Theo lý thuyết kinh tế, chỉ số ROA là chỉ số tổng hợp và quan trọng nhất để đánh giá hiệu quả 

hoạt động sản xuất của một doanh nghiệp hay một ngành sản xuất. Chỉ số ROA càng cao cho 

thấy hiệu quả của họat động sản xuất càng lớn, và do vậy thành quả cho nỗ lực đầu tư và chấp 

nhận rủi ro của nhà đầu tư càng lớn. Điều này sẽ khuyến khích và tạo điều kiện cho nhà đầu 

tư mở rộng sản xuất trong dài hạn. Kết quả nghiên cứu cho thấy, ROA của nhiều doanh 

nghiệp mang dấu âm, chứng tỏ xét về mặt bằng chung, các doanh nghiệp này làm ăn không có 

hiệu quả, ngược lại còn bị thua lỗ. Kết quả tính toán cho thấy có sự chênh lệch lớn giữa giá trị 

nhỏ nhất và giá trị lớn nhất, đồng thời với độ lệch chuẩn lớn đã thể hiện sự khác biệt về hiệu 

quả giữa các doanh nghiệp chế biến thủy sản là rất lớn. Điều này ngụ ý chế biến thủy sản có 

rủi ro cao nhưng cũng là nghề hấp dẫn do các doanh nghiệp lãi có giá trị lợi nhuận ròng lớn. 

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) 

Mô tả dữ liệu tỷ suất ROE của các doanh nghiệp chế biến thủy sản tỉnh Khánh Hòa, năm 

2007-2010 được trình bày như hình 2. ROE trung bình năm 2007 là 4,64, nhỏ nhất là -33,74, 

lớn nhất là 61,22, độ lệch chuẩn là 14,42; năm 2008 trung bình là 1,11, nhỏ nhất là -72,81, lớn 

nhất là 48,47, độ lệch chuẩn là 19,19; năm 2009 trung bình là -7,28, nhỏ nhất là -437,85, lớn 

nhất là 57,09, độ lệch chuẩn là 74,85; năm 2010 trung bình là -0,04, nhỏ nhất là -82,4, lớn 

nhất là 44,13, độ lệch chuẩn là 21,54. Doanh nghiệp có ROE âm chiếm tỷ trọng lớn, với 7 

doanh nghiệp có ROE âm (18,42%) năm 2007, năm 2008 là 14 doanh nghiệp (36,84%), năm 

2009 là 14 doanh nghiệp (36,84%), năm 2010 là 13 doanh nghiệp (34,21%).  673

Nếu tỷ số ROE mang giá trị dương, là công ty làm ăn có lãi; nếu mang giá trị âm là công ty 

làm ăn thua lỗ. Tỷ số ROE phụ thuộc vào thời vụ kinh doanh, quy mô và mức độ rủi ro của 

công ty. Kết quả cho thấy rằng tỷ số ROE bình quân trong nghiên cứu lớn hơn ROA, có nghĩa 

là đòn bẩy tài chính của các công ty đã có tác dụng tích cực, nghĩa là các công ty đã thành 

công trong việc huy động vốn của cổ đông để kiếm lợi nhuận với tỷ suất cao hơn tỷ lệ tiền lãi 

mà các công ty phải trả cho các cổ đông

ROA cung cấp cho nhà đầu tư thông tin về các khoản lãi được tạo ra từ lượng vốn đầu tư (hay lượng tài sản). ROA đối với các công ty cổ phần có sự khác biệt rất lớn và phụ thuộc nhiều vào ngành kinh doanh. Đó là lý do tại sao khi sử dụng ROA để so sánh các công ty, tốt hơn hết là nên so sánh ROA của mỗi công ty qua các năm và so giữa các công ty tương đồng nhau. 

Tài sản của một công ty được hình thành từ vốn vay và vốn chủ sở hữu. Cả hai nguồn vốn này được sử dụng để tài trợ cho các hoạt động của công ty. Hiệu quả của việc chuyển vốn đầu tư thành lợi nhuận được thể hiện qua ROA. ROA càng cao thì càng tốt vì công ty đang kiếm được nhiều tiền hơn trên lượng đầu tư ít hơn. 

Ví dụ nếu công ty A có thu nhập ròng là 1 triệu USD, tổng tài sản là 5 triệu USD, khi đó ROA là 20%. Tuy nhiên nếu công ty B cũng có khoản thu nhập tương tự trên tổng tài sản là 10 triệu USD, ROA của B sẽ là 10%. Như vậy công ty A hiệu quả hơn trong việc biến đầu tư thành lợi nhuận. 

Các nhà đầu tư cũng nên chú ý tới tỷ lệ lãi suất mà công ty phải trả cho các khoản vay nợ. Nếu một công ty không kiếm được nhiều hơn số tiền mà chi cho các hoạt động đầu tư, đó không phải là một dấu hiệu tốt. Ngược lại, nếu ROA mà tốt hơn chi phí vay thì có nghĩa là công ty đang bỏ túi một món hời. 

ROE là tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (Return on common equyty) 

ROE là tỷ số quan trọng nhất đối với các cổ đông, tỷ số này đo lường khả năng sinh lợi trên mỗi đồng vốn của cổ đông thường. 

Công thức: 

ROE = Lợi nhuận ròng dành cho cổ đông thường /Vốn cổ phần thường 

Chỉ số này là thước đo chính xác để đánh giá một đồng vốn bỏ ra và tích lũy tạo ra bao nhiêu đồng lời. Hệ số này thường được các nhà đầu tư phân tích để so sánh với các cổ phiếu cùng ngành trên thị trường, từ đó tham khảo khi quyết định mua cổ phiếu của công ty nào. 

Tỷ lệ ROE càng cao càng chứng tỏ công ty sử dụng hiệu quả đồng vốn của cổ đông, có nghĩa là công ty đã cân đối một cách hài hòa giữa vốn cổ đông với vốn đi vay để khai thác lợi thế cạnh tranh của mình trong quá trình huy động vốn, mở rộng quy mô. Cho nên hệ số ROE càng cao thì các cổ phiếu càng hấp dẫn các nhà đầu tư hơn. 

Khi tính toán được tỷ lệ này, các nhà đầu tư có thể đánh giá ở các góc độ cụ thể như sau: 

- ROE nhỏ hơn hoặc bằng lãi vay ngân hàng, vậy nếu công ty có khoản vay ngân hàng tương đương hoặc cao hơn vốn cổ đông, thì lợi nhuận tạo ra cũng chỉ để trả lãi vay ngân hàng. - ROE cao hơn lãi vay ngân hàng thì phải đánh giá xem công ty đã vay ngân hàng và khai thác hết lợi thế cạnh tranh trên thị trường chưa để có thể đánh giá công ty này có thể tăng tỷ lệ ROE trong tương lai hay không.