt nªn ¶nh h­ëng cña chªnh lÖch thêi vô ®Õn kÕt qu¶ tÝnh to¸n ta cã thÓ kh«ng cÇn xÐt ®Õn.

- H×nh thøc canh t¸c cña lóa mïa lµ chÕ ®é lµm dÇm kh«ng cã thêi ®o¹n hao n­íc ng©m ngÊm b•o hßa.

- H×nh thøc gieo cÊy lµ gieo cÊy ®ång thêi.

- Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n: Dùa vµo PTCB n­íc:

mi = W3i + W4i + W5i + W6i - 10CPi

C¸c kÝ hiÖu gièng nh­ phÇn trªn.

Khi ®• cã PT trªn ta tiÕn hµnh gi¶i gièng nh­ tÝnh to¸n chÕ ®é t­íi cho