Ph°¡ng pháp luyÇn nghe cça mÙt th§y giáo bi¿t 6 ngôn ngï

LÀM SAO NGHE ¯âC TI¾NG ANH

(và nói chung: MØT NGO I NGî)

MÙt trong nhïng trß ng¡i lÛn nh¥t cça chúng ta khi hÍc mÙt ngo¡i ngï ¥y là chúng ta quá& thông minh và có quá nhiÁu kinh nghiÇm.

Quá thông minh: vì mình không thà nào ch¥p nh­n nghe mÙt câu mà mình không hiÃu: c§n ph£i hiÃu mÙt câu nói gì tr°Ûc khi nghe ti¿p câu thé hai, n¿u không thì mình không buÓn nghe ti¿p.

Quá kinh nghiÇm: CuÙc Ýi ã d¡y ta không nghe nhïng gì ng°Ýi khác nói mà chÉ hiÃu nhïng gì mà nÙi dung chuyÃn t£i. N¿u không hiÃu nÙi dung, chúng ta không thà l·p l¡i lÝi ng°Ýi kia. Cing vì th¿ mà - trong giai o¡n §u hÍc ngo¡i ngï - m×i l§n nghe mÙt câu ti¿ng Anh thì trong §u ph£i dËch ra °ãc ti¿ng ViÇt thì mÛi yên tâm, b±ng không thì & câu ¥y không có ngh)a.

Th¿ nh°ng, ¥y là lÑi hÍc sinh ngï ng°ãc chiÁu. Tôi bi¿t °ãc 6 ngôn ngï, trong ó có ba ngôn ngï thành th¡o nghe nói Íc vi¿t: ViÇt - Anh - Pháp, và tôi th¥y r±ng trong các ngôn ngï tôi bi¿t thì, mÙt cách khách quan, nghe và nói ti¿ng ViÇt là khó nh¥t (vì ß ph°¡ng tây, không có ngôn ngï nào mà mình Õi cao Ù cça mÙt të thì ý ngh)a të ¥y l¡i thay Õi: ma - má - mà - m¡ - mã - m£). Nh°ng các b¡n ß forum này, cing nh° tôi, Áu không có v¥n Á gì c£ vÛi cái sinh ngï khó vào b­c nh¥t ¥y!

Th¿ nh°ng nhïng th§y cô d¡y chúng ta nghe nói ti¿ng ViÇt ch³ng ph£i là nhïng vË chuyên viên ngôn ngï nh° các th§y ngo¡i ngï mà ta hÍc t¡i các tr°Ýng. Th§y d¡y ti¿ng ViÇt chúng ta là t¥t c£ nhïng ng°Ýi quanh ta të ngày ta ra Ýi: cha m¹, anh chË, hàng xóm, b¡n bè& ngh)a là ¡i a sÑ nhïng ng°Ýi ch°a có mÙt giÝ s° ph¡m nào c£, th­m chÉ không có mÙt khái niÇm nào vÁ vn ph¡m ti¿ng ViÇt. Th¿ mà ta nghe ti¿ng ViÇt tho£i mái và nói nh° sáo. Còn ti¿ng Anh thì không thà nh° th¿ °ãc. ¤y là vì Ñi vÛi ti¿ng ViÇt, chúng ta hÍc theo ti¿n trình tñ nhiên, còn ngo¡i ngï thì ta hÍc theo ti¿n trình ph£n tñ nhiên.

Të lúc sinh ra chúng ta ã nghe mÍi ng°Ýi nói ti¿ng ViÇt chung quanh (mà ch³ng bao giÝ ta ph£n Ñi: "tôi ch³ng hiÃu gì c£, ëng nói nïa"! MÛi sanh thì bi¿t gì mà hiÃu và ph£n Ñi!). Sau mÙt thÝi gian dài të 9 tháng ¿n 1 nm, ta mÛi nói nhïng ti¿ng nói §u tiên (tëng chï mÙt), mà không hiÃu mình nói gì. Vài nm sau vào lÛp m«u giáo mÛi hÍc Íc, rÓi vào lÛp 1 (sáu nm sau khi b¯t §u nghe) mÛi t­p vi¿t& Lúc b¥y giÝ, dù ch°a bi¿t vi¿t thì mình ã nghe °Íc t¥t c£ nhïng gì ng°Ýi lÛn nói rÓi (kà c£ iÁu mình ch°a hiÃu). Nh° v­y, ti¿n trình hÍc ti¿ng ViÇt cça chúng ta là Nghe - Nói - Íc - Vi¿t. Giai o¡n dài nh¥t là nghe và nói, rÓi sau ó të vñng tñ thêm vào mà ta không bao giÝ bÏ thÝi gian hÍc të ngï. Và ngï pháp (hay vn ph¡m) thì ¿n c¥p 2 mÛi hÍc qua loa, mà khi qua h¿t trung hÍc thì ta ã quên h¿t 90% rÓi.

Nh°ng ti¿n trình ta hÍc ti¿ng Anh (hay b¥t cé ngo¡i ngï nào) thì hoàn toàn ng°ãc l¡i.

Thí nhìn l¡i xem: Tr°Ûc tiên là vi¿t mÙt sÑ chï và chua thêm ngh)a ti¿ng ViÇt n¿u c§n. Và kà të ó, hÍc càng nhiÁu të vñng càng tÑt, k¿ ¿n là hÍc vn ph¡m, rÓi l¥y të vñng ráp vào cho úng vÛi vn ph¡m mà VI¾T thành câu! RÓi loay hoay sía cho úng lu­t! Sau ó thì t­p Íc các chï ¥y trúng °ãc chëng nào hay chëng ¥y, và nhiÁu khi l¡i Íc mÙt âm ti¿ng Anh b±ng mÙt âm ti¿ng ViÇt! (ví då fire, fight, five, file& Áu °ãc Íc là phai ). Sau ó mÛi tÛi giai o¡n NÓI, mà nói ây có ngh)a là Íc LÛn Ti¿ng nhïng câu mình vi¿t trong §u mình, mà không th¯c m¯c ng°Ýi Ñi tho¡i có hiÃu 'message' cça mình hay không vì mình chÉ lo là nói có sai vn ph¡m hay không. Lúc b¥y giÝ mÛi khám phá r±ng nhïng câu mình vi¿t thì ai cing hiÃu, nh° khi mình nói thì chÉ có mình và & Th°ãng ¿ hiÃu thôi, còn ng°Ýi b£n xé (ti¿ng Anh) thì huh - huh dài cÕ nh° cÕ cò!

Sau thÝi gian dài th­t dài, mình khám phá r±ng mình tëng bi¿t ti¿ng Anh, và nói ra thì ng°Ýi khác hiÃu tàm t¡m, nh°ng khi hÍ nói thì mình không nghe °ãc gì c£ (ngh)a là nghe không hiÃu gì c£). Lúc b¥y giÝ mÛi t­p nghe, và rÓi ành bÏ cuÙc vì cÑ g¯ng m¥y cing không hiÃu °ãc nhïng gì ng°Ýi ta nói.

V¥n Á là ß ó: chúng ta ã hÍc ti¿ng Anh ng°ãc vÛi ti¿n trình tñ nhiên, vì quá thông minh và có quá nhiÁu kinh nghiÇm. Ti¿n trình ¥y là Vi¿t - Íc - Nói - Nghe!

Vì th¿, muÑn nghe và nói ti¿ng Anh, chuyÇn §u tiên là ph£i quên i kinh nghiÇm và trí thông minh, à trß l¡i tr¡ng thái s¡ sinh và con nít , và ëng sí dång quá nhiÁu ch¥t xám à phân tích, lý lu­n, dËch thu­t!

Và ây là bí quy¿t à Nghe:

A. Nghe thå Ùng:

1. - T¯m ngôn ngï. Nghe không c§n hiÃu: Hãy nghe! ëng hiÃu.

B¡n chép vào CD mÙt sÑ bài ti¿ng Anh (vì då të trên forum này). M×i bài có thà dài të 1 ¿n 5 phút.

Khi nào b¡n ß nhà mÙt mình, thì mß các bài ó ra vëa ç nghe, và cé l·p i l·p l¡i mãi ra r£ nh° âm thanh nÁn suÑt ngày. B¡n không c§n à ý ¿n nó. B¡n cé làm viÇc cça mình, ánh rng, ría m·t, hÍc bài làm bài, vào internet& vÛi ti¿ng l£i nh£i cça bài ti¿ng Anh. (th­m chí, trong lúc b¡n ngç cing có thà à cho nó nói).

Tr°Ýng hãp b¡n có CD player, USB player hay iPod, thì em theo à mß nghe khi mình có thÝi gian ch¿t - ví då: di chuyÃn lâu giÝ trên xe, ãi ai hay ãi ¿n phiên mình t¡i phòng m¡ch.

Công viÇc t¯m ngôn ngï này r¥t quan trÍng, vì cho ta nghe úng vÛi tëng âm cça mÙt ngôn ngï l¡. Tai cça chúng ta b¯t r¥t nhanh mÙt âm quen, nh°ng lo¡i trë nhïng âm l¡. Ví då: N¿u b¡n nghe câu: m·t trÝi mÍc cánh khi chim voi truy c­p chén chó , mÙt câu hoàn toàn vô ngh)a, nh°ng b£o b¡n l·p l¡i thì b¡n l·p l¡i °ãc ngay, vì b¡n ã quá quen vÛi các âm ¥y. Nh°ng khi mÙt ng°Ýi nói mÙt câu b±ng chëng ¥y âm (ngh)a là 11 âm/v§n), trong ngôn ngï b¡n ch°a tëng hÍc, và b£o b¡n l·p l¡i thì b¡n không thà nào l·p l¡i °ãc, và b£o r±ng& không nghe °ãc! (B¡n có i¿c âu! V¥n Á là tai b¡n không nh­n ra °ãc các âm!) LÑi 't¯m ngôn ngï' ó chÉ là v¥n Á làm quen ôi tai, và sau mÙt thÝi gian (lâu ¥y ché không ph£i vài ngày) b¡n s½ b¯t °ãc các âm cça ti¿ng Anh, và th¥y r±ng âm ¥y r¥t dÅ nghe, nh°ng hoàn toàn khác vÛi âm ViÇt. ëng n£n lòng vì lâu ngày mình v«n không phân biÇt âm: hãy nhÛ r±ng b¡n ã t¯m ngôn ngï ti¿ng ViÇt ít ra là 9 tháng liên tåc ngày êm tr°Ûc khi mß miÇng nói °ãc ti¿ng nói §u tiên và hiÃu °ãc mÙt hai ti¿ng ng¯n cça cha m¹; và sau ó l¡i ti¿p tåc 't¯m ngôn ngï' ViÇt cho ¿n 4, 5 nm nïa!

2 - Nghe vÛi hình £nh Ùng.

N¿u có giÝ thì xem mÙt sÑ tin téc b±ng ti¿ng Anh (mÙt iÁu khuyên tránh: ëng xem ch°¡ng trình ti¿ng Anh cça các ài ViÇt Nam, ít ra là giai o¡n §u, vì x°Ûng ngôn viên ViÇt Nam, ph§n lÛn, nói r¥t g§n vÛi âm ViÇt Nam (kà c£ pronounciation), nên mình dÅ quen nghe, và të ó l× tai mình l¡i hÏng, vÁ sau l¡i khó nghe ng°Ýi b£n xé nói ti¿ng Anh - th¿ là ph£i hÍc l¡i l§n thé hai!). Các hình £nh ính kèm làm cho ta hiÃu °ãc ít nhiÁu nÙi dung b£n tin, mà không c§n ph£i dËch tëng câu cça nhïng gì x°Ûng ngôn viên nói. B¡n s½ yên tâm h¡n, sau khi nghe 15 phút tin téc, tñ tóm l°ãc l¡i, thì mình th¥y r±ng mình ã n¯m b¯t °ãc ph§n chính y¿u cça nÙi dung b£n tin. Và ây là cách th° hai à t¯m ngôn ngï.

B. Nghe chç Ùng.

1. B£n tin special english:

- Thu mÙt b£n tin, và nghe l¡i rÓi chép ra nhiÁu chëng nào hay chëng n¥y& nhÛ là ëng tra céu tñ iÃn hay tìm hiÃu ngh)a vÙi. oán ngh)a trong nÙi dung câu, và nhÛ l¡i âm thanh cça të, hay cåm të ó, sau này tñ nó s½ rõ ngh)a, n¿u trß i trß l¡i hoài.

(Ngày x°a, trên ài VOA, sau m×i ch°¡ng trình tôi th°Ýng nghe mÙt cåm të t°¡ng tñ nh°: statue, statute hay statu gì ó, mà không bi¿t vi¿t th¿ nào, tuy v«n hiÃu ¡i lo¡i là: hãy ãi ¥y à nghe ti¿p. Mãi sau này tôi mÛi bi¿t r±ng thu­t ngï r¥t quen thuÙc ¥y là 'stay tune', nh°ng mÙt thÝi gian dài, chính t£ cça chï ¥y Ñi vÛi tôi không thành v¥n Á!)

2. Chm chú nghe l¡i mÙt sÑ bài mình tëng nghe trong giai o¡n t¯m ngôn ngï

- L¥y l¡i script cça nhïng bài mình tëng nghe, Íc l¡i và nhÛ l¡i trong t°ßng t°ãng lÝi Íc mà mình tëng nghe nhiÁu l§n.

Sau ó x¿p b£n script và nghe l¡i à hiÃu. L§n này: tñ nhiên mình s½ nghe rõ tëng ti¿ng và hiÃu. Tr°Ýng hãp không hiÃu mÙt të hay cåm të, thì g¯ng l·p l¡i nhiÁu l§n úng nh° mình ã nghe, sau ó l­t l¡i script à so sánh.

3. MÙt sÑ bài Audio trong Forum này: nghe nhiÁu l§n, tr°Ûc khi Íc script. Sau ó, Íc l¡i script, chç y¿u kiÃm tra nhïng të mình ã nghe ho·c oán, ho·c nhïng të mà mình có thà phát âm l¡i nh°ng không hiÃu vi¿t và ngh)a th¿ nào. Qua viÇc này, nhiÁu khi ta phát hiÇn r±ng mÙt të mình r¥t quen thuÙc mà të x°a ¿n nay mình cé in trí là ph£i nói mÙt cách nào ó, thì thñc ra c§n ph£i nói khác h³n và phát âm nh° th¿ thì mÛi mong nghe úng và nói cho ng°Ýi khác hiÃu. Sau ó, x¿p b£n script và nghe l¡i mÙt hai l§n nïa. (Ví då: hai chï tomb, bury, khi x°a tôi cé inh ninh là s½ phát âm là 'tôm-b(¡), b¡ri' - sau này nghe chï 'tum, beri' tôi ch³ng hiÃu gì c£ - dù cho tôi nghe rõ ràng là tum, beri -cho ¿n khi xem script thì mÛi vá l½!)

4. HÍc hát ti¿ng Anh, và hát theo trong khi nghe.

ChÍn mÙt sÑ bài hát mà mình thích, tìm lyrics cça nó rÓi vëa nghe vëa nhìn lyrics. Sau ó hÍc thuÙc lòng và hát song song vÛi ca s), và g¯ng phát âm cing nh° giï tÑc Ù và tr°Ýng Ù cho úng. Khi nào buÓn buÓn cing có thà tñ hát cho mình nghe (n¿u không có giÍng tÑt và hát sai giÍng mÙt tí cing không sao, vì chç y¿u là t­p phát âm, tÑc Ù, tr°Ýng Ù và âm iÇu ti¿ng Anh).

Và nói cho úng giÍng (qua hát) cing là mÙt cách giúp mình sau này nh¡y tai h¡n khi nghe, vì th°Ýng th°Ýng ngôn ngï trong các bài hát khó nghe h¡n nhïng câu nói bình th°Ýng r¥t nhiÁu.

--------------

Tr°Ûc khi t¡m dëng topic này, tôi muÑn nói thêm mÙt iÁu.

Có b¡n b£o r±ng hiÇn nay mình ch°a hiÃu, nên cÑ g¯ng nghe nhiÁu cing vô ích, à mình hÍc thêm, khi nào có nhiÁu të vñng à hiÃu rÓi thì lúc ó s½ t­p nghe sau.

Ngh) nh° th¿ là HOÀN TOÀN SAI. Chính vì b¡n ch°a hiÃu nên mÛi c§n nghe nhiÁu h¡n nhïng ng°Ýi ã hiÃu. MuÑn bi¿t b¡i thì ph£i nh£y xuÑng n°Ûc, không thà l¥y lý do r±ng vì mình không thà nÕi nên ß trên bÝ hÍc cho h¿t lý thuy¿t rÓi thì mÛi nh£y xuÑng, và s½ bi¿t b¡i! Ch°a bi¿t b¡i mà xuÑng n°Ûc thì s½ uÑng n°Ûc và ngÙp thß ¥y, nh°ng ph£i thông qua uÑng n°Ûc và ngÙp thß nh° th¿ thì mÛi hy vÍng bi¿t b¡i.

MuÑn bi¿t b¡i, thì ph£i nh£y xuÑng n°Ûc, và nh£y khi ch°a bi¿t b¡i. Chính vì ch°a bi¿t b¡i nên mÛi c§n nh£y xuÑng n°Ûc.

MuÑn bi¿t nghe và hiÃu ti¿ng Anh thì ph£i nghe ti¿ng Anh, nghe khi ch°a hiÃu gì c£! Và chính vì ch°a hiÃu gì nên c§n ph£i nghe nhiÁu.

LÀM SAO NGHE ¯âC TI¾NG ANH (2)

- NGHE B°NG TAI -

Khi tôi b£o r±ng chúng ta g·p trß ng¡i khi hÍc ngo¡i ngï vì thông minh và có nhiÁu kinh nghiÇm, có ng°Ýi cho r±ng ó là nói theo ngh)a bóng. Không ph£i âu, tôi nói theo ngh)a en ó! Qua sñ kiÇn sau (và ACE ch¯c ch¯n cing tëng g·p nhïng tr°Ýng hãp t°¡ng tñ) ACE s½ th¥y ngay. MÙt ng°Ýi b¡n tëng d¡y Anh Vn ß Trung Tâm Ngo¡i Ngï vÛi tôi, sau này sang Ënh c° ß Mù. Anh cùng i vÛi éa con 7 tuÕi, ch°a bi¿t mÙt chï ti¿ng Anh nào. 11 nm sau tôi g·p l¡i hai cha con t¡i Hoa Kó. Con anh nói và nghe ti¿ng Anh không khác mÙt ng°Ýi Mù chính cÑng. Trong khi ó anh nói ti¿ng Anh tuy l°u loát h¡n x°a, nh°ng rõ ràng là mÙt ng°Ýi n°Ûc ngoài nói ti¿ng Mù. Khi xem ch°¡ng trình hài trên TV, con anh c°Ýi úng vÛi ti¿ng c°Ýi nÁn trong ch°¡ng trình, trong khi ó anh và tôi nhiÁu khi không hiÃu hÍ nói gì áng c°Ýi: rõ ràng là kù nng nghe cça con anh h¡n anh rÓi! iÁu này chéng tÏ r±ng khi sang Mù, anh ã có kinh nghiÇm vÁ ti¿ng Anh, và khôn h¡n con anh vì bi¿t nhiÁu kù thu­t, ph°¡ng pháp hÍc ti¿ng Anh, nên ti¿p tåc hÍc ti¿ng Anh theo ti¿n trình ph£n tñ nhiên; trong khi con anh, vì không thông minh b±ng anh, và thi¿u kinh nghiÇm, nên ã hÍc ti¿ng Anh theo ti¿n trình tñ nhiên mà không theo mÙt ph°¡ng pháp cå th¿ nào à hÍc vocabulary, grammar, listening, speaking c£.

- i vào cå thà të vñng Anh.

(Nhïng phân tích sau ây là à thuy¿t phåc ACE i vào ti¿n trình tñ nhiên - và iÁu này òi hÏi ph£i xóa bÏ cái ph£n x¡ lâu ngày cça mình là hÍc theo ti¿n trình ng°ãc - và công viÇc xóa bÏ cái ph£n x¡ sai này l¡i làm cho ta m¥t thêm thì giÝ. ACE Íc à tin vào ti¿n trình tñ nhiên, ché không ph£i à nhÛ nhïng phân tích tào lao này, khi¿n l¡i bË trß ng¡i thêm trong quá trình nâng cao kù nng cça mình)

- Xóa bÏ kinh nghiÇm nghe nguyên âm:

Ti¿ng Anh là ti¿ng phå âm.

Ti¿ng Anh chç y¿u là ngôn ngï a âm: mÙt të th°Ýng có nhiÁu âm. L× tai chúng ta ã bË iÁu kiÇn hóa à nghe âm ti¿ng ViÇt. Ti¿ng ViÇt là lo¡i ti¿ng ¡n âm, vì th¿, m×i ti¿ng là mÙt âm và âm chç y¿u trong mÙt të là nguyên âm. Õi mÙt nguyên âm thì không còn là të ó nïa: ma, mi, m¡ không thà hoán chuyÃn nguyên âm cho nhau, vì ba të có ba ngh)a hoàn toàn khác nhau. M·c khác, ti¿ng ViÇt không bao giÝ có phå âm cuÑi të. Ngay c£ nhïng chï mà khi vi¿t có phå âm cuÑi, thì ng°Ýi viÇt cing không Íc phå âm cuÑi; ví då: trong të hát , nguyên âm mÛi là át , h(Ý)-át, ché không ph£i là h(Ý)-á-t(¡), trong khi ó të fat ti¿ng Anh °ãc Íc là f(Ý)-a-t(Ý), vÛi phå âm t rõ ràng.

Trong ti¿ng ViÇt h§u nh° không có nhïng të vÛi hai phå âm i k¿ ti¿p (ngoài trë ch và tr - nh°ng thñc ra, ch và tr cing có thà thay b±ng 1 phå âm duy nh¥t) vì th¿, tai cça mÙt ng°Ýi ViÇt Nam = ch°a bao giÝ làm quen vÛi ngo¡i ngï - không thà nh­n ra hai phå âm k¿ ti¿p. Do ó, muÑn cho ng°Ýi ViÇt nghe °ãc mÙt ti¿ng n°Ûc ngoài có nhiÁu phå âm k¿ ti¿p, thì ph£i thêm nguyên âm (¡) vào giïa các phå âm; ví då: Ai-x¡-len; Mat-x¡-c¡-va.

VÛi kinh nghiÇm (ph£n x¡) ó, mÙt khi ta nghe ti¿ng Anh, ta chÝ ãi nghe cho ç các nguyên âm nh° mình NHÌN th¥y trong ký âm (phonetic signs), và không bao giÝ nghe °ãc c£. Ví då: khi hÍc të America ta th¥y rõ ràng trong ký âm: (xin l×i vì không thà ghi phonetic signs vào trang này) ¡-me-ri-k¡ , nh°ng không bao giÝ nghe ç bÑn âm c£, th¿ là ta cho r±ng hÍ nuÑt chï . Trong thñc t¿, hÍ Íc ç c£, nh°ng trong mÙt të a âm (trong khi vi¿t) thì chÉ Íc úng nguyên âm ß d¥u nh¥n (stress) - n¿u mÙt të có quá nhiÁu âm thì thêm mÙt âm có d¥u nh¥n phå (mà cing có thà bÏ qua) - còn nhïng âm khác thì ph£i Íc h¿t các PHä ÂM, còn nguyên âm thì sao cing °Íc (måc ích là làm rõ phå âm). Có thà chúng ta chÉ nghe: _me-r-k, hay cao l¯m là _me-r¡-k, và nh° th¿ là ç, vì âm me và t¥t c£ các phå âm Áu hiÇn diÇn. B¡n s½ th¯c m¯c, nghe v­y thì làm sao hiÃu? Th¿ trong ti¿ng ViÇt khi nghe Mù (h¿t) không có gì tr°Ûc và sau c£, thì b¡n hiÃu ngay, t¡i sao c§n ph£i ç bÑn âm là ¡-mê-ri-k¡ b¡n mÛi hiÃu ó là Mù ? Tóm l¡i: hãy nghe phå âm, ëng chú ý ¿n nguyên âm, trë âm có stress!

MÙt ví då khác: të interesting! Tôi tëng °ãc hÏi, të này ph£i Íc là in-t¡-res-ting hay in-t¡-ris-ting mÛi úng? Ch³ng cái nào úng, ch³ng cái nào sai c£. Nh°ng lÑi ·t v¥n Á sai! Të này chç y¿u là nói in cho th­t rõ (stress) rÓi sau ó Íc cho ç các phå âm là ng°Ýi ta hiÃu, vì ng°Ýi b£n xé chÉ nghe các phå âm ché không nghe các nguyên âm kia; ngh)a là hÍ nghe: in-trstng; và à rõ các phå âm k¿ ti¿p thì hÍ có thà nói in-tr(i)st(i)ng; in - tr(¡)st(¡)ng; in-tr(e)st(°)ng. Mà các âm (i)(¡), à làm rõ các phå âm, thì r¥t nhÏ và nhanh ¿n Ù không rõ là âm gì nïa. Trái l¡i, n¿u Íc to và rõ in-tris-ting, thì ng°Ýi ta l¡i không hiÃu vì d¥u nh¥n l¡i sang 'tris'!

Të ó, khi ta phát âm ti¿ng Anh (nói và nghe là hai ph§n g¯n liÁn nhau - khi nói ta phát âm sai, thì khi nghe ta s½ nghe sai!) thì iÁu tÑi quan trÍng là phå âm, nh¥t là phå âm cuÑi. L¥y l¡i ví då tr°Ûc: các të fire, fight, five, file ph£i °ãc Íc l§n l°ãt là fai- (¡)r; fai-t(¡); fai-v(¡), và fai- (¡)l, thì ng°Ýi ta mÛi hiÃu, còn Íc 'fai' thôi thì không ai hiÃu c£.

VÛi të girl ch³ng h¡n, thà r±ng b¡n Íc g¡-rôl / g¡-r¡l (d) nhiên chÉ nh¥n g¡ thôi), sai h³n vÛi ký âm, thì ng°Ýi ta hiÃu ngay, vì có ç r và l, trong khi ó Íc úng ký âm là g¡:l hay bÏ m¥t l (g¡) thì hÍ hoàn toàn không hiÃu b¡n nói gì; mà có hiÃu chng nïa, thì cing do context cça câu ché không ph£i là do b¡n ã nói ra të ó.

Xóa bÏ kinh nghiÇm nghe âm ViÇt.

Các nguyên âm ViÇt và Anh không hÁ giÑng nhau. MÙt âm r¥t rõ trong ti¿ng Anh s½ r¥t nhoè vÛi mÙt l× tai ng°Ýi ViÇt, và mÙt âm r¥t rõ trong ti¿ng ViÇt thì r¥t nhoè trong l× tai ng°Ýi Anh (ng°Ýi b£n xé nói ti¿ng Anh). Ví då: Khi b¡n nói: Her name s H°¡ng! B¡n Íc të H°¡ng th­t rõ! Th­m chí la lên th­t to và nói th­t ch­m thì ng°Ýi ¥y v«n không nghe ra. Vì °¡ Ñi vÛi hÍ là âm r¥t nhoè. Nh°ng nói là Hu-ôn-gh(¡) hÍ nghe rõ ngay; të ó ta ph£i hiÃu hÍ khi nói ¿n cô Huôngh ché ëng òi hÏi hÍ nói tên H°¡ng nh° ng°Ýi ViÇt (ph£i m¥t vài nm!).

T°¡ng t° nh° v­y, không có nguyên âm ti¿ng Anh nào giÑng nh° nguyên âm ti¿ng ViÇt. N¿u ta Óng hóa à cho dÅ mình, là ta s½ không nghe °ãc hÍ nói, vì th¿ giÛi này không quan tâm gì ¿n cách nghe cça ng°Ýi ViÇt Nam Ñi vÛi ngôn ngï cça hÍ. Ví då: âm a trong man thì không ph£i là a hay ê hay a-ê hay ê-a ti¿ng ViÇt, mà là mÙt âm khác h³n, không hÁ có trong ti¿ng ViÇt. Ph£i nghe hàng trm l§n, ngàn l§n, th­m chí hàng chåc ngàn l§n mÛi nghe úng âm ó, và r¥t rõ! ¤y là ch°a nói âm a trong të này, °ãc phát âm khác nhau, giïa mÙt c° dân England (London), Scotland, Massachusetts (Boston), Missouri, Texas!

Cing th¿, âm o trong go không ph£i là ô ViÇt Nam, cing ch³ng ph£i là ô-u (nh° cách phiên âm x°a) hay ¡-u (nh° cách phiên âm hiÇn nay), l¡i càng không phài là âu , mà là mÙt âm khác h³n ti¿ng ViÇt. Phát âm là gô , g¡u hay gâu là nhoè h³n, và do ó nhïng të dÅ nh° go cing là v¥n Á Ñi vÛi chúng ta khi nó °ãc nói trong mÙt câu dài, n¿u ta không t­p nghe âm ô cça ti¿ng Anh úng nh° hÍ nói. MÙt âm nhoè thì không có v¥n Á gì, nh°ng khi ph£i nghe mÙt o¡n dài không ng°ng nghÉ thì ta s½ bË rÑi ngay.

ây cing là do mÙt kinh nghiÇm tai h¡i xu¥t phát të viÇc ti¿p thu ki¿n théc. Trong quá trình hÍc các âm ti¿ng Anh, nhiÁu khi giáo viên dùng âm ViÇt à so sánh cho dÅ hiÃu, rÓi mình cé xem ó là chân lý à không thèm ngh) ¿n nïa. Ví då, muÑn phân biÇt âm (i) trong sheep và ship, thì giáo viên nói r±ng I trong sheep là I dài t°¡ng tñ nh° I trong ti¿ng B¯c: ít; còn I trong ship là I ng¯n, t°¡ng tñ nh° I trong ti¿ng Nam: ít - ích. Th¿ là ta cho r±ng mình ã nghe °ãc I dài và I ng¯n trong ti¿ng Anh rÓi, nh°ng thñc ch¥t là ch°a bao giÝ nghe c£! LÑi so sánh ¥y ã t¡o cho chúng ta có mÙt ý niÇm sai l§m; thay vì xem ¥y là mÙt chÉ d«n à mình nghe cho úng âm, thì mình l¡i ti¿p thu mÙt iÁu sai! Trong ti¿ng Anh không có âm nào giÑng âm I b¯c ho·c I nam c£! B±ng chéng: eat trong ti¿ng Anh thì hoàn toàn không ph£i là ít trong ti¿ng ViÇt, Íc theo giÍng b¯c, và it trong ti¿ng Anh hoàn toàn không ph£i là ít trong ti¿ng ViÇt, Íc theo giÍng nam! Vì th¿, ph£i xóa bÏ nhïng kinh nghiÇm lo¡i này, và ph£i nghe trñc ti¿p thôi!

- Xóa bÏ kinh nghiÇm nghe b±ng chï vi¿t.

N¿u ta hÏi mÙt em bé: cháu nghe b±ng gì? Thì nó s½ tr£ lÝi: Nghe b±ng tai! N¿u ta b£o: Cháu ph£i nghe b±ng m¯t c¡! Ch¯c em bé t°ßng ta & trêu cháu! Th¿ nh°ng iÁu x£y ra cho nhiÁu ng°Ýi hÍc ti¿ng n°Ûc ngoài là Nghe B±ng M¯t!

Thí nhìn l¡i xem. Trong giai o¡n §u ti¿p xúc vÛi ti¿ng Anh, khi ta nghe mÙt ng°Ýi nói: I want a cup of coffee! . Téc tÑc, chúng ta th¥y xu¥t hiÇn câu ¥y d°Ûi d¡ng chï Vi¿t trong trí mình, sau ó mình dËch câu ¥y ra ti¿ng ViÇt, và ta HIÂU! Ta Nghe b±ng M®T, n¿u câu ¥y không xu¥t hiÇn b±ng chï vi¿t trong §u ta, ta không Th¥y nó, thì ta & i¿c!

Sau này, khi ta có trình Ù cao h¡n, thì ta hiÃu ngay l­p téc ché không c§n ph£i suy ngh) lâu. Th¿ nh°ng ti¿n trình cing ch³ng khác nhau bao nhiêu, ta v«n còn th¥y chï xu¥t hiÇn và dËch, cái khác biÇt ¥y là ta vi¿t và dËch r¥t nhanh, nh°ng të mÙt âm thanh phát ra cho ¿n khi ta hiÃu thì cing thông qua ba b°Ûc: vi¿t, dËch, hiÃu. Khi ta i ¿n mÙt trình Ù nào ó, thì trong giao ti¿p không có v¥n Á gì c£, vì các câu r¥t ng¯n, và ba b°Ûc ó °ãc 'process' r¥t nhanh nên ta không bË trß ng¡i, nh°ng khi ta nghe mÙt bài dài, thì s½ lòi ra ngay, vì sau hai, ba, bÑn câu liên tåc 'processor' trong §u ta không còn ç thì giÝ Ã làm ba công viÇc ó. Trong lúc n¿u mÙt ng°Ýi nói b±ng ti¿ng ViÇt thì ta nghe và hiÃu ngay, không ph£i vi¿t và dËch (t¡i vì ngày x°a khi ta hÍc ti¿ng ViÇt thì quá trình là nghe thì hiÃu ngay, ché không thông qua vi¿t và dËch, v£ l¡i, n¿u muÑn dËch, thì dËch ra ngôn ngï nào?), và ng°Ýi nói có nhanh cách m¥y thì cing không thà nào v°ãt cái kh£ nng duy nh¥t cça chúng ta là 'nghe b±ng tai'.

Vì th¿, mÙt sÑ sinh viên c£m th¥y r±ng mình t­p nghe, và ã nghe °ãc, nh°ng nghe mÙt vài câu thì ph£i b¥m stop à mÙt thÝi gian ch¿t - nh° computer ng°ng mÍi sñ l¡i mÙt tí à process khi nh­n quá nhiÁu lÇnh - rÓi sau ó nghe ti¿p; nh°ng n¿u nghe mÙt diÅn gi£ nói liên tåc thì sau vài phút s½ i¿c . Të ó, ng°Ýi sinh viên nói r±ng mình ã tÛi tr§n rÓi, không thà nào ti¿n xa h¡n nïa! Vì th¿ giÛi này không stop cho ta có giÝ hiÃu kËp ! (1)

rtª*@*88n8ò= >>N>

C¦CZF¢FL|LÒRîRÜWXX>X0bhb˜eÞe‚>‚�-Þ-Ò§®Z±º±Àº4»j»º»JÌPÌ"̘ÌỀЎÐØÐæÐnÑ|Ñ'Ò Ò�מ×Â×Ê×:Ø@ØhØtØPߎßúöçöÜöÜöÜöÔöÔöÔöÔöÌöçö½öÜöÜöÜöÜö»öÜöÜöÜ°ö½öÜöÌöÌöÌöÌöÌö¥ö¥öžöÜ

h¸×5�\�h¸×5�B*\�phÿh¸×6�B*]�phÿUh¸×5�B*CJ$\�aJ$phÿh¸×B*phÿh¸×B*phÿh¸×5�B*\�phÿh¸×5�B*CJ\�aJphÿh¸×

h¸×0J>râ)ä)ÜWþ�‚¸»º»TðVðü/0 0<BØCÊIfKhKjKlKýýýýýýõðððððððèðèðýý $a$gd¸×gd¸×

&

Fgd¸× lKýTë nhïng nh­n xét trên, mÙt trong viÇc ph£i làm à nâng cao kù nng nghe, ¥y xóa bÏ kinh nghiÇm Nghe b±ng M¯t, mà trß l¡i giai o¡n Nghe b±ng Tai, (h§u h¿t các du hÍc sinh ß n°Ûc ngoài, sau khi làm chç mÙt ngo¡i ngï rÓi të trong n°Ûc, Áu th¥y au Ûn và nhiêu khê l¯m khi buÙc ph£i bÏ thói quen nghe b±ng m¯t à trß l¡i vÛi tr¡ng thái tñ nhiên là nghe b±ng tai! Có ng°Ýi m¥t c£ 6 tháng cho ¿n 1 nm mÛi tàm t¡m v°ãt qua).

- Xóa bÏ kinh nghiÇm nghe b±ng c¥u trúc vn ph¡m.

Khi nghe ai nói, ta vi¿t mÙt câu vào §u, và sía cho úng vn ph¡m, rÓi mÛi dËch, và sau ó mÛi hiÃu! Ví då. Ta nghe iwanago thì vi¿t trong §u là I want to go , xong rÓi mÛi dËch và hiÃu; n¿u ch°a vi¿t °ãc nh° th¿, thì iwanago là mÙt âm thanh vô ngh)a.

Th¿ nh°ng, n¿u ta nghe l§n §u tiên mÙt ng°Ýi nói mÙt câu h±ng ngày: igotago, ta không thà nào vi¿t °ãc thành câu °ãc, và vì th¿ ta không hiÃu. BÝi vì thñc t¿, câu này hoàn toàn sai vn ph¡m. MÙt câu úng vn ph¡m ph£i là I am going to go ho·c chí ít là I have got to go . Và nh° th¿, úng ra thì ng°Ýi nói, dù có nói tÑc Ù, cing ph£i nói ho·c: I'm gona go; ho·c I ve gota go (ti¿ng Anh không thà bÏ phå âm), ché không thà là I gotta go! Th¿ nh°ng trong thñc t¿ cuÙc sÑng ng°Ýi ta nói nh° th¿, và hiÃu rõ ràng, b¥t ch¥p mÍi lu­t vn ph¡m. Vn ph¡m xu¥t phát të ngôn ngï sÑng, ché không ph£i ngôn ngï sÑng dña trên lu­t vn ph¡m. Vì th¿ ta cing ph£i bi¿t nghe mà hiÃu; còn cé em vn ph¡m ra mà tra thì ta s½ khñng mãi. (Tôi ang nói vÁ kù nng nghe, còn làm sao vi¿t mÙt bài cho ng°Ýi khác Íc thì l¡i là v¥n Á khác!)

Tóm l¡i, trong ph§n chia s» này, tôi chÉ muÑn nh¯c vÛi ACE r±ng, hãy NGHE IÀU NG¯ÜI TA NÓI, CHè êNG NGHE IÂU MÌNH MUÐN NGHE, và muÑn °ãc nh° v­y, thì HÃY NGHE B°NG TAI, êNG NGHE B°NG M®T!

Hai bài tr°Ûc ây, tôi nói vÁ viÇc nghe âm thanh cça ti¿ng Anh, có ngh)a là làm sao phân biÇt °ãc các âm vÛi nhau ¿n n×i, dù không hiÃu câu ¥y nói gì, cing có thà l·p l¡i úng lÝi ng°Ýi ta nói ra (câu càng dài thì kù nng nghe cça mình càng cao). D) nhiên, có nhïng ng°Ýi °ãc l× tai âm nh¡c thiên phú nên phân biÇt âm thanh r¥t nhanh. Ví då em Wendy Võ, mÙt nhi Óng gÑc ViÇt t¡i North Carolina (tên ViÇt Nam là Võ thË NgÍc DiÅm). Nm nay em mÛi 8 tuÕi mà ã nói °ãc 11 thé ti¿ng và so¡n 45 b£n nh¡c. Em có kh£ nng l·p l¡i mÙt câu nói b±ng b¥t cé ngôn ngï nào trên th¿ giÛi, mà không c§n hiÃu ngh)a. Th¿ nh°ng th°Ýng th°Ýng, ng°Ýi ta ph£i m¥t nhiÁu thÝi gian à phân biÇt các âm trong mÙt ngôn ngï mÛi, tuy nhiên T¤T C¢ MÌI NG¯ÜI Áu có kh£ nng này, b±ng chéng là không mÙt ng°Ýi nào trên trái ¥t (trë ng°Ýi i¿c) là không thà nghe và nói ngôn ngï m¹ » cça mình.

N¿u thÝi gian qua, các b¡n ã l¯ng nghe âm thanh ti¿ng Anh thôi, thì ¿n nay, h³n b¡n ã nh­n th¥y r±ng b×ng d°ng có mÙt sÑ të hay cåm të mình nghe rõ ràng h¡n x°a, ·c biÇt là nhïng con sÑ và nhïng danh të riêng (cça các nhân v­t, các Ëa danh & ), và nhïng të mình ã quen thuÙc. Có nhïng o¡n b¡n nghe mÙt thÝi gian dài 5-15 phút (nh° trên TV) rÓi b×ng th¥y mình hiÃu c¡ b£n nÙi dung ch°¡ng trình ó.

Nh° th¿ là các b¡n ã nghe ti¿ng Anh. Nh°ng dù muÑn dù không, khi nghe mÙt ngôn ngï mà chÉ nghe âm thanh thôi, thì cing giÑng nh° mình nghe nh¡c (không lÝi), hay nghe ti¿ng gió, ti¿ng chim. N¿u chÉ nghe nh° th¿ thì không áng bÏ công, vì ngôn ngï cÑt là à truyÁn tin (truyÁn mÙt thông tin). N¿u ta không n¯m °ãc thông tin bên d°Ûi âm thanh phát ra b±ng ti¿ng Anh, thì kà nh° chúng ta không nghe °ãc ti¿ng Anh. Vì th¿, iÁu chúng ta c§n hÍc l¡i tr°Ûc h¿t là nghe ti¿ng Anh (nh° mÙt âm thanh thu§n túy) à ti¿n ¿n b°Ûc sau cùng (mà bình th°Ýng ng°Ýi hÍc ngo¡i ngï xem là b°Ûc §u tiên), ¥y là nghe ti¿ng Anh, theo ngh)a là hiÃu mÙt thông tin.

Vì th¿, sau hai bài à nói vÁ cách nghe ti¿ng Anh, hôm nay tôi s½ i sâu h¡n, ¥y là nghe ti¿ng Anh, theo ngh)a là n¯m b¯t nÙi dung cça thông tin qua mÙt chu×i âm thanh b±ng ti¿ng Anh.

Nghe ti¿ng Anh và "nghe" ti¿ng Anh

1. "Nghe" trong ngï c£nh.

Tôi tëng nh¯c i nh¯c l¡i r±ng ëng bao giÝ tra të iÃn khi mình nghe mÙt diÅn të. iÁu chç y¿u là nghe và l·p l¡i °ãc nhïng âm thanh ã nghe, rÓi d§n d§n hiÃu °ãc mÙt të mÛi, khi nó xu¥t hiÇn trong nhiÁu nÙi dung khác nhau (n¿u c£ nm mình mÛi nghe të ó mÙt l§n, có ngh)a là të ¥y không thông dång và, trong giai o¡n này, ta không c§n ph£i b­n tâm ¿n nó!). Ví då: b¡n nghe nhiÁu l§n (âm thanh) oubou mà không hiÃu ngh)a, l§n l°ãt trong nhïng câu sau:

- To play the oubou you need to have strong arms.

- The oubou is considered one of the most difficult instruments to play.

- The oubou is very difficult to play, because Karen must force air at very high pressure into the tiny double reed.

L§n §u tiên, b¡n ch³ng bi¿t âm oubou chÉ cái gì, nh°ng vì i vÛi play nên b¡n oán r±ng ó là mÙt cái gì à ch¡i . Nh° th¿ là ã hiÃu mÙt cách tÕng quát. L§n 2, vÛi të instrument b¡n bi¿t r±ng ó là cái à ch¡i nh°ng không ph£i là trong thà thao, mà là trong âm nh¡c. L§n thé ba, vÛi cåm të must force air thì ta bi¿t r±ng ó là mÙt nh¡c cå thÕi h¡i (khí nh¡c) ché không ph£i là nh¡c cå dây hay gõ& Và ta t¡m hiÃu nh° th¿, mà không c§n bi¿t ph£i vi¿t th¿ nào, cho ¿n khi Íc câu sau (ch³ng h¡n):

The oboe looks very similar to the clarinet, but sounds very different!

Th¿ là ta bi¿t °ãc rõ ràng ó là mÙt nh¡c khí t°¡ng tñ nh° clarinet, và të mà ta nghe là oubou thì °ãc vi¿t là oboe (và ta Íc úng ngay ché không c§n ph£i tra të iÃn!)

Ps: ây cing là v¥n Á hiÃu mÙt të. Chúng ta có c£m giác r±ng n¿u dËch °ãc ti¿ng ¥y ra là ta hiÃu ngay, th¿ nh°ng không có gì sai cho b±ng. N¿u b¡n hÍc theo quá trình ng°ãc, ngh)a là khßi sñ bi¿t të ¥y d°Ûi d¡ng chï vi¿t, b¡n s½ tra të iÃn và Íc là: kèn ô-boa! B¡n th¥y hài lòng vì mình ã hiÃu! Nh°ng thñc ra, n¿u b¡n không ph£i là mÙt nh¡c s), thì kèn ô-boa cing ch³ng thêm gì trong ki¿n théc b¡n. Ngay trong ti¿ng m¹ », ta có thà hài lòng vÛi khái niÇm m¡ hÓ vÁ mÙt të, nh°ng khi hÍc ngo¡i ngï thì ta có cái c£m giác sai l§m là ph£i trß l¡i vÛi të m¹ » mÛi gÍi là hiÃu. Ñi vÛi tôi, nightingale là mÙt lo¡i chim có ti¿ng hót hay và th°Ýng hót vào ban êm, còn có dËch ra là s¡n ca hay hÍa mi thì cing b±ng thëa, vì tôi ch°a bao giÝ th¥y và bi¿t chim s¡n ca hay hÍa mi . Th­m chí không bi¿t là có ph£i mÙt loài chim hay hai loài chim khác nhau, vì c£ hai të Áu °ãc dËch là nightingale.

2. Nghe trong toàn bÙ bÑi c£nh.

Ta th°Ýng ngh) r±ng: mÙt të thì có mÙt ngh)a nh¥t Ënh . Hoàn toàn sai.

- Thí tra të tiêu cñc trong të iÃn: negative. Nh° th¿, mÙt cán bÙ tiêu cñc ph£i °ãc dËch là a negative cadre ! N¿u cåm të ti¿ng ViÇt có ý ngh)a rõ ràng thì cåm të dËch ra ti¿ng Anh (nh° trên) là hoàn toàn vô ngh)a! Nói cách khác: khi ng°Ýi Anh nói negative , thì ng°Ýi ViÇt hiÃu là tiêu cñc ; nh°ng khi ng°Ýi ViÇt nói tiêu cñc , thì ng°Ýi Anh không thà hiÃu là negative.

- Të ó ta không thà nào hiÃu úng ngh)a mÙt të ti¿ng Anh n¿u không ·t vào trong bÑi c£nh cça nó. Ví då: n¿u không à ý r±ng câu chuyÇn x£y ra ß Anh hay ß Mù, thì khi nghe të corn ta có thà hiÃu sai: Þ Anh là lúa mì, và ß Mù là b¯p!

N¿u th¥y mÙt ng°Ýi mß n¯p bình xng lên mà nói Oh my! No more gas thì ta hiÃu ngay r±ng gas chính là xng , m·c dù tr°Ûc ó mình có thà hÍc: petrol hay gasoline mÛi là xng, còn gas có ngh)a là khí Ñt!

Mà nhiÁu khi bÑi c£nh rõ ¿n n×i, ng°Ýi ta dùng mÙt të sai mình cing hiÃu úng. B¡n cé thí ¿n cây xng, mß bình và nói: Õ cho tôi 30.000 d§u! Tôi cam oan là ng°Ýi ta không th¯c m¯c gì c£ và s½ Õ XNG ché không Õ D¦U vào xe b¡n; cao l¯m là trong 100 l§n, thì mÙt l§n ng°Ýi ta nh¯c l¡i: Õ xng ph£i không? B¡n nói là D§u ng°Ýi ta v«n hiÃu là Xng. Và trong ti¿ng Anh cing th¿! B¡n s½ hiÃu mÙt të trong toàn bÙ bÑi c£nh cça nó.

3. Nghe vÛi t¥t c£ giai iÇu cça câu.

Trong ph§n §u tôi nói r±ng khi nghe mÙt câu, chç y¿u là làm sao n¯m b¯t °ãc thông tin cça chu×i âm thanh ¥y. Nói cách khác, ngôn ngï có nhiÇm vå là truyÁn tin. Nh°ng ngoài nhiÇm vå truyÁn tin thì còn mÙt nhiÇm vå thé hai, vô cùng quan trÍng, ¥y là nhiÇm vå truyÁn c£m (truyÁn mÙt tình c£m). MÙt câu nói giao ti¿p h±ng ngày, luôn chuyÃn t£i mÙt ph§n cça th¥t tình (= b£y tình c£m con ng°Ýi, ché không ph£i là bË tình phå âu: hÉ, nÙ, ai, l¡c, ái, Ñ, dåc). Vì th¿, cao Ù, tÑc Ù, c°Ýng Ù cça câu nói, tr°Ýng Ù (Ù dài) và d¥u nh¥n cça mÙt të, có thà là iÁu mình c§n ph£i nghe cùng mÙt lúc vÛi các âm thanh °ãc phát ra, th­m chí nghe âm iÇu là chính. N¿u không thì ta hiÃu sai, ho·c không hiÃu gì c£. ëng t°ßng r±ng khi ta nghe °ãc të hate là ta hiÃu ngay: ghét!

Vì då nghe mÙt cô gái nói vÛi mÙt c­u trai: I hate you! Câu này không ph£i lúc nào cing là Em ghét anh'! Nói vÛi mÙt ngï iÇu nào ó thì có thà hiÃu là: Tôi cm thù anh; hay Thôi, à tôi yên; hay Anh làm tôi bñc mình; ho·c trái l¡i: Anh làm em c£m Ùng quá; th­m chí: Em yêu anh quá chëng chëng!

Và cách nh¥n câu cing th¿. Ví då trong câu sau ây:

I didn t say Paul stole my watch!

N¿u ng°Ýi nói nh¥n m¡nh các të theo 7 khác nhau, m×i cách nh¥n mÙt të ( I - didn t - say - Paul - stole - my - watch ) thì ngh)a s½ khác nhau hoàn toàn:

I didn t say Paul stole my watch! (Somebody else said that!)

I didn t say Paul stole my watch! (No! I didn't act like that)

I didn t say Paul stole my watch! (I disclosed by another way, but I didn't SAY) v.v

Khi hÍc ti¿ng ViÇt, chúng ta nghe toàn bÙ giai iÇu, nên hiÃu (và nói úng) cao Ù cça mÙt të (nói úng các d¥u); th¿ nh°ng khi mÙt ng°Ýi n°Ûc ngoài hÍc ti¿ng ViÇt, chúng ta ph£i khÕ công gi£i thích cho hÍ lên giÍng, xuÑng giÍng, uÑn giÍng nh° th¿ nào à nói các d¥u s¯c, huyÁn, n·ng, hÏi - ngã (do hÍc nghe b±ng tai nên ng°Ýi Nam và ng°Ýi Trung Óng hóa ? và ~, trong khi ng°Ýi B¯c phân biÇt chúng rõ ràng). Vì th¿, ng°ãc l¡i, khi nghe ti¿ng Anh, c§n ph£i nghe toàn bÙ âm iÇu à n¯m b¯t nhïng tình c£m bên d°Ûi câu nói.

Nghe vÛi c£ giai iÇu, mình s½ hiÃu (và sau này s½ dùng) nhïng câu hay thành ngï mÙt cách chính xác nh° ng°Ýi b£n ngï, mà không c§n ph£i dËch ra. Ví då: các câu ng¯n nh°: Oh my God! Look at this! Ho·c No way! Ho·c You're joking/kidding! VÛi giÍng iÇu khác nhau, nhïng câu nói h±ng ngày ó có thà °ãc hiÃu là mÙt ti¿ng khen hay chê, thán phåc hay th¥t vÍng, b±ng lòng hay b¥t bình, ch¥p thu­n hay të chÑi!

Và të ó, mình s½ bi¿t Ñi xí khi dùng ti¿ng Anh cho úng ngh)a, ché không chÉ úng vn ph¡m. Ví då, khi ti¿p mÙt nhân v­t quan trÍng ¿n công ty b¡n, b¡n chu©n bË nói mÙt câu mÝi r¥t trân trÍng và úng nghi théc (formal): Would you please (to) take a seat? Th¿ nh°ng b¡n cng th³ng ¿n Ù nói theo mÙt âm iÇu nào ó khi¿n ng°Ýi kia bñc mình vÛi b¡n (mà b¡n không hÁ bi¿t), vì ngá r±ng b¡n diÅu cãt ng°Ýi ta! Th¿ là hÏng c£ mÙt cuÙc àm phán. Thà r±ng b¡n nói ¡n s¡: Sit down! VÛi mÙt giÍng hòa nhã, thái Ù tôn trÍng, cí chÉ lËch thiÇp và nå c°Ýi nÓng h­u, thì không ai l§m b¡n! Trái l¡i, nói câu r¥t formal trên kia, vÛi thái Ù cng th³ng và giÍng nói cÙc c±n (vì sã nói sai!), thì tai h¡i h¡n nhiÁu.

4. Nghe vÛi nhïng gì mÙt të bao hàm.

Ngôn ngï dùng à truyÁn tin, nh°ng Óng thÝi cing truyÁn c£m. Vì th¿, m×i danh të vëa chÉ Ënh mÙt cái gì cå thà (denotation), vëa kèm theo mÙt tình c£m (connotation). Các të this gentleman, this man, this guy, this rascal Áu có mÙt denotation nh° nhau là mÙt ng°Ýi nam nào ó, nh°ng connotation thì hoàn toàn khác; cing nh° Ñi vÛi mÙt ng°Ýi nï nào ó ta có thà dùng: a lady, a woman, a girl, a whore. Cùng mÙt të nh° communism ch³ng h¡n. Ñi vÛi mÙt £ng viên £ng CÙng S£n hay mÙt c£m tình viên, thì të ¥y gãi lên bao nhiêu iÁu dËu dàng cao ¹p, còn Ñi vÛi ng°Ýi chÑng cÙng, thì të ¥y gãi lên bao nhiêu iÁu x¥u xa, Ùc ác! Trong khi denotation cça nó chÉ là mÙt tri¿t thuy¿t nh° trm ngàn thuy¿t thuy¿t khác, mà dù thích dù không, ng°Ýi ta cing ph£i dùng à chÉ Ënh tri¿t thuy¿t do Karl Marx Á ra!

Khi hÍc ti¿ng Anh, muÑn nâng cao vÑn të vñng thì ta cÑ hÍc nhiÁu të Óng ngh)a (synonyms). Th¿ nh°ng, không bao giÝ có synonyms ích thñc c£: chÉ t°¡ng °¡ng trong denotation ché connotation hoàn toàn khác (và cing vì th¿ mà không bao giÝ có hai të hoàn toàn có ngh)a giÑng nhau ß hai ngôn ngï khác nhau: mother/father không hoàn toàn là cha/m¹ - và mummy/daddy không hoàn toàn là ba/má; vì tình c£m ính kèm vÛi các të ¥y khác h³n giïa ng°Ýi ViÇt và ng°Ýi Anh). "Nghe" ti¿ng Anh, chính là bi¿t nghe nhïng connotations trong các thu­t ngï mình nghe.

Cho ¿n nay, tôi chÉ Á nghË các b¡n nghe tin téc. Nh°ng ó là giai o¡n nghe à quen vÛi các âm. Trong giai o¡n nghe ti¿ng Anh này, ph£i bÛt giÝ nghe tin téc mà xem phóng sñ ho·c các phim truyÇn. Trên th¿ giÛi, các speakers cça các ch°¡ng trình tin téc buÙc ph£i nói vÛi thái Ù neutral, ngh)a là không °ãc dùng të kèm theo tình c£m, và không °ãc xí lý âm iÇu à nói lên tình c£m cça mình, vì th¿ hÍ nói r¥t dÅ nghe, nh°ng chÉ nghe tin téc thôi thì ta bÏ sót mÙt ph§n khá chç y¿u trong ti¿ng Anh.

(Trái l¡i thông tín viên ViÇt Nam nhiÁu khi ch°a làm chç °ãc tình c£m mình trong quá trình Íc mÙt b£n tin, và ng°Ýi ta th¥y ngay là thông tín viên vui mëng hay bñc téc, tán Óng hay b¥t Óng, vÛi nÙi dung b£n tin mình Íc. Còn ng°Ýi vi¿t b£n tin thì dùng nhïng të có connotation: ví då tr°Ûc kia, khi nói ¿n mÙt tÕng thÑng Mù thì bao giÝ cing là tên Kennedy ho·c tên tÕng thÑng Kennedy . Còn hiÇn nay thì Ngài tÕng thÑng Bush , mà ít khi nói mÙt cách trung l­p: TÕng ThÑng G. Bush. Trong khi ó, h§u nh° không bao giÝ nghe trong mÙt b£n tin: CÑ chç tËch HÓ Chí Minh , mà lúc nào cing là Bác HÓ . Thu­t ngï Bác HÓ m·c nhiÇn tiÁm ©n mÙt tình yêu th°¡ng và kính trÍng ¿n Ù cåm të cÑ chç tËch HÓ Chí Minh , vÑn là mÙt cåm të neutral, l¡i trß thành mÙt cåm të th¥t kính, xem th°Ýng Ñi vÛi Chç tËch HÓ Chí Minh !)

5. Nghe b±ng trái tim à c£m iÁu hÍ c£m.

Và cuÑi cùng, Ñi vÛi các b¡n muÑn i th­t sâu vào ti¿ng Anh, thì có thà phÑi hãp t¥t c£ các kù nng à hiÃu nhïng iÁu tiÁm tàng bên d°Ûi ngôn ngï giao ti¿p; và iÁu này h°Ûng ¿n cách nghe vn hÍc. MÍi ngôn ngï Áu gãi lên mÙt cái gì ó v°ãt lên trên të ngï. Vì th¿, thi ca là mÙt ngôn ngï ·c biÇt. Ng°Ýi ViÇt nào, dù thích hay không thích, v«n c£m °ãc ngôn ngï cça thi ca. Do ó, muÑn nâng cao kù nng nghe ti¿ng Anh cça mình thì c§n t­p nghe nhïng bài th¡. Cho ¿n nay, khó tìm nhïng bài th¡ audio, nh°ng không ph£i là không có. T­p nghe Íc th¡, d§n d§n, chúng ta s½ c£m °ãc cái tinh túy cça ti¿ng Anh, të ó ta c£m °ãc vì sao cùng mÙt t° t°ßng mà diÅn ¡t cách này thì 'hay' h¡n cách kia. B¥y giÝ ta mÛi có quyÁn nói: tôi ã nghe °ãc ti¿ng Anh.

Ví då, khi muÑn ng°Ýi ta c£m nh­n ti¿ng gió mùa thu, thì Xuân DiÇu ã sí dång âm r trong bài ây Mùa Thu TÛi :

Nhïng luÓng run r©y rung rinh lá

T°¡ng tñ nh° v­y Robert L. Stevenson vi¿t trong The Wind

I saw you toss the kites on high

And blow the birds about the sky;

And all around I heard you pass,

Like ladies skirts across the grass..

Tác gi£ ã làm cho ta c£m °ãc làn gió hiu hiu vÛi các âm r và s nÑi ti¿p và quyÇn vào nhau trong câu cuÑi, kèm vÛi hình £nh Ùc áo cça váy các mÇnh phå l°Ût qua trên cÏ (iÁu mà ng°Ýi ViÇt Nam hoàn toàn không có kinh nghiÇm, vì mÍi nét yêu kiÁu Áu g¯n liÁn vÛi tà áo dài).

K¿t lu­n:

Tôi ã b¯t §u gãi ý nghe ti¿ng Anh à rÓi i ¿n v¥n Á nghe ti¿ng Anh. Tuy nhiên, tôi l·p l¡i, nhïng gì tôi nói chÉ là lý thuy¿t, và không có lý thuy¿t nào có th¿ làm cho b¡n nghe °ãc ti¿ng Anh. Cách duy nh¥t ¥y là b¡n ph£i tñ mình nghe và rút ra nhïng ph°¡ng pháp thích hãp vÛi xu h°Ûng, kinh nghiÇm và sß thích cça mình.

Qua lo¡t bài này, tôi luôn £ phá cách nghe dña trên vi¿t và dËch. Th¿ nh°ng, nhïng iÁu tôi cho là trß ng¡i, nhiÁu khi l¡i có ích cho b¡n, vì nhïng thé ¥y không c£n trß mà còn giúp b¡n nhïng cÙt móc à bám vào. Vâng. N¿u các b¡n th¥y viÇc Íc script, ho·c hÍc të vñng, ho·c vi¿t thành câu và tra të iÃn - nh° v«n làm të tr°Ûc ¿n nay - giúp cho b¡n nghe và hiÃu nhanh h¡n thì cé sí dång ph°¡ng pháp cça mình. Tôi chÉ nh¯c l¡i mÙt iÁu này:

T¥t c£ nhïng trã giúp ó cing giÑng nh° chi¿c phao cho ng°Ýi t­p b¡i. Khi t­p b¡i, nhiÁu ng°Ýi c§n có mÙt cái phao à bám vào cho dÅ nÕi, të ó b¡o d¡n xuÑng n°Ûc mà t­p b¡i. Và không ít ng°Ýi b¡i giÏi ã khßi sñ nh° th¿. B¡n cing v­y, có thà nhïng cách nghe të tr°Ûc ¿n giÝ (nhìn script - hÍc të - kiÃm tra vn ph¡m) giúp b¡n nhïng cÙt ch¯c ch¯n à bám vào mà nghe. V­y thì xin nhÛ r±ng: Chi¿c phao giúp cho b¡n nÕi, nh°ng không giúp cho b¡n bi¿t b¡i. ¿n mÙt giai o¡n nào ó, chính chi¿c phao l¡i c£n trß b¡n và không cho b¡n b¡i tho£i mái.

Hãy vét cái phao sÛm chëng nào hay chëng n¥y, n¿u không nó trß thành mÙt trß ng¡i cho b¡n khi b¡n muÑn b¡i nhanh và xa.

Hãy vét nhïng chï vi¿t khi nghe nói, nhanh chëng nào hay chëng ¥y, n¿u không chúng s½ c£n trß b¡n và b¡n không bao giÝ thñc sñ 'nghe' °ãc ti¿ng Anh!

(Duynhien)

Không bi¿t các b¡n th¿ nào ché riêng mình khi Íc lo¡t bài vi¿t này r¥t l¥y làm th¥m thía ¿n tëng ý nhÏ trong tëng câu vn - tuy mÙc m¡c mà dÅ hiÁu cça th§y Duynhien.

NhÛ l¡i thuß mÛi tham gia mÙt khóa hÍc nghe nói ß trung tâm. MÙt l§n cô giáo mß bng trong ó có mÙt cåm të mà mình nghe hoài ch³ng ra trong khi các b¡n khác thì xem ra không có v¥n Á gì. Cåm ¥y nghe phát âm là t°¡ng tñ " HÈO- PHÍU " (- ¡i khái th¿ ! ) bñc mình ghê, cuÑi cùng hÏi ra mÛi bi¿t ó là të "help you " trong câu : "can I help you ? " .MÙt cåm të quá ¡n gi£n ! V­y ó ! n¿u ta chÉ hÍc và Íc theo mình thì khi nghe chính nguÝi b£n xé nói thì " ng¡ ngác con nai vàng " ngay INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/smilies/smilie_crazy.gif" \* MERGEFORMATINET

MÙt të khác mà hiÇn giÝ mình " thuÙc nh° cháo" cho dù °ãc phát âm trong bÑi c£nh nào ? giÍng ai Íc ? ( b£n ngï ) cing Áu nh­n ra. lý do là lúc ó mình ph£i m¥t g§n nïa tháng trÝi "truy tìm" ra nó !

SÑ là hÓi ó mình có thói quen tr°Ûc khi i ngç hay mß radio nghe ài néoc ngoài. Nói nghe ài n°Ûc ngoài cho oai ché lúc ó nghe nh° "vËt nghe s¥m " thôi, nm khi m°Ýi hÍa mÛi nghe ñoc mÙt chï "quen quen",D§n d§n thì cing ti¿n bÙ, mÙt hôm mình nghe c£ o¡n hiÃu h¿t duy chÉ có 1 cåm mà nghe tÛi lui ( có thu âm l¡i ) hoài mà không thà nào hiÃu nÕi , th¿ là mình b¯t §u chi¿n dËch " truy tìm " nó. Nó phát âm nghe nh° là " NÐ N¸T ". Th¿ là mình ngÓi l­t të iÃn xem t¥t c£ chï nào có âm "N" §u tiên ! ( kiên nh«n ghê ché nhÉ ! INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/smilies/smilie_crazy.gif" \* MERGEFORMATINET ) , nh°ng cing không có chï nào ráp vào hãp ngh)a c£ ! ngh) mãi , cuÑi cùng mình chãt nhÛ âm K tréoc N thì là âm câm ,th¿ là truy ti¿p t¥t c£ nhïng chï b¯t §u b±ng K ! - cing không ra ! Các b¡n cing nên bi¿t là cách truy tìm qua tñ iÃn này mình cing thành công r¥t nhiÁu l§n ¥y nhé ! T°ßng âu pó tay, nh°ng mình nghÉ ra cách khác : mua báo News Week vÁ xem, coi có câu ,cåm nào t°¡ng tñ không ! ( mò kim áy bà INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/smilies/smack.gif" \* MERGEFORMATINET ) th¿ mà ra ¥y các b¡n ! nó là KNOWN AS ! Làm sao mà nghÉ ra ñoc chï này khi mà ta ch°a nghe chính ngëoi néoc ngoài phát âm ?

M¥y kinh nghiÇm nhÏ kà ra ch¡i. Còn các b¡n ? ai có gì trong viÇc luyÇn nghe hãy cùng chia s» nhé .

HYPERLINK "http://www.tienganh.com.vn/newreply.php?s=ab74e5923ae6d7dd52e10c713efc154e&do=newreply&p=149030" INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/buttons/quote.gif" \* MERGEFORMATINET

Mình chÉ có vài lÝi khuyên do kinh nghiÇm mình th¥y thui INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/smilies/biggrin.gif" \* MERGEFORMATINET .

Cách nghe " t¯m " r¥t hïu ích và là mÙt ph°¡ng pháp r¥t tÑt nh°ng n¿u chúng ta cé nghe các ch¥t liÇu të tivi , ài ho·c các ph°¡ng tiÇn khác vÛi giÍng Íc nhanh và nhiÁu të mÛi cho ng°Ýi mÛi hÍc thì s½ không phát huy °ãc séc m¡nh cça ph°¡ng pháp vì n¿u ta nghe không hiÃu mà nghe nhiÁu thì s½ dÅ bÏ cuÙc và không hÍc °ãc cái gì( tr°Ýng hãp nhiÁu b¡n ) lên ch¥t liÇu tÑt nh¥t à nghe là dÅ. Ch¥t liÇu dÅ nghe s½ giúp b¡n ti¿n bÙ nhanh h¡n và të ó nâng cao kh£ nng cça mình vÛi các ch¥t liÇu nghe khác nhau INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/smilies/biggrin.gif" \* MERGEFORMATINET .

HYPERLINK "http://www.tienganh.com.vn/newreply.php?s=ab74e5923ae6d7dd52e10c713efc154e&do=newreply&p=149432" INCLUDEPICTURE "http://www.tienganh.com.vn/images/buttons/quote.gif" \* MERGEFORMATINET