"Thất bại là mẹ của thành công", đây là lời nói của con người có trí tuệ, nhưng chúng ta có sống và làm việc theo chân lý này không? Đứng trước vấn đề này, chúng ta dường như trở thành kẻ lẩn tránh. Chúng ta thốt lên chân lý, nhưng lại thường không tuân theo chân lý. Loài sói lại là bậc thầy của chúng ta về vấn đề này, sói là loài vật tin vào tín điều "thất bại là mẹ của thành công" nhất.

Dù là trước thất bại hay thành công, loài sói đều giữ thái độ thản nhiên. Chúng đối mặt với mọi khó khăn nguy hiểm của rừng già một cách thản nhiên.

Cuộc đời của con người luôn có thành công và thất bại hoặc lớn hoặc nhỏ. Có người vì thành công nhất thời mà dương dương tự đắc, ngủ quên trên chiến thắng; có người vì thất bại nhất thời mà chán nản tiêu cực. Đời người cần nhìn xa trông rộng, vượt ra khỏi thành bại được mất, tạo ra trạng thái tinh thần bình thường. Dùng trái tim bình thường nhìn sự việc không bình thường, thì mọi sự đều sẽ bình thường. Lý giải từ ý nghĩa căn bản của đời người, mạo hiểm thất bại hơn là an nhàn thong dong. Cả đời nỗ lực phấn đấu, dù cuối cùng gặp thất bại, thì cuộc đời của bạn vẫn rất có giá trị.

Muốn bình yên, sợ thất bại, không mạo hiểm, sống an phận, sống như vậy tuy chắc chắn, bình ổn, tuy có thể duy trì được cuộc sống "trông lên chẳng bằng ai, trông xuống chẳng ai bằng mình", nhưng đó là cuộc sống của kẻ hèn nhát, một cuộc sống buồn tẻ và vô vị. Điều đáng tiếc nhất là, bạn đã chôn vùi tiềm năng của mình. Bạn vốn có cơ hội gặt hái được thành công, tận hưởng niềm vui thành công, nhưng bạn lại cam chịu từ bỏ nó. Thà sống trong sự hối hận tiếc nuối còn hơn dũng cảm xông pha lăn lộn; thà sống tầm thường còn hơn mạnh dạn phóng tay.

Hạng Vũ thất bại trước Lưu Bang, nhưng Hạng Vũ vẫn là một anh hùng cái thế. Lý Tự Thành có kết cục thất bại, nhưng ông vẫn là một vị anh hùng đầu đội trời chân đạp đất. Tôn Trung Sơn cuối đời vẫn chưa hoàn thành được tâm nguyện của mình, nhưng ông vẫn là một vĩ nhân.

Vì sự thành công lớn hơn, không nên tiếc rẻ sự an nhàn bình ổn trước mắt, hãy giương cánh buồm cuộc đời bạn lên, dù trên bầu trời mây đen vần vũ, dù trước mặt là sóng cả mênh mông, bạn hãy mở ra ý nghĩa cơ bản của cuộc đời bạn, tạo ra hào quang cho cuộc đời.

Thành công là điều ai cũng hướng tới, nhưng không phải thành công rồi thì không còn vấn đề gì nữa, thành công đôi khi cũng đem lại cho người ta những rắc rối nghiêm trọng. Nhà tâm lý học và bác sĩ tâm lý Cather nói về một ca bệnh như sau: 3 giờ sáng ngày hôm sau trao giải Oskar, bà bị Klas, một người đoạt giải Oskar đánh thức trong khi đang ngủ. Klas cho rằng thành công mà anh ta thu được là kết quả do "may mắn gặp được thời điểm tốt, địa điểm tốt, có người tài thực sự hỗ trợ phía sau". Anh không tin rằng giải Oskar mà mình đạt được là sự kết quả của sự nỗ lực nhiều năm và chuyên cần làm việc. Dù đồng nghiệp của anh ta công nhận rằng mặt chuyên môn của anh ta rất tốt, nhưng anh ta lại không tin rằng mình lại có khả năng xuất sắc và sáng tạo như thế. Klas bước vào cửa, giơ tượng vàng Oskar lên vừa khóc vừa nói: "Tôi biết sẽ không bao giờ đạt được thành tích như thế này nữa. Mọi người sẽ phát hiện ra tôi không xứng với giải thưởng này, sẽ nhanh chóng biết tôi là người giả danh".

Trường hợp này Cather từng gặp rất nhiều, một ngôi sao Ba-lê nổi tiếng khắp thế giới bỗng một ngày nổi cáu khi đang biểu diễn, rồi lại cởi bỏ đôi giày múa đang mang ở chân, không thiết ăn uống, trong 250 đôi giày múa cô không tìm được một đôi vừa chân. Một vận động viên nổi tiếng bỗng bị đau cột sống, ảnh hưởng tới việc phát huy kỹ năng của anh. Hay trường hợp một diễn viên Kinh kịch nổi tiếng bỗng một hôm cảm thấy khó thở khi chuẩn bị lên sàn diễn. Cather cho rằng, những triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng tới thành công này là do tư tưởng không bình thường dẫn tới.

Ngoài ra, thành công đôi khi còn đem lại cho con người hậu quả tiêu cực là tự phụ. Một nhà chính trị sau khi thành công thì quá tự tin vào bản thân, dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng. Một người từng điều tra về 43 người Mỹ đoạt giải Nobel, phát hiện những người này trước khi đoạt giải Nobel bình quân mỗi năm có 5 – 9 bài luận văn phát biểu, sau khi đoạt giải thì giảm xuống còn 4 bài. Nguyên nhân của các hiện tượng này đương nhiên là rất nhiều, nhưng không nhìn nhận đúng đắn về thành công cũng là một nguyên nhân quan trọng. Chỉ có những người không ngừng vượt qua thành công thì mới có thể đạt được những thành công vĩ đại. Dù bạn đã giành được thành công lớn, cũng không nên tự mãn, đừng sống trong hào quang của quá khứ. Thành công không phải là điểm dừng của đời người, không nên để thành công hôm qua ảnh hưởng tới công việc hôm nay.

Đôi khi, thất bại đến từ yếu tố mang tính ngẫu nhiên khó có thể dự đoán được. Đôi khi, con người đã trả giá rất nhiều nhưng đến khi chỉ còn cách thành công một bước thì xảy ra sự việc ngoài ý muốn dẫn tới việc sắp thành mà hỏng, điều đó gọi là "mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên".

ở tình huống thông thường, mưu thì thành, bất mưu thì bất thành hoặc là thất bại, nhưng đôi lúc lại không phải vậy. Con người lại không chắc chắn điều khiển được thắng lợi, thường có một bàn tay vô hình nào đó điều khiển sự phát triển biến hóa của sự việc. Đây chính là điều mà người ta gọi là "thiên ý", hoặc là nhân tố ngẫu nhiên.

Nói tới ảnh hưởng của yếu tố ngẫu nhiên đối với sự thành công, phải nói tới một trận đánh nước Ngụy của Gia Cát Lượng.

Khổng Minh ra Kỳ Sơn tấn công nước Ngụy lần thứ 6. Ông đoán chủ tướng của Ngụy là Tư Mã Ý sẽ dẫn quân đánh úp đại bản doanh của quân Thục ở Kỳ Sơn. Quả nhiên Tư Mã Ý cho rằng Gia Cát Lượng tính toán lâu dài, đại bản doanh chắc chắn sẽ không có lực lượng phòng thủ mạnh, bèn đi đường vòng đánh úp doanh trại. Trên đường đi quả nhiên gặp không gặp sự chống cự nào đáng kể. Khi cách doanh trại của Khổng Minh không xa, Tư Mã Ý gặp đại tướng Ngụy Diên của quân Thục. Ngụy Diên vờ như không kịp đề phòng, đại bại bỏ chạy. Tư Mã Ý tưởng rằng kế hoạch đã thành công nên truy đuổi đến tận Hồ Lô Cốc. Ở đó chất đầy cỏ khô, Tư Mã Ý vẫn tưởng là kho thức ăn cho gia súc, nên mừng thầm trong bụng. Tư Mã Ý đang hí hửng thì quân lính báo không thấy Ngụy Diên đâu nữa. Lúc này, Tư Mã Ý mới hốt hoảng.

Tư Mã Ý chưa kịp hoàn hồn thì trên núi có tiếng hò reo vang trời. Đuốc, hỏa tiễn bay xuống đáy cốc như châu chấu, cỏ khô dưới đáy cốc lập tức bốc cháy hừng hực, hỏa lôi dưới đất cũng phát nổ. Đúng như tên gọi của nó, Hồ Lô Cốc chỉ có một lối vào. Lối vào đã bị bịt chặt, trong cốc lửa cháy phừng phừng, khói bốc lên cuồn cuộn. Tư Mã Ý biết mình đã chết chắc, nên ôm hai người con trai khóc lóc thảm thiết, chờ chết. Đúng lúc này, bỗng dưng mây đen kéo đến, mang theo một trận mưa lớn. Trong nháy mắt, lửa tắt ngấm, hỏa lôi không nổ. Tư Mã Ý vội dẫn tàn binh bại tướng, phá vòng vây, chạy thoát thân.

Gia Cát Lượng ở trên đỉnh núi quan sát tình hình trận chiến, nhìn thấy cha con Tư Mã Ý đang nhốn nháo trong biển lửa, lại được trận mưa lớn ào tới cứu thoát, nên không khỏi cảm khái mà thốt lên rằng: "Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên. Ý trời đã thế thì không thể miễn cưỡng được!".

Có thể nói, câu chuyện này là một minh chứng rõ ràng cho câu nói "mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên". Trong cuộc đời, vận mệnh con người cũng thường gặp những tình huống dở khóc dở cười do các yếu tố ngẫu nhiên. Trước kết cục ngoài ý muốn này, Gia Cát Lượng chỉ thốt lên một lời cảm khái mà thôi, thể hiện sự thản nhiên trước thất bại của một bậc kỳ tài.

Matsushita Konosuke từng nói: "Không sợ thất bại, chỉ sợ làm việc không cố gắng, thái độ không chân thành. Chỉ cần bạn chuyên tâm làm việc, dù thất bại cũng sẽ có tâm lý chuẩn bị, khi đã đứng dậy từ thất bại, chắc chắn bạn đã có được tư liệu cho sự thành công của ngày sau".

Mỗi lần thất bại là cơ hội của một lần vượt qua, trốn tránh thất bại con người sẽ bị mất đi sức sống và khả năng trưởng thành, trở thành cái xác không hồn. Vì thế, thất bại là động lực quan trọng thúc đẩy chúng ta vượt lên chính mình, người chưa từng thất bại là người chưa hề có thành công. Thất bại là sự khảo nghiệm nghiêm khắc của tự nhiên, là quá trình vượt lên chính mình. Thất bại giúp thanh lọc những cặn bã trong con người, làm cho con người trở nên trong sạch hơn để có thể vượt qua được sự khảo nghiệm nghiêm ngặt.

Sau khi bị thất bại trong lần tranh cử chức Thượng nghị sĩ, Lincohn nói: "Nếu nhân dân sáng suốt dùng trí tuệ của họ quyết định tôi phải chịu điều này, thì tôi sẽ học được điều gì đó từ thất bại". Mỗi lần thất bại đều có thể rèn luyện được kỹ năng của bạn, nâng cao lòng can đảm của bạn, khảo nghiệm sức chịu đựng của bạn, bồi dưỡng năng lực của bạn.

Napoleon Hill, chuyên gia về triết học thành công từng tổng kết lại sau 7 lần thất bại của mình: "Trông thì giống như thất bại, thực ra lại là một bàn tay hiền từ vô hình, ngăn cản con đường lầm lỡ của ta, và dùng trí tuệ vĩ đại để ép ta thay đổi phương hướng, đi theo hướng có lợi cho ta". Thất bại là tọa độ vượt qua chính mình. Một khi bạn phát hiện con đường này không thông suốt, thì hãy đi con đường khác. Sau khi nhiều tọa độ như vậy hiện rõ ra, thì con đường đi đến thành công càng rõ ràng hơn.

Lịch sử cho chúng ta thấy, cuộc sống của các bậc chí sĩ luôn đầy kham khổ. Họ là những người luôn vượt qua thất bại bằng ý chí của mình, tạo ra kỳ tích từ việc không ngừng chiến thắng khó khăn. Vào thời khắc sức mạnh được vận dụng triệt để, con người có thể đạt tới đỉnh cao của sự sáng tạo. Vì thế, chúng ta nên từ bỏ thiên kiến lấy thành bại để luận anh hùng và hãy cố gắng phát huy tiềm lực của mình, thể hiện giá trị của bản thân trong quá trình phấn đấu. Tác gia Peikeris người Nga từng nói: "Sự vĩ đại và sức mạnh của con người là ở chỗ con người có thể sử dụng được tiềm lực và thể lực, trí tuệ và tình cảm của bản thân, kiên định và quyết tâm chiến thắng mọi khó khăn. Hơn nữa, khó khăn càng lớn càng phức tạp, thì chúng ta càng có thể điều động được tính tích cực cảu tiềm lực và sức mạnh của con người cũng có thể phát huy tới hạn độ lớn nhất".

Không dám mạo hiểm, thực chất lại là một dạng mạo hiểm tiêu cực; không dám thất bại, thực chất lại là một sự thất bại đích thực. Một người luôn gặp suôn sẻ thì không bao giờ đạt được đỉnh cao của sự sáng tạo, tiềm năng của họ cũng sẽ không được phát huy thực sự. Ông vua đường sắt Mỹ Jame J. Hill nói: "Người chưa từng thất bại, nếu không phải đồ ngốc thì cũng là kẻ hèn hạ."

Bỏ qua thành bại được mất, nhìn yếu tố ngẫu nhiên bằng xúc cảm bình thường đều là phẩm chất siêu nhiên của loài sói, nếu chúng ta học được điều này thì sẽ đạt được thành công.