Trong bất kỳ thời đại nào, quần chúng nhân dân cũng là người sáng tạo chân chính ra lịch sử. Nhưng, trình độ sáng tạo của quần chúng đến mức nào lại tùy thuộc vào sự hiểu biết của họ về tự nhiên và xã hội, về sự giác ngộ của bản thân họ, vào tính năng động và trình độ tổ chức của họ,… Đến lượt mình, tất cả những điều này lại phụ thuộc vào trình độ của phương thức sản xuất, vào chế độ xã hội. Vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng ngày càng tăng cùng với sự phát triển của xã hội - đó là một quy luật khách quan.

Trong xã hội chiếm hữu nô lệ và xã hội phong kiến, quần chúng nhân dân bị tước đoạt những quyền tối thiểu nhất của con người, sức sáng tạo của họ cũng do vậy mà bị hạn chế một cách đáng kể, không được phát huy để thúc đẩy tiến bộ xã hội. Dưới chế độ tư bản, những tiền đề vật chất để giải phóng quần chúng nhân dân lao động khỏi ách áp bức bóc lột đã xuất hiện. Nền sản xuất  đại công nghiệp được hình thành và cùng với nó, giai cấp công nhân hiện đại đã ra đời với sứ mệnh lịch sử là tập hợp và lãnh đạo các giai cấp, tầng lớp xã hội đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, giải phóng nhân loại, xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Với sự ra đời của giai cấp công nhân được vũ trang bằng lý luận Mác-Lênin, vai trò của quần chúng nhân dân dưới chế độ xã hội mới được tăng lên không ngừng, điều đó trước hết là do bản chất của chế độ xã hội mới, của quan hệ sản xuất mới quy định. Chế độ xã hội ấy là cơ sở để giải phóng quần chúng nhân dân về mọi mặt: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, tư tưởng.

Vai trò của quần chúng nhân dân dưới chế độ xã hội mới được phát huy mạnh mẽ còn do bản chất của cuộc cách mạng xã hội do giai cấp công nhân lãnh đạo quy định. Các cuộc cách mạng xã hội trước kia chỉ giải phóng một bộ phận xã hội và thực chất, nó chỉ thay đổi hình thức bóc lột này bằng hình thức bóc lột khác ngày một tinh vi hơn. Cách mạng xã hội do giai cấp công nhân lãnh đạo là một cuộc cách mạng vĩ đại nhất, sâu sắc nhất và triệt để nhất trong lịch sử loài người. Nó có nhiệm vụ xóa bỏ tận gốc rễ chế độ người bóc lột người để đi đến xây dựng một xã hội không còn giai cấp, trong đó mọi người đều bình đẳng, tự do, ấm no, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân con người, có sứ mệnh giải phóng giai cấp công nhân, quần chúng nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức. Một cuộc cách mạng xã hội vĩ đại, sâu sắc, triệt để như vậy không thể là sự nghiệp của cá nhân, thậm chí của một đảng, mà phải là sự nghiệp của đông đảo quần chúng nhân dân. Và, như V.I.Lênin đã khẳng định, việc xây dựng xã hội mới không phải là sự nghiệp riêng của Đảng Cộng sản, mà là sự nghiệp của tất cả quần chúng lao động. Trong sự nghiệp xây dựng này, “ở mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và cá nhân, mới bắt đầu có một sự tiến lên mau chóng, thật sự, thực sự có tính chất quần chúng, lúc đầu được đa số dân cư tham gia, rồi về sau được toàn thể dân cư tham gia”(1).