Bài làm

Vẻ đẹp của cuộc sống, của mỗi con người cần phải được nhìn nhận và

đánh giá trong mọi mối quan hệ phức tạp, đa chiều. Và cái Đẹp, cái mà mỗi

chúng ta đều mong muốn hướng tới để hoàn thiện nhân cách của chính mình

đôi khi tiềm ẩn trong cái vẻ xù xì, gai góc mà không phải ai và lúc nào cũng

có thể nhận ra được. Đó chính là vấn đề có ý nghĩa cơ bản được toát lên từ

Chiếc thuyền ngoài xa - một tác phẩm tiêu biểu cho sáng tác của Nguyễn

Minh Châu trong thời kì đổi mới. Vẻ đẹp của tác phẩm được toát lên từ

nhiều yếu tố trong đó có nghệ thuật xây dựng nhân vật, đặc biệt là nhân vật

người đàn bà - một nhân vật được nhiều ấn tượng trong lòng người đọc.

Chiếc thuyền ngoài xa được khai thác từ những tình huống mang ý nghĩa

nghịch lí: một cảnh biển vào buổi sáng như một bức tranh mực tàu của một

danh họa thời cổ nhưng ẩn trong đó lại là hình ảnh một gia đình thuyền chài

đầy bi kịch; một người phụ nữ xấu xí, thô kệch bị chồng đánh đập, hắt hủi

nhưng vẫn quyết gắn bó cả cuộc đời với kẻ vũ phu mà không một chút phàn

nàn. Câu chuyện không nhiều nhân vật: một anh trưởng phòng, một họa sĩ -

Phùng đã từng là chiến sĩ; một vị quan tòa cũng đã từng vào sinh ra tử đối

diện với cái chết; một người chồng vũ phu, độc ác; một đứa bé còi cọc

thương mẹ bằng một thứ tình yêu rất ngây thơ, trong sáng nhưng cũng

không ít đắng cay - thằng Phác... Mỗi nhân vật được hiện lên bằng những

nét bút vẽ chân dung và tính cách khác nhau nhưng mỗi người là một số

phận đang trôi trên dòng đời còn bao nỗi lo toan, nhọc nhằn. Trong số đó,

nhân vật người đàn bà có lẽ là nhân vật để lại nhiều dư vị xót xa, cay đắng,

cảm phục trong lòng người đọc.

Tác giả chỉ gọi nhân vật là người đàn bà một cách phiếm định. Có lẽ đây

cũng là một dụng ý nghệ thuật của nhà văn. Tuy không có tên tuổi cụ thể,

một người vô danh như biết bao người vô danh trên tất cả những vùng biển

khác, nhưng số phận con người này lại được tác giả tập trung và thể hiện

đầy đủ nhất. Cách gọi tên nhân vật như thế vừa cụ thể nhưng lại vừa khái

quát, vừa phiếm định nhưng lại vừa xác định.

Đó là một người đàn bà trạc ngoài 40 tuổi, cao lớn với những đường nét

thô kệch, mặt rỗ, "khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái

ngắt và dường như đang buồn ngủ". Những chi tiết miêu tả ngoại hình đầy

ấn tượng ấy đã dựng lên trước mắt người đọc một người đàn bà với một

cuộc đời đầy nhọc nhằn, lam lũ, nhẫn nhục như tất cả những người đàn bà ở

vùng biển - nơi mà con người ta luôn phải đối diện với hiểm nguy, cuộc

sống luôn phải đặt trong vòng vây của sự đói khát, bấp bênh.

Cách miêu tả ngoại hình kết hợp với chi tiết: "...đưa tay lên có ý định gãi

hay sửa lại tóc nhưng rồi lại buông thõng xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống

chân", và tiếng quát của người đàn ông: "Cứ ngồi nguyên đấy, động đậy tao

giết cả mày đi bây giờ", như dự báo cho người đọc về một tính cách, một số

phận đầy bất hạnh. Để rồi giữa khung cảnh đẹp như mơ vào một buổi sáng

khi mà Phùng, người họa sĩ cho rằng, không còn nơi nào có thể đẹp hơn ấy,

người đàn bà bị người đàn ông "dùng cái thắt lưng quật tới tấp". Nhưng bà

thầm lặng chịu đau đớn "với một vẻ cam chịu đầy nhẫn nhục, không hề kêu

một tiếng, không chống trả, không tìm cách trốn chạy". Mà đâu phải cảnh

đánh đập đó diễn ra trong một khoảnh khắc, đó là cơm bữa "ba ngày một

trận nhẹ, năm ngày một trận nặng". Ấy thế mà khi được Đẩu - vị chánh án

huyện, khuyên nên bỏ người chồng vũ phu ấy, người đàn bà ấy "chắp tay

vái lia lịa", cầu xin" Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được,

đừng bắt con bỏ nó". Mà nguyên do lí giải điều đó lại vô cùng bất ngờ:

"Đám đàn bà chài ở thuyền chúng tôi cần phải có một người đàn ông để

chèo chống khi phong ba, để cùng đi làm ăn nuôi nấng một sắp con, nhà nào

cũng trên dưới chục đứa".

Như vậy, nhà văn đã có dụng ý tạo nên ấn tượng cho người đọc về hình

ảnh người đàn bà bằng thủ pháp đối lập giữa ngoại hình và nội tâm, giữa

một số phận bất hạnh và tấm lòng nhân hậu, bao dung, thương con hơn tất

cả mọi thứ trên đời. Vì thương con, người đàn bà ấy đã phải chấp nhận tất

cả: sự đánh đập, sự đói khát, sự nhục nhã... Và cũng xuất phát từ tình

thương con, người đàn bà ấy cho rằng: "Phải sống cho con chứ không phải

sống cho mình". Triết lí ấy giản dị mà sâu sắc. Nó được đúc kết, được rút ra

từ chính cuộc đời nhọc nhằn, bất hạnh của một người mẹ mà tình thương

con, nỗi đau, ngay cả đến sự thấu hiểu lẽ đời cũng không bao giờ để lộ ra

ngoài. Đó là một sự cam chịu nhẫn nhục, nhưng cũng thật đáng để chia sẻ,

cảm thông. Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao

người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu lòng vị tha, đức hi sinh.

Lời giãi bày thật tình, giản dị nhưng sâu xa ấy ở tòa án huyện chính là

câu chuyện về sự thật cuộc đời mà những người như Phùng, như Đẩu, chỉ

giây phút ấy mới thực sự hiểu được nguyên do của những điều tưởng như vô

lí. Người đàn bà ấy đã giải quyết bi kịch đời mình một cách thật ngắn gọn,

sâu sắc. Trong đau khổ triền miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc được niềm

vui cuộc sống: "vui nhất là khi nhìn thấy đàn con chúng tôi được ăn no".

"Ông trời sinh ra đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn".

Chính những lời giãi bày từ gan ruột người đàn bà ấy đã thức tỉnh trong

Phùng một chân lí: không thể giản đơn, dễ dãi trong việc nhìn nhận mọi sự

việc, hiện tượng của đời sống. Anh đã phát hiện ra bên trong người đàn bà

thô kệch ấy là một trái tim nhân hậu, một vẻ đẹp tâm hồn mà không phải ai

cũng có thể nhận ra được. Vẻ đẹp ấy đối lập hoàn toàn với bức tranh cảnh

biển vào buổi sáng, nhưng đó cũng là vẻ đẹp, mà không phải ai và lúc nào

cũng khám phá cho hết được.

Vẻ đẹp của người đàn bà hấp dẫn người đọc chính là tình yêu con vô bờ

bến, là những triết lí cuộc đời giản dị nhưng sâu sắc: "phải sống cho con chứ

không phải sống cho mình". Chính sự hóa giải những bi kịch cuộc đời mình

một cách rõ ràng, dứt khoát ấy đã khiến câu chuyện và vị thế của các nhân

vật thay đổi. Từ một người với tư cách là thẩm phán huyện, một người làm

chứng, Phùng và Đẩu đã nhanh chóng trở thành người được nghe, được hiểu

những lẽ đời mà trước đây, các anh chỉ nhìn thấy bằng cái nhìn một chiều,

dễ dãi. Từ một người với tư cách là bị can, người đàn bà đã nhanh chóng trở

thành quan tòa, một vị quan tòa công minh, luôn coi tình thương con và sự

hi sinh là nguyên tắc sống của cuộc đời mình.

Khép những trang sách kể về cuộc đời một người đàn bà vô danh trên

vùng biển, nhưng dư âm của câu chuyện vẫn cứ day dứt, ám ảnh người đọc.

Làm thế nào để số phận những người đàn bà như trong tác phẩm Chiếc

thuyền ngoài xa thoát khỏi tình trạng bi kịch trên? Có phải trong thời đại

nào con người ta cũng cần phải có sự thương yêu, lòng thông cảm, phải có

niềm tin vào cuộc đời? Đó cũng là những thông điệp mà nhà văn muốn gửi

đến cho mỗi người đọc trước cuộc sống hôm nay.