ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ

------O0O-----

MÔN HỌC: KINH TẾ HỌC QUỐC TẾ

CHUYÊN ĐỀ

QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM

               Nhóm 9 – QH2009.E15

           Trần Thị Ngọc Anh

           Nguyễn Diệu Linh

           Nguyễn Thị Thùy Linh

           Phan Thị Tuyết Mai

           Nguyễn Ngọc Nam

           Vũ Thị Thanh Thủy

           Nguyễn Thị Hải Yến

Hà Nội, 25/4/2012

BẢNG CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ VIẾT TẮT

1

AFTA

ASEAN Free Trade Area

Khu vực mậu dịch tự do ASEAN

2

ACFTA

ASEAN-China Free Trade Area

Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Trung Quốc

3

APEC

Asia-Pacific Economic Cooperation

Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương

4

ASEAN

Association of Southeast Asian Nations

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

5

ASEM

Asia-Europe Meeting

Diễn đàn hợp tác Á-Âu

6

BIT

Bilateral Investment Treaty

Hiệp định đầu t

ư

song phương

7

BTA

Bilateral Trade Agreement

Hiệp định thương mại song phương

8

CEPT

Common Effective Preferential Tariff Scheme

Ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung

9

EDCF

Economic Development Cooperation Fund

Quỹ hợp tác phát triển kinh tế đối ngoại

10

EU

European Union

Liên minh châu Âu

11

FDI

Foreign Direct Investment

Đầu tư trực tiếp nước ngoài

12

FTA

Free Trade Agreement

Hiệp định thương mại tự do

13

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm quốc nội

14

GSP

Generalized System of Preferences

Chế độ

ưu đãi thuế quan phổ cập

15

IMF

International Monetary Fund

Quỹ tiền tệ quốc tế

16

MFN

Most Favoured Nation

Quy chế tối huệ quốc

17

NTR

Normal Trade Relations

Quy chế thương mại bình thường

18

ODA

Official Development Assistance

Hỗ trợ phát triển chính thức

19

PNTR

Permanent Normal Trade Relations

Quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn

20

SDR

Special Drawing Right

Quyền rút vốn đặc biệt

21

TIFA

Trade and Investment Framework Agreement

Hiệp định khung về thương mại và đầu tư

22

TPP

Trans-Pacific Partnership

Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương

23

VJEPA

Vietnam-Japan Economic Partnership Agreement

Hiệp định đối tác kinh tế Việt- Nhật

24

WB

World Bank

Ngân hàng thế giới

25

WTO

World Trade Organization

Tổ chức thương mại thế giới

MỤC LỤC

PHẦN 1: TƯ TƯỞNG VÀ ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG VỀ HỘI NHẬP

1.1

  Tư tưởng Hồ Chí Minh về hội nhập kinh tế quốc tế….…………………….5

1.2

  Quan điểm của Đảng về hội nhập kinh tế quốc tế qua các kỳ đại hội……....6

PHẦN 2: QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM

2.1     Quá trình hội nhập đơn phương…………………………………………...11

2.2     Quá trình hội nhập song phương…………………………………………..18

2.3     Quá trình hội nhập đa phương……………………………………………..26

PHẦN 3: THÀNH TỰU ĐẠT ĐƯỢC TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP

3.1     Kinh tế……………………………………………………………………..38

           3.1.1   Tăng trưởng kinh tế………………………………………………..38

           3.1.2   Xuất nhập khẩu…………………………………………………….40

           3.1.3   Đầu tư……………………………………………………………...42

3.2      Xã hội……………………………………………………………………..44

           3.2.1  Lao động và việc làm………………………………………………44

           3.2.2  Xóa đói giảm nghèo……………………………………………… .46

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHẦN 1: TƯ TƯỞNG VÀ ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG VỀ HỘI NHẬP

1.1 Tư tưởng Hồ Chí Minh về hội nhập kinh tế quốc tế

 Quan điểm mở cửa, hội nhập quốc tế đã sớm hình thành trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, sự đoàn kết giúp đỡ quốc tế là một trong những nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Trong một lần trả lời ông Walter Briggs - phóng viên các báo New Republic, Christian Science Monitor và Chicago Tribune (Mỹ), tháng 3-1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Một khi đã độc lập, Việt Nam sẽ đứng với tất cả các nước bầu bạn”. Cũng trong tháng này, khi trả lời nhà báo Standley Harrison - phóng viên báo Telepress (Mỹ), Người đã nói: “Việt Nam sẽ giao dịch với tất cả các nước nào trên thế giới muốn giao dịch với Việt Nam một cách thật thà”. Khi thực dân Pháp tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược nước ta lần thứ 2, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi đến các nước thành viên của Liên Hợp Quốc văn kiện “Lời kêu gọi Liên Hợp Quốc” viết bằng tiếng Pháp (12-1946), trong đó có những nội dung có tính nguyên tắc dưới đây:

“Đối với các nước dân chủ, nước Việt Nam sẵn sàng thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực:

-

Nước Việt Nam dành sự tiếp nhận thuận lợi cho đầu tư của các nhà tư bản, nhà kỹ thuật nước ngoài trong tất cả các ngành kỹ nghệ của mình.

-

Nước Việt Nam sẵn sàng mở rộng các cảng, sân bay và đường sá giao thông cho việc buôn bán và quá cảnh quốc tế.

-

Nước Việt Nam chấp nhận tham gia mọi tổ chức hợp tác kinh tế quốc tế dưới sự lãnh đạo của Liên Hợp Quốc”

 Chính sách mở rộng cửa hữu nghị để hợp tác với các nước trên tinh thần tin cậy lẫn nhau và hai bên cùng có lợi đã được Người đề ra cách đây trên 50 năm và kiên trì thực hiện trong suốt cuộc đời cách mạng của Người. Theo Người, chính sách đối ngoại là cơ sở chính trị để từ đó, hoạch định chính sách kinh tế đối ngoại. Quan điểm cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế không phải chỉ nhằm mục đích nhận sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế, mà còn để thông qua sự giúp đỡ đó, có điều kiện phát huy những tiềm năng của Việt Nam. Đó là quan điểm thu hút ngoại lực để phát huy nội lực của Người, nhằm phát triển kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân.

1.2 Quan điểm của Đảng về hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam qua các kỳ Đại hội

Đại hội Đảng VI (từ ngày 15 đến 18-12-1986)

Từ sau khi đất nước thống nhất, cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV năm 1976 đã khẳng định tính tất yếu khách quan phải phát triển kinh tế đối ngoại để kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại và xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (12-1986), Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới kinh tế đất nước, trước hết là đẩy mạnh cải cách kinh tế trong nước. Đồng thời Đảng đã xác định phải mở rộng hợp tác quốc tế để kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Nghị quyết Đại hội 6 chỉ rõ: "Muốn kết hợp sức mạnh của dân tộc với sức mạnh của thời đại, nước ta phải tham gia sự phân công lao động quốc tế; trước hết và chủ yếu là mở mang quan hệ phân công, hợp tác toàn diện với Liên Xô, Lào, Campuchia, với các nước khác trong cộng đồng xã hội chủ nghĩa; đồng thời tranh thủ mở mang quan hệ kinh tế và khoa học - kỹ thuật với các nước thế giới thứ ba, các nước công nghiệp phát triển, các tổ chức quốc tế và tư nhân nước ngoài trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi". Đại hội 6 của Đảng cũng xem đây là tiền đề cho công cuộc công nghiệp hóa hiện đại hóa của đất nước.

Đại hội Đảng VII (từ ngày 24 đến 27-6-1991)

Trên cơ sở nhận thức sâu sắc hơn xu thế tất yếu của thời đại và bối cảnh phức tạp của tình hình quốc tế nói chung, hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới nói riêng, Đại hội lần thứ VII của Đảng đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và Chiến lược ổn định và phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000 (1991-2000). Trong đó, đã chỉ rõ những đường hướng chủ yếu của đường lối đối ngoại, hội nhập quốc tế và xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ nhằm phát huy sức mạnh dân tộc, để giữ vững thành quả cách mạng và xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng chủ trương đẩy mạnh hơn nữa quá trình đổi mới và mở cửa nền kinh tế theo phương châm đa dạng hóa, đa phương hóa, hợp tác bình đẳng và cùng có lợi với tất cả các nước, không phân biệt chế độ chính trị - xã hội khác nhau, trên cơ sở các nguyên tắc cùng có lợi và cùng tồn tại hoà bình.

Nghị quyết của Đại hội 7 (tháng 6-1991) đã khẳng định “Việt Nam muốn là bạn của các nước trong cộng đồng thế giới, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển”. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương (khoá VI) tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII cũng đã đưa ra định hướng “gắn thị trường trong nước với thị trường thế giới”.

Như vậy, nếu như ở Đại hội 6, ta mới bắt đầu Chủ trương “đẩy lùi chính sách bao vây kinh tế và tiến tới mở rộng quan hệ quốc tế” nhưng chưa dám mạnh dạn đề cập tới những khái niệm “gắn thị truờng trong nước và thị truờng thế giới” hay “đa phương hoá quan hệ kinh tế đối ngoại” thì đến Đại hội 7 quan điểm đó, xu hướng đó đã trở nên rõ ràng hơn mặc dù ngôn ngữ thể hiện còn khá dè dặt.

Đại hội Đảng VIII (từ ngày 28-6 đến 1-7-1996)

Trên cơ sở hoàn chỉnh và cụ thể hoá quan điểm, chủ trương của Đại hội 7, Nghị quyết của Đại hội 8 (tháng 6-1996) đã đề ra Chủ trương “trên cơ sở phát huy nội lực, thực hiện nhất quán, lâu dài chính sách thu hút các nguồn lực bên ngoài; tích cực và chủ động thâm nhập, mở rộng thị truờng quốc tế”; “trong hoàn cảnh mới, chúng ta chủ trương xây dựng một nền kinh tế mở, đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ kinh tế đối ngoại, hướng mạnh xuất khẩu”; “điều chỉnh cơ cấu thị

truờng

để vừa hội nhập khu vực, vừa hội nhập quốc tế, xử lý đúng đắn lợi ích giữa ta và các đối tác, chủ động tham gia cộng đồng thương mại thế giới, các diễn đàn, các tổ chức, các định chế quốc tế một cách có chọn lọc với

buớc

đi thích hợp”; “tiến hành khẩn trương vững chắc đàm phán Hiệp định thương mại với Mỹ, gia nhập APEC, WTO, có kế hoạch cụ thể để chủ động thực hiện cam kết trong khuôn khổ AFTA”.

Có thể nói chỉ tới Đại hội 8 Chủ trương về hội nhập kinh tế quốc tế của Đảng ta mới được thể hiện rõ ràng và chi tiết đến như vậy. Điều này cho thấy sự thay đổi chiến lược và nhất quán trong chính sách của Đảng về phát triển kinh tế xã hội đối với đất nước. Nó cũng cho thấy Đảng ta nhìn nhận đúng đắn vai trò của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế tới sự phát triển toàn diện và chiến lược tương lai của cả một dân tộc. Lần đầu tiên các thuật ngữ như “hội nhập quốc tế”, “tích cực và chủ động thâm nhập” hoặc “chủ động tham gia cộng đồng thương mại thế giới” hay “gia nhập các tổ chức APEC, WTO” được thể hiện mạnh mẽ, tạo ra một “kim chỉ nam” cho toàn bộ chính sách kinh tế đối ngoại của nước ta trong thời kỳ này.

Đại hội Đảng IX (từ ngày 19-4 đến 22-4-2001)

Chủ trương về chủ động hội nhập kinh tế quốc tế tại Đại hội 8 đã được Đại hội 9 phát triển và nâng cao lên một tầm mới với phương châm “Việt Nam sẵn sàng là bạn và là đối tác tin cậy của tất cả các nước trong cộng đồng thế giới, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển”; “chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, đảm bảo độc lập tự chủ và định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích dân tộc, giữ vững bản sắc văn hoá dân tộc, bảo vệ môi truờng”.

Điều đáng lưu ý ở đây là chủ trương chủ động hội nhập tại Đại hội 8 đã được phát triển thành “chủ động tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế đa phương, song phương đã ký kết và chuẩn bị tốt các điều kiện để sớm gia nhập WTO” (Hội nghị Trung ương Khoá IX).

Sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, ngày 27-11-2001, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TW về hội nhập kinh tế quốc tế. Nghị quyết đã kế thừa, cụ thể hoá và triển khai các đường lối của Đảng đề ra từ truớc tới nay, đồng thời đáp ứng kịp thời những đòi hỏi khách quan của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Đại hội Đảng X (từ ngày 18-4 đến 25-4-2006)

 Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (4-2006) đã dự báo tình hình thế giới và trong nước, với những thời cơ, thuận lợi cho sự phát triển đan xen với những tình huống khó lường của diễn biến tình hình thế giới. Trên cơ sở đó, Đại hội đề ra các quan điểm, nhiệm vụ để “Mở rộng quan hệ đối ngoại tích cực và đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế”. Báo cáo Chính trị của Đại hội 10, khi trình bày con đường lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đã bổ sung thêm phương hướng “chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế”. So với đường lối đối ngoại của Đại hội 11, Đảng nhấn mạnh yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế không chỉ với tinh thần “chủ động” mà còn phải “tích cực”.

Quan điểm chỉ đạo hoạt động đối ngoại là “Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển; chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế. Chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực khác. Việt Nam muốn là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực”. Quan điểm nêu trên tiếp tục khẳng định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hoá, đa phương hoá quan hệ quốc tế, đồng thời thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng đưa quan hệ đối ngoại ngày càng mở rộng và đi vào chiều sâu, hội nhập kinh tế quốc tế với tinh thần chủ động và tích cực.

Đại hội Đảng XI (từ ngày 12 đến 19-1-2011)

Kế thừa đường lối đối ngoại của 25 năm đổi mới, tư tưởng về hội nhập kinh tế quốc tế của Đại hội 11 (1-2010) có những bổ sung, phát triển phù hợp với tình hình mới. Các văn kiện của Đại hội khẳng định: Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Điểm mới trong hội nhập quốc tế của Đại hội 11 ở chỗ Việt Nam không chỉ “chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế” mà còn là “thành viên có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế trong hội nhập kinh tế quốc tế”.

Bên cạnh đó, về hội nhập quốc tế, Đại hội 11 chuyển từ chủ trương “chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực khác” được thông qua tại Đại hội 10 thành “chủ động và tích cực hội nhập quốc tế”. Với chủ trương này, hội nhập quốc tế không còn bó hẹp trong lĩnh vực kinh tế mà mở rộng ra tất cả các lĩnh vực khác, kể cả chính trị, quốc phòng, an ninh và văn hóa-xã hội.

PHẦN 2: QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM

2.1 Quá trình hội nhập đơn phương

Quá trình hội nhập của Việt Nam vào nền kinh tế thế giới bắt đầu với công cuộc "Đổi  mới" vào cuối thập kỷ 80 và vẫn tiếp tục tới nay. Tại thời điểm đó, Việt Nam còn là một nền kinh tế đóng. Công cuộc "Đổi mới" thể hiện nỗ lực đơn phương của Việt Nam

sau sự sụp đổ của Liên bang Nga

và sự đổ vỡ các hiệp định trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia thành viên của Hội đồng Tương trợ Kinh tế, những cú sốc từ bên ngoài này đã góp phần thúc đẩy Việt Nam tiến hành các cuộc cải cách trong nước, làm thay đổi hệ thống thương mại và đầu tư.

Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đơn phương của Việt Nam được thể hiện qua hai nội dung cơ bản:

 Thứ nhất, Quốc hội đã thông qua nhiều đạo luật, văn bản dưới luật tạo hành lang pháp lý phù hợp cho hội nhập.

Trong quá trình  hội nhập , Quốc  hội nước  Cộng hòa Xã  hội Chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua nhiều đạo luật, văn bản dưới luật, tạo hành lang pháp lý phù  hợp cho việc  hội nhập. Trước  hết phải  kể đến Luật  Đầu  tư  nước ngoài  năm 1987 -  văn  bản luật  đầu tiên góp phần  tạo ra khung pháp lý cho việc hình thành nền kinh  tế thị trường  tại Việt Nam,  tạo khuôn khổ pháp lý  cơ  bản cho các hoạt  động  đầu  tư nước ngoài trực tiếp  tại Việt Nam, một kênh quan trọng cho quá trình hội nhập quốc tế và là động lực quan trọng khơi dậy các nguồn lực trong nước, phát huy có hiệu quả các nguồn lực, làm cho bộ mặt đất nước ngày càng đổi mới và phát triển. Luật đã có một số lần được sửa đổi, bổ sung, nổi bật là các lần  sửa đổi vào  năm 1996 và  năm 2002 nhằm tạo môi trường  đầu  tư thông thoáng,  hấp  dẫn hơn để khuyến khích các nhà đầu tư

nuớc

ngoài đầu tư vào những mục tiêu trọng điểm và những lĩnh vực ưu tiên,  đặc biệt trong ngành công nghiệp chế biến, chế  tạo hướng vào xuất khẩu và các vùng kinh tế trọng điểm của đất nước. 

 Luật đầu tư nước ngoài đã góp phần mang lại những thành tựu to lớn cho đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, mở rộng thị trường xuất khẩu và tăng nguồn thu đáng kể cho ngân sách Nhà nước, tạo thêm thế và lực cho Việt Nam chủ động hội nhập với kinh tế khu vực và thế giới. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài ở khu vực và trên thế giới, Luật Đầu tư nước ngoài đã thực sự trở thành “đòn bẩy” quan trọng trong việc thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.

 Năm 1991, Luật Doanh nghiệp tư nhân và Luật Công ty ra đời

để thực hiện đường lối phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, khuyến khích việc đầu tư kinh doanh, bảo hộ lợi ích hợp pháp của chủ doanh nghiệp tư nhân, tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước đối với các hoạt động kinh doanh

. Hiến pháp sửa đổi năm 1992 đã chính thức khẳng định sự tồn tại và phát triển của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường và khu vực đầu tư nước ngoài. Tiếp theo đó là hàng loạt các đạo luật quan trọng như Luật  Đất  đai, Luật Thuế, Luật Phá  sản, Luật Môi trường, Luật Lao động và hàng trăm  văn  bản pháp  lệnh, nghị định  của Chính phủ đã được ban hành.

Để thống nhất việc chỉ đạo quá trình Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế, ngày 10-2-1998 Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định 31/1998-TTg thành lập Uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế. Đây là tổ chức phối hợp liên ngành giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều hòa, phối hợp giải quyết những công việc quan trọng liên ngành liên quan đến hoạt động của các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời

chỉ đạo các bộ, ngành thực hiện việc điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách về kinh tế, thương mại trong nước để thích ứng với các định chế của các tổ chức kinh tế - thương mại quốc tế và khu vực mà Việt Nam tham gia.

Một bước chuyển đáng ghi nhận nữa là Luật Doanh nghiệp sửa đổi ban hành cuối năm 2000 đã cải thiện môi trường  đầu  tư cho các xí nghiệp nhỏ và  vừa trong  nước,

tạo đà cho khu vực kinh tế tư nhân trở thành động lực mới cho sự phát triển của VN.

Từ khi Luật Doanh nghiệp có hiệu  lực thi hành, 160 loại giấy phép không phù  hợp  với các quy định  của Luật Doanh nghiệp  đã  được bãi  bỏ,  tạo nên bước đột phá  về cải cách hành chính, chuyển từ tiền kiểm sang  hậu kiểm, phân  định rõ quyền sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp với hoạt động quản lý nhà  nước.

Luật Doanh nghiệp được sửa đổi năm 2000 đã tạo điều kiện cho sự phát triển của các doanh nghiệp tư nhân.  Bộ luật này thể chế hóa quyền tự do kinh doanh của các cá nhân trong tất cả các ngành nghề mà pháp luật không cấm, dỡ bỏ những rào cản về hành chính  đang làm trở ngại đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp như  cấp giấy phép, thủ tục, các loại phí…

Năm 2005, Quốc hội đã thông qua nhiều đạo luật quan trọng nhằm cải thiện hơn nữa môi trường đầu tư, kinh doanh, trong đó có Luật Đầu tư (chung) và Luật Doanh nghiệp (thống nhất). Từ ngày 01-7-2006, Luật Doanh nghiệp có hiệu lực, tạo ra sự bình đẳng trong quyền và nghĩa vụ của các doanh nghiệp, không phân biệt hình thức sở hữu. Cùng với Luật Doanh nghiệp, việc ban hành Luật  Đầu  tư  năm 2005  đã  tạo  bước tiến dài trong việc điều chỉnh, cải tiến môi trường đầu tư  của Việt Nam để tạo thêm sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, việc đẩy mạnh tháo gỡ những khó khăn vướng mắc cho các nhà đầu tư nước ngoài, chỉnh  sửa thuế thu nhập cá nhân theo hướng  hạ thấp mức thuế, đẩy  mạnh việc thực hiện  cơ chế  một  cửa, giảm giá dịch  vụ viễn thông xuống ngang  bằng  mức giá  tại các  nước trong khu  vực, nâng  cấp  cơ  sở hạ  tầng,  mở  rộng  lĩnh  vực đầu  tư, cho phép các doanh nghiệp  nước ngoài được đầu  tư vào  một số  lĩnh  vực trước đây chưa cho phép như viễn thông,  bảo hiểm, kinh doanh siêu thị, ngân hàng…  cũng góp phần  tạo nên  một môi trường đầu tư hấp dẫn hơn ở Việt Nam.

Luật Sở hữu trí tuệ được Quốc hội thông qua ngày 19-11-2005, có hiệu lực từ ngày 01-07-2006 và đến năm 2009 được bổ sung sửa đổi nhằm

tạo ra sự phù hợp hơn với các chuẩn mực quốc tế, các cam kết của Việt Nam khi tham gia hội nhập kinh tế quốc tế,

khuyến khích các doanh nghiệp nước ngoài yên tâm đầu tư vào Việt Nam với cơ chế pháp luật rõ ràng, mang tính quốc tế. Đồng thời,

lợi ích quốc gia được bảo vệ trong quá trình hội nhập, tạo ra sự bình đẳng về lợi ích giữa công dân, pháp nhân Việt Nam với công dân, pháp nhân nước ngoài trong môi trường có tính cạnh tranh cao

. Đây là một bước tiến trong việc bảo đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ, đánh dấu một mốc quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Có thể nói, với việc thông qua một đạo luật thống nhất về sở hữu trí tuệ, hệ thống bảo hộ quyền sở  hữu trí tuệ của Việt Nam đã xích lại gần hơn với thế giới.

Thứ hai, Việt Nam đã thực hiện sự chuyển đổi thể chế kinh tế, đổi mới chính sách, hệ thống kinh tế vĩ mô và cố gắng cải cách kinh tế, xây dựng cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với luật pháp và tập quán quốc tế.

Trong công cuộc đổi mới chuyển dần từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã tiến hành các cuộc cải cách quan trọng nhằm tạo điều kiện để nền kinh tế Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế từng bước từ song phương, tiểu khu vực, khu vực, đến liên khu vực và toàn cầu.

Năm 1979, Hội nghị TW(khoá IV) Nghị quyết về lưu thông - phân phối, mở đường cho việc áp dụng cơ chế “kế hoạch 3 phần”1 trong các DNNN, cho phép DNNN vươn ra thị trường tự do với phần vượt ra ngoài kế hoạch pháp lệnh.

Năm 1981, Việt Nam bắt đầu thực hiện khoán 100 trong nông nghiệp2. Hộ nông dân nhận khoán sản phẩm theo khâu công việc và được quyền bán sản phẩm vượt khoán trên thị trường tự do. Đây là hai điểm đột phá thị trường đầu tiên ở lĩnh vực kinh tế chủ chốt tạo ra động lực phát triển mạnh mẽ cho doanh nghiệp, tập thể và người lao động.

Năm 1986, Việt Nam bắt đầu thực hiện đường lối đổi mới với ba trụ cột: chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần trong đó khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò ngày càng quan trọng, chủ động hội nhập kinh tế khu vực và thế giới một cách hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

 Đại hội 7 của Đảng đã xác định đổi mới cơ chế kinh tế ở nước ta là một tất yếu khách quan. Đổi mới để nâng cao chất lượng cuộc sống, phát triển kinh tế phù hợp với xu hướng phát triển chung của kinh tế thế giới. Xét về mối quan hệ kinh tế đối ngoại, nền kinh tế nước ta đang hòa nhập so với nền kinh tế thị trường thế giới, giao lưu về hàng hóa, dịch vụ và đầu tư trực tiếp của nước ngoài làm cho sự vận động của nền kinh tế gần gũi hơn với kinh tế thị trường thế giới. Tương quan giá cả của các loại hàng hóa trong nước gần gũi hơn với tương quan giá cả hàng hóa quốc tế. Việc chuyển đổi nền kinh tế theo cơ chế thị trường thúc sản xuất và cạnh tranh

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­___________________________________________________

1 

Kế hoạch ba phần trong các doanh nghiệp bao gồm: phần nhà nước giao, phần doanh nghiệp tự làm và phần sản xuất phụ

  2 

Chỉ thị số 100 về “Cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm đến nhóm lao động và người lao động trong hợp tác xã (HTX) nông nghiệp

hàng hóa không chỉ trong nước và còn vượt cả ranh giới trong nước cạnh tranh với nước ngoài về các sản phẩm như hàng tiêu dùng, thủy sản…làm tăng kim ngạch xuất khẩu tích lũy vốn để mở rộng và tái sản xuất. Điều này phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế thế giới: đó là sự phát triển kinh tế của mỗi nước không thể tách rời sự phát triển và hòa nhập với quốc tế.

Quá trình chuyển đổi kinh tế nước ta sang nền kinh tế thị trường đồng thời cũng là quá trình thực hiện nền kinh tế mở, nhằm hòa nhập thị trường trong nước với thị trường thế giới. Chính sự giao lưu hàng hóa đã làm cho quan hệ kinh tế được mở rộng, vượt ra khỏi phạm vi quốc gia, đã thúc đẩy nền kinh tế phát triển nhanh chóng.   

         Trong giai đoạn 1984-1986 nhà nước đã giảm dần số mặt hàng cung cấp định lượng thu hẹp dần chế độ hai giá, thay vào đó là xác lập chế độ một giá do thị trường định đoạt đối với đại bộ phận hàng hóa và dịch vụ. Từng bước áp dụng chế độ lãi suất và tỷ giá sát với giá thị trường, mở cửa cho xuất khẩu các loại nông sản đặc biệt là gạo tạo điều kiện và khuyến khích sự phát triển của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế phi nhà nước, đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài trực tiếp, đồng thời thừa nhận bình đẳng, giảm độc quyền và đặc quyền trong kinh doanh. Xóa bỏ ngăn sông cấm chợ cho phép tự do giao lưu hàng hóa, thống nhất thị trường cả nước.

Vào tháng 6-1985,

theo Nghị quyết Trung ương 8, khóa V,

Việt Nam

đã tiến hành cuộc cải cách kinh tế bắt đầu với tổng điều chỉnh giá-lương-tiền nhằm xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu-bao cấp, chuyển hẳn nền kinh tế sang hạch toán, kinh doanh xã hội chủ nghĩa.

Từ 1988-1990 nhà nước đã tiến hành đổi mới một cách có hệ thống, tương đối đồng bộ và triệt để trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế như khoán 10 trong nông nghiệp, thiết lập hệ thống ngân hàng hai cấp, xóa bỏ chế độ hai giá, áp dụng giá thị trường và thống nhất hệ thống tỷ giá.

Năm 1992, thông qua hiến pháp mới, Việt Nam chính thức thừa nhận nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, bắt đầu thí điểm cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và triển khai mô hình này trên diện rộng từ năm 1996 tạo môi trường thông thoáng hơn cho các doanh nghiệp có điều kiện phát triển.

Cùng với sự vận động của thực tiễn và sự phát triển của nhận thức, lý luận về phát triển nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa tiếp tục được Đảng Cộng sản Việt Nam bổ sung, hoàn thiện qua các kỳ Đại hội 7,8,9 và 10. Tại Đại hội 10 (năm 2006), Đảng ta xác định cơ cấu nền kinh tế nước ta gồm năm thành phần kinh tế: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Điểm mới ở đây là đã gộp kinh tế cá thể, tiểu chủ và tư bản tư nhân thành thành phần kinh tế tư nhân, đồng thời khẳng định đảng viên được phép làm kinh tế tư nhân. Văn kiện Đại hội X cũng khẳng định các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, các thành phần kinh tế bình đẳng với nhau. Điều này có tác dụng tích cực tạo sự yên tâm phát triển sản xuất kinh doanh của tất cả các doanh nghiệp trong các thành phần kinh tế phi nhà nước.

Tóm lại, cùng với việc xây dựng luật, hình thành các chính sách và thể chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, các cuộc cải cách đổi mới đã giúp Việt Nam nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế, tạo môi trường thuận lợi và đầy đủ hơn cho hoạt động kinh doanh, phát huy mọi nguồn lực cho tăng trưởng kinh tế trong nỗ lực hội nhập từng bước với nền kinh tế quốc tế.

2.2. Quá trình hội nhập song phương

Quá trình thực hiện chủ trương chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế trên các lĩnh vực trong những năm qua cho thấy, nước ta đã góp phần thúc đẩy xu thế hòa bình, hợp tác, phát triển ở

khu vực

và trên thế giới.

Cho đến nay ,Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hơn 179 quốc gia trên thế giới, mở rộng quan hệ thương mại, xuất khẩu hàng hoá tới trên 230 thị trường của các nước và vùng lãnh thổ, ký kết trên 90 Hiệp định thương mại song phương, gần 60 Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, 54 Hiệp định chống đánh thuế hai lần và nhiều Hiệp định hợp tác về văn hoá song phương với các nước và các tổ chức quốc tế.

Việt Nam đã thiết lập quan hệ tốt với tất cả các nước lớn, trong đó có

5 nước thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (P5), các nước trong nhóm G8; 

nâng quan hệ đối tác chiến lược với Trung Quốc trở thành đối tác chiến lược toàn diện, gia tăng nội hàm của quan hệ đối tác chiến lược với Nga, thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc, Anh, Tây Ban Nha. Tuy vậy, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế dưới hình thức song phương được thể hiện đậm nét qua quan hệ thương mại với Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc.

Việt Nam-Hoa Kỳ

v

Các mốc quan trọng trong quan hệ thương mại và đầu tư

Năm 2001,

Hoa Kỳ và Việt Nam thực thi Hiệp định Thương mại Song Phương (BTA). Hoa Kỳ trao cho Việt Nam Quy ch

ế

Quan hệ Thương mại Bình Thường (NTR), làm giảm mức thu

ế

trung bình đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam từ khoảng 40% xuống còn 4%.

Năm 2003,

Hoa Kỳ và Việt Nam ký Hiệp định Song phương v

ề

Vận tải Hàng không đầu tiên bao gồm cả vận chuyển hàng hóa và hành khách.

Năm 2006,

Hoa Kỳ trao Quy ch

ế

Thương mại Bình thường Vĩnh viễn (PNTR) cho Việt Nam.

Năm 2007,

cam k

ế

t của hai Chính phủ coi Hiệp định Thương mại Song phương (BTA) là bước đệm cho việc Việt Nam ra nhập tổ chức Thương mại Th

ế

giới (WTO) được hiện thực hoá. Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của WTO vào ngày 11 tháng 1 năm 2007. Hoa Kỳ và Việt Nam ký Hiệp định khung v

ề

Thương mại và Đầu tư (TIFA).

Năm 2008,

Hoa Kỳ và Việt Nam đàm phán Hiệp định Bầu trời mở dành cho vận chuyển hàng hóa Hoa Kỳ và Việt Nam bắt đầu đối thoại v

ề

Hiệp định Đầu tư Song phương (BIT).

Năm 2010,

cùng với sáu đối tác khác, Hoa Kỳ và Việt Nam khởi động đàm phán Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) - n

ề

n tảng ti

ề

m năng cho việc hội nhập kinh t

ế

giữa các nước trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương, thúc đẩy các lợi ích kinh t

ế

của Hoa Kỳ và Việt Nam.

Quan hệ thương mại song phương Việt Nam- Hoa Kỳ chủ yếu dựa trên cơ sở Hiệp định thương mai song phương Việt Nam – Hoa Kỳ (2000), viết tắt là BTA. Cuộc đàm phán chính thức bắt đầu từ tháng 9-1996, trải qua 11 phiên, cuối cùng Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ được ký kết vào ngày 13-7-2000 theo giờ Hoa Kỳ (ngày 14-7 theo giờ Việt Nam), và có hiệu lực từ ngày 10-12-2001. Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ là hiệp định vừa mang tính tổng thế, lại vừa chi tiết, không chỉ đề cập đến thương mại hàng hóa mà còn bao hàm cả thương mại dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ v.v... Đây là BTA đầu tiên chúng ta đàm phán theo các tiêu chuẩn của WTO.

Trong vòng 10 năm kể từ khi Hiệp định thương mại song phương Việt - Mỹ ký kết, thương mại hai chiều đã tăng hơn 10 lần, từ 1,5 tỷ USD lên hơn 20 tỷ USD, tính đến ngày 10-12-2011. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ trong 8 tháng đầu năm đạt 11,3 tỷ USD, tăng 20,6% so với cùng kỳ năm 2010 và xuất khẩu của Mỹ sang Việt Nam đạt 2,7 tỷ USD, tăng 21,5%. Ngoài lợi ích về thương mại và đầu tư, hiệp định còn được đánh giá là "bàn đạp" cho Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới vào năm 2007.

Việt Nam - Liên minh Châu Âu (EU)

T

ừ sau khi Việt Nam và EU chính thức thi

ế

t lập quan hệ ngoại giao vào tháng 2-1990, Việt Nam - EU đã ký hơn 10 Hiệp định quan trọng trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại, các hoạt động hỗ trợ, viện trợ cho Việt Nam trong công cuộc đổi mới.

v

Các mốc quan trọng trong quan hệ song phương Việt Nam – EU

Ngày 15-12-1992, Hiệp định buôn bán hàng dệt may giữa Việt Nam và EU được ký kết và bắt đầu có hiệu lực từ 1-1-1993

. Hiệp định hàng dệt may Việt Nam – EU đã tạo cho Việt Nam nhi

ề

u khả năng xuất khẩu sang EU hơn.

Ngày 17-7-1995, hiệp định khung hợp tác Việt Nam – EU đã được kí chính thức ở Brucxen, Bỉ. Khi tham gia kí k

ế

t hiệp định này, Việt Nam được hưởng một số ưu đãi: Hiệp định cho Việt Nam hưởng quy ch

ế

tối huệ quốc (MFN), đặc biệt là quy ch

ế

ưu đãi thu

ế

quan phổ cập (GSP) thường được dành cho các nước đang phát triển. Đi

ề

u này có ý nghĩa thực t

ế

lớn, vì trong khi Việt Nam chưa phải là thành viên của WTO, Việt Nam vẫn được hưởng các quy ch

ế

ưu đãi này.

Tháng 10-2010, Việt Nam chính thức ký tắt Hiệp định khung về hợp tác và đối tác toàn diện Việt Nam – EU (PCA) tại Brussels, Bỉ. Hiệp định này đã thực sự thể hiện bước phát triển to lớn, sâu rộng của quan hệ Việt Nam - EU sau 20 năm. PCA khẳng định các nguyên tắc cơ bản của quan hệ hai bên, xác định khuôn khổ hợp tác toàn diện trong tất cả các lĩnh vực, từ hợp tác phát triển, thương mại - đầu tư, đến hợp tác tư pháp, bảo vệ hòa bình, an ninh quốc tế, hợp tác chuyên ngành.

Hiệp định khung về hợp tác và đối tác toàn diện Việt Nam – EU (

PCA) đã trở thành tiền đề đi đến Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà hai bên đang tiến hành đàm phán. Đây sẽ là một Hiệp định thương mại tự do toàn diện, phù hợp với các nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) bao gồm các lĩnh vực như thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ, đầu tư và các lĩnh vực khác mà hai bên quan tâm. Các vòng đàm phán sẽ bao gồm các nội dung rộng lớn như xóa bỏ các thuế nhập khẩu, thương mại dịch vụ, hàng rào phi thuế quan thương mại (như các hàng rào kỹ thuật hoặc các quy định về thực phẩm) và các quy tắc thương mại liên quan đến sở hữu trí tuệ và cạnh tranh.

Việc đàm phán và thực hiện Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EU sẽ giúp thúc đẩy quan hệ song phương Việt Nam-EU cũng như tăng cường quan hệ khu vực-khu vực ASEAN và EU, kể cả hướng tới việc xây dựng một Hiệp định thương mại tự do giữa hai khu vực trong tương lai.

Việt Nam - Nhật Bản

Nhật Bản là một trong những đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Từ sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao với Nhật Bản vào 1973, hai nước đã ký kết với nhau nhiều hiệp định về kinh tế quan trọng như các Hiệp định vay ODA hàng năm (1992), Hiệp định Hàng không (5-1994), Hiệp định tránh đánh thuế hai lần (9-1995), Hiệp định hợp tác kỹ thuật (10-1998),  Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư (12-2004), Hiệp định hợp tác khoa học và công nghệ (8-2006) và đặc biệt là Hiệp định Đối tác kinh tế song phương Việt-Nhật (VJEPA) (25-12-2008).

v

Các mốc quan trọng trong quan hệ song phương Việt Nam - Nhật Bản.

Ngày 7-4-2003, Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản bắt đầu được thực hiện nhằm cải thiện môi trường đầu tư và tăng cường sức cạnh tranh của Việt Nam.

Ngày 14

-

11

-

2003, Hiệp định bảo hộ thúc đẩy và tự do hóa đầu tư Việt – Nhật

được

ký kết, tạo cơ sở thuận lợi và thúc đẩy các nhà đầu tư Nhật Bản tăng cường đầu tư vào Việt Nam.

Ngày 25

-

12

-

2008, Việt Nam và Nhật Bản đã chính thức ký

Hiệp định Đối tác kinh tế song phương Việt-Nhật (VJEPA)

. Hiệp định có hiệu lực từ ngày 0

1-

10

-

2009. Đây là một thoả thuận song phương mang tính toàn diện bao gồm các nội dung cam kết về tự do hoá thương mại hàng hoá, thương mại dịch vụ, xây dựng phù hợp với các chuẩn mực và nguyên tắc của Tổ chức thương mại thế giới (WTO).

Lĩnh vực đem lại lợi ích xuất khẩu lớn nhất cho

Việt Nam

từ việc thực hiện VJEPA là thủy sản. Nhật Bản sẽ giảm thuế suất đối với hàng thủy sản của

Việt Nam

từ mức bình quân 5,4% năm 2008 xuống còn 1,31% năm 2019. Đặc biệt, tôm, cua, ghẹ và một số sản phẩm cá sẽ được hưởng thuế suất 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực. Với việc Nhật Bản là thị trường xuất khẩu thủy sản hàng đầu của

Việt Nam

thì cam kết này thực sự có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu. 1

________________________________________________________________

1

http://www.mutrap.org.vn/Lists/Posts/Post.aspx?List=5276b79d-4e3a-4c5b-a2ad-c903807cc7ea&ID=155

Hình 2.1 Lộ trình giảm thuế thủy sản của Nhật Bản theo VJEPA

Nguồn:

 Dự án EU - Việt Nam MUTRAP II

Quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản

đang phát triển mạnh mẽ trong hơn 30 năm qua. K

im ngạch thương mại hai chiều đạt gần 16,8 tỷ USD năm 2010, tăng khoảng 4 lần so với năm 2000. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Nhật Bản tại Việt Nam cũng tăng.

Tính đến hết tháng 8-2011, Nhật Bản có 1.572 dự án FDI còn hiệu lực tại Việt Nam, với tổng vốn đầu tư đăng ký gần 22 tỷ USD.

Trong nhiều năm qua, Nhật Bản vẫn là nước cấp Viện trợ phát triển chính thức (ODA) lớn nhất cho Việt Nam và luôn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam: chiếm khoảng 17% đến 20% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, nếu so với các nước xuất khẩu khác vào thị trường Nhật Bản thì tỷ lệ xuất khẩu của Việt Nam còn rất khiêm tốn.

Bảng

2.1

   : Viện trợ phát triển chính thức ODA của Nhật Bản cho Việt Nam

     Năm   

  2005

   2006

   2007

     2008

2009

2010

ODA

(tỷ Yên)

100,9

   103,9

123,2

     83,2

   202

   86,5

 (Nguồn: Tổng cục Hải quan Việt Nam)

Việt Nam - Trung Quốc

Kể từ khi bình thường hoá quan hệ năm 1991 đến nay

,

hai nước đã ký 49 hiệp định và 25 các văn kiện khác ở cấp nhà nước, đặt cơ sở pháp lý cho quan hệ hợp tác lâu dài giữa hai nước. Các hiệp định về kinh tế hoặc có liên quan đến kinh tế trong đó có Hiệp định thương mại (1991), Hiệp định Hợp tác kinh tế - kỹ thuật (12-1992), Hiệp định về việc thành lập Ủy ban Hợp tác kinh tế thương mại (4-1994).

Đặc biệt quan hệ thương mại song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng được đẩy mạnh từ khi Hiệp định Thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) được bắt đầu thực hiện với Hiệp định khung về Hợp tác Kinh tế toàn diện ASEAN-Trung Quốc  được ký vào tháng 11 năm 2002.

Theo ACFTA, từ ngày 1

-

1

-

2010, khoảng 90% các mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam vào Trung Quốc và các nước ASEAN 6 sẽ được hưởng mức thuế nhập khẩu từ 0-5%. Việt Nam được thực hiện cam kết muộn hơn 5 năm và bắt đầu giảm thuế nhập khẩu từ năm 2015. Như vậy, từ nay tới năm 2013 sẽ là thời cơ cho xuất khẩu của Việt Nam, khi hàng xuất khẩu của ta không phải chịu hàng rào thuế quan trong khi vẫn duy trì được mức bảo hộ nhất định cho thị trường trong nước.

Từ năm 2004, Trung Quốc đã vươn lên trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng thương mại hai chiều bình quân trên 25%/năm. Năm 2010, kim ngạch thương mại Việt-Trung đạt  trên 27 tỷ đô la, tăng trên 700 lần so với kim ngạch năm 1991.

Tuy nhiên, cán cân thương mại đang nghiêng về phía Trung Quốc với m

ức nhập siêu của Việt Nam khá lớn (trên 12,7 tỷ đô la)

. Từng bước cân bằng cán cân thương mại là mục tiêu mà hai bên đang hướng tới.

Đầu tư trực tiếp của Trung Quốc tại Việt Nam trong những năm qua đã có những chuyển biến rõ rệt. Tính đến tháng 7

-

2011, Trung Quốc (chưa kể Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao) có 805 dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam, với tổng vốn đăng ký 4,1 tỷ USD, đứng thứ 14 trên tổng số 92 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, Việt Nam hiện có 10 dự án đầu tư sang Trung Quốc, nhưng với tổng vốn đăng ký chỉ 13 triệu USD. Những con số này cho thấy, đầu tư hai chiều Việt - Trung còn thấp so với tiềm năng, lợi thế và mong muốn của cả hai bên.

Việt Nam - Hàn Quốc:

Từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1992, quan hệ giữa Việt Nam và Hàn Quốc đã phát triển mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực. Hai bên đã ký nhiều hiệp định quan trọng như: Hiệp định hợp tác kinh tế-khoa học kỹ thuật (02

-

1993), Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư-sửa đổi (9

-

2003), Hiệp định Hàng không, Hiệp định Thương mại (5

-

1993), Hiệp định tránh đánh thuế 2 lần (5

-

1994)

,...

Đặc biệt quan hệ đó tiếp tục được tăng cường và củng cố từ sau khi Hiệp định khung về Hợp tác Kinh tế Toàn diện giữa ASEAN và Hàn Quốc được kí kết vào năm 2005 và sau đó là các hiệp định cụ thể trong từng lĩnh vực như Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN – Hàn Quốc (AKTIG) (8

-

2006), Hiệp định Thương mại Dịch vụ ASEAN – Hàn Quốc (AKTIS) (11

-

2007) và Hiệp định Đầu tư ASEAN – Hàn Quốc (AK-AI) (6

-

2009),  tạo nền tảng pháp lý hình thành Khu vực Thương mại Tự do ASEAN – Hàn Quốc (AKFTA)

.Theo đó, đối với Việt Nam, ít nhất 50% các dòng thuế trong Lộ trình Thông thường sẽ có thuế suất từ 0-5% trước ngày 1 tháng 1 năm 2013. Đến năm 2016, Việt Nam sẽ phải đưa 90% số dòng thuế về mức 0-5% và đạt mức tự do hóa hoàn toàn vào năm 2017.

Trong nhiều năm qua Hàn Quốc là

bốn

trong

mười

đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam, chỉ sau Trung Quốc, Mỹ và Nhật Bản.

Hàn Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ 5 và là thị trường nhập khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam.

Tốc độ tăng trưởng bình quân kim ngạch thương mại song phương Việt Nam-Hàn Quốc

từ

2001

-

2010 đạt trên 23%. Năm 2010, kim ngạch thương mại hai chiều đạt trên 12,85 tỷ đô la, tăng 42,2% so với năm 2009.

Tuy

vây

, trong năm 2010, Việt Nam chịu thâm hụt thương mại lên đến gần 6,7 tỷ đô la, tăng 57,8% so với cùng kỳ năm trước. Tỷ trọng nhập siêu/xuất khẩu là 216%, cao hơn nhiều so với chỉ tiêu chung. Mặc dù vậy, nhập siêu từ Hàn Quốc được đánh giá là tương đối tích cực vì cơ cấu nhập khẩu từ Hàn Quốc chủ yếu là các mặt hàng nguyên nhiên liệu đầu vào cho các ngành sản xuất công nghiệp và sản xuất hàng xuất khẩu (chiếm hơn 70% tổng kim ngạch nhập khẩu từ Hàn Quốc.

V

ề

đ

ầu tư, Hàn Quốc luôn nằm trong tốp 3 nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam. Năm 2011, Hàn Quốc đã cam kết tài trợ 411, 8 triệu USD cho Việt Nam, tăng 39% so với năm 2010. Đầu tháng 8 năm 2008, Hàn Quốc đã ký với Việt Nam Thoả thuận khung về việc cung cấp 1 tỷ USD vốn vay ưu đãi từ Quỹ Hợp tác phát triển                                kinh tế Hàn Quốc (EDCF) cho Việt Nam trong giai đoạn 2008 – 20111. Với cam kết này, Hàn Quốc trở thành nhà tài trợ song phương lớn thứ 2 tại Việt Nam.

2.3. Quá trình hội nhập đa phương

2.3.1. Hợp tác toàn cầu

Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã có một bước đi quan trọng khi Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) vào ngày 11-01-2007 sau 11 năm đàm phán gia nhập Tổ chức này.

_____________________________________

1  

http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/Viet-nam-tren-duong-doi-moi/2012/15087/Dau-tu-truc-tiep-nuoc-ngoai-cua-Han-Quoc-vao-Viet-Nam.aspx

Bên cạnh đó Việt Nam cũng có mối quan hệ tích cực với các tổ chức quốc tế quan trọng khác, tiêu biểu là: Ngân hàng thế giới (WB), Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF).

Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới  (WTO)

Tháng 1-1995

, Việt Nam nộp đơn xin gia nhập WTO. Ban Công tác WTO xem xét việc gia nhập của Việt Nam được thành lập

.

Tháng 8-1996

, Việt Nam nộp “Bị vong lục về chính sách thương mại”. Cũng trong năm này Việt Nam

bắt đầu đàm phán Hiệp định Thương mại song phương với Hoa kỳ (BTA), đây là hiệp định bắt buộc nhằm tạo nền tảng cho Việt Nam gia nhập WTO.

Từ 1998 đến 2000

, Việt Nam tiến hành 4 phiên họp đa phương với Ban Công tác WTO về Minh bạch hóa các chính sách thương mại vào tháng 7-1998, 12-1998, 7-1999, và 11-2000. Kết thúc 4 phiên họp, Ban công tác của WTO đã công nhận Việt Nam cơ bản kết thúc quá trình minh bạch hóa chính sách và chuyển sang giai đoạn đàm phán mở cửa thị trường. Trong giai đoạn này, vào tháng

7-2000, Việt Nam ký kết chính thức BTA với Hoa Kỳ.

Tháng 4-2002

, Việt Nam tiến hành phiên họp đa phương thứ 5 với Ban Công tác. Việt Nam đưa ra Bản chào đầu tiên về hàng hóa và dịch vụ và đã bắt đầu tiến hành đàm phán song phương.

Từ 2002 đến 2006

: Việt Nam tiến hành đàm phán song phương với một số thành viên có yêu cầu đàm phán, với 2 mốc quan trọng là vào tháng

10-2004