Vừa rồi bên làng đối diện làng tôi có một vụ đuối nước hết sức thương tâm. Một nhà ba người đi du lịch biển với công ty, người chồng sáng sớm có ra tắm cùng mấy đồng nghiệp, chẳng may bơi trúng vào chỗ có dòng chảy xa bờ, khiến anh ta và một người nữa bị cuốn ra biển, mãi tới chiều tối mới tìm thấy xác. Nghe dân làng đó nói lúc tìm thấy xác chỉ cách bờ khoảng bảy trăm mét, không bị cuốn đi xa lắm, sở dĩ tìm lâu như vậy là vì bị ma da giấu xác. Lần đầu tiên tôi nghe tên giống ma nước đó, nên có thắc mắc với bố và bố tôi đã kể lại câu chuyện ma da ở đập thủy điện Thác Bà.

Bố tôi sinh năm 1962, đến năm 1968 thì theo bà tôi lên Thác Bà tham gia xây dựng đập thủy điện. Ban ngày bà tôi đi làm phân phối vật tư cho bên nhà thầu xây dựng, để bố tôi với em gái bố - năm ấy mới hai tuổi, ở nhà trông nhau. Đập thủy điện được xây ở nơi địa hình tương đối hiểm trở, người ta phải xẻ núi, ngăn sông, xây hồ chứa nước, mọi công tác đều gặp khó khăn vì thời kì đó đất nước vừa thoát khỏi chiến tranh, trang thiết bị thô sơ, hầu như phải dựa vào sức người là chính. Giải đoạn ngặt nghèo nhất phải kể đến là quá trình xây đập, nước sông Chảy rất dữ, chưa kể lại liên tiếp có lũ tràn xuống, tai nạn xảy ra nhiều như cơm bữa.

Bồ kể có lần, bà đem hai anh em đến cơ quan, phòng làm việc được dựng cách công trường ba trăm mét, ngồi trong nhà kín mà nghe rõ mồn một tiếng nước reo bên ngoài, muốn nói chuyện cũng phải nói thật to mới nghe thấy. Lúc đó là buổi chiều, bố bé có tôi đứng xem bà làm việc, bỗng nhiên từ bên ngoài có người chạy vào cuống quýt thông báo, lại vừa có người bị rơi xuống thác, tình hình này không biết có cứu được không nữa. Mọi người ùa ra phía con đập, bố tôi cũng bé em chạy theo bà, nước chảy cứ ào ào trước mặt, không thấy bóng dáng người kia đâu cả. Có vài người chỉ vào cái đầu dây dập dính trong nước, nói là dây vẫn căng, chắc người chưa bị cuốn đi đâu.

Ở đây công nhân thi công trên mặt dập ai cũng được đeo dây bảo hiểm trên người. Nghe nói trong lúc người công nhân kia du xuống kiểm tra móng đập, một đầu dây đột nhiên bị đứt. may mà dây mắc vào giữa hai cải dầm thép nên còn giữ lại được Những trường hợp thế này thực ra không phải ít, hầu như tuần nào cũng có một vụ, mà thường thì không cứu được, đoạn này sông thất vào vừa hẹp vừa dốc, không tỉnh nông sâu, chỉ riêng sức nước đã đủ gây chết người rồi.

Khi bố tôi ra xem thì đã có vài ba người đang đu xuống cứu, bên dưới tình hình không rõ, chỉ thấy có tiếng người kêu la thất thanh, rồi dây tới được kéo lên. Một người kể lại rằng, lúc xuống tới nơi thì sợi dây bảo hiểm vẫn rất căng, kéo không được, phải mò theo đường dây chìm sâu trong nước, họ vừa lặn xuống thì cảm thấy chân như bị vướng vào đầu đó, khi lên bờ thấy cổ chân lần lên một dấu đỏ như có dây siết, nhưng họ nói cảm giác lúc đó giống như có tay người nắm chặt vào hơn. Người đó vùng vẫy kịch liệt mới ngoi lên mặt nước kêu cứu được, đồng thời sợi dây mắc cũng chùng xuống, lúc kéo lên thì thấy đầu dây đã đứt, họ không vớt được gì cả.

Với những người bình thường thì đây chỉ là một vụ tai nạn, còn những người tin vào tâm linh lại cho rằng chuyện này hẳn là còn nguyên nhân khác. Người ta mở cuộc tìm kiếm nạn nhân mất tích, mò vớt rồi giăng lưới tới nửa đêm mà cũng không thu được kết quả gì, ai cũng sợ rằng nước đã cuốn cái xác ra tận sông lớn rồi. Bấy giờ có người đề xuất thuê dân bản địa ở đây tìm giúp vì dù sao đây cũng là xứ lạ, hoang vu hiểm trở, có những cái mà chỉ người ở đây mới hiểu và giải quyết được.

Trong những người được thuê tới có cụ Bá Vừng, người dân tộc Tày, khi đó đã hơn tám mươi tuổi, cụ nghe mọi người kể chuyện thì xung phong theo ra sống mỏ xác.

Cụ Bá Vừng chỉ nhánh sông xây đập thủy điện rồi nói với mọi người rằng, đoạn này trước đây hay có lũ quét lũ ống, rất nhiều người chết, những người đó thành ma trốn trong nước và chuyên kéo người khác xuống sống. Dân ở đây gọi là ma da, Chúng xuất hiện mọi lúc, kể cả ban ngày, có màu đen nhớt, ai mà bị nó kéo chân thì không tài nào cứu được. Loài mà này còn biết đánh bẫy, nó du cho người ta xuống cứu rồi kéo chết theo, như lúc chiếu nó giữ cho sợi dây căng ra, rồi khi có người. tới cứu thì năm chân dìm xuống. Thực ra cũng có thể là bị chết đuối sở được chân người đến cứu nên cố níu lấy theo phản xạ tự nhiên thôi, có điều sau khi người kia giãy ra thì con ma cũng bỏ đi, nó đem theo xác người chết giấu xuống lòng sông.

Muốn vớt được xác thì phải xin ma da. Cụ Bá Vừng ngày trước thường chèo thuyền ra giữa sông Chảy bắt cá, đoạn đó hay có xoáy nước nên nhiều người e ngại, nhưng đó lại là nơi tập trung nhiều giống cá to. Có lần giăng lưới cụ bắt được con cả trăm đen trũi, nặng hơn chục cân, đem về mổ ra thấy trong bụng nó có nguyên một con mắt người. Lần khác cụ đi mò trai ở lòng sông, con nào cũng to bằng hai bàn tay, lúc cạy miệng trai thấy toàn xương đốt ngón tay bên trong. Ma da chuyên giấu xác xuống lòng sông, mà những sinh vật lặn càng sâu thì con nào con này bắt lên đều vừa to vừa chắc thịt, nhưng toàn nhờ thịt người đắp vào, không ai dám ăn.

Cụ Bá Vừng vừa kể chuyện vừa chuẩn bị đèn đuốc, vài xấp giấy xanh đỏ, một túi gạo và những vật dụng kì lạ. Khi đã đủ hết mọi thứ cần thiết, cụ bảo mọi người yên lặng tiếng động mạnh, nếu bị nó lôi chân mà có người nhìn thấy, hay ma da rất kị tiếng động mạnh, nếu bị nó lôi chân mà có người nhìn thấy thì hãy lấy cục đá ném xuống mặt nước chỗ đó, ma da tự khắc buông tay. Cụ Bá Vừng đốt xấp giấy xanh đỏ, xong hú vài tiếng gọi hỗn người chết, mỗi lần hú lên là cụ lại rải một nắm gạo xuống mặt nước. Chân cụ bước từ từ vào lòng hồ, cứ thể xa dần, mọi người nhìn theo đến khi chỉ còn thấy mỗi mái tóc bạc của cụ hiện ra lơ lửng giữa khoảng không tối đen.

Tiếng lội nước ì oạp nghe như có con gì đang hút nước dưới sông, càng lúc càng nổi lên rõ rệt. Bỗng cụ dừng lại, mực nước chỗ đó cao tới ngực cụ. Mọi người nheo mắt nhìn, cả bố tôi cũng trông thấy có một bóng đen trổi lên trên mặt nước gần chỗ cụ đứng. Bóng đen đội nước nhô lên, không một tiếng động, nó cứ đứng lù lù ở đấy, xấp giấy cháy trên tay cụ Bá Vừng lay động. huơ lên huơ xuống rồi phụt tắt. Mọi người lo lắng nhìn nhau, ngay sau đó thì tiếng ì oạp lại vang lên, cụ Bá Vùng từ lòng sống trở về, dáng vẻ gấp gáp, cụ lấy một chiếc thuyền rồi cùng với hai người nữa ngôi lên chèo ra giữa sông.

Trên thuyền có trải sẵn một tấm vải đỏ đặt vào chỗ khô ráo nhất, ban đầu mọi người không hiểu ý, nhưng về sau càng trôi vào lòng sông mảnh vải càng biến đổi, họ hiểu ra mảnh vải này là để đón hồn người chết về. Trên mảnh vải dần dần hiện lên hai dấu chân ướt, ban đầu nó còn mờ mờ, thuyền tự trôi không cần ai chèo chống, cụ Bá Vừng bảo hồn người được thả trước, còn xác thì nổi sau. Thuyền cứ đi lòng vòng trên sống tới hai giờ sáng, nhiều người trên bờ đợi không được đã đi về ngủ, chỉ còn một số ít cán bộ ở lại trực công tác vớt xác.

Đến sáng bố tôi nghe người ta kể lại là đã vớt được xác từ đêm qua, quả nhiên mới chỉ trội cách đập thủy điện chưa tới một cây, chưa ra tới sông lớn. Lưng nổi lên đầu tiên, da xác cũng như da cóc, động vào trơn nhớt lùng bùng, lúc lật ngửa xác lên thuyền, trong miệng người chết ộc ra một đống như đờm dãi mắt mũi tại đều chảy máu đen, khuôn mặt bị dìm xuống nước sâu nên biến dạng.

Bố tôi còn kể lại sau này cụ Bá Vừng cùng gia đình bị một cơn lũ dữ cuốn đi. Tôi từng hỏi bố không biết sau đó cụ có trở thành ma da không, chẳng ai trong chúng tôi trả lời được.

Khi sống cụ chuyển làm người đưa thuyền cho hồn ma về bờ, tới lúc chết lại chết ở dưới sống, không ai đưa tiễn...