"Tiến trình văn học là sự tồn tại, vận động của bản thân văn học như những hệ thống chỉnh thể không ngừng phát triển, tiến hóa trong các mqh đa dạng và phức tạp"

Trong thời kì đầu của giai đoạn này, chủ nghĩa hiện thực xuất hiện có thể nói như một kẻ đồng minh với chủ nghĩa lãng mạn trong thái độ phản ứng với trật tự xã hội đương thời và trong cuộc đấu tranh vì tính độc đáo dân tộc, lịch sử của hình tượng nghệ thuật. Vì thế, trong thời kì này rất khó phân biệt một cách rạch ròi ranh giới giữa chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa lãng mạn.

Nhưng từ những năm 40 của thế kỉ XIX trở đi, chủ nghĩa hiện thực đoạn tuyệt hẳn về nguyên tắc với chủ nghĩa lãng mạn . Có tên mới:  chủ nghĩa hiện thực phê phán (M.groki)

1. Cn lãng mạn:

-Đề cao mộng tưởng: thoát li hiện thực, rời khỏi tổn thương. + lmtc: bi quan, trốn chạy. Tìm về quá khứ và mộng ảo.
+lmtc: ko hòa hoãn ko thỏa hiệp với thực tế.

- Đề cao tình cảm
- Đề cao tự do.
-nhân vật của lãng mạn
- chủ đề của lãng mạn
-ngôn ngữ

2. HIỆN THỰC PP

- cảm hứng chủ nghĩa
- phản ánh hiện thực
- Thể loại: phóng sự, tiểu thuyết, truyện ngắn
- Đề tài: các vd xã hội

=== Khác nhau===

Hiện thực pp lấy các vấn đề hiện thực trong xh làm đối tượng sáng tác.

Lãng mạn: nhằm khẳng định cái tôi, nhằm giải phóng tình cảm, lí trí

-Đề tài: Hiện thực pp tập trung hẳn về xh
- lãng mạn thì có 3 đề tài: thiên nhiên, tình yêu, tôn giáo. Kích thích trí ttuong.

3. Trong VHVN:Cảm hứng hiện thực: Truyền kì mạn lục( Ng Dữ)
Lê Hữu Trác (Thượng Kinh kí sự)
VTP, Nam Cao, Nguyễn Công Hoan.
- Lãng mạn có: Tản đà, Xuân Diệu.