Khái niệm phương thức sản xuất

Phương thức sản xuất là cách thức con người sử dụng công cụ lao động để sản xuất ra của của cải vật chất ở những giai đoạn lịch sử nhất định của xã hội loài người. Phương thức sản xuất bao gồm : Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.

a. Lực lượng sản xuất

- Lực lượng sản xuất bao gồm hai yếu tố: Người lao động và tư liệu lao động

+ Người lao động với sức mạnh của cơ bắp và kỹ năng lao động của mình, sử dụng tư liệu lao động, mà trước hết là công cụ lao động tác động vào đối tượng lao động để sản xuất ra của cải vật chất, con người có vai trò quyết định trong sản xuất.

+ Công cụ lao động có vai trò quyết định năng xuất lao động, là thước đo trình độ chinh phục tự nhiên của con người trong mỗi thời kỳ lịch sử nhất định.

Như vậy, trong quá trình lao động sản xuất con người có quan hệ giữa với tự nhiên trong quá trình sản xuất; đồng thời trong lao động sản xuất con người còn có quan hệ với nhau trong sản xuất, được gọi là quan hệ sản xuất

b. Quan hệ sản xuất

Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất, gồm có ba mối quan hệ cơ bản sau đây :

- Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất

- Quan hệ tổ chức và quản lý sản xuất

- Quan hệ phân phối sản phẩm làm ra

Trong ba mối quan hệ, quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất có vai trò chi phối các mối quan hệ tổ chức quản lý sản xuất và quan hệ phân phối sản phẩm làm ra.

- Lịch sử nhân loại đã chứng kiến có hai loại hình sở hữu về tư liệu sản xuất:

+ Sở hữu tư nhân là loại hình sở hữu mà tư liệu sản xuất tập trung vào tay một số người, còn đại đa số không có tư liệu sản xuất. Tính chất của quan hệ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất quy định quan hệ giữa người với người là quan hệ thống trị và bị thống trị.

+ Còn sở hữu xã hội là loại hình sở hữu trong đó, tư liệu sản xuất thuộc về tất cả thành viên của cộng đồng. Nhờ đó, quan hệ giữa người với người là quan hệ bình đẳng, hợp tác. Quan hệ tổ chức và quản lý sản xuất cũng trực tiếp tác động đến sản xuất, nó do quan hệ sở hữu quyết định. Quan hệ phân phối sản phẩm gắn liền với lợi ích của người lao động, nó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sản xuất phát triển.