Chẳng phải tự nhiên mà tục ngữ được nhận định là "túi khôn" của dân gian. Tục ngữ cho ta những kinh nghiệm quý báu đã được đúc kết và chứng minh qua thực tế. Và đúng như thế, câu tục ngữ "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" là ví dụ điển hình cho kinh nghiệm sống đúng đắn mà nhân dân ta đã đúc rút được từ xưa đến nay.

"Đi một ngày đàng, học một sàng khôn"

Câu tục ngữ gồm có hai vế "Đi một ngày đàng/ Học một sàng khôn". "ngày đàng": ngày đường; "khôn": tri thức, những kiến thức thực tế trong cuộc sống. Kèm theo hai vế câu là hai hình ảnh có tính chất đối lập: "một ngày đàng": thời gian ngắn; "một sàng khôn": lượng kiến thức tương đối lớn và hữu ích cho cuộc sống. Câu tục ngữ chính là lời khuyên đúng đắn cho một phương pháp học hỏi và tỉm hiểu: học thông qua cuộc sống, học bằng đi.

HỌC THÔNG QUA CUỘC SỐNG, HỌC BẰNG ĐI

"Tuổi trẻ ấy mà, ra đường đi, đừng suốt ngày chúi mũi vào sách vở để rồi tự chôn vùi tuổi xuân của mình bằng mớ kiến thức khô khan" - Ấy là lí luận của một người lái xe ôm sau khi đã qua tuổi thanh xuân – Một người có kinh nghiệm từng trải. Đây cũng là ví dụ điển hình, là minh chứng xác đáng cho ý nghĩa và tính đúng đắn của kinh nghiệm mang tên "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" mà cha ông ta để lại.

Có rất nhiều cách học. Học ở trường, học thầy cô, học bạn bè, học thông qua sách vở nhưng có lẽ hiệu quả nhất là tự mình học thông qua thực tế. Có nghĩa là tự tìm hiểu những kiến thức trong sách vở đã ghi thông qua thực tế cuộc sống để rồi vận dụng nhanh hơn, hữu hiệu hơn những kiến thức ấy vào cuộc sống của mình. Minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của cách học ấy: Trong những chương trình học, khóa học, Bộ Giáo dục luôn yêu cầu và khuyến khích nhà trường tổ chức cho học sinh tham quan và tự viết luận.

Trường học không rộng bằng trường đời. Trường học chỉ là một góc nhỏ của trường đời. Thật tai hại khi những ai cho rằng chỉ học trong trường, trong sách vở là đủ. Trường học cho ta thấy cuộc sống nhưng không cho ta thấy những cuộc đời. Trường học dạy ta khái niệm tự tin nhưng có chắc là ai ai cũng tự tin sau khi học thuộc khái niệm. Bởi lẽ ấy, con người không chỉ học trong trường học là đủ. Có những kiến thức trường học không có, sách vở không dạy mà chỉ trường đời có và tự ta phải trải nghiệm. Hãy ra ngoài đới đi, đi thật nhiều nơi vào, đi để mà học.

Phương pháp học thông qua cuộc sống, học thông qua trải nghiệm, học bằng đi không chỉ mở mang vốn kiến thức của mỗi người, giúp ta nhớ lâu hơn mà còn biến chúng ta thành những nhà phát minh, nhà khoa học vĩ đại. Học định luật về điện tích, biết những điện tích trái dấu thì hút nhau đâu biết giữa những con người cũng có sức hút. Sức hút những mảnh đời bất hạnh với giọt nước mắt của những con người may mắn hơn. Sức hút của một sợi tóc của bệnh nhân ung thư với lòng trắc ẩn. Sức hút của nhịp tim yếu ớt của em bé bị tim bẩm sinh sinh ra trong gia đình nghèo khó với lòng hảo tậm của mọi người. Thế đấy, ra ngoài trường đời, đi học thực tế, tôi có nhiều phát minh vĩ đại đến thế đấy.

Tuy nhiên, bàn tay có mặt trái và mặt phải, cuộc sống cũng có mảng sáng và mảng tối. Học ở trường đời là một biện pháp hiệu quả đúng như cậu tục ngữ đã dạy chúng ta. Thế nhưng, kiến thức trong thực tế không phải lúc nào cũng hay, lúc nào cũng đúng. Cuộc sống, có học sinh nghèo vượt khó thì cũng có cậu bé bỏ học sa vào nghiện hút, ăn chơi; có gia đình hạnh phúc thì cũng có bạo lực gia đình; có lòng trung thực thì cũng có kẻ trộm cắp. Thế nên, quá trình học ngoài trường đời cũng nên có sự chọn lọc để kết quả thu được sẽ đúng là "sàng khôn" ta mong muốn như ban đầu. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phê phán những ai còn lười "đi", lười học thực tế và thức tỉnh những người vẫn còn khư khư trong sách vở, hiểu sai ý nghĩa của "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn".

Học trên thực tế, học bằng đi thông qua trải nghiệm là một phương pháp học đúng đắn, đúng đắn như kinh nghiệm mà cha ông ta để lại qua câu tục ngữ trên. Thông qua đó cũng là lời nhắn nhủ với những "con mọt sách" chỉ thích và chỉ biết học trong trường học rằng: ra ngoài đời đi, ở đó thú vị lắm! Hoa thơm hơn và chim hót hay hơn trong sách vở nhiều! Tôi cũng đang đi đây, đi vào trường đời và học thực tế, không chỉ học trong sách vở thôi đâu! Tự tôi sẽ học bằng trải nghiệm của chính tôi.