Đọc truyện tai chinh tien te

tai chinh tien te

Trước Sau

Màu nền

Font chữ

Font size

Chiều cao dòng

��GI I THI U CHUONG TR�NH

I. V tr� m�n h c:

M�n h c T�i ch�nh-Ti n t h�nh th�nh tr�n co s t ng h p c� ch n l c nh ng

n i dung ch y u c a hai m�n h c: T�i ch�nh h c v� Luu th�ng Ti n t -T�n

d ng c a chuy�n ng�nh T�i ch�nh v� Ng�n h�ng.

Nh ng ki n th c c a m�n h c n�y mang t�nh t ng h p, c� li�n quan tr c ti p

d n di u ki n kinh t vi m� trong n n kinh t th tru ng c� di u ti t. Do v y n� tr

th�nh m�n h c co s cho t t c sinh vi�n d i h c thu c c�c ng�nh kinh t .

M�n h c n�y cung c p cho sinh vi�n nh ng ki n th c, nh ng kh�i ni m v�

nh ng n i dung ch y u v T�i ch�nh, Ti n t , T�n d ng v� Ng�n h�ng. N� c� t�c

d ng l�m co s b tr cho vi c nghi�n c u c�c m�n kinh t ng�nh.

Gi�o tr�nh l� c�ng tr�nh nghi�n c u c a c�c gi�o vi�n B m�n T�i ch�nh-

Ng�n h�ng, du c c�c gi�o vi�n tr c ti p bi�n so n:

- Ths Tr n �i K t: bi�n so n c�c chuo ng I, II, III, VI, IX

- Ths Phan T�ng L�m: bi�n so n chuong IV

- Nguy n Th Luong, �o�n Th C m V�n: bi�n so n chuo ng V

- Ph m Xu�n Minh: bi�n so n chuong VII v� VIII

II. Ph�n ph i chuong tr�nh:

Chuong tr�nh m�n h c du c ph�n ph i nhu sau:

Chuong I: Nh ng v n d co b n v ti n t

Chuong II: Nh ng v n d co b n v t�i ch�nh

Chuong III: Nh ng v n d co b n v t�n d ng

Chuong IV: Ng�n s�ch Nh� nu c

Chuong V: Th tru ng t�i ch�nh v� c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian

Chuong VI: T�i ch�nh doanh nghi p

Chuong VII: H th ng ng�n h�ng trong n n kinh t th tru ng

Chuong VIII: L m ph�t v� ch�nh s�ch ti n t

Chuong IX: Quan h thanh to�n v� t�n d ng qu c t

CHUONG I

NH NG V N � CO B N V TI N T

V� LUU TH�NG TI N T

I. NGU N G C V� B N CH T C A TI N T :

T r t s m trong l ch s lo�i ngu i d� xu t hi n nhu c u ph i c� m t h�nh th c

ti n t l�m trung gian trao d i. Tuy nhi�n qu� tr�nh ph�t tri n c�c h�nh th�i c a ti n

t cho th y kh� c� th dua ra m t d nh nghia v ti n t du c c�c nh� kinh t h c

th ng nh t v� ch p nh n. Trong t�c ph m g�p ph n ph� ph�n khoa kinh t ch�nh tr ,

K. Marx vi t M t khi ngu i ta hi u r ng ngu n g c c a ti n t ngay trong h�ng

ho�, th� ngu i ta d� kh c ph c du c c�c kh� khan ch�nh trong s ph�n t�ch ti n t .

Nhung Marx cung ch ra r ng ngu i ch nghi�n c u ti n t v� c�c h�nh th�i ti n t

tr c ti p sinh ra t trao d i h�ng ho� ch kh�ng nghi�n c u c�c h�nh th�i ti n t

thu c v m t giai do n cao hon c a qu� tr�nh s n xu t nhu ti n t�n d ng ch ng h n.

Khi n�i d n ti n t , h u h t c�c nh� kinh t h c tru c d�y cung cho r ng d� l�

phuong ti n trung gian trao d i. �i u n�y ch ph� h p v� d�ng v i giai do n ban

d u khi con ngu i b t d u s d ng c�ng c ti n t . Qu� tr�nh ph�t tri n c a ti n t

cho th y ti n t kh�ng ch c� vai tr� trung gian trao d i m� n� c�n gi�p cho ch�ng

ta th c hi n c�c ho t d ng d u tu t�n d ng& Ngo�i ra, c�n c� nh ng v t th kh�c

gi vai tr� trung gian trao d i nhu chi phi u, thuo ng phi u, k phi u,& m� c�c nh�

kinh t h c v n kh�ng th ng nh t v i nhau c� ph i l� ti n t hay kh�ng. Irving

Fisher cho r ng ch c� gi y b c ng�n h�ng l� ti n t , trong khi Conant Paul Warburg

cho r ng chi phi u cung l� ti n t . Samuelson l i cho r ng ti n l� b t c c�i g� m�

nh n� ngu i ta c� th mua du c h u h t m i th . Theo Charles Rist th� c�i th t

quan tr ng d i v i nh� kinh t kh�ng ph i l� s th ng nh t v m t d nh nghia th

n�o l� ti n t m� ph i bi t v� hi u hi n tu ng ti n t .

II. C�C H�NH TH�I TI N T :

Nghi�n c u l ch s ph�t sinh v� ph�t tri n c a ti n t cho th y ti n t d� tr i

qua nhi u h�nh th�i: ho� t , t�n t v� b�t t ...

1. Ho� t :

M t h�ng ho� n�o d� gi vai tr� l�m v t trung gian trao d i du c g i l� ho� t ,

ho� t bao g m ho� t kh�ng kim lo i v� ho� t b ng kim lo i.

Ho� t kh�ng kim lo i.

S n xu t v� trao d i h�ng ho� ng�y c�ng ph�t tri n. S trao d i kh�ng c�n

ng u nhi�n, kh�ng c�n tr�n co s c a d nh gi� gi n don. Trao d i d� vu t kh i c�i

khung nh h p m t v�i h�ng ho�, gi i h n trong m t v�i d a phuo ng. S trao d i

ng�y c�ng nhi u hon d� gi a c�c h�ng ho� d�i h i ph i c� m t h�ng ho� c� t�nh

d ng nh t, ti n d ng trong vai tr� c a v t ngang gi�, c� th t o di u ki n thu n l i

trong trao d i, v� b o t n gi� tr . Nh ng h�nh th�i ti n t d u ti�n c� v l l�ng,

nhung n�i chung l� nh ng v t trang s c hay nh ng v t c� th an. Th d�n c�c b

bi n Ch�u �, Ch�u Phi, tru c d�y d� d�ng v s�, v c l�m ti n. L�a m� v� d i

m ch du c s d ng v�ng Lu ng H�, g o du c d�ng qu n d o Philippines.

Tru c C�ng nguy�n, Trung Qu c k� v� l a du c s d ng l�m ti n&

Ti n t b ng h�ng ho� c� nh ng b t ti n nh t d nh c a n� trong qu� tr�nh ph c

v trao d i nhu kh�ng du c m i ngu i m i no i ch p nh n, d hu h ng, kh�ng d ng

nh t & do d� d n d n vi c s d ng ho� t b ng kim lo i.

Ho� t b ng kim lo i.

Khi s n xu t v� trao d i h�ng ho� ph�t tri n k�m theo s m r ng ph�n c�ng

lao d ng x� h i d ng th i v i s xu t thi n c a Nh� nu c v� giao d ch qu c t

thu ng xuy�n. Kim lo i ng�y c�ng c� nh ng uu di m n i b t trong vai tr� c a v t

ngang gi� b i nh ng thu c t�nh b n, g n, c� gi� tr ph bi n,& Nh ng d ng ti n

b ng kim lo i: d ng, ch�, k m, thi c, b c, v�ng xu t hi n thay th cho c�c ho� t

kh�ng kim lo i. Ti n b ng ch� ch xu t hi n d u ti�n Trung Qu c du i d ng m t

th i d�i c� l m t d u d c� th x�u th�nh chu i. Ti n b ng h p kim v�ng v� b c

xu t hi n d u ti�n v�o nh ng nam 685 652 tru c C�ng nguy�n v�ng Ti u � v�

Hy L p c� d�ng d u in h�nh n i d d m b o gi� tr . C�c d ng ti n b ng kim lo i d�

s m xu t hi n v�ng � a Trung H i. Ti n kim lo i d u ti�n Anh l�m b ng thi c,

Thu Si v� Nga b ng d ng. Khi b ch kim m i du c ph�t hi n, trong th i k 1828

1844, ngu i Nga cho d� l� kim lo i kh�ng s d ng du c n�n dem d�c ti n. N u

so v i c�c lo i ti n t tru c d�, ti n b ng kim lo i, b�n c nh nh ng uu di m nh t

d nh cung dua d n nh ng b t ti n trong qu� tr�nh ph�t tri n trao d i nhu: c ng k nh,

kh� c t gi , kh� chuy�n ch & Cu i c�ng, trong c�c kim lo i qu� ( qu� kim) nhu

v�ng, b c, nh ng th ti n th t s ch�ng c� gi� tr n i t i tr n�n th�ng d ng trong

m t th i gian kh� l�u cho d n cu i th k th XIX v� d u th k th XX.

Kho ng th k th XVI Ch�u �u nhi u nu c s d ng v�ng l�m ti n, c�

nu c v a s d ng v�ng v a s d ng b c. C�c nu c Ch�u � s d ng b c l� ph

bi n. Vi c d�c qu� kim th�nh ti n ngay t d u du c coi l� vuo ng quy n, d�nh d u

k nguy�n ng tr c a l�nh ch�a vua ch�a.

L ch s ph�t tri n c a ti n kim lo i qu� d� tr i qua ba bi n c ch y u, quy t

d nh d n vi c s d ng ph bi n ti n b ng kim lo i qu�.

S gia tang d�n s v� ph�t tri n d� th c�c nu c Ch�u �u t th k XIII

dua d n s gia ta ng nhu c u trao d i. C�c m v�ng Ch�u �u kh�ng d cung ng.

T cu i th k XIX d u th k XX b ch kim lo i b m t gi�, trong th i gian

d�i v�ng, b c song song du c s d ng l�m ti n; c�c nu c Ch�u �u s d ng c v�ng

l n b c. Ch c�c nu c Ch�u � m i s d ng b c (do kh�ng d v�ng) d n cu i th k

XIX b c ng�y c�ng m t gi�do v y c�c nu c Ch�u �u v� c Hoa K quy t d nh v�

s d ng v�ng, c�c nu c Ch u � nhu Nh t B n, n � , Trung Hoa do l thu c s

nh p c ng nguy�n li u m�y m�c& t Phuong T�y n�n cung b�i b b c s d ng

v�ng. ��ng Duong, b c du c s d ng l�m ti n t 1885 d n 1931. � n nam 1931

d ng b c ��ng Duo ng t b n v b c sang b n v v�ng, c� th cho r ng, kho ng t

1935 ch c�n m t kim lo i qu� du c t t c c�c nu c ch p nh n l�m ti n tr�n th gi i

l� v�ng.

2. T�n t :

T�n t du c hi u l� th ti n t n� kh�ng c� gi� tr nhung do s t�n nhi m c a

m i ngu i m� n� du c luu d ng. T�n t c� th bao g m ti n b ng kim lo i v� ti n

gi y.

Ti n b ng kim lo i thu c h�nh th�i t�n t kh�c v i kim lo i ti n t thu c h�nh

th�i ho� t . h�nh th�i n�y gi� tr n i t i c a kim lo i thu ng kh�ng ph� h p v i

gi� tr danh nghia.

Ti n gi y bao g m ti n gi y kh ho�n v� ti n gi y b t kh ho�n.

Ti n gi y kh ho�n l� th ti n du c luu h�nh thay cho ti n v�ng hay ti n b c

k� th�c ng�n h�ng. B t c l�c n�o m i ngu i cung c� th dem ti n gi y kh ho�n

d� d i l y v�ng hay b c c� gi� tr tuong duong v i gi� tr du c ghi tr�n ti n gi y

kh ho�n d�.

Trung Hoa t d i T ng d� xu t hi n ti n gi y. V� nh ng nhu c u mua b�n,

c�c thuo ng gia h�nh th�nh t ng thuo ng h i c� nhi u chi nh�nh kh p c�c th tr n

l n. C�c thuo ng gia k� th�c v�ng hay b c v�o h i s c a thuo ng h i r i nh n gi y

ch ng nh n c a h i s thuo ng h i, v i gi y ch ng nh n n�y c�c thuo ng gia c� th

mua h�ng c�c th tr n kh�c nhau c� chi nh�nh c a thuo ng h i, ngo�i lo i gi y

ch ng nh n tr�n tri u d�nh nh� T ng c�n ph�t h�nh ti n gi y v� du c d�n ch�ng

ch p nh n.

Vi t Nam v�o cu i d i Tr n, H Qu� Ly d� th� nghi m cho ph�t h�nh ti n

gi y. Nh�n d�n ai cung ph i n p ti n d ng v�o cho Nh� nu c, c 1 quan ti n d ng

d i du c 2 quan ti n gi y, vi c s d ng ti n gi y c a H Qu� Ly th t b i v� nh� H

s m b l t d , d�n chua quen s d ng ti n gi y v� sai l m khi x�c d nh quan h gi a

ti n d ng v� ti n gi y (bao h�m � nghia ti n gi y c� gi� tr th p hon).

Ngu n g c c a ti n gi y ch c� th du c hi u r� khi xem x�t l ch s ti n t c�c

nu c Ch�u �u. T d u th k th XVII, H� Lan ng�n h�ng Amsterdam d� cung

c p cho nh ng th�n ch g i v�ng v�o ng�n h�ng nh ng gi y ch ng nh n bao g m

nhi u t nh . Khi c n, c� th dem nh ng t nh n�y d i l y v�ng hay b c t i ng�n

h�ng. Trong thanh to�n cho ngu i kh�c c�c gi y nh n�y cung du c ch p nh n. Sau

d� m t ng�n h�ng Th y �i n t�n Palmstruch d� m nh d n ph�t h�nh ti n gi y d

cho vay. T d� ng�n h�ng Palmstruch c� kh na ng cho vay nhi u ho n v n t c�.

V i nhi u lo i ti n gi y du c ph�t h�nh, luu th�ng ti n t b r i lo i v� nhi u nh�

ng�n h�ng l m d ng g�y nhi u thi t h i cho d�n ch�ng. Do d�, vua ch�a c�c nu c

ph i can thi p v� cho r ng vi c d�c ti n t xua l� vuo ng quy n v� m t kh�c vi c

ph�t h�nh ti n gi y l� m t ngu n l i to l n. Vuo ng quy n c�c nu c Ch�u �u th a

nh n m t ng�n h�ng t c� quy n ph�t h�nh ti n gi y v i nh ng di u ki n nh t d nh:

+ �i u ki n kh ho�n: c� th d i l y b t c l�c n�o t i ng�n h�ng ph�t h�nh

+ �i u ki n d tr v�ng l�m d m b o: ban d u l� 100% sau c�n 40%

+ �i u ki n ph i cho Nh� nu c vay kh�ng t�nh l�i khi c n thi t.

Ti n gi y b t kh ho�n l� th ti n gi y b t bu c luu h�nh, m i ngu i kh�ng

th dem ti n gi y n�y d n ng�n h�ng d d i l y v�ng hay b c.

Ngu n g c c a ti n b t kh ho�n l� b i nh ng nguy�n nh�n sau:

+ Th chi n th nh t d� l�m cho c�c qu c gia tham chi n kh�ng c�n d v�ng

d d i cho d�n ch�ng. Nu c Anh t na m 1931 d� cu ng b c luu h�nh ti n gi y b t

kh ho�n, nu c Ph�p nam 1936.

+ Kh ng ho ng kinh t th gi i nam 1929 d n d n nu c � c m i ngu i dua

nhau r�t ti n, do d� Ng�n h�ng Trung uo ng � c d� ph i d�ng v�ng tr n nu c

ngo�i v� do d� s tr kim g n nhu kh�ng c�n. Ti n si Schacht (1933 1936) d� �p

d ng ch�nh s�ch ti n t�i tr b ng c�ch ph�t h�nh tr�i phi u, d t�i tr s n xu t v�

nh ng chuo ng tr�nh kinh t , x� h i l n. Bi n ph�p n�y l�m gi m 50% th t nghi p,

s n xu t tang 41% (1934). T d�, nhi u nh� kinh t cho r ng gi� tr ti n t kh�ng

ph i d a v�o d tr v�ng nhu c�c quan di m tru c d�y.

3. B�t t :

B�t t l� m t h�nh th�i ti n t du c s d ng b ng c�ch ghi ch�p trong s s�ch

k to�n c a Ng�n h�ng. B�t t xu t hi n l n d u t i nu c Anh, v�o gi a th k XIX.

� tr�nh nh ng quy d nh ch t ch trong vi c ph�t h�nh gi y b c, c�c nh� ng�n h�ng

Anh d� s�ng ch ra h th ng thanh to�n qua s s�ch ng�n h�ng.

B�t t ng�y c�ng c� vai tr� quan tr ng, nh ng qu c gia c� n n kinh t ph�t

tri n v� h th ng ng�n h�ng ph�t tri n, ngu i d�n c� th�i quen s d ng b�t t .

4. Ti n di n t :

C� nhi u t�n g i cho th ti n n�y: ti n nh a, ti n th�ng minh,& ��y c� ph i

l� m t h�nh th�i ti n t kh�ng l� v n d chua th ng nh t. M t s quan di m cho r ng

d�y ch l� phuo ng ti n chi tr m i , s chuy n d ch v n b ng di n t .

III. C�C CH C NANG C A TI N T

D� bi u hi n du i h�nh th c n�o, ti n t cung c� ba ch c nang co b n: ch c

na ng phuong ti n trao d i, ch c nang don v d�nh gi� v� ch c nang phuong ti n d

tr gi� tr .

1. Ch c nang phuong ti n trao d i

L� m t phuo ng ti n trao d i, ti n t du c s d ng nhu m t v t m�i gi i trung

gian trong vi c trao d i c�c h�ng ho�, d ch v . ��y l� ch c nang d u ti�n c a ti n

t , n� ph n �nh l� do t i sao ti n t l i xu t hi n v� t n t i trong n n kinh t h�ng

ho� .

Trong n n kinh t trao d i tr c ti p, ngu i ta ph i ti n h�nh d ng th i hai

d ch v b�n v� mua v i m t ngu i kh�c. �i u d� l� don gi n trong tru ng h p ch

c� �t ngu i tham gia trao d i, nhung trong di u ki n n n kinh t ph�t tri n, c�c chi

ph� d t�m ki m nhu v y qu� cao. V� v y ngu i ta c n s d ng ti n l�m m�i gi i

trong qu� tr�nh n�y, t c l� ngu i ta tru c h t s d i h�ng ho� c a m�nh l y ti n sau

d� d�ng ti n mua th h�ng ho� m�nh c n. R� r�ng vi c th c hi n l n lu t c�c giao

d ch b�n v� mua v i hai ngu i s d d�ng hon nhi u so v i vi c thuc hi n d ng th i

hai giao d ch d i v i c�ng m t ngu i.

� th c hi n ch c nang phuong ti n trao d i ti n ph i c� nh ng ti�u chu n

nh t d nh:

- �u c ch p nh n r ng r�i: n� ph i du c con ngu i ch p nh n r ng r�i trong

luu th�ng, b i v� ch khi m i ngu i c�ng ch p nh n n� th� ngu i c� h�ng ho� m i

d ng � d i h�ng h�a c a m�nh l y ti n;

- D nh n bi t: con ngu i ph i nh n bi t n� d d�ng;

- C� th chia nh du c: d t o thu n l i cho vi c d i ch�c gi a c�c h�ng ho�

c� gi� tr kh�c nhau;

- D v n chuy n: ti n t ph i d g n nh d d d�ng trong vi c trao d i h�ng

ho� kho ng c�ch xa;

- Kh�ng b hu h ng m t c�ch nhanh ch�ng;

- �u c t o ra h�ng lo t m t c�ch d d�ng: d s lu ng c a n� d d�ng trong

trao d i;

- C� t�nh d ng nh t: c�c d ng ti n c� c�ng m nh gi� ph i c� s c mua ngang

nhau.

2. Ch c nang don v d �nh gi�.

Ch c nang th hai c a ti n l� m t don v d�nh gi�, t c l� ti n t du c s

d ng l�m don v d do gi� tr c a c�c h�ng ho�, d ch v trong n n kinh t . Qua vi c

th c hi n ch c nang n�y, gi� tr c a c�c h�ng ho�, d ch v du c bi u hi n ra b ng

ti n, nhu vi c do kh i ku ng b ng kg, do d d�i b ng m& nh d� m� vi c trao d i

h�ng ho� du c di n ra thu n l i hon.

N u gi� tr h�ng ho� kh�ng c� don v do chung l� ti n, m i h�ng ho� s du c

d nh gi� b ng t t c c�c h�ng ho� c�n l i, v� nhu v y s lu ng gi� c�c m t h�ng

trong n n kinh t ng�y nay s nhi u d n m c ngu i ta kh�ng c�n th i gian cho vi c

ti�u d�ng h�ng ho�, do ph n l n th i gian d� d�ng cho vi c d c gi� h�ng ho�. Khi

gi� c a c�c h�ng ho�, d ch v du c bi u hi n b ng ti n, kh�ng nh ng thu n ti n cho

ngu i b�n h�ng h�a m� vi c d c b ng gi� cung don gi n ho n r t nhi u v i chi ph�

th i gian �t ho n s d ng cho c�c giao d ch.

L� m t don v d�nh gi�, n� t o co s thu n l i cho vi c s d ng ti n l�m

phuong ti n trao d i, nhung cung ch�nh trong qu� tr�nh trao d i s d ng ti n l�m

trung gian, c�c t l trao d i du c h�nh th�nh theo t p qu�n - t c l� ngay t khi m i

ra d i, vi c s d ng ti n l�m phuo ng ti n trao d i d� d n t i vi c d�ng ti n l�m don

v d�nh gi�. � u ti�n nh ng phuong ti n du c s d ng l�m ti n d bi u hi n gi� tr

h�ng ho� cung c� gi� tr nhu c�c h�ng ho� kh�c. Co s cho vi c ti n bi u hi n gi�

tr c�c h�ng ho� kh�c ch�nh l� ti n cung c� gi� tr s d ng nhu c�c h�ng ho� kh�c

(Theo ph�n t�ch c a Marx v s ph�t tri n c a c�c h�nh th�i bi u hi n gi� tr h�ng

ho�: gi� tr h�ng ho� du c bi u hi n gi� tr s d ng c a h�ng ho� d�ng vai tr� v t

ngang gi�, v t ngang gi� chung). V� v y trong th i d i ng�y nay, m c d� c�c

phuong ti n du c s d ng l� ti n kh�ng c�n c� gi� tr nhu c�c h�ng ho� kh�c nhung

n� du c m i ngu i ch p nh n trong luu th�ng (c� gi� tr s d ng d c bi t), do d�

v n du c s d ng d d�nh gi� gi� tr c�c h�ng ho�. Trong b t k n n kinh t ti n t

n�o vi c s d ng ti n l�m don v do lu ng gi� tr d u mang t�nh ch t tr u tu ng,

v a c� t�nh ph�p l�, v a c� t�nh quy u c.

3. Ch c nang phuong ti n d tr gi� tr

L� m t phuong ti n d tr gi� tr , ti n t l� no i c t gi s c mua qua th i

gian. Khi ngu i ta nh n du c thu nh p m� chua mu n ti�u n� ho c chua c� di u

ki n d chi ti�u ngay, ti n l� m t phuong ti n d cho vi c c t gi s c mua trong

nh ng tru ng h p n�y ho c c� th ngu i ta gi ti n ch don thu n l� vi c d l i c a

c i.

Vi c c t gi nhu v y c� th th c hi n b ng nhi u phuong ti n ngo�i ti n

nhu: C phi u, tr�i phi u, d t dai, nh� c a& , m t s lo i t�i s n nhu v y dem l i

m t m c l�i cao ho n cho ngu i gi ho c c� th ch ng d l i s tang cao v gi� so

v i vi c gi ti n m t. Tuy nhi�n ngu i ta v n gi ti n v i m c d�ch d tr gi� tr

b i v� ti n c� th chuy n d i m t c�ch nhanh ch�ng ra c�c t�i s n kh�c, c�n c�c t�i

s n kh�c nhi u khi d�i h i m t chi ph� giao d ch cao khi ngu i ta mu n chuy n d i

n� sang ti n. Nh ng di u d� cho th y, ti n l� m t phuong ti n d tr gi� tr b�n

c nh c�c lo i t�i s n kh�c.

Vi c th c hi n ch c nang phuong ti n d tr gi� tr c a ti n t t d n d�u tu

thu c v�o s n d nh c a m c gi� chung, do gi� tr c a ti n du c x�c d nh theo kh i

lu ng h�ng ho� m� n� c� th d i du c. Khi m c gi� tang l�n, gi� tr c a ti n s

gi m di v� ngu c l i. S m t gi� nhanh ch�ng c a ti n s l�m cho ngu i ta �t mu n

gi n�, di u n�y thu ng x y ra khi l m ph�t cao. V� v y d ti n th c hi n t t ch c

na ng n�y, d�i h i s c mua c a ti n ph i n d nh.

IV. KH I TI N T

Vi c d nh nghia ti n t l� m t phuong ti n trao d i m i ch dua ra m t c�ch

hi u kh�i qu�t v ti n, n� kh�ng cho ch�ng ta bi t r� trong n n kinh t hi n t i

nh ng phuong ti n c th n�o du c coi l� ti n, s lu ng c a n� l� nhi u hay �t. V�

v y ngu i ta ph i d nh nghia ti n m t c�ch c th ho n b ng vi c dua ra c�c ph�p do

v c�c kh i ti n t trong luu th�ng.

C�c kh i ti n t trong luu th�ng t p h p c�c phuong ti n du c s d ng

chung l�m phuo ng ti n trao d i, du c ph�n chia tu theo d l ng hay t�nh thanh

kho n c a c�c phuong ti n d� trong nh ng kho ng th i gian nh t d nh c a m t qu c

gia. � l ng hay t�nh thanh kho n c a m t phuo ng ti n trao d i du c hi u l� kh

na ng chuy n d i t phuong ti n d� ra h�ng ho�, d ch v - t c l� ph m vi v� m c d

c� th s d ng nh ng phuo ng ti n d� trong vi c thanh to�n chi tr .

C�c ph�p do kh i ti n t du c dua ra tu thu c v�o c�c phuo ng ti n du c h

th ng t�i ch�nh cung c p v� thu ng xuy�n c� s thay d i cho ph� h p, nhung nh�n

chung c�c kh i ti n t trong luu th�ng bao g m:

- Kh i ti n giao d ch (M

g m nh ng phuong ti n du c s d ng r ng r�i

trong thanh to�n chi tr v h�ng ho� d ch v , b ph n n�y c� t�nh l ng cao nh t:

+ Ti n m t trong luu h�nh: B ph n ti n m t (gi y b c ng�n h�ng v� ti n

d�c) n m ngo�i h th ng ng�n h�ng.

+ Ti n g i kh�ng k h n t i c�c t ch c t�n d ng.

- Kh i ti n m r ng (M

g m:

+ M

+ Ti n g i c� k h n

B ph n ti n g i c� k h n m c d� kh�ng tr c ti p s d ng l�m phuo ng ti n

trao d i, nhung ch�ng cung c� th du c chuy n d i ra ti n giao d ch m t c�ch

nhanh ch�ng v� v i ph� t n th p. B ph n n�y c�n c� th du c chia ra theo k h n

ho c s lu ng.

- Kh i ti n t�i s n (M

bao g m:

+ M

+ Tr�i kho�n c� m c l ng cao nhu: H i phi u, t�n phi u kho b c& B ph n

tr�i kho�n n�y l� t�i s n ch�nh nhung v n c� th du c chuy n d i ra ti n giao d ch

tuo ng d i nhanh ch�ng.

M c d� s li u v c�c kh i ti n t du c c�ng b v� s d ng v�o nh ng m c

d�ch nh t d nh, nhung vi c dua ra c�c ph�p do lu ng ti n ch c� � nghia khi n� v a

t p h p du c c�c phuong ti n trao d i trong n n kinh t , v a t o co s d b�o l m

ph�t v� chu k kinh doanh. V� v y, hi n nay m t s nu c dang nghi�n c u d dua ra

ph�p do t ng lu ng ti n c� t tr ng trong d� m i lo i t�i s n c� m t t tr ng kh�c

nhau tu theo d l ng c a n� khi c ng l i v i nhau. Vi c l a ch n ph�p do n�o

ph thu c v�o nh n th c v� kh nang c a NHTU trong di u h�nh ch�nh s�ch th c

t . Tuy nhi�n, s d ng tr c ti p trong c�c giao d ch l�m phuo ng ti n trao d i ch

y u l� kh i ti n M

, v� v y d nh nghia M

du c s d ng thu ng xuy�n khi n�i t i

cung-c u ti n t .

V. CUNG - C U TI N T

1. C u ti n t

Vi c nghi�n c u c u ti n t lu�n du c c�c nh� kinh t quan t�m, v� n� c� th

cho nh ng g i � v ho ch d nh ch�nh s�ch c a nh ng ngu i ch u tr�ch nhi m di u

h�nh n n kinh t .

1.1. M t s h c thuy t v c u ti n t

Qua th i gian, nh ng h c thuy t v c u ti n t d� cho th y s tranh lu n

kh�ng ng ng c a c�c nh� kinh t v s nh hu ng c a l�i su t d n c u ti n t , v�

sau d� l� s nh hu ng c a ti n t d i v i ho t d ng kinh t .

1.1.1Quy lu t lu u th�ng ti n t c a Karl Marx.

Khi nghi�n c u c�c ch c na ng c a ti n t , Karl Marx dua ra 5 ch c nang:

ch c nang thu c do gi� tr , ch c nang phuo ng ti n luu th�ng, ch c nang phuo ng

ti n c t gi , ch c nang phuong ti n thanh to�n v� ch c nang ti n t th gi i. Trong

vi c nghi�n c u ch c na ng phuo ng ti n luu th�ng c a ti n t , Marx d� dua ra quy

lu t luu th�ng ti n t hay quy lu t v s lu ng ti n c n thi t cho luu th�ng v i n i

dung:

S lu ng ti n c n thi t th c hi n ch c nang phuong ti n luu th�ng t l thu n

v i t ng s gi� c h�ng ho� trong luu th�ng v� t l ngh ch v i t c d luu th�ng b�nh

qu�n c a c�c d ng ti n c�ng lo i.

Trong d�:

: S lu ng ti n c n thi t th c hi n ch c nang phuong ti n luu th�ng.

PQ : T ng s gi� c h�ng ho� trong luu th�ng.

V: T c d luu th�ng b�nh qu�n c a ti n t .

� n ch c nang phuong ti n thanh to�n, quy lu t n�y du c ph�t bi u d y d

nhu sau:

Kh i lu ng ti n T ng gi� T ng Gi� c Gi� c h�ng

c n thi t th c c h�ng _ gi� c + h�ng ho� _ ho� th c hi n

hi n ch c na ng ho� trong h�ng ho� d n h n b ng thanh

phuong ti n luu luu th�ng b�n ch u thanh to�n to�n b� tr

th�ng v� =

phuong ti n T c d luu th�ng b�nh qu�n c a ti n t

thanh to�n

B ng vi c dua ra quy lu t v s lu ng ti n c n thi t cho luu th�ng, Karl

Marx d� ch ra r ng n n kinh t c n m t lu ng ti n nh t d nh cho vi c th c hi n c�c

giao d ch v h�ng ho� d ch v , s lu ng ti n n�y ch u nh hu ng c a hai y u t co

b n l� t ng gi� c h�ng ho� trong luu th�ng v� t c d luu th�ng b�nh qu�n c a ti n

t .

Y�u c u c a quy lu t luu th�ng ti n t c n thi t cho luu th�ng, t c l� d�i h i

lu ng ti n cung ng ph i c�n d i v i lu ng ti n c n cho vi c th c hi n c�c giao

d ch c a n n kinh t .

1.1.2H c thuy t s lu ng ti n t th� so

V�o cu i th k XIX d u th k XX, m t s nh� kinh t m� d i di n ti�u bi u

l� Irving Fisher d i h c Yale dua ra h c thuy t v s lu ng ti n t m� n i dung

ch y u l� m t h c thuy t v x�c d nh thu nh p danh nghia.

Trong t�c ph m s c mua c a ti n t , nh� kinh t h c M Irving Fisher dua

ra m i quan h gi a t ng lu ng ti n t (M) v i t ng chi ti�u d mua h�ng ho�, d ch

v du c s n xu t ra trong n n kinh t d a tr�n m t kh�i ni m g i l� t c d luu th�ng

ti n t theo phuong tr�nh trao d i t�nh theo gi� tr danh nghia c a c�c giao d ch

trong n n kinh t :

Trong d� P l� gi� b�nh qu�n m i giao d ch, T l� s lu ng giao d ch ti n h�nh

trong m t nam v� l� t c d giao d ch c a ti n t - t c d kh i lu ng ti n quay

v�ng h�ng na m. V� gi� tr danh nghia c a c�c giao d ch (T) r t kh� do lu ng cho

n�n h c thuy t s lu ng d� du c ph�t bi u theo t ng s n ph m (Y):

MV=PY

Trong d� V l� t c d thu nh p do lu ng s l n trung b�nh trong m t nam m t

do n v ti n t du c chi d�ng d mua t ng s h�ng ho�, d ch v du c s n xu t ra

trong n n kinh t .

Irving Fisher l p lu n r ng t c d thu nh p du c x�c d nh b i c�c t ch c

trong n n kinh t c� nh hu ng d n c�ch c�c c� nh�n th c hi n c�c giao d ch. N u

ngu i ta d�ng s ghi n v� th t�n d ng d ti n h�nh c�c giao d ch c a m�nh v� do

d� m� s d ng ti n �t hon th�ng thu ng khi mua th� lu ng ti n du c y�u c u �t di d

ti n h�nh c�c giao d ch do thu nh p danh nghia g�y n�n ( M so v i PY) v� t c d

(PY/M) s tang l�n. Ngu c l i n u mua tr b ng ti n m t ho c s�c l� thu n ti n hon

th� c n s d ng lu ng ti n nhi u hon d ti n h�nh c�c giao d ch du c sinh ra b i

c�ng m t m c thu nh p danh nghi a v� t c d s gi m xu ng. Tuy nhi�n quan di m

c a Fisher l� nh ng d c di m v t ch c v� c�ng ngh c a n n kinh t s ch nh

hu ng d n t c d m t c�ch ch m ch p qua th i gian, cho n�n t c d s gi nguy�n

m t c�ch h p l� trong th i gian ng n.

V i quan di m n�y, phuo ng tr�nh trao d i du c chuy n th�nh h c thuy t s

lu ng ti n t v i n i dung: S lu ng thu nh p danh nghia ch du c x�c d nh b i

nh ng chuy n d ng trong s lu ng ti n t .

Irving Fisher v� c�c nh� kinh t c di n kh�c cho r ng ti n luong v� gi� c

ho�n to�n linh ho t n�n coi m c t ng s n ph m du c s n xu t trong n n kinh t (Y)

thu ng du c gi m c c�ng an vi c l�m d y d , do v y Y c� th du c coi m t

c�ch h p l� l� kh�ng thay d i trong th i gian ng n.

Nhu v y: phuong tr�nh trao d i du c vi t l i:

P = (V/Y) x M = k x M

Trong d�: k (= V/Y) kh�ng thay d i trong th i gian ng n v� thay d i ch m

trong th i gian d�i. H c thuy t s lu ng ti n t h�m � r ng: nh ng thay d i trong

m c gi� c ch l� k t qu c a nh ng thay d i trong s lu ng ti n t th� so d� di d n

v n d c u ti n t .

Phuong tr�nh trao d i du c vi t l i nhu sau:

= 1

�

Khi th tru ng ti n t c�n b ng: s lu ng ti n c�c t ch c v� c� nh�n n m gi

(M) b ng s lu ng ti n du c y�u c u (MD), v� v y:

= 1

�

= l� m t h ng s

Trong d�:

Nhu v y h c thuy t s lu ng ti n t c a Fisher n�i n�n r ng: c u v ti n l�

m t h�m s c a thu nh p v� l�i xu t kh�ng c� nh hu ng d n c u c a ti n t .

1.1.3 L� thuy t c a Keynes v s ua th�ch ti n m t

Trong khi I. Fisher ph�t tri n quan di m h c thuy t s lu ng c a m�nh v

MD th� m t nh�m c�c nh� kinh t Cambridge cung dang nghi�n c u v nh ng v n

d d� v� cung dua ra k t lu n

. Nhung kh�c v i Fisher, h nh n m nh

s l a ch n c a c�c nh�n trong vi c gi ti n v� kh�ng b�c b s nh hu ng c a l�i

su t d n MD.

Tr�n co s quan di m n�y, Keynes x�y d ng l� thuy t v c u ti n t du c g i

l� l� thuy t v s ua th�ch ti n m t. L� thuy t n�y du c tr�nh b�y trong t�c ph m n i

ti ng: H c thuy t chung v c�ng a n vi c l�m, l�i xu t v� ti n t . Trong h c thuy t

c a m�nh, Keynes d� n�u ra 3 d ng co cho vi c gi ti n:

- � ng co giao d ch:

C�c c� nh�n n m gi ti n v� d� l� phuong ti n trao d i c� th d�ng d ti n

h�nh c�c giao d ch h�ng ng�y. Keynes nh n m nh r ng b ph n c a c u ti n t d�

tru c ti�n do m c giao d ch c a d�n ch�ng quy t d nh. Nh ng giao d ch c� t l v i

thu nh p cho n�n c u ti n t cho giao d ch t l v i thu nh p.

- � ng co d ph�ng

Keynes th a nh n r ng ngo�i vi c gi ti n d ti n h�nh giao d ch h�ng ng�y,

ngu i ta c�n gi th�m ti n d d�ng cho nh ng nhu c u b t ng . Ti n d ph�ng du c

s d ng trong c�c co h i mua thu n ti n ho c cho nhu c u chi ti�u b t thu ng.

Keynes tin r ng s ti n d ph�ng m� ngu i ta mu n n m gi du c x�c d nh

tru c ti�n ti�n b i m c d c�c giao d ch m� ngu i ta d t�nh s th c hi n trong

tuo ng lai v� nh ng giao d ch d� t l v i thu nh p, do d� c n ti n d ph�ng t l v i

thu nh p.

- � ng co d u co

Keynes d ng � r ng ti n t l� phuong ti n c t gi c a c i v� g i d ng co gi

ti n l� d ng co d u co . Keynes d ng � v i c�c nh� kinh t Cambridge r ng c a c i

g n ch t v i thu nh p n�n b ph n c u th�nh mang t�nh d u co c a c u ti n t s

li�n quan d n thu nh p, nhung Keynes tin r ng l�i su t d�ng m t vai tr� quan tr ng.

Keynes chia c�c t�i s n c� th du c d�ng c t gi c a c i l�m hai lo i: ti n v�

tr�i kho�n. Keynes gi d nh r ng l i t c d t�nh v ti n l� s kh�ng, l i t c d t�nh

d i v i tr�i kho�n g m ti n l�i v� t l d t�nh v kho n l i v n.

Keynes gi d nh r ng: c�c c� nh�n tin r ng l�i su t c� chi u hu ng quay v

m t gi� tr th�ng thu ng n�o d�. N u l�i su t th p hon gi� tr th�ng thu ng d� th�

ngu i ta d t�nh l�i su t c a tr�i kho�n ta ng l�n trong tuong lai v� nhu v y d t�nh

s b m t v n v tr�i kho�n d�. K t qu l� ngu i ta r t c� th gi c a c i c a m�nh

b ng ti n hon l� b ng tr�i kho�n v� c u ti n t s cao. Ngu c l i, n u l�i su t cao

ho n gi� tr th�ng thu ng d�, c u ti n t s th p. T l p lu n tr�n c u ti n t l� li�n

h �m so v i m c l�i su t.

� t chung ba d ng co v i nhau:

� t chung ba d ng co gi ti n v�o phuo ng tr�nh c u ti n t , Keynes d� ph�n

bi t gi s lu ng danh nghia v i s lu ng th c t . Ti n t du c d�nh gi� theo gi� tr

m� n� c� th mua. Keynes dua ra phuo ng tr�nh c u ti n t , g i l� h�m s ua th�ch

ti n m t, n� cho bi t c u ti n th c t l� m t h�m s c a i v� Y.

D u -, + trong h�m s ua th�ch ti n m t c� � nghia l� c u v s du ti n m t

th c t c� li�n h �m v i i v� li n h duong v i Y.

Trong di u ki n c�n b ng c a th tru ng ti n t :

C u ti n t li�n h �m v i l�i su t, n�n khi tang l�n, gi m xu ng v�

t c d tang l�n. Do l�i su t b bi n d ng m nh n�n thuy t ua th�ch ti n m t ch ra

r ng t c d cung bi n d ng m nh.

Nhu v y thuy t c a Keynes v c u ti n t cho th y c u ti n t t l v i thu

nh p v� c� li�n h �m v i l�i su t. V i s bi n d ng m nh c a t c d , h c thuy t

n�y cung ch r ng ti n t kh�ng ph i l� nh�n t duy nh t nh hu ng d n s thay d i

c a thu nh p danh nghia.

1.1.4 H c thuy t s lu ng ti n t hi n d i c a Friedman

Nam 1956 Milton Friedman d� ph�t tri n h c thuy t v c u ti n t trong b�i

b�o n i ti ng H c thuy t s lu ng ti n t : M t s x�c nh n l i . Friedman cho r ng

c u ti n t ph i b nh hu ng b i c�ng c�c nh�n t nh hu ng d n c u c a b t k t�i

s n n�o. V� v y c u ti n t ph i l� m t h�m s c a nh ng t�i nguy�n du c s n s�ng

s d ng cho c�c c� nh�n (t c l� c a c i c a h ) v� c a l i t c d t�nh v c�c t�i s n

kh�c so v i l i t c d t�nh v ti n.

Friedman tr�nh b�y � ki n c a m�nh v c u ti n t nhu sau:

Trong d�:

C�c d u (+) ho c (-) du i phuong tr�nh ch m i li�n h duo ng ho c �m c a

c�c y u t tr�n d u v i c u ti n t .

: c u v s du ti n m t th c t .

Thu nh p thu ng xuy�n (thu nh p d�i h n b�nh qu�n d

t�nh).

L i t c d t�nh v m t ti n.

L i t c d t�nh v tr�i kho�n.

L i t c d t�nh v c ph n (c phi u thu ng).

T l l m ph�t d t�nh.

Theo Friedman, vi c chi ti�u du c quy t d nh b i thu nh p thu ng xuy�n t c

l� thu nh p b�nh qu�n m� ngu i ta d t�nh s nh n du c trong th i gian d�i. Thu

nh p thu ng xuy�n �t bi n d ng, b i v� nhi u s bi n d ng c a thu nh p l� t m th i

trong th i gian ng n. V� v y c u ti n t s kh�ng b bi n d ng nhi u c�ng v i s

chuy n d ng c a chu k kinh doanh. M t c� nh�n c� th gi c a c i du i nhi u

h�nh th c ngo�i ti n, Friedman x p x p ch�ng th�nh 3 lo i: tr�i kho�n, c phi u (c

phi u thu ng) v� h�ng ho�. Nh ng d ng l c th�c d y vi c gi nh ng t�i s n d� hon

l� gi ti n th hi n b ng l i t c d t�nh v m i m t t�i s n d� so v i l i t c d t�nh

v ti n. L i t c v ti n b nh hu ng b i hai nh�n t :

- C�c d ch v ng�n h�ng cung c p di k�m v i c�c kho n ti n g i n m trong

cung ti n t , khi c�c d ch v n�y tang l�n, l i t c d t�nh v ti n ta ng.

- Ti n l�i tr cho c�c kho n ti n g i n m trong cung ti n t

C�c s h ng v�

bi u th cho l i t c d t�nh v tr�i kho�n v� c

phi u so v i l i t c d t�nh tuo ng d i v ti n gi m xu ng v� c u ti n t gi m xu ng.

S h ng bi u th l i t c d t�nh v h�ng ho� so v i ti n. L i t c d t�nh v

gi h�ng ho� l� t l d t�nh v vi c tang gi� h�ng ho� b ng t l l m ph�t d t�nh

. Khi ta ng l�n, l i t c d t�nh v h�ng ho� so v i ti n tang l�n v� c u

�

ti n t gi m xu ng.

Trong h c thuy t c a m�nh, Friedman th a nh n r ng c� nhi u c�i ch

kh�ng ph i ch c� l�i xu t l� quan tr ng c a n n kinh t t ng h p. Hon n a,

Friedman kh�ng coi l i t c d t�nh v ti n l� m t h ng s . Khi l�i su t ta ng l�n

trong n n kinh t , c�c ng�n h�ng thu du c nhi u l i nhu n cho vay ho n v� do v y

c�c ng�n h�ng c� th tr l�i cao ho n cho c�c kho n ti n g i giao d ch ho c n�ng cao

ch t lu ng c�c d ch v cung c p cho kh�ch h�ng t c l� l i t c d t�nh v ti n s

ta ng l�n, nhu v y s tuo ng d i n d nh khi l�i xu t thay d i, t c l� theo

Friedman nh ng thay d i c a l�i xu t s c� �t t�c d ng d n c u ti n t .

T nh ng ph�n t�ch d�, h�m s c u ti n t c a Friedman ch y u l� m t h�m

s trong d� thu nh p thu ng xuy�n l� y u t quy t d nh d u ti�n c a c u ti n t v�

phuong tr�nh c u ti n t c a �ng c� th du c t�nh g n v i:

Theo quan di m c a Friedman, c u ti n t kh�ng nh y c m v i l�i su t v�

nh ng thay d i c a l�i su t �t c� t�c d ng d n l i t c d t�nh tuo ng d i c a nh ng

t�i s n kh�c so v i ti n, c�ng v i s �t bi n d ng c a thu nh p thu ng xuy�n, c u

ti n t s tuong d i n d nh v� c� th d do�n du c b ng h�m s c u ti n t . V� nhu

v y t c d (V) c� th d do�n du c tuo ng d i ch�nh x�c theo phuo ng tr�nh c u ti n

t vi t l i:

N u t c d c� th d do�n du c, th� m t s thay d i trong m c cung ti n t

s t o m t s thay d i d do�n du c trong t ng chi ti�u. Do d� h c thuy t s lu ng

ti n t c a Friedman th c s l� m t s ph�t bi u l i c a h c thuy t s lu ng ti n t

v� n� d n d n c�ng m t k t lu n v t m quan tr ng c a ti n t d i v i t ng chi ti�u

c a n n kinh t .

1.2. K t lu n

S ph�n t�ch c a c�c nh� kinh t v c u ti n t d u cho th y c u ti n t th c

t c� tuo ng quan thu n v i thu nh p th c t . M c d� Friedman d� ch ng minh, l�i

su t �t c� nh hu ng d n c u ti n t , nhung s ph�n t�ch c a Friedman chua d c p

d n tru ng h p t tr ng ti n m t bao g m c c�c d ch v ng�n h�ng cung c p di k�m

v i c�c kho n ti n g i n m trong cung ti n t , th c t cho th y c�c d ch v n�y

kh�ng gi m di khi l�i su t thay d i, m t kh�c nh ng ngu i c� ti n c� th uu ti�n cho

m c ti�u thu l�i cao v� v y khi l�i su t tang l�n c�c s h ng , & v n

- -

ta ng l�n v� c u ti n t nh y c m v i l�i su t.

Nhu v y, n u lo i b s nh hu ng c a m c gi�, m c c u ti n t th c t s

ch u t�c d ng b i hai y u t quan tr ng: thu nh p th c t v� l�i su t. H�m s c u

ti n t c a Keynes v n c�n nguy�n gi� tr .

2. Cung ti n t

� d �p ng cho nhu c u s d ng ti n t trong n n kinh t , m t s t ch c

nhu NHTU, c�c ng�n h�ng thuong m i cung ng ti n ra luu th�ng.

2.1.Cung ng ti n c a Ng�n h�ng Trung uong

NHTU ph�t h�nh ti n m t ch y u du i h�nh th c gi y b c ng�n h�ng. Qu�

tr�nh n�y du c th c hi n khi NHTU cho vay d i v i c�c t ch c t�n d ng, cho vay

d i v i kho b c Nh� nu c, mua v�ng, ngo i t tr�n th tru ng ngo i h i ho c mua

ch ng kho�n trong nghi p v th tru ng m .

Kh i lu ng ti n ph�t h�nh c a NHTU du c g i l� ti n m nh hay co s ti n

(MB) bao g m hai b ph n: Ti n m t trong luu h�nh (C) v� ti n d tr c a c�c ng�n

h�ng kinh doanh (R), trong d� ch c� b ph n ti n m t ngo�i ng�n h�ng m i du c

s d ng d�p ng cho nhu c u v ti n.

2.2.Cung ng ti n c a ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng

C�c NHTM v� c�c t ch c t�n d ng kh�c t o ti n chuy n kho n (D) theo co

ch t o ti n trong to�n b h th ng ng�n h�ng. Kh i lu ng ti n do c�c t ch c n�y

cung ng du c t o ra tr�n co s lu ng ti n d tr nh n t NHTU v� c�c ho t d ng

nh n ti n g i, cho vay v� thanh to�n kh�ng d�ng ti n m t c a h th ng ng�n h�ng.

Khi NHTU ph�t h�nh ti n dua v�o h th ng ng�n h�ng, c�c NHTM s d ng

s ti n d tr n�y d cho vay. Khi c�c doanh nghi p ho c d�n cu vay kho n ti n d�,

n� du c s d ng d thanh to�n chi tr v� c� th m t ph n ho c to�n b du c k� g i

tr l i v�o m t ng�n h�ng du i h�nh th c ti n g i kh�ng k� h n, ng�n h�ng l i ti p

t c c� v n d cho vay. Nhu v y t lu ng ti n d tr ban d u, h th ng ng�n h�ng

th�ng qua c�c ho t d ng c a m�nh c� th l�m h�nh th�nh lu ng ti n g i kh�ng k

h n r t l n. S ti n n�y du c c�c doanh nghi p, d�n cu s d ng d thanh to�n qua

ng�n h�ng, v� v y n� du c t�nh l� m t b ph n c a kh i ti n giao d ch trong n n

kinh t , du c s d ng d d�p ng nhu c u v ti n.

2.3. M c cung ti n t

Kh i lu ng ti n giao d ch do NHTU v� c�c t ch c t�n d ng cung ng cho

n n kinh t d�p ng cho nhu c u s d ng ti n bao g m hai b ph n ch�nh l� ti n m t

trong luu h�nh ( C ) v� ti n g i kh�ng k h n ( D ). Ti n d tr c a c�c ng�n h�ng

kinh doanh ( R ). M i quan h gi a m c cung ti n giao d ch (MS) v� co s ti n

(MB) th hi n qua h�nh 1.

Co s ti n : MB

M c cung ti n giao d ch : MS

H�nh 1

. M i quan h gi a MS v� MB

NHTU v i ch c nang l� ng�n h�ng ph�t h�nh th c hi n vi c ki m so�t v�

di u ti t kh i lu ng ti n cung ng cho n n kinh t nh m d m b o s n d nh th

tru ng, n� tr c ti p di u ch nh kh i lu ng ti n m t dang t n t i v� ki m so�t gi�n

ti p vi c t o ra c�c kho n ti n g i kh�ng k h n c a c�c ng�n h�ng thuong m i.

To�n b kh i lu ng ti n cung ng du c x�c d nh theo h s t o ti n so v i lu ng

ti n co b n do NHTU ph�t h�nh theo c�ng th c:

�

Trong d�:

MS: M c cung ti n giao d ch

MB: Co s ti n

m: h s t o ti n.

V i: C/D: T l ti n m t trong luu h�nh so v i ti n g i kh�ng k h n.

: T l d tr bu c.

: T l d tr du th a c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i.

M c d� c� r t nhi u ch th c� t�c d ng t i m c cung ng ti n nhung NHTU

v n c� th s d ng c�c c�ng c c a m�nh d di u ch nh m c cung ti n theo � mu n

ch quan d th c hi n ch�nh s�ch ti n t .

3. C�n d i cung c u ti n t

Th tru ng ti n t lu�n hu ng v d i m c�n b ng khi m c cung ti n t b ng

m c c u ti n t . �i u ki n cho s c�n b ng c a th tru ng ti n t l�:

Hay:

Khi m c g�a (P) v� thu nh p th c t (Y) cho tru c, s c�n b ng cung v� c u

ti n th c t s t o ra m c l�i xu t c�n b ng (i) tr�n th tru ng.

L�i

su t, i

Kh i lu ng

ti n M

H�nh 2:

S c�n d i c a th tru ng ti n t

th c t ,

M c c u ti n th c t c� li�n h duong v i thu nh p th c t v� li�n h �m v i

l�i su t v� v y tr�n d th ph n �nh th tru ng ti n t , du ng c u ti n th c t (MD/P)

c� d nghi�ng xu ng du i. M c cung ti n du c di u ch nh b i NHTU, do NHTU

n d nh kh�ng ph thu c v�o l�i su t v� v y du ng cung ti n th c t th ng d ng.

Giao di m gi a du ng cung ti n th c t v� du ng c u ti n th c t nhu d th x�c

d nh l�i su t c�n b ng c a th tru ng (i) tuong u ng v i kh i lu ng ti n th c t

trong luu th�ng (Q), n� ph n �nh tr ng th�i m� th tru ng ti n t lu�n hu ng t i.

N u th tru ng ti n t t i di m 2, lu ng c u ti n th c t th p hon lu ng

cung v ti n th c t m t kho ng Q

t c l� c� s du cung v ti n. N u c�c t

ch c v� c� nh�n dang gi nhi u ti n hon h mu n m c l�i su t i

cao hon m c l�i

su t c�n b ng i

, h s c g ng gi m lu ng ti n b ng c�ch mua c�c t�i s n sinh l�i,

t c l� dem cho vay. Tuy nhi�n khi c� �t ngu i mu n vay v i l�i su t i

do v y l�i

su t th tru ng s b �p l c l�m gi m xu ng t i di m c�n b ng i

N u l�i su t th tru ng ban d u di m i

th p ho n l�i su t c�n b ng i

, s c�

lu ng du c u ti n th c t Q

. C�c t ch c c� nh�n gi �t ti n hon h s mu n

n�ng s ti n h gi b ng c�ch b�n c�c tr�i phi u l y ti n, d y l�i su t tang l�n t i

m c l�i su t i

, khi d� th tru ng c�n b ng l�i su t kh�ng tang n a.

Nhu v y th tru ng lu�n chuy n d ng t i m t m c l�i su t c�n b ng t i d�

m c cung ti n th c t b ng m c c u ti n th c t . S c�n d i n�y cho th y trong

ng n h n khi m c gi� v� s n lu ng chua k p di u ch nh; n u NHTU tang m c cung

ng ti n, l�i su t th tru ng s du c di u ch nh gi m, ngu c l i khi m c cung ti n

gi m xu ng s d y l�i su t th tru ng ta ng l�n. Ch�nh v� v y, khi NHTU t�m c�ch

ki m so�t c m c cung ti n v� m c l�i su t c a th tru ng d u d n t i nguy co m t

c�n d i th tru ng.

VI. T�C � NG C A TI N T � I V I HO T � NG

KINH T

S ph�n t�ch cung c u ti n t cho th y, trong co ch th tru ng b t k s thay

d i n�o c a m c cung ti n t cung s du c th tru ng di u ti t d c� s c�n d i gi a

m c cung ti n t v� m c c u ti n. S di u ch nh d� kh�ng ch don thu n g�y ra

nh ng thay d i trong m c gi� chung m� c�n c� t�c d ng t i nhi u c�c ho t d ng

c a n n kinh t . � th y r� hon vai tr� c a ti n t trong n n kinh t ch�ng ta di v�o

xem x�t t�c d ng c a ti n t t i c�c ho t d ng kinh t .

Theo m� h�nh t ng cung - t ng c u (AS-AD); s thay d i c a AD d n d n s

thay d i c a s n lu ng v� gi� c . Khi t ng c u ta ng s l�m tang s n lu ng v� m c

gi� c , ngu c l i vi c gi m AD c� th d n t i s s t gi m s n lu ng v� l�m l m

ph�t gi m.

Theo s ph�n t�ch c a tru ng ph�i Keynes, t ng c u bao g m 4 b ph n c u

th�nh: chi ti�u ti�u d�ng (C), t c t ng c u v h�ng ti�u d�ng v� d ch v , chi ti�u d u

tu c� k ho ch (I), t c t ng chi ti�u theo k ho ch c a c�c h�ng kinh doanh v nh�

xu ng, m�y m�c v� nh ng d u v�o kh�c c a s n xu t; chi ti�u c a Ch�nh ph (G)

v� xu t kh u r�ng (NX) t c chi ti�u c a nu c ngo�i r�ng v h�ng ho� d ch v trong

nu c.

S t�c d ng c a ti n t t i ho t d ng kinh t du c th hi n th�ng qua s t�c

d ng t i c�c b ph n c a t ng c u bao g m nh ng t�c d ng t i chi ti�u d u tu, chi

ti�u ti�u d�ng v� bu�n b�n qu c t .

1.Chi ti�u d u tu

S thay d i c a MS t�c d ng t i I th�ng qua:

- Chi ph� d u tu.

Vi c thu h p m c cung ti n t c a NHTU s d y l�i su t

ta ng l�n, chi ph� t�i tr cho c�c ho t d ng d u tu c� th tang l�n d n t i gi m lu ng

d u tu, AD suy gi m l�m gi m s n lu ng v� gi� c .

Ngu c l i khi NHTU m r ng ti n t , l�i su t c�n b ng c a th tru ng gi m

di, chi ph� d u tu r hon c� th m r ng d u tu, t ng c u tang l�m tang s n lu ng v�

gi� c . Tuy nhi�n l�i su t kh�ng th d i di n d y d cho chi ph� d u tu n�n nh ng

t�c d ng n�y c� th kh�ng r� r�ng.

- S s n c� c a c�c ngu n v n

Khi ch�nh s�ch ti n t l� th t ch t, m c cung ti n gi m, m c d� l�i su t c� th

thay d i r t �t nhung kh na ng cho vay c a c�c ng�n h�ng c� th gi m (r

tang).

Vi c h n ch t�n d ng c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i l�m cho chi ti�u d u tu gi m

xu ng d n t i AD gi m. Khi NHTU m r ng ti n t c� th l�m tang kh nang cho

vay c a c�c ng�n h�ng thuong m i, l�m cho chi ti�u d u tu tang l�n. S t�c d ng

n�y du c th hi n so d :

MS kh na ng cho vay I AD thu nh p v� gi� c

Tuy nhi�n kh nang cho vay c a c�c ng�n h�ng thuong m i du c m r ng

kh�ng d ng nghia v i vi c ngu n v n n�y s du c t n d ng ngay, n� c�n tu thu c

v�o kh na ng h p th v n c a n n kinh t . Vi c h n ch kh nang cho vay c a h

th ng ng�n h�ng c� t�c d ng t t hay kh�ng c�n tu thu c gi i h n c a vi c ki m

so�t v n qu c t .

Ngo�i ra, s thay d i c a cung ti n t c� t�c d ng d n gi� c phi u, khi d�n

ch�ng gi nhi u ti n ho n h mu n ch ng h n, chi ti�u v�o th tru ng c phi u c�

th tang l�n l�m tang gi� c phi u; gi� tr r�ng c a c�c h�ng tang l�n c� nghia l�

nh ng ngu i cho vay s du c d m b o nhi u ho n cho c�c kho n vay c a m�nh, nhu

v y khuy n kh�ch cho vay d t�i tr cho chi ti�u d u tu, t ng c u tang th�c d y s

gia ta ng s n lu ng v� gi� c .

2. Chi ti�u ti�u d�ng

- nh hu ng d i v i l�i su t

Do chi ti�u ti�u d�ng h�ng l�u b n thu ng du c t�i tr m t ph n b ng di vay,

do v y l�i su t th p hon s khuy n kh�ch ngu i ti�u d�ng tang chi ti�u ti�u d�ng l�u

b n. S nh hu ng c a ti n t t i t ng c u nhu sau:

M i chi ti�u ti�u d�ng l�u b n AD thu nh p v� gi� c

Cung tuo ng t nhu d i v i nh hu ng d n chi ti�u d u tu, s nh hu ng c a

l�i su t d n chi ti�u ti�u d�ng l�u b n c� th l� nh .

- nh hu ng d n th tru ng c phi u

Chi ti�u ti�u d�ng cho h�ng ho� l�u b n v� d ch v c a d�n cu ph thu c r t

l n v�o thu nh p c d i c a h ch kh�ng ph i ch l� thu nh p hi n t i. Khi gi� c

phi u ta ng l�n, gi� tr t�i s n t�i ch�nh tang l�n l�m thu nh p c d i c a ngu i ti�u

d�ng v� ti�u d�ng s tang.

Co ch t�c d ng n�y nhu sau:

M gi� c phi u thu nh p c d i ti�u d�ng AD Y,P

M t kh�c, khi gi� c phi u ta ng, gi� tr c�c t�i s n t�i ch�nh tang, ngu i ti�u

d�ng c� kh nang t�i ch�nh d m b o hon s d�nh gi� nh ng kh� kha n t�i ch�nh �t

x y ra hon. Vi c chi ti�u v h�ng ho� l�u b n c a ngu i ti�u d�ng b nh hu ng b i

nh ng kh� kha n t�i ch�nh c� th x y ra trong tuong lai. Khi nh ng kh� khan n�y

x y ra, h s ph i b�n c�c t�i s n c a m�nh d ta ng th�m ti n m t, vi c b�n c�c t�i

s n t�i ch�nh nhu c phi u s thu n l i cho vi c b�n c�c h�ng ho� ti�u d�ng l�u b n

nhu v t d ng ti�u d�ng, phuong ti n di l i, nh� & Do v y gi� c phi u tang c� th

khuy n kh�ch ngu i ti�u d�ng chi ti�u nhi u hon cho h�ng ti�u d�ng l�u b n.

Co ch t�c d ng s l�:

M gi� c phi u gi� tr t�i s n t�i ch�nh kh na ng kh� khan TC

chi ti�u nh� , h�ng ti�u d�ng l�u b n AD Y,P .

3. Xu t kh u r�ng

Trong b i c nh n n kinh t m c a c�c qu c gia v� vi c �p d ng ch d t

gi� th n i, s nh hu ng n�y th�ng qua t�c d ng v�o t gi� h i do�i. Khi l�i su t

trong nu c gi m (l m ph�t chua thay d i) ti n g i b ng n i t s k�m h p d n hon

so v i ti n g i ngo i t , k t qu l� nhu c u v ngo i t cao hon so v i n i t l�m cho

gi� d ng n i t gi m so v i ngo i t v� l�m cho h�ng n i d a r ho n so v i h�ng

ngo i, xu t kh u r�ng tang l�n v� v� v y t ng c u tang l�n. Co ch t�c d ng n�y

du c t�m t t:

M i E NX AD Y,P .

Nhu v y: S thay d i c a m c cung ti n t c� t�c d ng t i c�c ho t d ng

kinh t th�ng qua c�c t�c d ng t i nh ng b ph n c a t ng c u nhu chi ti�u d u tu,

chi ti�u ti�u d�ng, xu t kh u r�ng. Tuy nhi�n s t�c d ng n�y m nh hay y u c�n tu

thu c v�o s ph n ng c a n n kinh t . N u n n kinh t dang trong giai d o n ph�t

tri n v� linh ho t th� ch�nh s�ch ti n t c� hi u qu l n ho n. Trong tru ng h p n n

kinh t tr� tr , c�c ngu n t�i ch�nh du c t o ra c� th kh�ng du c t n d ng d y d v�

ch�nh s�ch ti n t �t c� hi u l c ho n.

CHUONG II

NH NG V N � CO B N V T�I CH�NH

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�I CH�NH

1. Ti n d ra d i c a t�i ch�nh

T�i ch�nh l� m t ph m tr� kinh t - l ch s . S ra d i, t n t i v� ph�t tri n c a

n� g n li n v i s ph�t tri n c a x� h i lo�i ngu i. T to�n b l ch s ph�t sinh,

ph�t tri n c a t�i ch�nh ch�ng ta th y: T�i ch�nh ch ra d i v� t n t i trong nh ng

di u ki n l ch s nh t d nh, khi m� d� c� nh ng hi n tu ng kinh t - x� h i kh�ch

quan nh t d nh xu t hi n v� t n t i. C� th xem nh ng hi n tu ng kinh t - x� h i

kh�ch quan d� l� nh ng ti n d kh�ch quan quy t d nh s ra d i, t n t i v� ph�t

tri n c a t�i ch�nh.

Karl Marx trong t�c ph m nghi�n c u Kinh t ch�nh tr h c d� ch ra hai ti n

d ra d i c a t�i ch�nh, d� l� s ra d i, t n t i c a Nh� nu c v� s xu t hi n, ph�t

tri n c a n n s n xu t h�ng ho� - ti n t .

a. Ti n d th nh t: S ra d i v� t n t i c a Nh� nu c.

Trong c�c h�nh th�i x� h i c� Nh� nu c, t�i ch�nh d� t ng t n t i v i tu c�ch

l� m t c�ng c trong tay Nh� nu c d ph�n ph i s n ph m x� h i v� thu nh p qu c

d�n, d m b o cho s t n t i v� ho t d ng c a Nh� nu c. Nh� nu c d u ti�n trong x�

h i lo�i ngu i l� Nh� nu c ch n�, c�ng v i s xu t hi n v� t n t i c a n�, nh ng

h�nh th c s m c a t�i ch�nh nhu thu cung b t d u xu t hi n.

Khi m t h�nh th�i x� h i m i thay th m t h�nh th�i x� h i cu, th� m t n n t�i

ch�nh m i ra d i ph� h p v i h�nh th�i Nh� nu c m i. F. Anghen vi t : � duy tr�

quy n l c c�ng c ng d�, c n ph i c� nh ng s d�ng g�p c a nh ng ngu i c�ng d�n

c a Nh� nu c, d� l� thu m�. V i nh ng bu c ti n c a van minh th� b n th�n thu

m� cung kh�ng d n a; Nh� nu c c�n ph�t h�nh h i phi u vay n , t c l� ph�t h�nh

c�ng tr�i .

Trong c�c ch d x� h i ph�t tri n, c�c Nh� nu c v i ch c nang qu n l� x�

h i trong m i linh v c kinh t , van ho�, gi�o d c, qu c ph�ng& d u tang cu ng t�i

ch�nh c a m�nh.

Nhu v y, c� th n�i r ng trong di u ki n l ch s nh t d nh khi c� s xu t

hi n, t n t i v� ho t d ng c a Nh� nu c th� c� s xu t hi n, t n t i v� ho t d ng c a

t�i ch�nh.

b. Ti n d th hai: S t n t i v� ph�t tri n c a kinh t h�ng ho� - ti n t .

L ch s ph�t tri n c a t�i ch�nh cho th y r ng, khi nh ng h�nh th c t�i ch�nh

d u ti�n xu t hi n theo s xu t hi n c a Nh� nu c (thu ) th� d� c� s xu t hi n v�

t n t i c a s n xu t h�ng ho� - ti n t , v� h�nh th c ti n t d� du c s d ng trong

linh v c c a c�c quan h t�i ch�nh nhu m t t t y u.

Trong ch d chi m h u n� l , thu b ng ti n d� du c �p d ng (nhu thu

quan, thu gi�n thu, thu ch , thu t�i s n& ). Trong ch d phong ki n, theo v i s

m r ng c�c quan h th tru ng, s n xu t h�ng ho� v� ti n t , li nh v c c a c�c quan

h thu b ng ti n d� m r ng v� ti n h�nh thu ng xuy�n ho n (nhu thu d t, thu

gi�n thu v i v t ph m ti�u d�ng, thu h gia d�nh& ), t�n d ng Nh� nu c cung b t

d u ph�t tri n.

V i s ph�t tri n vu t b c c a kinh t h�ng ho� - ti n t thu nh p b ng ti n

qua thu v� c�ng tr�i d� tr th�nh ngu n thu ch y u c a Nh� nu c. Theo v i thu

nh p b ng ti n, chi ti�u b ng ti n d� l�m phong ph� c�c h�nh th c chi ti�u v� linh

ho t trong khi s d ng v n. Ch�nh trong th i k ph�t tri n kinh t tu b n, ng�n s�ch

Nh� nu c - m t lo i qu ti n t t p trung d� du c h�nh th�nh v� ng�y c�ng c� t�nh

h th ng ch t ch , ng�y c�ng d�ng vai tr� quan tr ng ph�n ph i c a c i x� h i du i

h�nh th c gi� tr .

Kinh t h�ng ho� ti n t c�ng ph�t tri n, th� h�nh th c gi� tr ti n t c�ng tr

th�nh h�nh th c ch y u c a thu nh p v� chi ti�u c a Nh� nu c. Kinh t h�ng ho� -

ti n t d� m r ng linh v c c a c�c quan h t�i ch�nh. N n kinh t tu b n ra d i v�

ph�t tri n, th� h�nh th c gi� tr ti n t c a c�c quan h t�i ch�nh d� l� m t y u t b n

ch t c a t�i ch�nh.

Nhu v y, s t n t i v� ph�t tri n c a kinh t h�ng ho� - ti n t l� m t ti n d

kh�ch quan quy t d nh s ra d i v� ph�t tri n c a t�i ch�nh.

Khi n�i d n ti n d c a t�i ch�nh, m t s nh� l� lu n kinh t nh n m nh d n

ti n d th nh t - t c l� nh n m nh d n s t n t i c a Nh� nu c; nhung m t s nh�

kinh t kh�c kh�ng t�n th�nh quan di m d�; c�c nh� kinh t n�y dua ra v� d v m t

Nh� nu c Kho -me kh�ng th a nh n n n kinh t h�ng ho� ti n t , do d� kh�ng c�

n n t�i ch�nh. Nhi u nh� l� lu n kinh t nh t tr� nh n m nh d n ti n d th hai.

Theo c�c nh� kinh t h c n�y, d c bi t nh n m nh d n s ra d i v� t n t i c a ti n

t v� cho r ng d�y l� ti n d c� t�nh ch t quy t d nh s ra d i v� t n t i c a t�i

ch�nh. C�c nh� l� lu n n�y d n ch ng b ng th i k kinh t x� h i ch nghia, khi d�

Nh� nu c XHCN kh�ng th a nh n n n kinh t h�ng ho�, nhung t n t i ti n t n�n

v n t n t i m t n n t�i ch�nh.

2. S c n thi t kh�ch quan c a t�i ch�nh

Khi nghi�n c u c�c ti n d c a t�i ch�nh, ch�ng ta th y r ng: ch�nh s t n t i

c a Nh� nu c v� s t n t i c a n n kinh t h�ng ho� - ti n t quy t d nh t�nh t t y u

kh�ch quan t n t i c a t�i ch�nh.

Trong qu� tr�nh ph�t sinh, ph�t tri n c a n n kinh t h�ng ho� ti n t , Nh�

nu c ra d i; d t n t i v� ph�t tri n cung nhu d th c hi n ch c nang qu n l� to�n

di n x� h i c a Nh� nu c c�c qu c gia v� m i th i k , c n thi t ph i s d ng t�i

ch�nh. V�:

- Th�ng qua c�c quan h t�i ch�nh, d th c hi n ph�n ph i c a c i x� h i theo

y�u c u ph�t tri n qu c gia.

- S d ng c�ng c t�i ch�nh di u ti t m t ph n thu nh p cu c�c th�nh ph n

kinh t , ph c v c�c m c ti�u kinh t x� h i trong c�c giai do n ph�t tri n.

- Th�ng qua ph�n ph i t�i ch�nh, d m b o t�i s n xu t x� h i v� th c hi n d u

tu ph�t tri n kinh t .

- S d ng c�c c�ng c t�i ch�nh, th c hi n gi�m s�t to�n b c�c ho t d ng c a

qu c gia, d m b o s d ng c�c ngu n t�i ch�nh c� hi u qu .

T�m l i, s c n thi t kh�ch quan c a t�i ch�nh l� do s t n t i kh�ch quan c a

c�c ti n d t�i ch�nh. Trong d�, d d�p ng y�u c u ph�t tri n c a n n kinh t v�

qu n l� x� h i, Nh� nu c c a c�c qu c gia c n thi t ph i n m l y t�i ch�nh nhu m t

c�ng c s c b�n d qu n l� qu c gia.

II. B N CH T C A T�I CH�NH

Khi nghi�n c u l ch s ph�t tri n c a t�i ch�nh, ch�ng ta th y qu� tr�nh ph�t

tri n kinh t x� h i d� th�c d y s ph�t tri n c a t�i ch�nh, v� trong c�c h�nh th�i x�

h i kh�c nhau th� n n t�i ch�nh cung c� nh ng bi u hi n thay d i.

C�c nh� l� lu n kinh t c�c th i k kh�c nhau v� ch d x� h i kh�c nhau,

nh n th c v b n ch t c a t�i ch�nh kh�ng c� s nh t qu�n ho�n to�n. L� thuy t v

t�i ch�nh, t�n d ng, ti n t v� ng�n h�ng c a K.Marx tuy c� h n ch v� di u ki n l ch

s (Marx nghi�n c u v n d n�y t cu i TK XIX), nhung gi� tr c a n� d n nay

nhi u nh� kinh t h c hi n d i v n ph i th a nh n.

Nghi�n c u m t ph m tr� kinh t , d�i h i ph i xem x�t h�nh th c bi u hi n

b�n ngo�i v� b n ch t b�n trong c a n�.

1. Hi n tu ng t�i ch�nh.

Khi quan s�t th c ti n c�c qu� tr�nh v n d ng kinh t - x� h i c� th d d�ng

nh n th y c�c hi n tu ng t�i ch�nh th hi n ra nhu s v n d ng c a v n ti n t , nhu:

C�c kho n chi tr chuy n t doanh nghi p n�y th�nh c�c kho n thu c a doanh

nghi p kh�c, c�c kho n n p (chi) chuy n t c�c doanh nghi p, c�c t ch c kinh t ,

d�n cu th�nh c�c kho n thu c a Ng�n s�ch Nh� nu c, c�c kho n chi chuy n t

Ng�n s�ch Nh� nu c th�nh c�c kho n thu c a c�c doanh nghi p, c�c t ch c kinh t

x� h i, d�n cu&

T c�c hi n tu ng t�i ch�nh d� cho th y, trong di u ki n n n kinh t h�ng

ho� ti n t , s v n d ng c a v n ti n t l� t t y u v� di n ra li�n t c. S v n d ng d�

c a v n ti n t , x�t theo � nghia l� s thay d i ch s h u v n ti n t d�, c� th th y

c�c hi n tu ng t�i ch�nh bi u hi n c�c quan h gi a nh ng ngu i chi tr v i nh ng

ngu i thu nh n v n ti n t . S v n d ng c a v n ti n t d� l�m thay d i l i �ch kinh

t c a h .

2. B n ch t c a t�i ch�nh.

Hi n tu ng t�i ch�nh - s v n d ng c a c�c qu ti n t l� bi u hi n b�n ngo�i

c a t�i ch�nh, b�n trong - b n ch t c a n� l� m i quan h gi a ngu i chi tr v�

ngu i thu nh n v n ti n t , d�y l� m i quan h gi a hai ch s h u - m i quan h x�

h i.

a. � c di m c a quan h t�i ch�nh

C�c quan h t�i ch�nh ph�t sinh v s v n d ng c a v n ti n t - bi u hi n

m t gi� tr c a s n ph m x� h i, l� k t qu c a ho t d ng s n xu t thu c linh v c

kinh t . V� v y c�c quan h t�i ch�nh l� c�c quan h kinh t .

C�c kho n thu chi c a Ng�n s�ch Nh� nu c, c�c doanh nghi p& bi u hi n

v n d ng c a v n ti n t , d u th hi n vi c c a c i x� h i du c ph�n chia th�nh

nh ng b ph n kh�c nhau, m i b ph n du c ph�n ph i cho nh ng ch th kh�c

nhau, ch ng t t�i ch�nh l� c�c quan h v ph�n ph i s n ph m.

C�c hi n tu ng t�i ch�nh th hi n ra th�nh s v n d ng c a v n ti n t , nh t

l� s ph�n ph i s n ph m du i h�nh th c ti n t , v� v y quan h t�i ch�nh l� c�c

quan h ph�n ph i c a c i x� h i du i h�nh th c ti n t .

C�c quan h ph�n ph i du i h�nh th c ti n t thu c v t�i ch�nh c� nh ng

d c di m sau:

Th nh t: C�c quan h ph�n ph i d� lu�n g n li n v i vi c th c hi n nh ng

nhi m v c a Nh� nu c v� d�p ng nhu c u chung c a x� h�i.

Th hai: C�c quan h ph�n ph i lu�n g n li n v i vi c h�nh th�nh, ph�n ph i

v� s d ng c�c qu ti n t t p trung v� kh�ng t p trung, du c s d ng tr�n ph m vi

to�n x� h i ho c trong t ng doanh nghi p, c�c t ch c kinh t v� d�n cu. ��y l� d c

di m d c trung c a ph�n ph i t�i ch�nh.

b. � c di m c a c�c qu ti n t t�i ch�nh

C�c qu ti n t trong qu� tr�nh h�nh th�nh v� s d ng c� nh ng d c di m co

b n sau:

- C�c qu ti n t lu�n lu�n bi u hi n quy n s h u c a ch s h u. S v n

d ng c a c�c qu ti n t c� th bi u hi n trong ph m vi m t h�nh th c s h u ho c

nhi u h�nh th c s h u.

- C�c qu ti n t bao gi cung th hi n t�nh m c d�ch c a ti n v n. ��y l� ti�u

th c ch�nh c a c�c qu ti n t t�i ch�nh.

- T t c c�c qu ti n t di u v n d ng thu ng xuy�n, t c l� lu�n lu�n du c

s d ng ( ch ti�u ) v� b sung (thu v�o).

- C�c qu ti n t trong vi c h�nh th�nh v� s d ng, di u th hi n t�nh ph�p l�

v� du c th th c ho� b ng c�c van b n ch�nh quy.

Nhu v y c�c qu ti n t , trong s v n d ng c a ch�ng, l� ph n �nh th hi n

nh ng quan h gi a con ngu i v i nhau trong ph�n ph i c a c i x� h i du i h�nh

th�i ti n t .

T nh ng di u ph�n t�ch tr�n, c� th kh�i qu�t v b n ch t c a t�i ch�nh nhu

T�i ch�nh l� m t m t c a quan h ph�n ph i bi u hi n du i h�nh th�i ti n t ,

du c s d ng d ph�n ph i c a c i x� h i, x�y d ng v� h�nh th�nh l�n nh ng qu

ti n t t p trung v� kh�ng t p trung, v� s d ng c�c qu ti n t d� nh m b o d m

cho qu� tr�nh t�i s n xu t v� n�ng cao d i s ng cho m i th�nh vi�n trong x� h i

C� th n�i t�i ch�nh l� m t ph m tr� tr u tu ng du c kh�i qu�t t s v n d ng

c a ti n t g n li n v i ho t d ng c a con ngu i.

III. CH C NANG C A T�I CH�NH

Ch c nang c a t�i ch�nh l� s c th ho� b n ch t c a t�i ch�nh, n� m ra n i

dung c a t�i ch�nh v� v ch r� t�c d ng x� h i c a t�i ch�nh. Ch c nang c a t�i ch�nh

l� kh na ng b�n trong, bi u l t�c d ng x� h i c a n� v� t�c d ng d� ch c� th c�

du c v i s tham gia nh t thi t c a con ngu i.

T�i ch�nh v n c� hai ch c na ng co b n, ch c na ng ph�n ph i t ng s n ph m

x� h i du i d ng h�nh th�i ti n t v� ch c nang gi�m d c b ng ti n d i v i to�n b

ho t d ng kinh t x� h i (g i t t l� ch c nang gi�m d c).

1. Ch c nang ph�n ph i

Ph�n ph i c a c i x� h i, tr i qua qu� tr�nh ph�n ph i l n d u v� nhi u l n

ph�n ph i l i.

- Ph�n ph i l n d u l� ph�n ph i ti n h�nh trong linh v c s n xu t v t ch t,

h�nh th�nh n�n qu b� d p tu li u s n xu t, nh ng kho n thu nh p ban d u cho

ngu i lao d ng v� thu nh p thu n tu� c a x� h i (thu nh p thu n tu� c a c�c doanh

nghi p, t ch c kinh t , d�n cu v� thu nh p thu n tu� t p trung c a Nh� nu c).

Trong c�c t ch c kinh t , s n ph m l�m ra sau khi ti�u th v� thu du c ti n,

du c ti n h�nh ph�n ph i. M t ph n du c s d ng d b� d p v n c d nh v� v n

luu d ng d� ti�u hao. M t ph n tr luong cho ngu i lao d ng. M t ph n n p cho

Nh� nu c du i h�nh th c c�c lo i thu . M t ph n n p qu b o hi m x� h i. Ph n

c�n l i d h�nh th�nh n�n c�c qu c a doanh nghi p, t ch c kinh t v� ph�n chia

l i t c cho ngu i g�p v n.

Ph�n ph i l n d u, m i ch t o ra nh ng kho n thu nh p co b n, chua th d �p

ng nhu c u c a x� h i. Do d� ph i tr i qua qu� tr�nh ph�n ph i l i.

Ph�n ph i l i thu nh p l� ti p t c ph�n ph i nh ng ph n thu nh p co b n

du c h�nh th�nh qua ph�n ph i l n d u, d d�p ng nhu c u t�ch lu v� ti�u d�ng

c a to�n x� h i (c�c ng�nh kh�ng s n xu t: Qu�n d i, Gi�o d c, Y t & ).

M c d�ch c a ph�n ph i l i l�:

B sung th�m v�o Ng�n s�ch Nh� nu c d d�p ng nhu c u chi ti�u cho

to�n x� h i.

T o ra ngu n thu nh p cho c�c linh v c kh�ng s n xu t v t ch t v� nh ng

ngu i l�m vi c trong c�c linh v c d �.

�i u ho� thu nh p gi a c�c ng�nh, gi a c�c doanh nghi p v� c�c t ch c

kinh t , c�c t ng l p d�n cu.

�i u ti t c�c ho t d ng kinh t tr�n ph m vi vi m�.

Ph�n ph i l i du c ti n h�nh th�ng qua ba bi n ph�p: Bi n ph�p t�i ch�nh

t�n d ng, bi n ph�p gi� c v� ho t d ng ph c v . Trong d�, bi n ph�p t�i ch�nh t�n

d ng gi a vai tr� trunng t�m.

2. Ch c nang gi�m d c

Ch c nang gi�m d c c a t�i ch�nh l� ch c nang m� nh v�o d� vi c ki m tra

b ng d ng ti n du c th c hi n d i v i qu� tr�nh ph�n ph i c a c i x� h i th�nh c�c

qu ti n t v� s d ng ch�ng theo c�c m c d�ch d � d nh.

Nhu v y, d i tu ng gi�m d c c a t�i ch�nh l� qu� tr�nh ph�n ph i c a c i x�

h i du i h�nh th�i ti n t - qu� tr�nh h�nh th�nh v� s d ng c�c qu ti n t t p trung

v� kh�ng t p trung theo c�c m c ti�u d� d nh.

C�ng v i vi c x�c d nh d i tu ng, c n thi t ph i ch ra nh ng d c di m c a

gi�m d c t�i ch�nh.

- Th nh t:

Gi�m d c c a t�i ch�nh l� s gi�m d c b ng ti n th�ng qua s

d ng ch c na ng thu c do gi� tr v� ch c nang phuo ng ti n thanh to�n c a ti n t

trong v n d ng c a ti n v n d ti n h�nh gi�m d c.

- Th hai:

Gi�m d c b ng ti n c a t�i ch�nh l� s gi�m d c b ng ti n th�ng

qua ph�n t�ch c�c ch ti�u t�i ch�nh c�c ch ti�u ph n �nh t ng h p to�n b c�c

ho t d ng c a x� h i v� c a c�c doanh nghi p.

- Th ba:

Gi�m d c b ng ti n c a t�i ch�nh c�n du c th c hi n d i v i s v n

d ng c a t�i nguy�n trong x� h i.

Th c hi n ch c nang gi�m d c, t�i ch�nh nh m m c d�ch sau:

- B o d m cho c�c co s kinh t cung nhu to�n b n n kinh t ph�t tri n theo

nh ng m c ti�u d nh hu ng c a Nh� nu c.

- � m b o vi c s d ng c�c ngu n l c khan hi m m�t c�ch c� hi u qu , ti t

ki m t i m c t i d a c�c y u t s n xu t trong x� h i.

- B o d m s d ng v n d t hi u qu cao.

- B o d m vi c ch p h�nh ph�p lu t trong m i ho t d ng s n xu t kinh doanh.

N i dung Gi�m d c t�i ch�nh, g m c� nh ng n i dung ch�nh sau:

- Gi�m d c t�i ch�nh trong qu� tr�nh th�nh l p v� th c hi n k ho ch Ng�n

s�ch Nh� nu c.

- Gi�m d c t�i ch�nh trong c�c doanh nghi p, c�c t ch c kinh t d a tr�n co

s ch d h ch to�n kinh t v� h p d ng kinh t .

- Gi�m d c t�i ch�nh trong qu� tr�nh c p ph�t, cho vay v� thanh to�n v n d u

tu XDCB.

Ngo�i ra, Gi�m d c t�i ch�nh c�n du c th c hi n trong c�c h kinh t d�n cu.

Gi�m d c t�i ch�nh d� th c hi n d�u, cung d u l� s gi�m d c to�n di n m t

gi� tr d i v i qu� tr�nh h�nh th�nh ph�n ph i v� s d ng c�c ngu n v n trong qu�

tr�nh ho t d ng c a t ng kh�u v� trong to�n x� h i.

Hai ch c na ng c a t�i ch�nh c� m i quan h h u co, b sung cho nhau, trong

d� vi c th c hi n ch c nang ph�n ph i l� ti n d d th c hi n ch c nang gi�m d c,

v� ngu c l i vi c th c hi n t t ch c nang gi�m d c s t o di u ki n d th c hi n

ch c nang ph�n ph i t t hon.

Tr�n co s nh n th c du c b n ch t, ch c nang c a t�i ch�nh, ho t d ng c a

t�i ch�nh m i ph�t huy du c vai tr� c a n� trong n n kinh t .

IV. NGU N T�I CH�NH V� H TH NG T�I CH�NH

1. S xu t hi n ngu n t�i ch�nh

Qu� tr�nh s n xu t x� h i, tr i qua c�c kh�u s n xu t ph�n ph i trao d i

ti�u d�ng. M c d�ch c a s n xu t l� d d�p ng nhu c u ti�u d�ng, v� cung ch�nh t

nhu c u ti�u d�ng m� sinh ra s n xu t s n ph m. Qu� tr�nh s n xu t ph i th�ng qua

ph�n ph i v� trao d i d d n ngu i ti�u d�ng.

Trong n n s n xu t h�ng ho� - ti n t , qu� tr�nh ph�n ph i du c ti n h�nh nhu

sau: Tru c h t, ngu i s n xu t c� s n ph m dem ti�u th tr�n th tru ng v� thu du c

kho n ti n nh t d nh - g i l� doanh thu ti�u th hay doanh thu b�n h�ng.

Doanh thu ti�u th l� doanh thu b ng ti n, n�n v phuo ng di n s d ng n� r t

thu n ti n v� linh ho t, n� d ph�n chia, d v n chuy n trao d i v� d c t gi .

� i v i nh� s n xu t, doanh thu b ng ti n s gi�p gi i quy t t t c c�c kho n

chi ph� c n thi t, nhu b� d p ti�u hao nguy�n li u, kh u hao m�y m�c, tr luo ng cho

c�ng nh�n, n p thu cho Ch�nh ph , tr l i t c cho ngu i c� c ph n& Sau khi chi

tr , t ng ph n ti n doanh thu (kho n doanh nghi p chi) s thu c v nh ng ngu i

ch s h u m i, v� s ti p t c v n d ng th�ng qua c�c giao d ch trong d i s ng kinh

t x� h i. �� l� qu� tr�nh ph�n ph i l i c a doanh thu.

V phuo ng ti n t�i ch�nh, to�n b qu� tr�nh ph�n ph i tr�n d�y g i l� ph�n

ph i t�i ch�nh, v� kho n doanh thu b ng ti n c a doanh nghi p s n xu t ch�nh l�

ngu n t�i ch�nh gi� tr c a s n ph m h�ng ho� du c chuy n ho� trong khi ti�u th .

�i u c n nh n m nh l�, ch t i khi h�ng ho� du c ti�u th , th� ngu i s n xu t

m i c� du c ngu n t�i ch�nh d trang tr i c�c kho n chi ph� c n thi t. Nhu v y,

ngu n t�i ch�nh ch bao g m gi� tr nh ng s n ph m h�ng ho� d� ti�u th du c.

Ngu n t�i ch�nh kh�ng ch gi i h n ph n thu nh p qu c d�n (V+m), m� ngu n t�i

ch�nh t p h p trong n� t t c c�c y u t h�nh th�nh gi� tr c a s n ph m h�ng ho� d�

du c ti�u th .

Ngu n t�i ch�nh, sau khi xu t hi n c�c doanh nghi p s n xu t ch�ng du c di

chuy n qua c�c lu ng d tham gia v�o nh ng t di m v n kh�c nhau trong n n kinh

t .

2. C�c lu ng di chuy n v n v� c�c t di m v n

Ch�ng ta xem x�t chu tr�nh t�i ch�nh trong n n kinh t d th y r� vai tr� c a

c�c t di m v n v� m i quan h gi a c�c t di m d�.

+ Tru c h t l� t di m t�i ch�nh doanh nghi p. Ch�nh d�y ngu n t�i ch�nh

xu t hi n v� cung ch�nh d�y thu h�t tr v ph n quan tr ng c�c ngu n t�i ch�nh

trong n n kinh t .

Ngu n t�i ch�nh c a doanh nghi p doanh thu do ti�u th s n ph m du c

ph�n ph i cho c�c t di m v n ti p theo. Tru c h t, m t ph n du c s d ng tr c

ti p mua tu li u s n xu t (TLSX) tr�n th tru ng TLSX. M t ph n tr c�ng cho

ngu i lao d ng v� ch doanh nghi p v� l i t c c ph n cho ngu i g�p v n, ph n

n�y k t h p v i ti n luong c a c�ng nh�n vi�n v� t�i tr c a th�n nh�n nu c ngo�i

h�nh th�nh t di m v n h gia d�nh. M t ph n n p thu cho Nh� nu c h�nh th�nh t

di m v n Ng�n s�ch Nh� nu c (NSNN). M t ph n mua b o hi m c a c�c t ch c

b o hi m hay g i c�c t ch c t�n d ng h�nh th�nh t di m v n c�c t ch c t�i

ch�nh trung gian. Ph n c�n l i b sung v�o c�c qui c a doanh nghi p v� c� th

tham gia khu v c t�i ch�nh qu c t .

B�n c nh lu ng ph�n ph i ra, t�i ch�nh doanh nghi p c�n thu h�t c�c ngu n

v n kh�c d b sung ngu n v n c a doanh nghi p: Vay ng�n h�ng, ph�t h�nh c

phi u, li�n doanh&

Qu� tr�nh ph�n ph i c�c ngu n t�i ch�nh tr�n d�y c a TCDN l�m n y sinh

h�ng lo t c�c m i quan h t�i ch�nh, trong d� c� nh ng quan h s ti p t c ph�t

tri n, thay d i c�c t di m v n ti p theo c� nh ng quan h k t th�c v� ngu n t�i

ch�nh di v�o ti�u d�ng cho s n xu t v� phi s n xu t.

+ Th hai l� t di m v n NSNN. NSNN c� vai tr� l� c�ng c di u ti t vi m�

n n kinh t th tru ng, v� d th c hi n du c vai tr� d� NSNN ph i c� c�c ngu n

v n du c d ng vi�n t c�c khu v c kinh t , t d�n cu v� t c�c ngu n t�i ch�nh

nu c ngo�i.

Qu� tr�nh ph�n ph i t�i ch�nh qua t di m n�y nhu sau: Ngu n thu c a NSNN

du c h�nh th�nh t c�c thu c a c�c doanh nghi p v� d�n cu v� t vi c ph�t h�nh

c�ng tr�i, vay n v� nh n vi n tr nu c ngo�i. � ng th i NSNN s d ng (ph�n

ph i) ngu n t�i ch�nh c a m�nh th�ng qua c�c kho n chi ti�u thu ng xuy�n v� d u

tu ph�t tri n c a Ch�nh ph .

Ho t d ng thu chi c a NSNN l�m n y sinh c�c m i quan h gi a Nh� nu c

v i c�c t ch c kinh t v� d�n cu, gi a Nh� nu c v i c�c t ch c t�i ch�nh qu c t .

M t kh�c, chi NSNN l�m tang ngu n v n t�i ch�nh c�c t di m nh n v n kh�c

nhau.

+ Th ba l� t di m t�i ch�nh h gia d�nh.

c�c nu c kinh t ph�t tri n, ngu n t�i ch�nh n�y r t du c ch� tr ng. Th c t

nu c ta cung cho th y r ng: T�i ch�nh gia d�nh l� m t t di m v n quan tr ng.

Trong di u ki n thu nh p c a d i b ph n d�n cu cao, r� r�ng d�y l� ngu n t�i ch�nh

quan tr ng. Vi c khai th�c ngu n n�y kh�ng ch d�p ng nhu c u d u tu kinh t , m�

c�n d nh hu ng t�ch lu v� ti�u d�ng.

Ngu n t�i ch�nh d�n cu du c h�nh th�nh t thu nh p c a c�c th�nh vi�n trong

gia d�nh, ti n th a k , ti n t�i tr t nu c ngo�i. N� s chi ph� cho nh ng m c d�ch

kh�c nhau, k t qu s nh hu ng tr c ti p t i quan h cung c u tr�n th tru ng v�

t�nh h�nh ph�t tri n kinh t x� h i c a qu c gia.

M t ph n v n t�i ch�nh c a h gia d�nh du c ph�n ph i cho ti�u d�ng tr c ti p

(an, m c, gi i tr�, h c h�nh, ch a b nh& ) th tru ng v t ph m ti�u d�ng (VPTD),

m t ph n d�nh d tr cho ti�u d�ng trong tuong lai. Kho n d tr n�y, n u du c

khai th�c bi n th�nh nh ng ngu n v n d u tu cho s n xu t kinh doanh s ta ng

cu ng t�nh h�nh t�i ch�nh cho c�c t di m v n kh�c.

+ Th tu l� t di m v n c�c t ch c t�i ch�nh trung gian.

C�c t ch c t�i ch�nh trung gian bao g m: C�c NHTM (Ng�n h�ng thuo ng

m i), c�c c�ng ty b o hi m v� c�c t ch c t�i ch�nh trung gian kh�c chuy�n l�m

nhi m v m�i gi i d bi n nh ng ngu n t�i ch�nh t m th i nh�n r i trong x� h i

th�nh nh ng ngu n v n d u tu ph�t tri n kinh t .

Do ho t d ng da d ng v� phong ph�, c�c t ch c t�i ch�nh c� kh nang c nh

tranh v i nhau v� b sung cho nhau t o n�n ngu n ti m nang to l n cung c p v n

cho c�c ngu n t�i ch�nh kh�c v i nhi u h�nh th c phong ph�. Ch�ng ta s xem x�t

s�u hon trong ph n c�c t ch c t�i ch�nh trung gian v� th tru ng t�i ch�nh.

+ M t t di m kh�c c a ho t d ng t�i ch�nh, l� ho t d ng t�i ch�nh d i ngo i.

Hi n nay, t t c c�c linh v c ho t d ng t�i ch�nh trong nu c (NSNN, t�i ch�nh

doanh nghi p, c�c t ch c t�i ch�nh trung gian, t�i ch�nh h gia d�nh) d u c� quan

h tr c ti p t i ho t d ng t�i ch�nh d i ngo i.

� ng tr�n g�c d vi m�, th� d�y l� m i quan h gi a t�i ch�nh qu c gia v i t�i

ch�nh qu c t . Quan h n�y s t o du c lu ng di chuy n v n t b�n ngo�i d cung

ng v n cho n n kinh t . Trong di u ki n kinh t m , ch�ng ta nh n th c di u d� v�

v n d ng trong vi c thu h�t v n d u tu t nu c ngo�i, d tang cu ng ngu n l c cho

n n kinh t d t nu c.

+ T�i ch�nh c a c�c h i, do�n th cung l� m t t di m v n quan tr ng.

Ho t d ng c a c�c h i v� do�n th , tru c h t l� d a tr�n ngu n kinh ph� d�ng

g�p c a h i vi�n. NSNN cho h tr m t ph n. Chi ti�u c a c�c h i cho nhi u m c

d�ch ti�u d�ng kh�c nhau, trong d� c� m t s ho t d ng s n xu t kinh doanh, m t

m t t o ra ngu n t�i ch�nh, m t kh�c ch�nh ngu n t�i ch�nh c a c�c t ch c n�y

cung g�p ph n h tr cho c�c t di m t�i ch�nh kh�c. Ngo�i ra, n� c�n tham gia v�o

ngu n v n c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian ( g i ti n v�o ng�n h�ng ho c d u tu

kh�c).

3. H th ng t�i ch�nh c�c nh�n t v� m i quan h

Khi xem x�t c�c t d i m v� lu ng t�i ch�nh, ch�ng ta th y b t d u t ngu n t�i

ch�nh c a c�c doanh nghi p s n xu t, qu� tr�nh ph�n ph i t�i ch�nh x y ra theo c�c

lu ng kh�c nhau v� c�c t di m v n kh�c nhau. �i m k t th�c ( chuy n ho� ) c a

ngu n t�i ch�nh l� vi c s d ng ch�ng cho m c d�ch ti�u d�ng tr�n th tru ng tu li u

s n xu t (TLSX) v� th tru ng v t ph m ti�u d�ng (VPTD). �� l� qu� tr�nh ph�t

sinh, ph�t tri n, thay d i c a c�c quan h t�i ch�nh.

Vai tr� v� v tr� c a c�c t di m v n l� c�c nh�n t quan tr ng nh t trong qu�

tr�nh v n d ng c a c�c ngu n t�i ch�nh. Hon n a, gi a c�c nh�n t d� c� m i li�n h

ph thu c l n nhau v� ch�nh s k t h p gi a ch�ng t o th�nh m t th th ng nh t.

�� ch�nh l� h th ng t�i ch�nh.

Ch�ng ta h�y xem x�t m i quan h h u co gi a c�c t di m v n trong h

th ng t�i ch�nh c a n n kinh t trong so d c�c nh�n t t�i ch�nh v� chu tr�nh ph�n

ph i t�i ch�nh (so d 1) , so d v quan h cung ng v� thu h�t c�c ngu n v n t�i

ch�nh (so d 2)

So d 1

C�c nh�n t t�i ch�nh v� chu tr�nh ph�n ph i t�i ch�nh.

T�i ch�nh h

Ho t d ng t�i

gia d�nh

ch�nh d i ngo i

5 1 8

Th tru ng

10 7 4

VPTD

C�c t ch c

8 10

t�i ch�nh

trung gian

Th tru ng

TLSX

6 7

1 3

T�i ch�nh

Ng�n s�ch

doanh nghi p

Nh� nu c

T so d tr�n cho ch�ng ta th y c�c m i quan h h u co sau:

- (1) Quan h g a t�i ch�nh doanh nghi p (TCDN) v i t�i ch�nh h gia d�nh.

- (2) Quan h gi a TCDN v i NSNN

- (3) Quan h gi a TCDN v i t�i ch�nh t ch c trung gian.

- (4) Quan h gi a TCDN v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (5) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (6) Quan h gi a NSNN v i t�i ch�nh t ch c trung gian.

- (7) Quan h gi a NSNN v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (8) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i t�i ch�nh t ch c trung gian.

- (9) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (10) Quan h gi a t�i ch�nh t ch c trung gian v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (A) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i th tru ng VPTD

- (B) Quan h gi a TCDN v i th tru ng TLSX.

So d 2

Quan h cung ng v� thu h�t c�c ngu n v n t�i ch�nh.

T�i ch�nh h

Ng�n s�ch

gia d�nh

Nh� nu c

C�c t ch c t�i

ch�nh trung gian

T�i ch�nh

d i ngo i

doanh ngi p

C�c so d tr�n cho th y vai tr� thu h�t v n v� cung ng v n ch�nh c a c�c t

di m v n h p th�nh h th ng t�i ch�nh l�: T�i ch�nh doanh nghi p, NSNN, t�i ch�nh

c�c t ch c t�i ch�nh trung gian, t�i ch�nh h gia d�nh v� t�i ch�nh d i ngo i. C�c

ngu n v n t�i ch�nh s k t th�c s t n t i c a m�nh t i th tru ng TLSX v� th

tru ng VPTD.

V. VAI TR� C A T�I CH�NH TRONG N N KINH T

TH TRU NG

1. Ho t d ng t�i ch�nh trong s d i m i v co ch kinh t

Kinh t th tru ng l� m t n n kinh t m� tru c h t m i s n ph m c a s n

xu t d u mang t�nh ch t h�ng ho� v i d�ng nghia c a n�. T c l� m t n n kinh t m�

m i s n ph m s n xu t ra d u du c ti�u th tr�n th tru ng v i gi� c du c x�c d nh

ch y u theo quy lu t gi� tr v� quy lu t cung c u. N n kinh t d� kh�ng ch p nh n

ki u ph�n ph i theo m nh l nh h�nh ch�nh v i gi� c �p bu c kh�ng ph n �nh d�ng

gi� tr c a h�ng ho�, m� trong co ch k ho ch t p trung d� �p d ng. Trong n n kinh

t k ho ch ho� t p trung nu c ta d� th c hi n m t ch�nh s�ch ph�n ph i nhu v y,

do d� d� kh�ng s d ng hi u qu ti m nang c a d t nu c, n n kinh t b tr� tr trong

m t th i gian d�i.

Co ch th tru ng l� co ch t di u ch nh , Nh� nu c kh�ng tr c ti p can

thi p v�o vi c kinh doanh c a c�c doanh nghi p. Do d� doanh nghi p ph i c� t�nh

na ng d ng v� nh y c m d ph�t huy du c l i th c a m�nh trong c nh tranh, d�p

ng k p th i c�c y�u c u lu�n bi n d ng c a quy lu t cung c u tr�n th tru ng.

M t d c di m quan tr ng c a n n kinh t th tru ng l� n� th c hi n m t co

ch m . Co ch kinh t m tru c h t cho ph�p m i th�nh ph n kinh t du c tham

gia v�o m i linh v c ho t d ng s n xu t, kinh doanh, d ch v v i d y d m i nghia

v v� quy n l i, tr�n co s b�nh d ng. Co ch kinh t m c�n khuy n kh�ch v� t o

m i di u ki n cho c�c doanh nghi p thu c m i th�nh ph n kinh t trong s giao luu

h�ng ho�, v n, t�i s n. Co ch kinh t m cung khuy n kh�ch s giao luu kinh t

gi a Nh� nu c v� c�c doanh nghi p, trong nu c v� nu c ngo�i, g n n n kinh t

trong nu c v i n n kinh t th gi i.

Ho t d ng t�i ch�nh g n li n v i ho t d ng ph�n ph i. Trong co ch k ho ch

ho� t p trung, vi c ph�n ph i du c t p trung du i s ch huy c a Nh� nu c, th� k t

qu ph�n ph i d� du c d nh do t tru c b i � mu n ch quan c a Nh� nu c. C�ng

c ti n t - t�i ch�nh d�y mang n ng t�nh ch t h�nh th c, ch�ng kh�ng c� vai tr� g�

trong ph�n ph i. C�c ch ti�u ph�n ph i gi a hi n v t v� g�a tr t�ch r i nhau.

Trong n n kinh t th tru ng, m nh l nh h�nh ch�nh du c thay th b ng h

th ng ph�p lu t. M i ho t d ng s n xu t, trao d i, ph�n ph i v� ti�u d�ng tu�n theo

c�c quy lu t c a n n kinh t th tru ng. Ho t d ng t�i ch�nh th c s s�i d ng, phong

ph� d d�p ng c�c y�u c u v chi tr , thanh to�n, giao d ch. T�i ch�nh v a l�

phuong ti n c a c�c h�nh vi kinh t v a l� m c ti�u c a c�c h�nh vi kinh t d�, v�

mu n ph�t tri n kinh t , ph i c� co s kinh t v ng v�ng v� ngu n t�i ch�nh kho

m nh.

Trong n n kinh t th tru ng, m i th�nh vi�n du c quy n huy d ng m i

ngu n v n d ph c v cho s n xu t kinh doanh, ph�t tri n kinh t . Do d� c�c c�ng

c t�i ch�nh cung ng�y c�ng ph�t tri n v� m r ng d ph c v cho y�u c u n�y.

Ph�n ph i c a Ng�n s�ch Nh� nu c, m t kh�u ph�n ph i quan tr ng trong h

th ng ph�n ph i t�i ch�nh, th c hi n ph�n ph i c a m�nh d d u tu cho k t c u h

t ng, d m nhi m c�c kho n chi ph� chung nh t c a to�n x� h i, l�m ti n d th�c d y

qu� tr�nh d u tu c a c�c doanh nghi p.

S xu t hi n v� ph�t tri n c a c�c t ch c trung gian t�i ch�nh c�ng v i s

h�nh th�nh v� ph�t tri n c a th tru ng t�i ch�nh c� vai tr� r t quan tr ng d i v i n n

kinh t . Ch�ng kh�ng ch c nh tranh v i nhau d t o du c ngu n v n nhanh nh t

v i l�i su t th p nh t m� c�n b sung cho nhau trong vi c huy d ng tri t d c�c

ngu n v n t m th i nh�n r i trong to�n x� h i d cung ng cho d u tu. � ng th i

trong n n kinh t , ngo�i ti n g i ti t ki m, ti n trong luu th�ng ngo�i h th ng ng�n

h�ng, s xu t hi n h�ng lo t gi y t c� gi� tr (c�c lo i ch ng kho�n) nh m m c

d�ch thu h�t c�c ngu n v n. S c m nh l n nh t c a n n kinh t th tru ng l� c�c

c�ng c t�i ch�nh. Ch�nh n� d� l�m s�i d ng n n kinh t trong c�c qu� tr�nh s n

xu t, kinh doanh, d ch v ; hu ng c�c ngu n t�i ch�nh v�o nh ng d i m xung y u

nh t, c n thi t nh t v� c� hi u qu nh t d ph�t tri n kinh t - x� h i.

Tuy nhi�n, khi d cao vai tr� c a n n kinh t th tru ng, ch�ng ta cung ph i

nh�n th ng v�o nh ng nhu c di m c a n�. C nh tranh n n kinh t th tru ng v a

l� d ng l c th�c d y ph�t tri n v a c� th k�m h�m s ph�t tri n. V� trong c nh

tranh, kh�ng tr�nh kh i c� nh ng doanh nghi p b ph� s n, g�y l�ng ph� t�i nguy�n

x� h i. Hon n a, trong n n kinh t c nh tranh, t t kh�ng tr�nh kh i t�nh tr ng l� c�

nh ng doanh nghi p, nh ng ng�nh, nh ng v�ng v� nh ng nh ng nh�m d�n cu c�

thu nh p kh�c nhau, c� th nh ng ngu i gi�u c�ng gi�u th�m c�n nh ng ngu i

ngh�o c�ng ngh�o th�m. Trong c�c qu c gia c� n n kinh t th tru ng, s can thi p

c a Nh� nu c l� t t y u d h n ch m t ti�u c c c a n�. S d ng c�c c�ng c ch�nh

s�ch t�i ch�nh - ti n t d t�c d ng v�o n n kinh t du c �p d ng ph bi n c�c

nu c kh�c nhau v i nh ng m c d kh�c nhau.

2. Ho t d ng t�i ch�nh v� v n d l m ph�t

C� nhi u c�ch nh�n nh n v� d�nh gi� kh�c nhau v b n ch t cung nhu

nguy�n nh�n g�y ra l m ph�t. Nhung t t c c�c � ki n d u th ng nh t v bi u hi n

c a l m ph�t l� s gia ta ng gi� c . Ch�nh v� v y khi n�i t l l m ph�t l� n�i t i t l

gia tang gi� v� vi c ch ng l m ph�t cu i c�ng cung ph i hu ng v�o vi c ch ng ta ng

gi�.

C�c nh� kinh t h c, nhu Jean Bordin ( 1530-1596), David Hume (1711-

1776), Adam Smith (1723-1790), David Ricardo (1772-1823) cung nhu Irving

Fisher (1876-1947) v� K.Marx (1818-1867), khi nghi�n c u v luu th�ng ti n t

trong n n kinh t , d u c� nh n x�t r ng khi kh i lu ng ti n trong luu th�ng qu� l n

so v i kh i lu ng h�ng ho� c� trong luu th�ng, th� gi� c h�ng ho� s tang v t -

hi n tu ng l m ph�t x y ra. V� v y d nga n ng a l m ph�t c� hi u qu , ph i s

d ng nhi u c�ng c t�c d ng tr c ti p v� gi�n ti p v�o m c cung ti n t v� kh i

lu ng h�ng ho� trong luu th�ng.

Lu ng ti n ch y u trong luu th�ng du c cung ng ch y u t 2 ngu n:

Ng�n s�ch Nh� nu c v� t�n d ng. Kh i lu ng ti n t s qu� l n khi t ng s chi c a

NSNN v� t ng s cho vay t�n d ng vu t qua c�c ngu n huy d ng du c. N�i c�ch

kh�c l m ph�t x y ra khi Ch�nh ph th c hi n ch�nh s�ch ph�t h�nh cho ng�n s�ch

v� cho t�n d ng q�a gi i h n cho ph�p.

�i u n�y c� nghia, ch ng h n khi kh i lu ng h�ng ho� trong x� h i l� m t

con s Q n�o d�, tuo ng duong v i gi� tr ti n t l� M, khi d� gi� c h�ng ho� c a

m t don v h�ng ho� l�: P = M/Q. N u ch�ng ta ph�t h�nh th�m ti n v� luu th�ng

(qua NSNN ho c t�n d ng) v i m t lu ng l�

, th� gi� c c a h�ng ho� s l�:

= (M +

)/Q, m c gi� n�y l n ho n m c gi� tru c khi ph�t h�nh m t lu ng

/Q v�

/P ch�nh l� t l l m ph�t do ph�t h�nh g�y ra.

Tuy nhi�n, d�y ch l� t l t�nh to�n, trong th c t , c n b sung nhi u y u t

nh hu ng kh�c, nhu m i quan h cung c u, y u t t�m l�&

Nguy�n nh�n g�y ra l m ph�t, kh�ng ch do s m t c�n d i v kinh t , m�

c�n c� nh ng nguy�n nh�n thu c v l�nh v c t�i ch�nh. �i u d� c� th th y r� khi

nghi�n c u v� ph�n t�ch t�nh h�nh kinh t - t�i ch�nh nu c ta trong ho n m t th p k

qua . Khi t c d ta ng TSP x� h i b�nh qu�n na m tang t 1,4% (1976-1980) l�n 8,7%

(1981-1985) v� 5,9% (1986-1989) th� t c d l m ph�t ta ng t 21% (1976-1980) l�n

74% (1981-1985) v� 297% (1986-1989), nhu v y l m ph�t tang kh�ng ph i do s

tr� tr c a s n xu t, m� do c�c gi i ph�p sai l m v t�i ch�nh .

Th c t d�ng nhu v y, su t t nam 1976 d n nam 1991, n n t�i ch�nh qu c

gia lu�n trong t�nh tr ng b d ng v� suy y u, b i chi ng�n s�ch v� ti n m t tang l�n

r t l n v� ng�y c�ng gia tang. S li u sau d�y minh ho di u d�:

S lu ng ti n t trong luu th�ng trong giai do n 1976-1980 tang 5 l n giai

do n 1981-1985 ta ng 12,5 l n v� 1986-1989 ta ng hon 17 l n.

C�c s li u tr�n cho th y, s m t c�n d i tr m tr ng gi a t c d tang kh i

lu ng ti n trong luu th�ng v i t c d tang TSP x� h i d� vi ph m nghi�m tr ng c�n

d i ti n h�ng trong n n kinh t . C�c s li u v l m ph�t trong th i k� n�y cho ch�ng

ta th y r� di u d�: T t l 191,6% (1985) v t l�n 587,2% (1986), 416,7% (1987) v�

410,7% (1988).

R� r�ng d�y l� h u qu c a ch�nh s�ch t�i ch�nh ti n t non k�m c a ch�ng ta

trong giai do n d�. Nh t l� giai do n t th�ng 9-1985 d n cu i nam 1988 khi Ch�nh

ph th c hi n ch�nh s�ch di u ch nh gi�, luong, ti n th� l m ph�t ng tr ng o ngh .

Nh�n l i, ch�ng ta th y, m t nguy�n nh�n tr c ti p th�c d y l m ph�t l� vi c

ch�nh ph bo m qu� nhi u ti n v�o luu th�ng c�ng v i vi c tang gi� h�ng lo t

nguy�n v t li u s n xu t, tang luong, g�y s c �p tang chi ph� s n xu�t ng�y c�ng

d y gi� c l�n cao. M t nguy�n nh�n quan tr ng kh�c l�, ch�nh s�ch l�i su t t�n d ng

c a ch�ng ta trong th i k� d� ch c� t�c d ng y u t i m c cung ti n t trong n n

kinh t , n� kh�ng khuy n kh�ch ngu i ta ti t ki m, tr�i l i t�c d ng l�m ngu i ta

vung ti n ra luu th�ng nhi u hon.

Cu i nam 1988 v� d u nam 1989, Ch�nh ph m i th c s s d ng c�ng c

t�i ch�nh t n c�ng tr l i con s t l m ph�t. �� l� ch�nh s�ch s d ng t gi� linh ho t,

ph� h p v i s bi n d ng gi� c tr�n th tru ng v� d c bi t l� ch�nh s�ch l�i su t ti t

ki m. Vi c dua l�i su t ti t ki m c� k h n (3 th�ng) l�n 12%/th�ng l� m t li u

thu c c c m nh v m t t�m l� d d�nh v�o l m ph�t. Tuy nhi�n, cung ph i th a

nh n r ng, vi c ch nh l�i su t ti t ki m trong th i k� d� chua th t s nh y b�n v�

linh ho t, v� chua s d ng d ng b v i c�c c�ng c kh�c, n�n k t qu d t du c

trong nam 1989 c�n r t b p b�nh, nguy co l m ph�t v n c�n de do .

Th c t t�nh h�nh kinh t nh ng nam 1990-1991 cho th y m t d� n n kinh t

c� bu c ph�t tri n ti n b trong c�c linh v c s n xu t n�ng nghi p& .nhung l m

ph�t l i b�ng l�n v� d nh cao v�o cu i nam 1991 (172%). M t nguy�n nh�n d�y l�

do l m ph�t c� s c s c t nh ng d t l m ph�t tru c, nhung m t nguy�n nh�n

kh�c n a l� Nh� nu c chua s d ng du c c�ng c qu n l� ngo i h i v� v�ng. Th i

k� n�y, gi� v�ng v� t gi� ngo i t c�n tr�i n i ngo�i v�ng ki m ch c a c�c c�ng c

t�i ch�nh t�n d ng. Do gi� v�ng v� ngo i t (ch y u l� d�la) kh�ng ng ng tang l�n

d� k�ch th�ch ngu i ta d y ti n ra luu th�ng d t�ch tr v�ng l�m cho lu ng ti n

trong luu th�ng ng�y c�ng tang l�n, g�y s c �p l m ph�t.

Ch t d u nam 1992 c�c c�ng c t�i ch�nh - ti n t m i th c s di u ti t

du c gi� v�ng v� ngo i t , v� k t qu l� t�nh h�nh t�i ch�nh - ti n t c a ch�ng ta

trong nam 1992 kh� t t, l m ph�t ch c�n hai con s - m t con s cho ph�p trong

n n kinh t th tru ng.

C� du c k t qu h�i l�ng nam 1992, ch�ng ta m i th y h t � nghi a quan

tr ng c a vi c s d ng d ng b , c� hi u qu c�c c�ng c t�i ch�nh - ti n t trong n n

kinh t th tru ng, c a ch�nh s�ch th t ch t ti n t d ngan ch n l m ph�t.

3. Ch�nh s�ch t�i ch�nh c a ch�nh ph

Trong m i giai do n ph�t tri n kinh t , Ch�nh ph m i m t qu c gia c n d

ra m t ch�nh s�ch t�i ch�nh ph� h p d th c hi n c�c m c ti�u c a n n kinh t vi

m�. Trong s c�c n i dung quan tr ng c a ch�nh s�ch t�i ch�nh qu c gia, n i l�n hai

n i dung l n l�:

- Ch�nh s�ch t o v n v� s d ng v n trong n n kinh t .

- Ch�nh s�ch di u ho� thu nh p th�ng qua c�c c�ng c t�i ch�nh.

a. Ch�nh s�ch t o v n v� s d ng v n trong n n kinh t

Mu n ph�t tri n kinh t , c n c� 3 y u t : Lao d ng, v n, c�ng ngh . C�c y u

t n�y c�n du c g i l� c�c ngu n l c khan hi m. � i v i nu c ta, luc lu ng lao

d ng d i d�o, nhung ngu n v n qu� �t i v� c�ng ngh c�n l c h u. T t nhi�n l�

mu n d i m i c�ng ngh cung c n ph i c� v n. Do d�, v n l� v n d m u ch t

trong ch�nh s�ch t�i ch�nh giai do n hi n nay.

M c ti�u c a n n kinh t vi m� m i qu c gia l� gia ta ng t ng s n ph m qu c

d�n (GNP). Mu n gia ta ng GNP, di u t t y u l� ph i tang v n d u tu cho s n xu t,

kinh doanh, d ch v . V n d d t ra l� x�c d nh nhu c u v n trong m i th i k nhu

th n�o?

C� nhi u c�ch t�nh nhu c u v n cho m t qu c gia trong m t th i k nh t d nh.

+ C�ch th nh t: X�c d nh nhu c u v n tr�n co s g n v i vi c gi i quy t v n

d x� h i v� vi c l�m.

+ C�ch t�nh th hai: D a theo m� h�nh Harrod Domar:

V i:

- m c gia tang v s n lu ng s n ph m.

- m c gia tang v v n d u tu

a - l� h s tang tru ng.

C�c nh� kinh t t�nh to�n h s tang tru ng t i c�c nu c dang ph�t tri n bi n d ng

t 0,14 0,30. nu c ta, con s n�y nh ng na m d u th p ni�n 90 kho ng 0,50.

� th c hi n ch�nh s�ch t o v n c n gi i quy t m t s n i dung sau:

- B ng m i bi n ph�p v� h�nh th c, c�c c�ng c t�i ch�nh ph i hu ng v�o vi c

khai th�c m i ti m nang v v n trong n n kinh t .

- � y m nh c�c ho t d ng t�i ch�nh d i ngo i nh m thu h�t c�c ngu n v n t

b�n ngo�i, v i c�c bi n ph�p vay n , xu t nh p kh u v� d u tu tr c ti p.

- Tri t d th c hi n nguy�n t c ti t ki m v� hi u qu trong s d ng v n l a

ch n m t co c u d u tu th�ch h p.

- �i u ch nh co c u chi ng�n s�ch Nh� nu c theo hu ng gi m c�c nhu c u chi

chua th c s c p b�ch.

- S d ng tri t d c�c c�ng c t�i ch�nh trung gian d khai th�ng c�c ngu n

v n v� h�nh th�nh th tru ng v n v� th tru ng ti n t , m r ng t�nh t ch trong

m i ho t d ng s n xu t kinh doanh, d ch v t�i ch�nh - ti n t , ho t d ng m�i gi i&

b. Ch�nh s�ch di u ho� thu nh p

M t m�u thu n gay g t trong qu� tr�nh ph�n ph i thu nh p l� m�u thu n gi a

ch�nh s�ch x� h i v i quy lu t ph�n ph i trong n n kinh t th tru ng. V n d l�

ch�ng ta ph i c� m t ch�nh s�ch ph�n ph i h p l� c a c i trong to�n x� h i, ch�nh

s�ch d� ph i b o d m du c c�c m c ti�u c a n n kinh t vi m�.

C�c nh� kinh t h c hi n d i cho r ng c� hai c�ng c s c b�n c a ch�nh s�ch

t�i ch�nh trong ph�n ph i, l�: Thu v� chi ti�u ng�n s�ch c a ch�nh ph .

+ Thu : M c d� m i ngu i d u th a nh n t�c d ng c a thu trong v n d ph�n

ph i, nhung c� nhi u quan di m kh�c nhau v s d ng n� m c d n�o, s d ng ra

sao d v a k�ch th�ch ph�t tri n kinh t , v a di u ho� thu nh p, b o d m th�ch d�ng

ngu n thu ng�n s�ch.

S d ng c�ng c thu , trong d� vi c s d ng c�c lo i thu , d i tu ng ch u thu

v� thu su t l� nh ng n i dung quan tr ng ph� h p v i t ng th i k v� di u ki n

th c t nh t d nh. V� d : Thu thu nh p l� lo i thu d�nh v�o thu nh p c a d�n cu

v� c�c t ch c c� thu nh p l� m t lo i thu du c �p d ng ph bi n c�c nu c

kinh t ph�t tri n, nhung ta th� di n ch u thu n�y chua d�ng k .

Thu th c s l� m t con dao hai lu i, n u s d ng thu d�ng d n n� c� t�c

d ng t�ch c c ph�t tri n kinh t , nhung n u s d ng kh�ng h p l� th� n� c� t�c d ng

ngu c l i k�m h�m s ph�t tri n. h u h t c�c qu c gia, thu du c s d ng nhu

m t phuong ti n d m b o ngu n thu cho ng�n s�ch Nh� nu c, v� n� cung du c coi

nhu m t phuong ti n quan tr ng di u ti t n n kinh t .

nu c ta, c�ng c thu v i tu c�ch l� m t c�ng c c a ch�nh s�ch t�i ch�nh,

ch m i th c s ph�t huy vai tr� c a n� d i v i qu n l� vi m� n n kinh t t 1990,

khi Nh� nu c Vi t Nam ch�nh th c ban h�nh h th ng thu m i. V i h th ng thu

n�y ch�nh s�ch t�i ch�nh c a qu c gia d� t�c d ng t�ch c c d n n n t�i ch�nh qu c

gia: gi m d�ng k b i chi ng�n s�ch, g�p ph n ch n d ng l m ph�t th�c d y n n

kinh t tang tru ng t t. Tuy c�n h n ch trong co c u c a h th ng thu v� thu su t

trong m t v�i lu t thu , nhung ch�ng ta d� th y du c k t qu t�ch c c c a c�ng c

n�y d i v i kinh t x� h i nu c ta trong nh ng nam qua.

+ C�ng c chi ng�n s�ch: Chi ng�n s�ch l� m t kho n chi r t l n c a qu c gia

d d�p ng cho nhu c u c a to�n x� h i. Trong c�c nu c kinh t ph�t tri n, chi ng�n

s�ch ch y u d�nh cho c�c chi ti�u c�ng c ng, nhu: chi cho van ho� x� h i, gi�o

d c, y t , an ninh- qu c ph�ng v� chi cho khu v c kinh t c�ng c ng& nu c ta,

chi ng�n s�ch cung nh m b o d m nhu c u x� h i, d c bi t chi cho ph�t tri n kinh t

chi m m t ph n quan tr ng. B i l , m c d� nh� nu c ch truo ng m t n n kinh t

nhi u th�nh ph n, nhung ta kinh t c�ng c ng chi m m t t tr ng l n trong to�n

b n n kinh t .

V n d l�, trong ch�nh s�ch t�i ch�nh c a m t qu c gia, vi c chi ti�u ng�n

s�ch c� � nghia r t l n d i v i kinh t x� h i c a qu c gia d�. C�c nh� kinh t h c

khi nghi�n c u nhu c u c a n n kinh t m t qu c gia, cho th y r ng: chi ti�u ng�n

s�ch (chi ti�u c a ch�nh ph ) c� t�c d ng r t l n t i t ng m c c u c a x� h i. C�c

kho n chi kh ng l c a ch�nh ph cho y t , gi�o d c, qu c ph�ng v� c�c m c ti�u x�

h i (tr c p ngu i ngh�o, tr c p th t nghi p& ) v� d u tu ph�t tri n kinh t , d� d y

nhu c u x� h i l�n r t cao d dua t i m t c�n d i cung- c u trong n n kinh t v�

nguy co l m ph�t.

Th c t nu c ta, trong th i k� c� l m ph�t, m t nguy�n nh�n l� do co ch bao c p c a ng�n

s�ch, ng�n s�ch chi qu� l n vu t qu� kh nang cung ng c a n n kinh t , trong d� chi d u tu ph�t tri n

kinh t tr�n lan chua c� tr ng di m, d� dua d n l�ng ph� l n t�i nguy�n c a d t nu c.

Nhung cung ph i th y r ng, Nh� nu c Vi t Nam- Nh� nu c XHCN m� b�n c nh c�c m c ti�u

kinh t , n� c�n c� m c ti�u quan tr ng n a l� th c hi n c�ng b ng x� h i. � th c hi n c�ng b ng x�

h i, c�c kho n chi ph� v tr c p x� h i c a ch�nh ph c� � nghia to l n d i v i vi c c i thi n d i s ng

c a nh ng ngu i du c hu ng ch�nh s�ch x� h i.

CHUONG III

NH NG V N � CO B N V T�N D NG

T�n d ng ra d i r t s m so v i s xu t hi n c a m�n kinh t h c v� du c luu

truy n t d i n�y qua d i kh�c. T�n d ng xu t ph�t t ch Credit trong ti ng Anh-c�

nghia l� l�ng tin, s tin tu ng, t�n nhi m. T�n d ng du c di n gi i theo ng�n ng

Vi t Nam l� s vay mu n.

Trong th c t t�n d ng ho t d ng r t phong ph� v� da d ng, nhung b t c

d ng n�o t�n d ng cung th hi n hai m t co b n: (1) Ngu i s h u m t s ti n ho c

h�ng ho� chuy n giao cho ngu i kh�c s d ng trong m t th i gian nh t d nh v� (2)

� n th i h n do hai b�n tho thu n, ngu i s d ng ho�n l i cho ngu i s h u m t

gi� tr l n hon. Ph n tram ta ng th�m du c g i l� ph n l i hay n�i theo ng�n ng

kinh t l� l�i su t.

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�N D NG

1. Co s ra d i c a t�n d ng

S ph�n c�ng lao d ng x� h i v� s xu t hi n s h u tu nh�n v TLSX l� co

s ra d i c a t�n d ng. X�t v m t x� h i, s xu t hi n ch d s h u v TLSX l� co

s h�nh th�nh s ph�n ho� x� h i: c a c i, ti n t c� xu hu ng t p trung v�o m t

nh�m ngu i, trong l�c d� m t nh�m ngu i kh�c c� thu nh p th p ho c thu nh p

kh�ng d�p ng d cho nhu c u t i thi u c a cu c s ng, d c bi t khi g p nh ng bi n

c r i ro b t thu ng x y ra. Trong di u ki n nhu v y d�i h i s ra d i c a t�n d ng

d gi i quy t m�u thu n n i t i c a x� h i, th c hi n vi c di u ho� nhu c u v n t m

th i c a cu c s ng.

2. Quan h t�n d ng n ng l�i

Quan h t�n d ng n ng l�i l� quan h t�n d ng ra d i d u ti�n v�o th i k c d i.

2.1 Ch th c a quan h t�n d ng n ng l�i

Ch th c a quan h t�n d ng n ng l�i bao g m: (1) Ngu i di vay: ch y u l�

n�ng d�n v� th th c�ng, ngo�i ra, ch n�, d a ch v� quan h cung c� m t ph n di

vay n ng l�i; (2) Ngu i cho vay: Nh ng ngu i kinh doanh thuo ng nghi p ti n t ,

ch n�, d a ch v� m t s quan l i.

2.2 Nguy�n nh�n xu t hi n t�n d ng n ng l�i.

Trong di u ki n s n xu t th p k�m, ph thu c nhi u v�o di u ki n t nhi�n, l i

th�m g�nh n ng suu thu v� c�c t n n x� h i kh�c, nh ng ngu i s n xu t nh khi

ph i d i ph� v i nh ng r i ro x y ra trong cu c s ng c� th d n d n ph i di vay d

gi i quy t nh ng kh� khan c p b�ch trong d i s ng, nhu mua luo ng th c, thu c

men, d�ng t�, thu & ; c�n c�c t ng l p kh�c di vay l� d gi i quy t nh ng thi u h t

t m th i v i c�c nhu c u cao.

2.3 � c di m c a t�n d ng n ng l�i

T�n d ng n ng l�i c� nh ng d c di m co b n sau:

+ L�i su t cao, do hai nguy�n nh�n: Th nh t l� c u t�n d ng l n hon cung t�n

d ng; th hai l� nhu c u di vay thu ng c p b�ch kh�ng th tr� ho�n du c.

+ M c d �ch vay l� ti�u d�ng.

� i v i n�ng d�n v� th th c�ng th� m c d�ch

s d ng v n vay l� d d�p ng nh ng nhu c u t i thi u c a cu c s ng nhu: mua

luo ng th c d an, thu c men d ch a b nh, n p t�, d�ng thu & � i v i c�c t ng l p

kh�c th� m c d �ch di vay l� d chi ti�u cho nh ng nhu c u cao c p nhu x�y d ng l�u

d�i, t ch c d h i, mua s m qu� kim&

+ H�nh th c v n d ng c a v n trong quan h t�n d ng n ng l�i bi u hi n r t da

d ng: Cho vay b ng ti n thu n b ng ti n hay thu n b ng hi n v t&

2.4 T�n d ng n ng l�i trong di u ki n ng�y nay

Trong di u ki n ng�y nay, t�n d ng n ng l�i c�n t n t i kh� ph bi n c�c

nu c dang ph�t tri n; do c�c nguy�n nh�n: (1) Do nh hu ng c a ch d phong

ki n; (2) M c d thu nh p c a ngu i lao d ng th p v� (3) H th ng t�n d ng chua

ph�t tri n.

3. S ph�t tri n c a quan h t�n d ng trong n n kinh t th tru ng

S n xu t h�ng ho� l� nguy�n nh�n ra d i c a t�n d ng. V� v y b t c x� h i

n�o c� s n xu t h�ng ho� th� t t y u c� s ho t d ng c a t�n d ng.

3.1 Nguy�n nh�n th�c d y s ph�t tri n c a t�n d ng.

Trong n n kinh t s n xu t h�ng ho�, c�c doanh nghi p mu n ti n h�nh s n

xu t kinh doanh ph i c� m t s v n nh t d nh. Do d c di m v n d ng c a v n l�

tu n ho�n theo c�ng th c T-H-T v� do t�nh ch t th i v trong ho t d ng s n xu t

kinh doanh, m� m i doanh nghi p c� l�c th� thi u v n c� l�c th� th a v n. Tuy

nhi�n, d i v i doanh nghi p c� t�nh th i v th p vi c th a thi u v n ti n t v i th i

gian ng n ho n v� qui m� nh ho n so v i x� nghi p c� t�nh th i v cao. � ng tr�n

gi�c d to�n b n n kinh t qu c d�n, th� t i m t th i di m nh t d nh s c� hi n

tu ng m t nh�m c�c x� nghi p c� v n t m th i chua s d ng trong khi m t nh�m

nh ng x� nghi p kh�c l i c� nhu c u v n c n b sung t m th i.

S di c� hi n tu ng nhu v y l� do chu k s n xu t v� t�nh ch t th i v m i

doanh nghi p, m i ng�nh kinh t kh�ng gi ng nhau. Qu� tr�nh t�i s n xu t l� m t

qu� tr�nh li�n t c tr�n co s ph�n c�ng v� h p t�c trong to�n b h th ng kinh t , v�

v y khi m� doanh nghi p n�y th a v n th� t t c c�c doanh nghi p kh�c thi u v n.

��y l� hi n tu ng kh�ch quan, d�i h i ph i c� t�n d ng l�m c u n i gi a noi th a v�

no i thi u.

Trong co ch th tru ng, t n t i v� ph�t tri n lu�n g n b� v i nhau, v� v y nhu

c u cho s n xu t kh�ng ch d duy tr� m c s n xu t nhu cu, m� c�n c� nhu c u d u

tu ph�t tri n. Nhu c u v n trong tru ng h p n�y dung d mua s m TSC�, tang d

tr v t tu h�ng ho� cho t�i s n xu t m r ng. � i v i c�c doanh nghi p, l i nhu n

t�ch lu d d u tu c� gi i h n, v� v y mu n th c hi n du c nhu c u m r ng s n

xu t c n ph i nh d n ngu n v n trong x� h i. Ngu n v n d�p ng cho nhu c u n�y

l� v n ti t ki m x� h i, bao g m v n ti t ki m c a c�c nh� kinh doanh, v n ti t

ki m c� nh�n v� ng�n s�ch Nh� nu c. M i kho n ti t ki m c� m t m c d�ch nh t

d nh: nh� kinh doanh ti t ki m d m r ng s n xu t; c� nh�n ti t ki m d x�y d ng

nh� c a, mua s m xe c & M c d�ch c a ti t ki m c� th du c th c hi n ngay ho c

ch du c th c hi n trong tuong lai. Do d� trong th i gian chua th c hi n du c m c

d�ch d� d nh, nh ng ngu i ch c a v n ti t ki m c� th cho vay du i h�nh th c tr c

ti p mua tr�i phi u hay gi�n ti p g i v�o c�c t ch c ti t ki m. Nhu v y s ph�t

tri n c a t�n d ng xu t ph�t t nhu c u ti t ki m v� nhu c u d u tu.

T�m l i:

Trong n n kinh t th tru ng, d c d i m tu n ho�n v n v� y�u c u c a

qu� tr�nh ti t ki m v� d u tu d�i h i ph i c� t�n d ng.

3.2 T�n d ng ng�y c�ng m r ng v� ph�t tri n m t c�ch da d ng.

Trong n n kinh t th tru ng t�n d ng ng�y c�ng ph�t tri n. Ch th tham gia

c�c quan h t�n d ng r t phong ph�. Quan h t�n d ng du c m r ng v d i tu ng

v� quy m�, th hi n tr�n c�c m t sau:

- C�c t ch c ng�n h�ng v� c�c t ch c t�n d ng ph�t tri n m nh v� r ng r�i

kh p noi.

- Ph n l n c�c doanh nghi p d u s d ng v n t�n d ng v i kh i lu ng ng�y

c�ng

l n.

- Thu nh p c� nh�n ng�y c�ng tang, n�n ng�y c�ng c� nhi u ngu i tham gia

v�o c�c quan h t�n d ng.

Ngo�i vi c m r ng c�c quan h t�n d ng, h�nh th c t�n d ng ng�y c�ng ph�t

tri n da d ng nhu t�n d ng thuo ng m i, t�n d ng Ng�n h�ng, t�n d ng Nh� nu c v�

c�c lo i kh�c.

II. B N CH T T�N D NG

T�n d ng t n t i trong nhi u phuong th c s n xu t kh�c nhau, nhung b t c

phuong th c n�o t�n d ng cung bi u hi n ra b�n ngo�i nhu l� s vay mu n t m th i

m t v t ho c m t s v n ti n t , nh v y m� ngu i ta c� th s d ng du c gi� tr

c a h�ng ho� ho c tr c ti p ho c gi�n ti p th�ng qua trao d i.

� v ch r� b n ch t c a t�n d ng c n thi t ph i nghi�n c u li�n h kinh t

trong qu� tr�nh ho t d ng c a t�n d ng v� m i quan h c a n� v i qu� tr�nh t�i s n

xu t.

1. S v n d ng c a t�n d ng

T�n d ng l� m t quan h kinh t gi a ngu i cho vay v� ngu i di vay, gi a h

c� m i quan h v i nhau th�ng qua v n d ng gi� tr v n t�n d ng du c bi u hi n

du i h�nh th c ti n t ho c h�ng ho�. Qu� tr�nh v n d ng d� du c th hi n qua c�c

giai d o n sau:

+ Th nh t: Ph�n ph i t�n d ng du i h�nh th c cho vay. giai do n n�y, v n

ti n t ho c gi� tr v t tu h�ng ho� du c chuy n t ngu i cho vay sang ngu i di vay.

Nhu v y khi cho vay, gi� tr v n t�n d ng du c chuy n sang ngu i di vay, d�y l�

m t d c di m co b n kh�c v i vi c mua b�n h�ng ho� th�n thu ng. M�c vi t &

Trong vi c cho vay, ch c� m t b�n nh n du c gi� tr , v� cung ch c� m t b�n

nhu ng di gi� tr m� th�i .

+ Th hai: S d ng v n t�n d ng trong qu� tr�nh t�i s n xu t. Sau khi nh n

du c gi� tr v n t�n d ng, ngu i di vay du c quy n s d ng gi� tr d� d tho m�n

m t m c d�ch nh t d nh. Tuy nhi�n ngu i di vay kh�ng c� quy n s h u v gi� tr

d�, m� ch t m th i s d ng trong m t th i gian nh t d nh.

+ Th ba: S ho�n tr c a t�n d ng. ��y l� giai do n k t th�c m t v�ng tu n

ho�n c a t�n d ng. Sau khi v n t�n d ng d� ho�n th�nh m t chu k s n xu t d tr

v h�nh th�i ti n t , th� ngu i d i vay ho�n tr l i cho ngu i cho vay. Nhu v y s

ho�n tr c a t�n d ng l� d c trung thu c v b n ch t v n d ng c a t�n d ng, l� d u

n ph�n bi t ph m tr� t�n d ng v i c�c ph m tr� kinh t kh�c.

2- Ho t d ng c a t�n d ng trong ph m vi vi m�

Sau na m 1930 l� thuy t cho vay d� du c th a nh n v� s d ng d ph�n t�ch

ho t d ng c a t�n d ng v� l�i su t trong n n kinh t th tru ng. Qu cho vay du c

h�nh th�nh v� v n d ng gi a c�c ch th tham gia qu� tr�nh t�i s n xu t, bao g m

c�c doanh nghi p trong linh v c s n xu t, luu th�ng; c�c t ch c t�i ch�nh t�n

d ng; Nh� nu c v� c�ng d�n.

2.1 Cung v� c u c a qu cho vay.

2.1.1. Cung c a qu cho vay.

Trong n n kinh t th tru ng, cung c a qui cho vay t nhi u ngu n kh�c nhau:

+ Ti t ki m c� nh�n. Thu nh p c a c� nh�n du c chia l�m hai ph n l� ti�u

d�ng v� ti t ki m. S thu v ti t ki m c� nh�n, m t ph n du c s d ng d mua nh�,

d t, ho c d u tu tr c ti p v�o c�c ch ng kho�n; m t ph n c�n l i du c d u tu gi�n

ti p v�o th tru ng v n v� ti n t th�ng qua c�c ng�n h�ng, c�ng ty t�i ch�nh, qu

ti t ki m, HTX t�n d ng&

+ Ti t ki m c a nh� doanh nghi p. T ng s ti t ki m c a nh� doanh nghi p l�

ph n l i nhu n kh�ng chia v� kh u hao; s ti n ti t ki m n�y khi nh� doanh nghi p

chua s d ng d n th� c� th tr th�nh m t b ph n c a qu cho vay th�ng qua th

tru ng v n v� ti n t .

+ M c th ng du c a ng�n s�ch nh� nu c. M c th ng du c a NSNN b ng thu

nh p tr di chi ph� v h�ng ho� v� d ch v .

+ M c tang c a kh i lu ng ti n t cung ng. Co s d t�nh m c ta ng n�y l�

kh i lu ng ti n t luu th�ng ngo�i ng�n h�ng v� ti n tr�n t�i kho n s�c.

2.1.2. C u v qu cho vay.

Trong n n kinh t h�ng ho�-ti n t , c u v qui cho vay kh� phong ph�, da

d ng:

+ Nhu c u d u d u tu c a doanh nghi p. Khu v c doanh nghi p d�ng vai tr�

quan tr ng nh t v nhu c u c a qu cho vay.

+ Nhu c u t�n d ng ti�u d�ng c� nh�n. c�c nu c ph�t tri n t�n d ng ti�u

d�ng chi m m t t tr ng d�ng k .

+ Th�m h t Ng�n s�ch c a Ch�nh ph : khi NSNN b th�m h t Nh� nu c ph i

di vay th�ng qua ph�t h�nh c�ng tr�i hay tr�i phi u kho b c d b� d p kho n b i chi

h�ng nam.

+ Ngo�i ra m c gi m kh i lu ng ti n t cung ng v� m c tang d tr ti n t

cung l� hai th�nh ph n c a s c u.

2.2 � c di m c a qu cho vay

Qu cho vay bi u hi n quan h gi a nh ng ngu i tham gia qu� tr�nh t�i s n

xu t, bao g m c�c doanh nghi p s n xu t v� luu th�ng h�ng ho� cung nhu Nh�

nu c v� d�n cu. M c d�ch s d ng qu cho vay l� nh m tho m�n nhu c u v n ti n

t t m th i cho s n xu t v� ti�u d�ng. Qui cho vay c� c�c d c di m co b n sau:

- Qu cho vay ch y u t p trung v� ph�n ph i th�ng qua c�c t ch c t�i ch�nh

t�n d ng. Trong n n s n xu t h�ng ho� hi n d i, ph�n ph i qu cho vay thu ng

du c th c hi n b ng hai c�ch: (1) Ph�n ph i tr c ti p nhu mua tr�i phi u doanh

nghi p v� (2) Qua c�c t ch c trung gian nhu ng�n h�ng, c�ng ty t�i ch�nh, qu ti t

ki m, qu b o hi m x� h i, HTX t�n d ng v� c�c t ch c t�i ch�nh kh�c. Trong d�

vi c ph�n ph i qua c�c t ch c trung gian chi m d i b ph n.

- Qu cho vay v n d ng tr�n co s ho�n tr v� c� l�i su t. S ho�n tr l� d c

trung ri�ng c a qu t�n d ng, d ng th i n� ph n �nh b n ch t v n d ng c a qu cho

vay. Tu n ho�n v� chu chuy n v n trong n n kinh t quy t d nh kh nang ho�n tr

c a t�n d ng. V h�nh th c, s ho�n tr du c th c hi n tr�n co s tho thu n b ng

h p d ng t�n d ng gi a ngu i cho vay v� ngu i di vay.

T�m l i: T�n d ng l� phuong th c huy d ng v n quan tr ng nh t c a n n kinh

t th tru ng. V� v y s d ng c� hi u qu phuong th c n�y s g�p ph n gi i quy t

nhu c u v n dang l� v n d c p thi t cho s n xu t v� d u tu ph�t tri n.

III. C�C H�NH TH C T�N D NG.

Trong n n kinh t th tru ng t�n d ng ho t d ng r t da d ng v� phong ph�.

Tu theo ti�u th c ph�n lo i m� t�n d ng du c ph�n th�nh nhi u lo i kh�c nhau.

1. Th i h n t�n d ng. Can c v�o th i h n t�n d ng, t�n d ng du c chia

ra ba lo i: t�n d ng ng n h n, t�n d ng trung h n v� t�n d ng d�i h n.

+ T�n d ng ng n h n: l� lo i t�n d ng c� th i h n du i m t nam v� thu ng

du c s d ng d cho vay b sung thi u h t t m th i v n luu d ng v� ph c v cho

nhu c u sinh ho t c a c� nh�n.

+ T�n d ng trung h n: l� t�n d ng c� th i h n t 1 5 na m, du c cung c p d

mua s m t�i s n c d nh, c i ti n v� d i m i k thu t, m r ng v� x�y d ng c�c

c�ng tr�nh nh c� th i gian thu h i v n nhanh.

+ T�n d ng d�i h n: l� lo i c� th i h n tr�n 5 nam, lo i t�n d ng n�y du c s

d ng d cung c p v n cho XDCB, c i ti n v� m r ng s n xu t c� qui m� l n.

T�n d ng trung h n v� d�i h n du c d u tu d h�nh th�nh v n c d nh v� m t

ph n t i thi u cho ho t d ng s n xu t.

2- � i tu ng t�n d ng. Ca n c v�o d i tu ng t�n d ng, t�n d ng du c

chia th�nh hai lo i: t�n d ng v n luu d ng v� t�n d ng v n c d nh.

+ T�n d ng v n luu d ng: l� lo i v n t�n d ng d c s d ng d h�nh th�nh v n

luu d ng c a c�c t ch c kinh t , nhu cho vay d d tr h�ng ho�, mua nguy�n v t

li u cho s n xu t. T�n d ng v n luu d ng thu ng du c s d ng d cho vay b� d p

m c v n luu d ng thi u h t t m th i. Lo i t�n d ng n�y thu ng du c chia ra c�c

lo i: cho vay d tr h�ng ho�; cho vay chi ph� s n xu t v� cho vay d thanh to�n c�c

kho n n du i h�nh th c chi t kh u k phi u.

+ T�n d ng v n c d nh: l� lo i t�n d ng du c s d ng d h�nh th�nh TSC�.

Lo i n�y du c d u tu d mua s m TSC�, c i ti n v� d i m i k thu t m r ng s n

xu t, x�y d ng c�c x� nghi p v� c�ng tr�nh m i. Th i h n cho vay l� trung h n v�

d�i h n.

3. M c d�ch s d ng v n. Can c v�o m c d�ch s d ng v n, t�n d ng

du c chia l�m hai lo i: t�n d ng s n xu t luu th�ng h�ng ho� v� t�n

d ng ti�u d�ng.

+ T�n d ng s n xu t v� luu th�ng h�ng ho�: l� lo i c p ph�t t�n d ng cho c�c

doanh nghi p v� c�c ch th kinh t kh�c d ti n h�nh s n xu t h�ng ho� v� luu

th�ng h�ng ho�.

+ T�n d ng ti�u d�ng: l� h�nh th c c p ph�t t�n d ng cho c� nh�n d d�p ng

nhu c u ti�u d�ng: Nhu mua s m nh� c a, xe c , c�c h�ng ho� b n ch c v� c

nh ng nhu c u h�ng ng�y. T�n d ng ti�u d�ng c� th du c c p ph�t du i h�nh th c

b ng ti n ho c du i h�nh th c b�n ch u h�ng ho�.

4. Ch th trong quan h t�n d ng. Ca n c v�o ti�u th c n�y, th� t�n

d ng du c chia th�nh c�c lo i: t�n d ng thuong m i, t�n d ng Nh�

nu c v� t�n d ng ng�n h�ng.

T�n d ng thuong m i:

L� quan h t�n d ng gi a c�c nh� doanh nghi p

du c bi u hi n du i h�nh th c mua b�n ch u h�ng ho�. Mua b�n ch u h�ng ho� l�

h�nh th c t�n d ng, v�:

Ngu i b�n chuy n giao cho ngu i mua d s d ng v n t m th i trong m t

th i gian nh t d nh.

� n th i h n du c tho thu n, ngu i mua ho�n l i v n cho ngu i b�n du i

h�nh th c ti n t v� c ph n l�i su t.

Co s ph�p l� x�c d nh quan h n n n c a t�n d ng thuong m i l� GI Y N

- m t d ng d c bi t c a kh u c d�n s x�c d nh tr�i quy n cho ngu i b�n v� nghia

v ph i thanh to�n n c a ngu i mua. GI Y N trong quan h t�n d ng thuo ng m i

du c g i l� k phi u thuo ng m i (thuong phi u), v i 2 lo i: h i phi u v� l nh phi u.

H i phi u l� m t thuong phi u do ch n l p ra d ra l nh cho ngu i thi u n

tr m t s ti n nh t d nh cho ngu i hu ng th khi m�n n d�o h n. Ngu i hu ng

th c� th l� ngu i ph�t h�nh, cung c� th l� th ba.

L nh phi u l� m t thuong phi u do ngu i thi u n l p ra d cam k t tr m t

s ti n n nh t d nh khi d n h n cho ch n .

V h�nh th c, thuong phi u du c chia ra ba lo i: (1) Thuong phi u v� danh,

kh�ng ghi t�n ngu i th hu ng; (2) Thuong phi u k� danh; c� ghi t�n ngu i th

hu ng v� (3) Thuong phi u d nh danh, c� ghi t�n nhu thuong phi u k� danh nhung

kh�ng chuy n nhu ng cho ngu i kh�c.

Vai tr� c a t�n d ng thuo ng m i trong n n kinh t th tru ng: Trong n n kinh

t th tru ng, hi n tu ng th a thi u v n c a c�c nh� doanh nghi p thu ng xuy�n

x y ra, v� v y ho t d ng c a t�n d ng thuo ng m i m t m t d�p ng nhu c u v n c a

nh ng nh� doanh nghi p t m th i thi u v n, d ng th i gi�p cho c�c doanh nghi p

ti�u th du c h�ng ho� c a m�nh. M t kh�c s t n t i c a h�nh th c t�n d ng n�y s

gi�p cho c�c nh� doanh nghi p ch d ng khai th�c du c ngu n v n nh m d�p ng

k p th i cho ho t d ng s n xu t kinh doanh.

Tuy v y t�n d ng thuong m i v n c� nh ng h n ch v qui m� t�n d ng, v

th i h n cho vay, v� v phuong hu ng (gi i h n d i v i nh ng x� nghi p c n h�ng

ho� d s d ng cho s n xu t ho c d tr ), ngo�i ra vi c cung c p t�n d ng thuo ng

m i ch du c th c hi n tr�n co s t�n nhi m l n nhau.

+ T�n d ng ng�n h�ng:

L� quan h t�n d ng gi a ng�n h�ng, c�c t ch c t�n

d ng kh�c v i c�c nh� doanh nghi p v� c� nh�n.

Trong n n kinh t ng�n h�ng d�ng vai tr� l� m t t ch c trung gian, trong

quan h t�n d ng n� v a l� ngu i cho vay d ng th i l� ngu i di vay. V i tu c�ch l�

ngu i di vay, ng�n h�ng nh n ti n g i c a c�c nh� doanh nghi p, c� nh�n ho c ph�t

h�nh ch ng ch ti n g i, tr�i phi u d huy d ng v n trong x� h i. V i tu c�ch l�

ngu i cho vay, n� cung c p t�n d ng cho c�c nh� doanh nghi p v� c� nh�n.

Kh�c v i t�n d ng thuo ng m i, du c cung c p du i h�nh th c h�ng ho�, t�n

d ng ng�n h�ng du c cung c p du i h�nh th c ti n t - bao g m ti n m t v� b�t t .

Trong n n kinh t th tru ng, d i b ph n qu cho vay t p trung qua ng�n

h�ng, n� kh�ng ch d�p ng nhu c u v n ng n h n d d tr v t tu h�ng ho�, trang

tr i c�c chi ph� s n xu t v� thanh to�n c�c kho n n , m� c�n tham gia c p v n cho

d u tu XDCB v� d�p ng m t ph n d�ng k nhu c u t�n d ng ti�u d�ng c� nh�n.

+ T�n d ng Nh� nu c:

L� quan h t�n d ng trong d� Nh� nu c l� ngu i di

vay.

Ch th trong quan h t�n d ng Nh� nu c bao g m: Ngu i di vay l� Nh� nu c

Trung uong v� Nh� nu c d a phuong, ngu i cho vay l� d�n ch�ng, c�c t ch c kinh

t , ng�n h�ng v� nu c ngo�i. M c d�ch di vay c a t�n d ng Nh� nu c l� b� d p

kho n b i chi Ng�n s�ch.

T�n d ng Nh� nu c bao g m: t�n d ng ng n h n v� t�n d ng d�i h n.

T�n d ng ng n h n: l� kho n vay ng n h n c a Kho b c Nh� nu c d b� d p

c�c kho n b i chi t m th i, th i h n du i 1 na m. T�n d ng ng n h n c a Nh� nu c

du c th c hi n b ng c�ch ph�t h�nh k phi u kho b c (c�n g i l� t�n phi u). Vi c

ph�t h�nh du c th c hi n b ng hai c�ch: (1) Ph�t h�nh d vay v n Ng�n h�ng Trung

uong v� (2) Ph�t h�nh d vay v n c� nh�n v� nh� doanhnghi p.

T�n d ng d�i h n: L� c�c kho n vay d�i h n c a kho b c Nh� nu c, thu ng

t 5 nam tr l�n. T�n d ng Nh� nu c d�i h n du c th c hi n b ng c�ch ph�t h�nh

c�ng tr�i (tr�i phi u). Theo th i gian c�ng tr�i chia ra hai lo i: Tr�i phi u th i h n 5

na m ho c 10 na m v� tr�i phi u vinh vi n. Theo ph m vi ph�t h�nh, c�ng tr�i cung

chia ra hai lo i: Tr�i phi u qu c n i v� tr�i phi u qu c t . L�i su t c�ng tr�i du c

Nh� nu c qui d nh l�c ph�t h�nh v� chi tr h�ng na m.

IV. C�C CH C NANG C A T�N D NG

1. Ch c nang c a t�n d ng

1.1. Ch c nang ph�n ph i l i t�i nguy�n.

T�n d ng l� s v n d ng c a v n t ch th n�y sang ch th kh�c. Ch�nh nh

s v n d ng c a t�n d ng m� c�c ch th vay v n nh n du c m t ph n t�i nguy�n

c a x� h i ph c v cho s n xu t ho c ti�u d�ng.

Ph�n ph i t�n d ng du c th c hi n b ng hai c�ch:

+ Ph�n ph i tr c ti p: l� vi c ph�n ph i v n t ch th c� v n t m th i chua

s d ng sang ch th tr c ti p s d ng v n d� l� kinh doanh v� ti�u d�ng. Phuo ng

ph�p ph�n ph i n�y du c th c hi n trong quan h t�n d ng thuong m i v� vi c ph�t

h�nh tr�i phi u c a Nh� nu c v� c�c c�ng ty.

+ Ph�n ph i gi�n ti p: L� vi c ph�n ph i du c th c hi n th�ng qua c�c t ch c

trung gian, nhu ng�n h�ng, HTX t�n d ng, C�ng ty T�i ch�nh...

Trong n n kinh t hi n d i, ph�n ph i v n t�n d ng qua c�c t ch c trung gian

chi m v tr� quan tr ng nh t. M t m t c�c t ch c trung gian t p trung v n ti n t

c a c�c doanh nghi p v� c� nh�n d l�m ngu n v n cho vay, m t kh�c ch�ng ph�n

ph i ngu n v n d� du i h�nh th c c p t�n d ng cho c�c doanh nghi p, c� nh�n v�

m t ph n cho kho b c Nh� nu c.

Gi a ph�n ph i qua t�n d ng v� ph�n ph i qua Ng�n s�ch c� nh ng di m kh�c

nhau: � i v i t�n d ng ph�n ph i tr�n co s ho�n tr , ph�n ph i v n li�n quan d n

thu nh p qu c d�n, v� t ng s n ph m x� h i, ph�n ph i ch y u cho linh v c s n

xu t kinh doanh. Trong khi ng�n s�ch ph�n ph i v n mang t�nh ch t c p ph�t, ph�n

ph i ch y u li�n quan d n thu nh p qu c d�n v� ph�n ph i ch y u cho linh v c

phi s n xu t.

1.2 T o co s d luu th�ng d u hi u tr gi� (ti n kh�ng d gi�).

Trong th i k d u luu th�ng l� ho� t , nhung khi c�c quan h t�n d ng ph�t

tri n, c�c gi y n d� thay th cho m t b ph n ti n trong luu th�ng. L i d ng d c

di m n�y, c�c ng�n h�ng d� b t d u ph�t h�nh ti n gi y v�o luu th�ng. L�c d u ti n

gi y ph�t h�nh tr�n co s c� d tr qu� kim (v�ng), nhung d n d n ti n gi y ph�t

h�nh v�o luu th�ng t�ch r i v i d tr v�ng c a ng�n h�ng.

Ng�y nay ng�n h�ng cung c p ti n cho luu th�ng ch y u du c th c hi n

th�ng qua con du ng t�n d ng. ��y l� co s d m b o cho luu th�ng ti n t n d nh,

d ng th i d m b o d phuong ti n ph c v cho luu th�ng.

Nhu v y, nh ho t d ng c a t�n d ng m� ng�n h�ng t o ra ti n ph c v cho

s n xu t v� luu th�ng h�ng ho�. Ti n t do ng�n h�ng t o ra g m:

+ Ti n t : Ti n gi y v� ti n kim lo i kh�ng d gi� tr .

+ B�t t (ch�ng ta s d c p ph n sau).

Nh v�o c�ng c n�i tr�n m� t c d luu th�ng h�ng ho� nhanh hon v� do v y,

h�ng ho� di t h�nh th�i ti n t v�o s n xu t v� ngu c l i du c th�c d y m nh m

ho n. N�i c�ch kh�c, t�n d ng th�c d y luu th�ng h�ng ho� v� ph�t tri n kinh t .

2- Vai tr� c a t�n d ng

Trong di u ki n n n kinh t nu c ta hi n nay, t�n d ng c� c�c vai tr� sau:

+ Th nh t:

��p ng nhu c u v n d duy tr� qu� tr�nh s n xu t du c li�n t c

d ng th i g�p ph n d u tu ph�t tri n kinh t .

Vi c ph�n ph i v n t�n d ng d � g�p ph n di u ho� v n trong to�n b n n kinh

t , t o di u ki n cho qu� tr�nh s n xu t du c li�n t c. T�n d ng c�n l� c u n i gi a

ti t ki m v� d u tu. N� l� d ng l c k�ch th�ch ti t ki m d ng th i l� phuo ng ti n d�p

ng nhu c u v v n cho d u tu ph�t tri n.

Trong n n kinh t s n xu t h�ng ho�, t�n d ng l� m t trong nh ng ngu n v n

h�nh th�nh v n luu d ng v� v n c d nh c a doanh nghi p, v� v y t�n d ng d� g�p

ph n d ng vi�n v t tu h�ng ho� di v�o s n xu t, th�c d y ti n b khoa h c k thu t

d y nhanh qu� tr�nh t�i s n xu t x� h i.

+ Th hai:

Th�c d y qu� tr�nh t p trung v n v� t p trung s n xu t.

Ho t d ng c a ng�n h�ng l� t p trung v n ti n t t m th i chua s d ng, tr�n

co s d� cho vay c�c don v kinh t . M t kh�c qu� tr�nh d u tu t�n d ng du c th c

hi n m t c�ch t p trung, ch y u l� cho c�c x� nghi p l n, nh ng x� nghi p kinh

doanh hi u qu .

+ Th ba:

T�n d ng l� c�ng c t�i tr cho c�c ng�nh kinh t k�m ph�t tri n v�

ng�nh kinh t mui nh n.

Trong th i gian t p trung ph�t tri n n�ng nghi p v� uu ti�n cho xu t kh u &

Nh� nu c d� t p trung t�n d ng d t�i tr ph�t tri n c�c ng�nh d�, t d� t o di u

ki n ph�t tri n c�c ng�nh kh�c.

+ Th tu:

G�p ph n t�c d ng d n vi c tang cu ng ch d h ch to�n kinh t

c a c�c doanh nghi p.

� c trung co b n c a v n t�n d ng l� s v n d ng tr�n co s ho�n tr v� c� l i

t c, nh v y m� ho t d ng c a t�n d ng d� k�ch th�ch s d ng v n c� hi u qu .

B ng c�ch t�c d ng nhu v y, d�i h i c�c doanh nghi p khi s d ng v n t�n d ng

ph i quan t�m d n vi c n�ng cao hi u qu s d ng v n, gi m chi ph� s n xu t, tang

v�ng quay c a v n, t o di u ki n n�ng cao doanh l i c a doanh nghi p.

Th nam:

T o di u ki n d ph�t tri n c�c quan h kinh t v i nu c ngo�i.

Trong di u ki n kinh t m , t�n d ng d � tr th�nh m t trong nh ng phuo ng

ti n n i li n c�c n n kinh t c�c nu c v i nhau.

V. L�I SU T T�N D NG

L�i su t l� m t ph m tr� kinh t t ng h p, c� li�n quan ch t ch d n m t s

ph m tr� kinh t kh�c v� d�ng vai tr� nhu l� m t d�n b y kinh t c c k nh y b�n

c� nh hu ng tr c ti p d n c�c ho t d ng c a doanh nghi p v� d�n cu. Quan tr ng

ho n, n� du c Nh� nu c s d ng nhu m t c�ng c qu n l� vi m� trong n n kinh t

th tru ng. M t nh� kinh t h c n i ti ng c a Ph�p A.POIAL d� kh ng d nh: l�i su t

l� m t c�ng c t�ch c c trong ph�t tri n kinh t v� d ng th i l i l� m t c�ng c k�m

h�m c a ch�nh s ph�t tri n y, tu thu c v�o s kh�n ngoan hay kh d i trong vi c

s d ng ch�ng.

Trong n n kinh t k ho ch ho�, vai tr� c a l�i su t du c nh�n nh n m t c�ch

h t s c m nh t v� l thu c, nhi u khi du c hi u nhu s ph�n chia cu i c�ng c a

s n xu t gi a gi a nh ng ngu i s n xu t, ngu i d u tu v n v� ngu i cho vay.

Trong n n kinh t th tru ng, l�i su t du c c�c nh� kinh t h c d nh nghia l�

c�i gi� d vay mu n ho c thu� nh ng d ch v ti n. V� vi c vay mu n ho c thu�

nh ng d ch v ti n li�n quan d n vi c t o ra t�n d ng, do v y, ngu i ta c� th coi l�i

su t nhu l� gi� c c a t�n d ng.

Trong n n kinh t th tru ng, c� nhi u lo i l�i su t kh�c nhau: l�i su t c m c

th ch p, l�i su t v nh ng tr�i kho�n c�ng ty, l�i su t v tr�i phi u kho b c, k

phi u thuong m i v� nhi u c�ng c t�n d ng kh�c. V� s nh ng l i t c kh�c nhau

c�ng t n t i v�o m t th i di m; do v y, l�i su t du c xem x�t tr�n co s s kh�c

nhau v kh nang chuy n d i tr�n th tru ng v n, r i ro sai h n ho c kh�ng tr du c

n , d d�i k h n ho�n tr v� nh ng l� do v thu .

� ti n cho vi c nghi�n c u, ch�ng ta d c p d n l�i su t theo kh�i ni m n�y,

nhung d don gi n ho�, ch�ng ta lo i tr kh nang chuy n d i v� kh nang sai h n.

1. Kh�i ni m v th i gi�

M t c�ng c t�n d ng nhu t�n phi u, tr�i phi u kho b c, gi y nh n thanh to�n

n c a ch ng�n h�ng& bao gi cung bao h�m m t s tho thu n gi a ngu i mua

(ngu i cho vay) tr s ti n n�o d� d d i l y quy n nh n nh ng kho n ti n trong

tuo ng lai . V� c�ng c t�n d ng li�n quan d n nh ng kho n ti n ph i tr , du c th c

hi n trong tuong lai, do v y t ng s ti n ghi tr�n gi y v nh ng kho n ph i tr n�y

c n thi t ph i du c chi t kh u d x�c d nh th i gi� ( gi� b�n h�m nay). V� d m t

c�ng c h a b o d m tr ti n m t l� 1000 d�la trong th i h n m t nam, th� bao gi

gi� b�n cung nh ho n 1000 d�la, v� m t c� nh�n c� 1000 d�la ng�y h�m nay c� th

d t s v n d� v�o t�i kho n ti t ki m ho c m t t�ch s n sinh l i kh�c v� sau m t

na m c� th ki m du c ho n 1000 d�la.

2. M i quan h gi a th i gi� v� l�i su t c a c�ng c t�n d ng

Ta h�y xem x�t c�ng th c sau d�y d d�nh gi� gi� tr c a m t c�ng c t�n

d ng.

Trong d� PV bi u hi n th i gi� c a quy n y�u s�ch.

, C

,& C

: bi u hi n nh ng kho n ho�n l i v�o cu i nam th 1, 2,& ,n.

Trong tru ng h p c a m t tr�i phi u, C d i di n kho n ti n tr theo phi u h�ng

na m.

F : bi u hi n gi� tr ghi tr�n m t c�ng c , ph i du c ho�n tr nam d�o h n.

i : bi u hi n l�i su t th tru ng c a nh ng c�ng c c� th so s�nh du c.

V� l�i su t th tru ng du c d�ng d chi t kh u d�ng c�c kho n ho�n tr t m t

c�ng c n d x�c d nh th i gi� c a c�ng c d�, n�n r� r�ng th i gi� v� l�i su t th

tru ng c� m i quan h ngh ch chi u: l�i su t th tru ng tang l�n th� th i gi� c a

c�ng c n gi m xu ng v� ngu c l i. C�ng th c tr�n c� th du c s d ng d u c

t�nh th i gi� c a nh ng lo i c�ng c t�n d ng kh�c nhau.

V� d : M t tr�i phi u c� m nh gi� l� 1.000 USD, th i gian thanh to�n 4 nam.

S ti n m t tr h�ng na m cho ngu i gi tr�i phi u 50 USD. L�i su t c a nh ng c�ng

c so s�nh du c l� 5%.

Th i gi� c a tr�i phi u s l�:

000

(USD)

000

N u c�ng c n�y du c b�n v i gi� th p hon 1.000 USD th� ngu i ta s b�n

nh ng ch ng kho�n kh�c di d mua n� v� ngu c l i.

N u nh ng l�i su t c a nh ng ch ng kho�n so s�nh du c l� 6%, th� khi d�

th i gi� c a tr�i phi u l�:

000

(USD)

965

Nhu v y n u c�ng c n�y du c mua v i gi� cao hon 965,34 USD th� ngu i ta

s b�n n� d mua c�c ch ng kho�n kh�c. V� d tr�n minh h a m i li�n h ngh ch

gi a th i gi� v� l�i su t c a m t c�ng c t�n d ng.

3- L�i su t th c v� l�i su t danh nghi a

V l� thuy t, hi n dang t n t i hai quan di m v l�i su t th c v� l�i su t danh

nghia.

3.1. Quan di m th nh t.

L�i su t th c thu ng du c hi u l� l�i su t du c v n h�nh trong m t kh�ng

gian v� th i gian, trong d� gi d nh l m ph�t lu�n lu�n b ng kh�ng. Trong di u ki n

kh�ng c� l m ph�t, l�i su t th c l� ti�u chu n d xem x�t hi u qu c a vi c s d ng

v n. L�i su t th c d�ng vai tr� quan tr ng trong vi c k�ch th�ch ti t ki m hay d u

tu, v i � nghia, ki m ch � mu n ti�u d�ng hi n t i d c� du c m t m c ti�u d�ng

l n hon trong tuo ng lai.

Th c t , kh�ng th l�c n�o cung t n t i m t th gi i m� l m ph�t b ng kh�ng,

do d� d�i h i ph i ti n h�nh nghi�n c u, t�nh to�n d c� du c m t l�i su t th c, t c

l� ph i t�m ra m t s do n�o d� v l m ph�t tr�n co s d� tr ra kh i l�i su t danh

nghia d c� du c l�i su t th c. Phuong ph�p n�y xu t ph�t t c�ch t�nh t l l m

ph�t trung b�nh du c d do�n, tr�n co s d d�i c a h p d ng t�n d ng ho c c�c

c�ng c t�n d ng kh�c nhau.

V� d , d t�nh l�i su t th c c a tr�i phi u kho b c c� th i h n 90 ng�y, ta c�

th l y l�i su t danh nghi a tr di t l l m ph�t h�ng nam du c d do�n trong 90

ng�y.

Vi c d do�n t l l m ph�t d�i h i ph i ti n h�nh trong m t th i gian d�i, tr�n

co s ph�n t�ch c�c d ki n c a t�nh h�nh kinh t trong nu c v� c�c nu c kh�c. � n

nay, c�ng vi c n�y c�n r t ph c t p, d tin c y chua cao.

Ph i kh ng d nh r ng, trong di u ki n c� l m ph�t, ch�nh l�i su t th c ch

kh�ng ph i l�i su t danh nghia nh hu ng d n d u tu, d n c�ng vi c ph�n ph i thu

nh p gi a nh ng con n v� ch n v� c�c d�ng ch y v v n.

+ Phuo ng ph�p t�nh l�i su t th c:

Hi n nay t n t i hai phuong ph�p t�nh l�i su t th c. M t phuong ph�p l p theo

c�ng th c kh�ng ch� � d n nh ng l� do v thu thu nh p v� m t phuo ng ph�p c�

t�nh thu thu nh p.

Phuo ng ph�p du c s d ng ph bi n hi n nay l� t�nh to�n theo c�ng th c:

r = i Pe

C�ng th c n�y x�c d nh l�i su t th c (r) ch�nh l� hi u s gi a l�i su t danh

nghia (i) v� t l l m ph�t du c d do�n h�nh th�nh trong su t d d�i c a ch ng

kho�n ho c c�c c�ng c t�n d ng kh�c nhau (Pe). V� d , n u l�i su t c a m t tr�i

phi u kho b c l� 14%/nam, v� t l l m ph�t d do�n c nam l� 7%, th� l�i su t

th c c a tr�i phi u kho b c du c ghi nh n l� 7%.

N u t�nh d n y u t thu ph i n p ta c� c�ng th c bi u bi n l�i su t th c sau

khi d�ng thu nhu sau:

Rat = i(1-t)- Pe

L�i su t th c sau thu (Rat), b ng l�i su t danh nghia tr di thu thu nh p bi�n

t (t) v� tr di t l l m ph�t du c d do�n.

V� d : M t ch s h u m t tr�i phi u kho b c c� l�i su t 14% na m, th� theo

qui d nh thu thu nh p bi�n t l� 30%, v� n u t l l m ph�t du c d do�n cho na m

sau d� l� 8% th� l�i su t th c sau khi tr thu thu nh p l� 1,8%/nam.

L�i su t sau khi tr thu thu nh p lu�n lu�n nh hon l�i su t th c chua tr

thu . V� thu thu nh p bi n t lu�n l n hon kh�ng, do d� tho m�n bi u th c tr�n.

�i u c n luu � l�, nhu d� du c d c p, l�i su t danh nghia v� c l�i su t th c d u

bi n d ng theo chu k , ch�ng l�n cao khi n n kinh t hung th nh v� gi m xu ng khi

n n kinh t suy tho�i.

3.2. Quan di m th hai

Quan di m th hai cho r ng, l�i su t th c v� l�i su t danh nghia c� m i li�n h

v i nhau qua bi u th c sau:

r = i + Pe + Lq + Df + Mt

Trong d�:

- r: L�i su t danh nghi a. L�i su t n�y c�n g i l� l�i su t b ngo�i hay l�i su t

danh d nh, l� l�i su t tho thu n trong h p d ng t�n d ng gi a ngu i di vay

v� ngu i cho vay v m t s v n n�o d�.

- i : L�i su t th c. L�i su t th c thu ng du c hi u l� l�i su t trong di u ki n

kh�ng c� b t c lo i r i ro n�o (r i ro l m ph�t, r i ro sai h n...). Hai y u t quy t

d nh l�i su t th c: (1) Co h i kinh doanh du c th hi n b ng t su t l i nhu n tr�n

v n d u tu k v ng b�nh qu�n. N u t su t l i nhu n tr�n v n d u tu b�nh qu�n c�ng

cao th� l�i su t th c c�ng cao v� ngu c l i. T su t l i nhu n tr�n v n d u tu k

v ng b�nh qu�n quy t d nh gi i h n tr�n c a l�i su t. (2) Th i gian uu ti�n cho ti�u

d�ng hay s c p b�ch ti�u d�ng. N u s c p b�ch ti�u d�ng c�ng cao, th� ti t ki m

v� do d� cung t�n d ng c�ng th p n�n l�i su t th c c�ng cao v� ngu c l i. Th i gian

uu ti�n cho ti�u d�ng quy t d nh m c ti�u d�ng m� ngu i ti�u d�ng vui l�ng ho�n

la v� do d� quy t d nh cung t�n d ng.

- Pe: Ph� b� d p r i ro l m ph�t, du c t�nh b ng t l l m ph�t d b�o trung

b�nh.

- Lq: Ph� b� d p r i ro thanh kho n. T�nh thanh kho n c a m t ch ng kho�n

n l� kh nang chuy n d i sang ti n m t nhanh ch�ng v� m c gi� h p l�. M t

c�ng c n c� t�nh thanh kho n c�ng th p th� ch u m c ph� b� d p r i ro c�ng cao.

- Df: Ph� b� d p r i ro sai h n. R i ro sai h n l� r i ro x y ra do ngu i di

vay kh�ng ho�n tr du c ti n vay nhu d� giao h n. C� nhi u y u t chi ph i r i ro

sai h n, bao g m r i ro d o d c v� r i ro d i ngh ch cung nhu uy t�n c a ngu i vay.

R i ro sai h n c�ng cao th� ph� b� d p r i ro sai h n c�ng cao.

- Mt: Ph� b� d p r i ro k h n. Do m i tuong quan ngh ch gi a th i gi� v� l�i

su t, n�n m t c�ng c n c� k h n c�ng d�i th� s bi n d ng gi� c c�ng l n v� r i

ro c�ng cao. V� v y, l�i su t d�i h n thu ng ph i cao hon l�i su t ng n h n.

Theo L� thuy t k v ng v l m ph�t, t�n phi u kho b c ch ch u r i ro l m

ph�t, n�n l�i su t c a n� ch bao g m l�i su t th c v� ph� b� d p r i ro l m ph�t. Do

d�, i = r + Pe.

4- C�c lo i l�i su t th�ng d ng

Tr�n co s nghi�n c u vi c h�nh th�nh l�i su t, trong th c t ngu i ta d � dua

v�o ng d ng nh ng l�i su t mang t�nh th�ng d ng v� du c ph bi n r ng r�i trong

ho t d ng t�n d ng, t c l� trong vi c b�n v� mua quy n s d ng v n.

4.1 L�i su t co b n c a ng�n h�ng

�� l� l�i su t h�ng nam do ng�n h�ng quy d nh, d tr�n co s d� t�nh l�i su t

cho c�c kho n cho vay kh�c nhau. Nh ng kho n t�n d ng kh�ng c� b o l�nh, du c

t�nh tr�n co s l�i su t co b n c ng th�m m t t l , v� d Ph�p l� 1,55%; n u l�i

su t co b n l� 12,25% m t na m (nam hi n h�nh), th� l�i su t ng v i c�c kho n t�n

d ng kh�ng c� b o l�nh l� 13,80%.

4.2 L�i su t t�i chi t kh u

L�i su t t�i chi t kh u l� l�i su t du c Ng�n h�ng Trung uong �p d ng d t�i

chi t kh u d i v i c�c ng�n h�ng thuong m i v thuo ng phi u ho c nh ng gi y t

c� gi� kh�c. Vi c d nh ra l�i su t t�i chi t kh u du c coi l� m t c�ng c quan tr ng

c a Ng�n h�ng trung uong trong vi c th c hi n ch�nh s�ch ti n t v� ch�nh s�ch t�i

ch�nh. Th�ng thu ng m i khi l�i su t t�i chi t kh u tang l�n hay gi m xu ng, k�o

theo n�ng ho c gi m l�i su t co b n.

4.3 L�i su t th tru ng ti n t

��y l� l�i su t du c th c hi n gi a c�c ng�n h�ng tr�n th tru ng ti n t , th�ng

thu ng du c n d nh h�ng ng�y. Trong ho t d ng di vay v� cho vay c� th i h n,

m c l�i su t n�y du c n d nh theo quy lu t cung c u theo c�c k ho�n tr kh�c

nhau v� theo d do�n ta ng gi m l�i su t tr�n th tru ng.

4.4 L�i su t trung b�nh th�ng c a th tru ng ti n t

L� l�i su t cu i c�ng c a th�ng du c t�nh tr�n co s trung b�nh l�i su t h�ng

ng�y c a th tru ng ti n t trong th�ng d�. L�i su t n�y du c s d ng nhu l�i su t

hu ng d n cho vi c mua b�n c phi u ho c cho c�c h p d ng t�n d ng t i ng�n

h�ng, hay x�c l p l�i su t ti n g i c a ng�n h�ng.

4.5 L�i su t trung b�nh c a tr�i phi u

L�i su t n�y c� th s d ng nhu l�i su t hu ng d n cho c�c tr�i phi u v� d ng

th i l� l�i su t hu ng d n cho c�c h p d ng t�n d ng t i ng�n h�ng. L�i su t n�y

du c t�nh m i th�ng t l�i su t hi n h�nh tr�n c�c d t ph�t h�nh tr�i phi u v i l�i

su t c d nh gia quy n, can c v�o s ti n c a m i d t ph�t h�nh trong th�ng d�.

Trong n n kinh t th tru ng, ngu i ti�u d�ng v� c�c doanh nghi p c� th ti n

h�nh b t c vi c g� n u h mu n, trong khu�n kh c a ph�p lu t, mi n l� h c� ti n

d thanh to�n. V� v y, b ng c�ch ki m so�t gi� b�n v� mua quy n s d ng ti n t

t c l�i su t, Ng�n h�ng Trung uo ng b t k qu c gia n�o cung c� th chi ph i du c

s tang tru ng kinh t .

CHUONG IV

NG�N S�CH NH� NU C

I. B N CH T V� VAI TR� C A NG�N S�CH NH�

NU C

1. B n ch t c a Ng�n s�ch Nh� nu c

Ng�n s�ch Nh� nu c ra d i c�ng v i s xu t hi n c a Nh� nu c. Nh� nu c

b ng quy n l c ch�nh tr v� xu t ph�t t nhu c u v t�i ch�nh d d m b o th c hi n

ch c nang, nhi m v c a m�nh d� d t ra nh ng kho n thu, chi c a Ng�n s�ch Nh�

nu c. �i u n�y cho th y ch�nh s t n t i c a Nh� nu c, vai tr� c a Nh� nu c d i

v i d i s ng kinh t x� h i l� nh ng y u t co b n quy t d nh s t n t i v� t�nh ch t

ho t d ng c a Ng�n s�ch Nh� nu c.

Trong th c t nh�n b ngo�i ho t d ng c a Ng�n s�ch Nh� nu c bi u hi n da

d ng du i h�nh th c c�c kho n thu v� c�c kho n chi t�i ch�nh c a Nh� nu c c�c

linh v c ho t d ng kinh t x� h i. C�c kho n thu chi n�y du c t ng h p trong m t

b ng d to�n thu chi t�i ch�nh du c th c hi n trong m t kho ng th i gian nh t d nh.

C�c kho n thu mang t�nh ch t b t bu c c a Ng�n s�ch Nh� nu c l� m t b ph n c�c

ngu n t�i ch�nh ch y u du c t o ra th�ng qua vi c ph�n ph i thu nh p qu c d�n

du c s�ng t o ra trong khu v c s n xu t kinh doanh v� c�c kho n chi ch y u c a

Ng�n s�ch mang t�nh ch t c p ph�t ph c v cho d u tu ph�t tri n v� ti�u d�ng c a

x� h i .Nhu v y, v h�nh th c c� th hi u: Ng�n s�ch Nh� nu c l� to�n b c�c

kho n thu chi c a nh� nu c c� trong d to�n, d� du c co quan nh� nu c c� th m

quy n ph� duy t v� du c th c hi n trong m t na m d d m b o vi c th c hi n ch c

na ng,nhi m v c a nh� nu c.

Tuy nhi�n, ho t d ng c a Ng�n s�ch Nh� nu c (NSNN) l� ho t d ng ph�n

ph i c�c ngu n t�i ch�nh c a x� h i g n li n v i vi c h�nh th�nh v� s d ng qu ti n

t t p trung l� Ng�n s�ch nh� nu c. Trong qu� tr�nh ph�n ph i d� d� l�m n y sinh

c�c quan h t�i ch�nh gi a m t b�n l� nh� nu c v� m t b�n l� c�c ch th trong x�

h i. Nh ng quan h t�i ch�nh n�y bao g m:

*Quan h kinh t gi a NSNN v i c�c doanh nghi p: C�c quan h kinh t n�y

ph�t sinh trong qu� tr�nh h�nh th�nh ngu n thu c a Ng�n s�ch du i h�nh th c c�c

lo i thu m� doanh nghi p ph i n p. � ng th i, Ng�n s�ch chi h tr cho s ph�t

tri n c a doanh nghi p du i h�nh th c x�y d ng co s h t ng, h tr v n&

*Quan h kinh t gi a NSNN v� c�c do n v h�nh ch�nh s nghi p: Quan h

n�y ph�t sinh trong q�a tr�nh ph�n ph i l i c�c kho n thu nh p b ng vi c Ng�n s�ch

nh� nu c c p kinh ph� cho c�c do n v qu n l� nh� nu c. � ng th i, trong co ch

kinh t th tru ng c�c do n v c� ho t d ng s nghi p c� c�c kho n thu ph� v� l ph�,

ngu n thu n�y m t ph n c�c don v l�m nghia v t�i ch�nh d i v i ng�n s�ch, m t

ph n trang tr i c�c kho n chi ti�u c a m�nh d gi m b t g�nh n ng cho ng�n s�ch.

*Quan h kinh t gi a NSNN v i c�c t ng l p d�n cu: Quan h n�y du c th

hi n qua vi c m t b ph n d�n cu th c hi n nghia v t�i ch�nh d i v i nh� nu c

b ng vi c n p c�c kho n thu , ph�, l ph�. M t b ph n d�n cu kh�c nh n t ng�n

s�ch nh� nu c c�c kho n tr c p theo ch�nh s�ch qui d nh.

*Quan h kinh t gi a NSNN v i th tru ng t�i ch�nh: Quan h n�y ph�t sinh

khi nh� nu c tham gia tr�n th tru ng t�i ch�nh b ng vi c ph�t h�nh c�c lo i ch ng

kho�n c a kho b c nh� nu c nh m huy d ng v n c a c�c ch th trong x� h i d

d�p ng y�u c u c�n d i v n c a ng�n s�ch nh� nu c.

Nhu v y, d ng sau h�nh th c bi u hi n b�n ngo�i c a Ng�n s�ch nh� nu c l�

m t qu ti n t v i c�c kho n thu v� c�c kho n chi c a n� th� Ng�n s�ch nh� nu c

l i ph n nh c�c quan h kinh t trong qu� tr�nh ph�n ph i. T s ph�n t�ch tr�n cho

th y: Ng�n s�ch nh� nu c l� h th ng c�c quan h kinh t ph�t sinh trong qu� tr�nh

ph�n ph i c�c ngu n t�i ch�nh c a x� h i d t o l p v� s d ng qu ti n t t p trung

c a nh� nu c nh m th c hi n ch c na ng, nhi m v c a nh� nu c .

2. Vai tr� c a Ng�n s�ch nh� nu c

Trong n n kinh t th tru ng vai tr� c a Ng�n s�ch nh� nu c du c thay d i

v� tr n�n h t s c quan tr ng .Trong qu n l� vi m� n n kinh t qu c gia Ng�n s�ch

nh� nu c c� c�c vai tr� nhu sau :

2.1 Vai tr� huy d ng c�c ngu n T�i ch�nh d d m b o nhu c u chi ti�u

c a Nh� nu c

Vai tr� n�y xu t ph�t t b n ch t kinh t c a Ng�n s�ch nh� nu c, d d m

b o cho ho t d ng c a nh� nu c trong c�c linh v c ch�nh tr , kinh t , x� h i d�i h i

ph i c� nh ng ngu n t�i ch�nh nh t d nh. Nh ng ngu n t�i ch�nh n�y du c h�nh

th�nh t c�c kho n thu thu v� c�c kho n thu ngo�i thu . ��y l� vai tr� l ch s c a

Ng�n s�ch nh� nu c m� trong b t k ch d x� h i n�o, co ch kinh t n�o ng�n

s�ch nh� nu c d u ph i th c hi n.

2.2 Ng�n s�ch Nh� nu c l� c�ng c di u ti t th tru ng, b�nh n gi� c v�

ch ng l m ph�t

� c di m n i b t c a n n kinh t th tru ng l� s c nh tranh gi a c�c nh�

doanh nghi p nh m d t du c l i nhu n t i da, c�c y u t co b n c a th tru ng l�

cung c u v� gi� c thu ng xuy�n t�c d ng l n nhau v� chi ph i ho t d ng c a th

tru ng. S m t c�n d i gi a cung v� c u s l�m cho gi� c tang l�n ho c gi m d t

bi n v� g�y ra bi n d ng tr�n th tru ng, d n d n s d ch chuy n v n c a c�c doanh

nghi p t ng�nh n�y sang ng�nh kh�c, t d a phuo ng n�y sang d a phuong kh�c.

Vi c d ch chuy n v n h�ng lo t s t�c d ng ti�u c c d n co c u kinh t , n n kinh t

ph�t tri n kh�ng c�n d i. Do d�, d d m b o l i �ch cho nh� s n xu t cung nhu

ngu i ti�u d�ng nh� nu c ph i s d ng ng�n s�ch d can thi p v�o th tru ng nh m

b�nh n gi� c th�ng qua c�ng c thu v� c�c kho n chi t ng�n s�ch nh� nu c du i

c�c h�nh th c t�i tr v n, tr gi� v� s d ng c�c qu d tr h�ng ho� v� d tr t�i

ch�nh. � ng th i , trong qu� tr�nh di u ti t th tru ng ng�n s�ch nh� nu c c�n t�c

d ng d n th tru ng ti n t v� th tru ng v n th�ng qua vi c s d ng c�c c�ng c t�i

ch�nh nhu: ph�t h�nh tr�i phi u ch�nh ph , thu h�t vi n tr nu c ngo�i, tham gia

mua b�n ch ng kho�n tr�n th tru ng v n& qua d� g�p ph n ki m so�t l m ph�t.

2.3 Ng�n s�ch Nh� nu c l� c�ng c d nh hu ng ph�t tri n s n xu t

� d nh hu ng v� th�c d y tang tru ng kinh t nh� nu c s d ng c�ng c

thu v� chi ng�n s�ch. B ng c�ng c thu m t m t t o ngu n thu cho ng�n s�ch, m t

kh�c nh� nu c s d ng thu v i c�c lo i thu , c�c m c thu su t kh�c nhau s g�p

ph n k�ch th�ch s n xu t ph�t tri n v� hu ng d n c�c nh� d u tu b v n d u tu v�o

nh ng v�ng nh ng linh v c c n thi t d h�nh th�nh co c u kinh t theo hu ng d�

d nh. � ng th i, v i c�c kho n chi ph�t tri n kinh t , d u tu v�o co s h t ng, v�o

c�c ng�nh kinh t mui nh n& nh� nu c c� th t o di u ki n v� hu ng d n c�c

ngu n v n d u tu c a x� h i v�o nh ng v�ng, li nh v c c n thi t d h�nh th�nh co

c u kinh t h p l�.

2.4 Ng�n s�ch Nh� nu c l� c�ng c di u ch nh thu nh p gi a c�c t ng l p

d�n cu

N n kinh t th tru ng v i nh ng khuy t t t c a n� s d n d n s ph�n ho�

gi�u ngh�o gi a c�c t ng l p d�n cu, nh� nu c ph i c� m t ch�nh s�ch ph�n ph i l i

thu nh p h p l� nh m gi m b t kho ng c�ch ch�nh l ch v thu nh p trong d�n cu.

Ng�n s�ch nh� nu c l� c�ng c t�i ch�nh h u hi u du c nh� nu c s d ng d di u

ti t thu nh p, v i c�c s c thu nhu thu thu nh p lu ti n, thu ti�u th d c bi t &

m t m t t o ngu n thu cho ng�n s�ch m t kh�c l i di u ti t m t ph n thu nh p c a

t ng l p d�n cu c� thu nh p cao. B�n c nh c�ng c thu , v i c�c kho n chi c a ng�n

s�ch nh� nu c nhu chi tr c p, chi ph�c l i cho c�c chuong tr�nh ph�t tri n x� h i:

ph�ng ch ng d ch b nh, ph c p gi�o d c ti u h c, d�n s v� k ho ch ho� gia

d�nh& l� ngu n b sung thu nh p cho t ng l p d�n cu c� thu nh p th p .

C�c vai tr� tr�n c a Ng�n s�ch nh� nu c cho th y t�nh ch t quan tr ng c a

Ng�n s�ch nh� nu c, v i c�c c�ng c c a n� c� th qu n l� to�n di n v� c� hi u qu

d i v i to�n b n n kinh t .

II. THU NG�N S�CH NH� NU C

Thu Ng�n s�ch nh� nu c ph n nh c�c quan h kinh t ph�t sinh trong qu�

tr�nh nh� nu c s d ng quy n l c ch�nh tr d ph�n ph i c�c ngu n t�i ch�nh c a x�

h i du i h�nh th c gi� tr nh m h�nh th�nh qu ti n t t p trung c a nh� nu c. Nhu

v y, thu ng�n s�ch nh� nu c bao g m to�n b c�c kho n ti n du c t p trung v�o tay

nh� nu c d h�nh th�nh qu ng�n s�ch nh� nu c d�p ng cho c�c nhu c u chi ti�u

c a nh� nu c. Thu ng�n s�ch nh� nu c bao g m: thu trong c�n d i ng�n s�ch v� thu

b� d p thi u h t c a ng�n s�ch.

1. Thu trong c�n d i ng�n s�ch: g m c�c kho n thu mang t�nh ch t

Thu (Thu ,Ph� , L ph� ) v� thu t ho t d ng kinh t c a nh� nu c.

1.1 Thu Thu

1.1.1 Kh�i ni m v thu

Thu l� m t kho n d�ng g�p b t bu c cho nh� nu c do lu t ph�p qui d nh

d i v i c�c ph�p nh�n v� th nh�n thu c d i tu ng ch u thu nh m d�p ng nhu c u

chi ti�u c a nh� nu c. Thu l� h�nh th c ph�n ph i l i b ph n ngu n t�i ch�nh c a

x� h i, kh�ng mang t�nh ho�n tr tr c ti p cho ngu i n p. Do d�, t i th i di m n p

thu , ngu i n p thu kh�ng du c hu ng b t k m t l i �ch n�o m� xem nhu d� l�

tr�ch nhi m v� nghia v d i v i nh� nu c . Nhu v y , thu mang t�nh cu ng ch v�

du c thi t l p theo nguy�n t c lu t d nh.

B ng quy n l c ch�nh tr c a m�nh, nh� nu c d� ban h�nh c�c lo i thu d

t o l p ngu n thu cho Ng�n s�ch nh� nu c, c�c kho n thu n�y du c b tr� s d ng

theo d to�n ng�n s�ch nh� nu c d� du c ph� duy t cho ti�u d�ng c�ng c ng v� d u

tu ph�t tri n nh m th c hi n ch c nang, nhi m v c a nh� nu c. Nhu v y, thu

ph n nh c�c qu� tr�nh ph�n ph i l i thu nh p trong x� h i, th hi n c�c m i quan h

t�i ch�nh gi a nh� nu c v� c�c ch th kh�c trong x� h i.

1.1.2. Ph�n lo i thu

� ph c v cho c�ng t�c nghi�n c u, d�nh gi� ph�n t�ch qu� tr�nh v n d ng

v� qu n l� c�c lo i thu d�i h i ph i ph�n lo i thu .

* Ph�n lo i thu theo t�nh ch t: V i c�ch ph�n lo i n�y thu du c chia th�nh

hai nh�m l n:

- Nh�m thu tr c thu: l� nh ng lo i thu m� nh� nu c thu tr c ti p v�o c�c

ph�p nh�n hay th nh�n khi c� t�i s n ho c thu nh p du c qui d nh n p thu . ��y l�

lo i thu m� ngu i n p thu ch�nh l� ngu i ch u thu v� h kh�ng c� kh thu h i l i

ti n thu b ng c�ch chuy n g�nh n ng thu sang m t ngu i kh�c. V� d nhu: thu

thu nh p c� nh�n, thu nh� d t &

- Nh�m thu gi�n thu: l� nh ng lo i thu d�nh v�o gi� tr h�ng ho� khi n�

luu chuy n tr�n th tru ng, l� lo i thu m� ngu i tr c ti p n p thu kh�ng ph i l�

ngu i ch u thu , n� du c c u th�nh trong gi� c h�ng ho� d ch v v� ngu i ti�u

d�ng l� ngu i ch u thu . Ngu i n p thu gi�n thu ch ng qua l� n p h ngu i ti�u

d�ng. V� d nhu: V.A.T, thu ti�u th d c bi t&

C�ch ph�n lo i thu theo t�nh ch t cho th y du c vai tr� c a t ng lo i thu

trong ph�n ph i v� di u ti t thu nh p c a c�c ch th trong x� h i, ph n nh m i

tuo ng quan gi a thu tr c thu v� thu gi�n thu trong t ng thu nh p v thu c a ng�n

s�ch nh� nu c v� c� � nghia trong vi c h th ng h�a m t c�ch khoa h c c�c s c

thu ph c v cho vi c nghi�n c u v� thi t k c�c ch�nh s�ch thu .

* Ph�n lo i thu theo d i tu ng d�nh thu : theo c�ch ph�n l ai n�y h th ng

thu du c chia th�nh:

- Thu d�nh v�o c�c ho t d ng s n xu t kinh doanh. V� d : thu gi� tr gia

ta ng (V.A.T)

- Thu d�nh v�o s n ph m. V� d : thu ti�u th d c bi t, thu xu t nh p

kh u.

- Thu d�nh v�o thu nh p. V� d : thu thu nh p doanh nghi p, thu thu nh p

c� nh�n.

- Thu d�nh v�o t�i s n. V� d : thu nh� d t, thu tru c b .

- Thu d�nh v�o c�c t�i s n thu c s h u nh� nu c. V� d : thu t�i nguy�n.

Vi c ph�n lo i thu theo d i tu ng nhu tr�n v a ph�t huy t�c d ng ri�ng c a

t ng lo i thu , v a h tr cho nhau d b o d m th c hi n ch c nang to�n di n c a

c h th ng thu .

1.1.3. Vai tr� c a thu

Thu kh�ng ch don thu n l� m t ngu n thu ch y u c a ng�n s�ch nh� nu c

m� thu c�n g n li n v i c�c v n d v s tang tru ng kinh t , v s c�ng b ng

trong ph�n ph i v� s n d nh x� h i. Trong ph m vi nghi�n c u c�c v n d c a t�i

ch�nh v� ng�n s�ch nh� nu c, ch�ng ta s xem x�t thu v i c�c vai tr� co b n c a n�

l�: t o ngu n thu cho ng�n s�ch nh� nu c, k�ch th�ch ta ng tru ng kinh t v� di u

ch nh thu nh p.

*T o ngu n thu cho ng�n s�ch nh� nu c: L� vai tr� d u ti�n c a thu . M i

m t lo i thu m� nh� nu c ban h�nh d u nh m v�o m c d�ch l� t o ngu n thu cho

ng�n s�ch nh� nu c. Trong n n kinh t th tru ng vai tr� n�y c a thu c�ng n i b c

b i thu l� ngu n thu ch y u c a ng�n s�ch nh� nu c.

Vai tr� t o ngu n thu c a thu xu t ph�t t y�u c u v� quy n l c c a nh�

nu c d i v i x� h i. Nh� nu c v i quy n l c ch�nh tr c� th ban h�nh c�c lo i thu

v i c�c m c thu su t tu �. Tuy nhi�n, khi x�t v m c d�ch l�u d�i khi d nh ra c�c

lo i thu , thu su t, d i tu ng ch u thu ch�nh ph kh�ng ch don thu n th a m�n

nhu c u tang thu c a ng�n s�ch nh� nu c, m� ph i th a m�n d ng th i y�u c u ta ng

tru ng kinh t v� di u ch nh thu nh p. Vi c d�p ng c ba y�u c u d� d�i h i ch�nh

ph ph i t�nh to�n, c�n nh c k lu ng khi ban h�nh c�c lo i thu , b i v� ngu n thu

c a thu b t ngu n t thu nh p qu c d�n, kh nang d ng vi�n c a thu ph thu c

ch y u v�o ph�t tri n c a s n xu t, hi u qu c a s n xu t.

Nhu v y, t o ngu n thu cho ng�n s�ch nh� nu c l� vai tr� co b n c a thu .

Tuy nhi�n d ph�t huy t t vai tr� n�y c n ph i d t thu trong m i quan h v i ta ng

tru ng kinh t v� th c hi n c�ng b ng x� h i, b i v� ch�nh s tang tru ng kinh t v�

th c hi n c�ng b ng x� h i l� co s t n t i v� ph�t tri n c a thu .

*Vai tr� k�ch th�ch tang tru ng kinh t : l� vai tr� kh�ng k�m ph n quan tr ng

b i v� ch�nh s�ch thu nh hu ng tr c ti p d n thu nh p, gi� c , quan h cung c u,

co c u d u tu v� d n s ph�t tri n ho c suy tho�i c a m t n n kinh t .

Trong n n kinh t th tru ng nh� nu c s d ng c�ng c thu d di u ti t s n

xu t v� th tru ng nh m x�c l p m t co c u kinh t h p l�; c� nh ng ng�nh kinh t

t�c d ng d n s tang tru ng kinh t ( kinh t c�ng c ng ) nhung l i kh�ng du c c�c

nh� d u tu thu c c�c th�nh ph n kinh t quan t�m v� l i nhu n kh�ng cao, c n c� s

d u tu c a nh� nu c. �i u n�y d�i h i ph i huy d ng thu m t t l tuong d i cao

d i v i m t s ng�nh c� di u ki n thu n l i trong nh ng th i k nh t d nh v� m t t

l thu tuo ng d i th p d i v i nh ng ng�nh k�m thu n l i nh m t o co s h t ng

cho n n kinh t . � ng th i, vi c ph�n bi t thu su t d i v i t ng lo i s n ph m,

ng�nh h�ng t n� d� g�p ph n di u ch nh gi� c , quan h cung c u v� hu ng d n

c�c nh� d u tu b v n v�o d u tu nh ng s n ph m, ng�nh h�ng theo d�ng d nh

hu ng c a nh� nu c v� vi c uu d�i thu d i v i m t s m t h�ng, ng�nh ngh cung

g�p ph n k�ch th�ch tang tru ng kinh t .

Nh�n chung trong qu� tr�nh c i c�ch h th ng thu c a nu c ta nh� nu c d�

ch� tr ng x�c l p d�ng d n m i quan h gi a c�c lo i thu , x�c d nh h p l� c�c d i

tu ng ch u thu , thu su t v� ch d mi n gi m cho n�n h th ng thu hi n h�nh d�

ph�t huy t�c d ng trong vi c khuy n kh�ch d u tu, ph�t tri n nh ng ng�nh s n xu t

kinh doanh c� l i cho n n kinh t , hu ng d n s n xu t v� ti�u d�ng, th c hi n ch�nh

s�ch thu h�t v n d u tu nu c ngo�i, b o v v� ph�t tri n s n xu t h�ng h�a trong

nu c v� t o di u ki n cho h�ng h�a trong nu c x�m nh p, c nh tranh du c v i th

tru ng th gi i.

*Vai tr� di u ti t thu nh p, th c hi n c�ng b ng x� h i: Trong n n kinh t th

tru ng, n u kh�ng c� s can thi p c a nh� nu c, d th tru ng t di u ch nh th� s

ph�n ph i c a c i v� thu nh p s mang t�nh t p trung r t cao t o ra hai c c d i l p

nhau: m t thi u s ngu i s gi�u c� l�n nhanh ch�ng, c�n cu c s ng c a d i b

ph n d�n ch�ng m c thu nh p th p. Th c t , s ph�t tri n c a m t d t nu c l� k t

qu n l c c a c m t c�ng d ng, s kh�ng c�ng b ng n u kh�ng chia x th�nh q a

ph�t tri n kinh t cho m i ngu i. B i v y c n c� s can thi p c a nh� nu c v�o q�a

tr�nh ph�n ph i thu nh p, s can thi p n�y d c bi t hi u q a b ng c�ch s d ng c�ng

c thu .

V i c�c s c thu nhu: Thu gi� tr gia ta ng, thu ti�u th d c bi t, thu thu

nh p& theo hu ng thu d�nh cao v�o nh ng h�ng h�a d ch v cao c p, ngu i c�

thu nh p cao nh m di u ti t b t thu nh p c a c�c doanh nghi p, c� nh�n c� thu nh p

cao. � ng th i thu d�nh th p v�o nh ng h�ng h�a d ch v c n thi t cho d i b

ph n d�n ch�ng. (V� d : thu ti�u th d c bi t thu su t 75% d i v i ru u t 40 d

tr l�n, thu su t 15% d i v i ru u thu c. Bia chai, bia h p, bia tuoi thu su t 75%

trong khi bia ho i thu su t l� 30% & ). Nhu v y, vi c qui d nh v d i tu ng ch u

thu , thu su t t ng ng�nh h�ng nhu tr�n b�n ngo�i nhu l� m t s cu ng ch nhung

b�n trong nh m di u ch nh nh ng quan h x� h i nh t d nh.

M t kh�c, nh ng nh� doanh nghi p cung kh�ng th su t d i ph c v cho

m c d�ch ta ng tru ng kinh t n u thu nh p c a h b chia x m t c�ch v� l�. ��y l�

m�u thu n co b n trong n n kinh t th tru ng m� ch�nh s�ch thu c a ch�nh ph

ph i gi i quy t. Th c ra, v n c� m t m i quan h ph thu c d t n t i gi a nh� kinh

doanh v� ngu i lao d ng. T c l�, c� m t gi i h n ph�n ph i l i m� d� d nh y

c m v tang tru ng b h n ch , c�c nh� kinh doanh s n s�ng d�ng g�p m t ph n thu

nh p cho x� h i m� kh�ng l�m suy gi m s ta ng tru ng c a h . Ch�nh s�ch thu

ph i x�c d nh du c khung gi i h n d� th�ng qua ph n ng c a doanh nghi p d i v i

thu su t t ng lo i thu v� c� s di u ch nh cho ph� h p.

1.2 Thu l ph� v� ph�

L ph� v� ph� l� c�c kho n thu tuy chi m t tr ng kh�ng l n trong t ng

ngu n thu c a ng�n s�ch nh� nu c nhung c� � nghia quan tr ng v� n� li�n quan d n

t t c c�c linh v c c a d i s ng kinh t x� h i.

1.2.1. L ph�: l� kho n thu mang t�nh ch t thu v� n� v a mang t�nh

cu ng b�ch du c qui d nh trong nh ng van b n ph�p lu t c a nh� nu c nhung d ng

th i n� l i mang t�nh ch t ph c v cho ngu i n p l ph� v vi c nh� nu c th c hi n

m t s th t c h�nh ch�nh n�o d�. V� d : l ph� tru c b , l ph� t�a �n, l ph� c p

gi y ph�p x�y d ng, l ph� c p gi y ch ng nh n dang k� kinh doanh, l ph� c�ng

ch ng&

1.2.2. Ph�: l� kho n thu mang t�nh ch t thu , l� kho n thu mang t�nh

b� d p m t ph n chi ph� thu ng xuy�n v� kh�ng thu ng xuy�n v c�c d ch v c�ng

c ng ho c b� d p chi ph� cho c�c ho t d ng duy tr�, tu b c�c c�ng tr�nh k t c u h

t ng kinh t x� h i ph c v cho ngu i n p ph�. Ph� c� hai lo i: th nh t, c�c lo i ph�

mang t�nh ph bi n do ch�nh ph qui d nh. th hai, c�c lo i ph� mang t�nh d a

phuong. V� d : h c ph�, vi n ph�, ph� giao th�ng, ph� c u du ng& .

1.3 Thu t ho t d ng kinh t c a nh� nu c

Trong n n kinh t th tru ng nh� nu c tham gia c�c ho t d ng kinh t b ng

vi c d u tu v n v�o s n xu t kinh doanh du i h�nh th c g�p v n v�o c�c doanh

nghi p, c�ng ty li�n doanh, mua c phi u c a c�c c�ng ty c ph n. S v n d u tu

c a nh� nu c v�o c�c ho t d ng s n xu t kinh doanh n�i tr�n s sinh l i v� l i t c

thu du c s ph thu c v�o t l g�p v n c a nh� nu c, hi u qu s n xu t kinh

doanh v� co ch ph�n ph i l i nhu n c a doanh nghi p. C�c kho n thu n�y ph n

nh ho t d ng kinh t da d ng c a nh� nu c, bao g m:

- Thu t vi c b�n t�i s n thu c s h u nh� nu c trong qu� tr�nh c ph n

h�a doanh nghi p qu c doanh.

-Thu t vi c b�n t�i s n c a nh� nu c d� cho c�c ch th trong x� h i thu�

tru c d�y.

- Thu t s d ng v n thu c ngu n c a ng�n s�ch nh� nu c.

- Thu t vi c b�n l i c�c co s kinh t c a nh� nu c cho c�c th�nh ph n

kinh t kh�c.

- Thu t cho thu� ho c b�n t�i nguy�n thi�n nhi�n.

2. Thu b� d p thi u h t c a Ng�n S�ch

Trong qu� tr�nh di u h�nh ng�n s�ch, c�c ch�nh ph thu ng c� nhu c u chi

nhi u hon s ti n thu du c v� vi c c t gi m c�c kho n chi r t l� kh� kha n v� li�n

quan d n c�c ho t d ng y t , gi�o d c, van h�a, x� h i & . Do d�, b t bu c ch�nh

ph ph i t�nh t i c�c gi i ph�p d b� d p s th�m h t c a ng�n s�ch nh� nu c. Gi i

ph�p thu ng du c ch�nh ph s d ng l� vay th�m ti n d d�p ng nhu c u chi ti�u,

bao g m vay trong nu c v� vay nu c ngo�i:

2.1 Vay trong nu c:

Vay n trong nu c du c ch�nh ph th c hi n du i h�nh th c ph�t h�nh c�ng

tr�i. C�ng tr�i phi u l� ch ng ch nh n n c a nh� nu c, l� m t lo i ch ng kho�n

hay tr�i kho�n do nh� nu c ph�t h�nh d vay d�n cu, c�c t ch c kinh t - x� h i v�

ng�n h�ng. Vi t Nam ch�nh ph thu ng y nhi m cho Kho B c nh� nu c ph�t

h�nh tr�i phi u ch�nh ph du i c�c h�nh th c:

- T�n phi u kho b c: l� tr�i phi u ch�nh ph ng n h n, c� th i h n du i m t

na m, duo c ph�t h�nh d huy d ng v n nh m gi i quy t m t c�n d i t m th i c a

ng�n s�ch nh� nu c trong na m t�i ch�nh.

- Tr�i phi u kho b c: l� tr�i phi u ch�nh ph trung v� d�i h n, c� th i h n

tr�n m t nam du c ph�t h�nh d huy d ng v n nh m gi i quy t b i chi ng�n s�ch

nh� nu c xu t ph�t t y�u c u d u tu ph�t tri n kinh t .

- Tr�i phi u c�ng tr�nh: l� tr�i phi u ch�nh ph trung v� d�i h n, c� th i h n

tr�n m t na m v� du c ph�t h�nh d huy d ng v n cho c�c c�ng tr�nh x�c d nh d�

du c ghi trong k ho ch d u tu c a nh� nu c.

� i v i Vi t Nam, c�ng tr�i l� h�nh th c huy d ng v n c� hi u qu , qua c�c

d t ph�t h�nh v i ch�nh s�ch l�i su t v� th i h n ho�n tr h p l� d� huy d ng du c

ngu n v n to l n v�o ng�n s�ch nh� nu c d�p ng k p th i nhu c u chi ti�u c a nh�

nu c g�p ph n ch ng l m ph�t v� n d nh n n kinh t x� h i.

2.2 Vi n tr v� vay n nu c ngo�i

2.2.1 Vi n tr nu c ngo�i: bao g m vi n tr kh�ng ho�n l i v� vi n tr

c� ho�n l i v i l�i su t th p v� th i h n tr n d�i hon so v i c�c kho n

vay tr�n th tru ng qu c t .

Vi n tr nu c ngo�i l� ngu n v n ph�t tri n c a c�c ch�nh ph , c�c t ch c

li�n ch�nh ph , c�c t ch c qu c t c p cho ch�nh ph m t nu c nh m th c hi n c�c

chuong tr�nh h p t�c ph�t tri n kinh t x� h i v� hi n nay ch y u l� ngu n v n

vi n tr ph�t tri n ch�nh th c (ODA). Ngu n vi n tr n�y du c c�c t ch c qu c t

ch d ng ph�n b theo nh ng ti�u chu n do Li�n H p Qu c qui d nh d i v i c�c

lo i qu chung ho c do c�c t ch c qu c t chuy�n ng�nh c p d i v i c�c lo i qu

y th�c tr�n co s c�c d �n x�y d ng tru c c a nu c nh n vi n tr .

Nh�n chung, vi n tr qu c t l� ngu n v n quan tr ng b sung cho ngu n

v n dang thi u h t trong nu c, g�p ph n th�c d y n n kinh t ph�t tri n, v n d

quan tr ng d�y l� c�c nu c nh n vi n tr c n c� phuo ng �n s d ng v n vi n tr

c� hi u qu .

2.2.2. Vay n nu c ngo�i: l� nh ng kho n cho vay c a nu c ngo�i theo

di u ki n thuong m i v� l�i su t th tru ng.

Vay nu c ngo�i c� th th c hi n du i c�c h�nh th c: ph�t h�nh tr�i phi u

b ng ngo i t m nh ra nu c ngo�i, vay b ng h�nh th c t�n d ng xu t kh u (khi nh�

nu c mua h�ng c a nu c ngo�i nhung du c ho�n tr n trong m t th i gian nhung

ph i ch u l�i su t tr�n kho n n d�) v� vay t c�c ng�n h�ng thuong m i nu c

ngo�i.

Cung gi ng nhu ngu n v n vi n tr , vay n nu c ngo�i l� ngu n v n quan

tr ng d th�c d y tang tru ng kinh t . �i m kh�c nhau l� do vay theo di u ki n

thuong m i ph i ch u l�i su t tuong d i cao, v� v y vi c t�nh to�n s d ng ngu n

v n n�y cho c� hi u qu l� h t s c c n thi t, kho n vay n n�y s tr th�nh g�nh

n ng cho ng�n s�ch.

III. CHI NG�N S�CH NH� NU C

Chi ng�n s�ch, m t c�ng c c a ch�nh s�ch t�i ch�nh qu c gia c� t�c d ng r t

l n d i v i s ph�t tri n c a n n kinh t . Chi ng�n s�ch bao g m chi cho d u tu ph�t

tri n (t�ch luy), chi ti�u d�ng thu ng xuy�n v� chi tr n g c ti n ch�nh ph vay.

1. Chi d u tu ph�t tri n kinh t

M t trong c�c ch c nang quan tr ng c a nh� nu c l� ch c nang t ch c kinh

t . Ch c na ng n�y trong co ch th tru ng nu c ta hi n nay du c th hi n b ng vai

tr� c a nh� nu c trong qu n l� v� di u ti t vi m� n n kinh t . Ng�n s�ch nh� nu c

v i c�c vai tr� c a n� du c coi l� m t c�ng c quan tr ng trong vi c th c hi n ch c

na ng n�i tr�n c a nh� nu c.

Chi d u tu ph�t tri n l� nh ng kho n chi mang t�nh ch t t�ch luy ph c v

cho qu� tr�nh t�i s n xu t m r ng g n v i vi c x�y d ng co s h t ng nh m t o ra

m�i tru ng v� di u ki n thu n l i cho vi c b v n d u tu c a c�c doanh nghi p v�o

c�c linh v c c n thi t, ph� h p v i m c ti�u c a n n kinh t . N�i kh�c di, vi c chi

cho d u tu ph�t tri n c a ng�n s�ch nh� nu c nh m m c d�ch t o ra m t s kh i

d ng ban d u, k�ch th�ch q�a tr�nh v n d�ng c�c ngu n v n trong x� h i d hu ng

t i s tang tru ng.

Chi d u tu ph�t tri n du c c p ph�t ch y u t ng�n s�ch trung uo ng v� m t

b ph n d�ng k c a ng�n s�ch d a phuo ng v� bao g m c�c kho n chi co b n sau

d�y:

1.1 Chi d u tu x�y d ng co b n: l� kho n chi t�i ch�nh nh� nu c du c

d u tu cho c�c c�ng tr�nh thu c k t c u h t ng (c u c ng, b n c ng, s�n

bay, h th ng thu l i, nang lu ng, vi n th�ng& ) c�c c�ng tr�nh kinh t

c� t�nh ch t chi n lu c, c�c c�ng tr�nh v� d �n ph�t tri n van h�a x� h i

tr ng di m, ph�c l i c�ng c ng nh m h�nh th�nh th c�n d i cho n n kinh

t , t o ra ti n d k�ch th�ch q�a tr�nh v n d ng v n c a doanh nghi p v�

tu nh�n nh m m c d�ch tang tru ng kinh t v� n�ng cao d i s ng v t

ch t, tinh th n cho ngu i d�n.

Chi d u tu x�y d ng co b n c� t m quan tr ng trong vi c t o ra co s v t

ch t k thu t cho n n kinh t v� x� h i, g�p ph n h�nh th�nh co c u kinh t h p l�

theo d nh hu ng c a nh� nu c, t o di u ki n th�c d y s n xu t ph�t tri n v� n�ng

cao nang su t lao d ng x� h i.

1.2 Chi d u tu v� h tr v n cho doanh nghi p nh� nu c: l� kho n chi

g n li n v i s can thi p c a nh� nu�c v�o linh v c kinh t . V i kho n chi

n�y m t m t nh� nu�c b o d m d u tu v�o m t s linh v c s n xu t kinh

doanh c n thi t t o di u ki n cho s ph�t tri n kinh t x� h i, m t kh�c

nh m h�nh th�nh m t co c u kinh t h p l�.

Trong n n kinh t th tru ng, c�c t ng c�ng ty v� doanh nghi p nh� nu c

du c h�nh th�nh v� t n t i trong c�c ng�nh, c�c linh v c then ch t nhu: khai th�c t�i

nguy�n thi�n nhi�n, nang lu ng, c�c ng�nh c�ng nghi p co b n, an ninh qu c

ph�ng, c�c ng�nh ph c v l i �ch c�ng c ng& V i s ho t d ng c a lo i h�nh doanh

nghi p nh� nu c d�i h i ng�n s�ch nh� nu c ph i c p v n d u tu ban d u v� h tr

v n cho doanh nghi p nh� nu c, kho n chi n�y h�nh th�nh n�n v n c d nh v� v n

luu d ng c a doanh nghi p nh� nu c.

1.3 Chi g�p v n c ph n, v n li�n doanh v�o c�c doanh nghi p thu c c�c

linh v c c n thi t c� s tham gia c a nh� nu c: trong n n kinh t th

tru ng Vi t Nam c�c c�ng ty c ph n du c h�nh th�nh th�ng qua qu�

tr�nh c ph n ho� doanh nghi p qu c doanh ho c th�nh l p m i. C�c

doanh nghi p li�n doanh du c th�nh l p tr�n co s li�n doanh li�n k t

gi a c�c t ch c kinh t v i nhau . C�c doanh nghi p n�y tham gia v�o

nhi u linh v c ho t d ng kinh t k c nh ng linh v c c� v tr� tr ng

y u nh hu ng l n d n n n kinh t .

Trong di u ki n d � d�i h i nh� nu c v i vai tr� qu n l� v� di u ti t vi m�

n n kinh t ph i tham gia v�o c�c linh v c thi t y u d� b ng vi c mua c ph n c a

c�c c�ng ty ho c g�p v n li�n doanh theo m t t l nh t d nh, tu theo t�nh ch t

quan tr ng c a t ng linh v c s n xu t kinh doanh d i v i n n kinh t , nh m th c

hi n h ong d n, ki m so�t ho c kh ng ch ho t d ng c a c�c doanh nghi p n�y di

theo hu�ng ph�t tri n c� l i cho n n kinh t .

1.4 Chi cho c�c qu h tr d u tu qu c gia v� c�c qu h tr ph�t tri n:

Qu h tr d u tu qu c gia v� c�c qu h tr ph�t tri n qu c gia l� nh ng

t ch c t�i ch�nh c� tu c�ch ph�p nh�n, th c hi n ch c nang huy d ng

v n v� ti p nh n c�c ngu n v n t ng�n s�ch nh� nu c d cho vay d i v i

c�c chuong tr�nh , d �n ph�t tri n c�c ng�nh ngh thu c di n uu d�i v�

c�c v�ng kh� khan theo quy d nh c a ch�nh ph ( chuong tr�nh d�nh b t

xa b , chuong tr�nh ph�t tri n kinh t bi n, ph�t tri n r ng & ). Trong

q�a tr�nh h�nh th�nh v� ho t d ng c a c�c qu n�y du c ng�n s�ch nh�

nu �c c p v n di u l ban d u v� b sung v n h�ng nam d th c hi n c�c

nhi m v du c giao.

1.5 Chi d tr nh� nu c: D tr qu c gia cho ph�p duy tr� s c�n d i v�

n d nh trong ph�t tri n kinh t , gi i quy t c�c v n d kinh t ph�t sinh

trong qu� tr�nh ho t d ng c a n n kinh t v� trong nh ng tru ng h p

nh t d nh cho ph�p ngan ch n, b� d p c�c t n th t b t ng x y ra d i v i

n n kinh t , x� h i. Trong n n kinh t th tru ng, ho t d ng c a c�c quy

lu t kinh t c� th d n d n nh ng bi n d ng ph c t p kh�ng c� l i cho

n n kinh t ho c x y ra thi�n tai d�i h i ph i c� m t kho n d tr gi�p

nh� nu c di u ti t th tru ng, kh c ph c h u qu . Kho n d tr n�y

du c h�nh th�nh b ng ngu n t�i ch�nh du c c p ph�t t ng�n s�ch nh�

nu c h�ng nam. D tr qu c du c s d ng cho hai m c d�ch:

- �i u ch nh ho t d ng c a th tru ng, di u h�a cung c u v ti n,ngo i t v�

m t s m t h�ng thi t y u: g o, xang d u & tr�n co s d� b o d m n d nh cho n n

kinh t .

- Gi i quy t h u qu c�c tru ng h p r i ro b t ng x y ra l�m nh hu ng d n

s n xu t v� d i s ng .

2. Chi ti�u d�ng thu ng xuy�n

Bao g m c�c kho n chi cho ti�u d�ng x� h i g n li n v i ch c nang qu n l�

x� h i c a nh� nu c, kho n chi n�y du c ph�n th�nh hai b ph n: m t b ph n v n

du c s d ng d d�p ng nhu c u c a d�n cu v ph�t tri n van h�a x� h i, n� c�

m i quan h tr c ti p d n thu nh p v� n�ng cao m c s ng c a d�n cu v� m t b

ph n ph c v cho nhu c u qu n l� kinh t x� h i chung c a nh� nu c.

B ng v�o c�c kho n chi ti�u d�ng thu ng xuy�n nh� nu c th hi n s quan

t�m c a m�nh d n nh�n t con ngu i trong qu� tr�nh ph�t tri n kinh t , d ng th i v i

c�c kho n chi n�y nh� nu c th c hi n ch c nang van h�a, gi�o d c, qu n l�, an ninh

qu c ph�ng.

Chi ti�u d�ng thu ng xuy�n bao g m c�c kho n chi sau d�y:

2.1 Chi qu n l� nh� nu c (qu n l� h�nh ch�nh)

Chi qu n l� nh� nu c b t ngu n t s t n t i v� vi c th c hi n ch c nang,

nhi m v c a nh� nu�c. ��y l� kho n chi nh m d m b o s ho t d ng c a h th ng

c�c co quan qu n l� nh� nu�c t trung uong d n d a phuong, ho t d ng c a � ng

C ng s n Vi t Nam v� ho t d ng c a c�c t ch c ch�nh tr x� h i. V n i dung

kho n chi n�y bao g m:

- Chi luong v� ph c p luo ng

- Chi v nghi p v

- Chi v va n ph�ng ph�

- C�c kho n chi kh�c v qu n tr n i b .

Trong c�c kho n chi tr�n th� chi v ti n luong v� ph c p luo ng l� quan tr ng

nh t, chi m t tr ng tr�n 50% kho n chi qu n l� nh� nu c n�n chi cho duy tu b o

du ng co s v t ch t, chi trang thi t b chua du c quan t�m d�ng m c, b xu ng c p

nghi�m tr ng nh hu ng d n ho t d ng c a do n v . Tuy v y, ti n luong c a c�n b

c�ng ch c l i chua ph� h p v i m c s ng trung b�nh c a x� h i d� l�m n y sinh

ti�u c c v� gi m hi u su t c�ng t�c, d�i h i ph i c i c�ch ch d ti n luo ng th�ng

qua c�ng t�c c i c�ch b m�y h�nh ch�nh.

� tinh gi n b m�y nh� nu c, gi m chi ph�, th c hi n y�u c u hi u qu v�

ti t ki m trong chi qu n l� nh� nu c c n ti n h�nh d ng b c�c bi n ph�p:

- Ho�n thi n b m�y qu n l� nh� nu c cho ph� h p v i ch c nang, nhi m v

c a nh� nu c trong co ch th tru ng.

- N�ng cao ch t lu ng c�n b qu n l� : ti�u chu n h�a c�n b , c�ng ch c,

vi�n ch c d b tr� nh�n s cho ph� h p v i kh na ng c�ng t�c v� y�u c u qu n l�

c a b m�y h�nh ch�nh.

- ng d ng khoa h c k thu t v�o c�ng t�c qu n l� h�nh ch�nh.

2.2 Chi An ninh qu c ph�ng

An ninh v� qu c ph�ng thu c linh v c ti�u d�ng x� h i, l� nh ng ho t d ng

b o d m s t n t i c a nh� nu c v� c n thi t ph i c p ph�t t�i ch�nh cho c�c ho t

d ng n�y t ng�n s�ch nh� nu c. Kho n chi n�y du c ph�n l�m hai b ph n:

- Kho n chi cho an ninh nh m b o v ch d x� h i, an ninh c a d�n cu

trong nu c.

- Kho n chi cho qu c ph�ng d ph�ng th v� b o v nh� nu c ch ng s x�m

lu c, t n c�ng v� de d a t nu c ngo�i.

X�t v n i dung, chi an ninh qu c ph�ng bao g m:

- Chi v ti n luong v� ph c p luong cho to�n qu�n v� l c lu ng c�ng an

nh�n d�n.

- Chi v d�o t o hu n luy n cho b m�y qu c ph�ng, an ninh v� chi nghi�n

c u khoa h c trong linh v c qu c ph�ng, an ninh.

- Chi mua s m trang thi t b , vu kh� v� c�c phuong ti n qu�n s cho to�n

qu�n v� l c lu ng c�ng an.

- Chi d u tu x�y d ng c�c c�ng tr�nh k thu t ph c v cho m c d�ch qu c

ph�ng v� an ninh.

- C�c kho n chi kh�c&

Chi v an ninh qu c ph�ng ph i ca n c v�o t�nh h�nh th c t c a d t nu�c

trong t ng th i k . H�ng nam nh� nu c ph i d�nh ra m t ph n kinh ph� d�ng k t

ng�n s�ch d duy tr� , c ng c l c lu ng an ninh qu c ph�ng. N u kho n chi n�y

qu� l n th� s h n ch ta ng tru ng kinh t , ngu c l i n u qu� �t s kh�ng d m b o

du c s t n t i c a nh� nu c v� tr t t an to�n x� h i. Do d�, b tr� ng�n s�ch an

ninh qu c ph�ng m t m t ph i d m b o nh ng chi ph� c n thi t cho ph�ng th v�

gi g�n an ninh c a d t nu�c tr�n co s d� n d nh v kinh t x� h i, m t kh�c ph i

th c hi n ti t ki m v� c� hi u q a trong chi ti�u.

2.3 Chi s nghi p:

Bao g m nh ng kho n chi cho c�c d ch v v� ho t d ng x� h i ph c v nhu

c u ph�t tri n kinh t x� h i v� n�ng cao d�n tr� c a d�n cu. Chi s nghi p bao g m

c�c kho n: chi s nghi p kinh t , chi s nghi p nghi�n c u khoa h c v� b o v m�i

tru ng, s nghi p gi�o d c d�o t o, s nghi p y t , s nghi p va n h�a ngh thu t ,

th thao v� s nghi p x� h i. ��y l� c�c kho n chi quan tr ng nh m d m b o qu�

tr�nh t�i s n xu t k t h p v i s c lao d ng c� ch t lu ng cao.

S ph�t tri n c a s n xu t v� khoa h c c�ng ngh d�i h i ngu i lao d ng

ph i c� m t tr�nh d van h�a, chuy�n m�n nh t d nh . Do d�, s tham gia c a nh�

nu c trong c p ph�t t�i ch�nh cho ho t d ng s nghi p mang � nghia kinh t v� x�

h i. V kinh t kho n chi n�y t�c d ng d n q�a tr�nh t�i s n xu t m r ng v� qu�

tr�nh t o ra thu nh p qu c d�n, nh v�o c�c kho n chi n�y m� tr�nh d van h�a, k

thu t v� s c kho c a ngu i lao d ng du c n�ng cao g�p ph n ta ng nang su t lao

d ng v� hi u su t c�ng t�c. V x� h i c�c kho n chi n�y g�p ph n n�ng cao m c

s ng v� thu nh p th c t c a c�c t ng l p d�n cu do l i �ch t c�c ho t d ng ph�c

l i, d ch v c�ng �ch mang l i. Ch�nh c�c kho n thu nh p ph�c l i n�y d� gi m b t

ch�nh l ch v tr�nh d d�n tr� cung nhu thu nh p c a c�c th�nh vi�n trong x� h i.

2.3.1 Chi s nghi p kinh t

Ho t d ng c a c�c don v s nghi p kinh t nh m ph c v cho y�u c u s n

xu t kinh doanh, qu n l� kinh t x� h i, t o di u ki n cho c�c ng�nh kinh t ph�t

tri n. M c d�ch ho t d ng c a c�c do n v s nghi p kinh t kh�ng ph i nh m v�o l i

nhu n, do d� �p d ng ch d c p ph�t nhu c�c don v d to�n ng�n s�ch. Chi s

nghi p kinh t li�n quan h u h t d n c�c ng�nh kinh t v� bao g m c�c kho n chi:

s nghi p d a ch�nh (di u tra do d c d a gi i h�nh ch�nh, do v b n d & ) s nghi p

giao th�ng, s nghi p n�ng nghi p, s nghi p th y l i, s nghi p ngu nghi p, s

nghi p l�m nghi p, s nghi p th ch�nh v� m t s ho t d ng s nghi p kh�c.

V n i dung chi s nghi p kinh t bao g m c�c kho n chi co b n sau d�y:

- Chi v luong v� ph c p luong cho vi�n ch c do n v s nghi p.

- Chi mua nguy�n v t li u d�ng cho nghi�n c u s n xu t th nghi m

- Chi mua s m, s a ch a phuo ng ti n, d ng c d�ng trong ho t d ng s nghi p

v� m t s c�c kho n chi kh�c.

2.3.2 Chi s nghi p nghi�n c u khoa h c v� c�ng ngh

Xu t ph�t t y�u c u v� s c n thi t ph i nhanh ch�ng ti p c n v i n n khoa

h c v� c�ng ngh ti�n ti n c a th gi i d khoa h c v� c�ng ngh tr th�nh m t

trong nh ng d ng l c th�c d y s ph�t tri n kinh t x� h i. V n i dung kh an chi

n�y bao g m:

- Chi cho m ng lu i c�c co quan nghi�n c u v� ph�t tri n c�ng ngh bao g m

c�c vi n, ph�n vi n, c�c trung t�m nghi�n c u khoa h c v� c�ng ngh .

- Chi v luong v� ph c p luong cho c�n b khoa h c.

- Chi cho c�c chuong tr�nh khoa h c v� c�ng ngh c p nh� nu c (4 chuo ng

tr�nh khoa h c v� c�ng ngh c p nh� nu c hi n nay: chuong tr�nh c�ng ngh th�ng

tin, chuong tr�nh c�ng ngh sinh h c, chuong tr�nh v t li u m i v� chuo ng tr�nh t

d ng h�a).

- Chi d u tu x�y d ng co b n cho nh ng c�ng tr�nh nghi�n c u, th c

nghi m v khoa h c, c�ng ngh .

- C�c kho n chi kh�c v khoa h c, c�ng ngh .

2.3.3 Chi s nghi p gi�o d c, d�o t o:

��y l� kho n chi m� t m quan tr ng c a n� l� nh m n�ng cao d�n tr�, tr�nh d

chuy�n m�n k thu t c a m i ngu i d�n trong x� h i g�p ph n th�c d y tang tru ng

kinh t . V n i dung kho n chi n�y bao g m:

- Chi v gi�o d c ph th�ng: h m u gi�o, h ti u h c, h trung h c, v� h

b t�c van h�a.

- Chi v d�o t o sau d i h c, d i h c, cao d ng, trung h c chuy�n nghi p,

d�o t o ngh v� c�c h�nh th c d�o t o b i du ng kh�c.

- Chi cho c�c chuong tr�nh qu c gia v gi�o d c v� d�o t o: chuong tr�nh ph

c p gi�o d c ti u h c, ch ng xu ng c p tru ng h c, tang cu ng gi�o d c mi n n�i

- C�c kho n chi s nghi p gi�o d c v� d�o t o kh�c.

Trong co ch th tru ng hi n nay Vi t Nam, s nghi p gi�o d c v� d�o t o

dang ph�t tri n theo hu ng x� h i h�a v� da d ng h�a m c ti�u, chuong tr�nh, lo i

h�nh tru ng l p v� c�c lo i h�nh gi�o d c, d�o t o nh m m c d�ch n�ng cao tr�nh d

d�n tr� c a c�c t ng l p d�n cu trong x� h i. B�n c nh c�c tru ng c�ng l p d� ph�t

tri n c�c d ng tru ng d�n l p, tu th c t t c c�c c p trong h th ng gi�o d c qu c

d�n d� gi m g�nh n ng cho ng�n s�ch nh� nu c cung nhu t o di u ki n n�ng cao

ch t lu ng gi�o d c v� d�o t o.

2.3.4 Chi s nghi p y t :

Chi s nghi p y t l� kho n chi ph c v c�ng t�c ph�ng b nh v� ch a b nh

nh m n�ng cao m c s ng cho m i ngu i d�n trong x� h i. V n i dung kho n chi

n�y bao g m:

- Chi cho c�ng t�c ph�ng b nh: bao g m c�c kho n chi nh m b o d m di u

ki n ho t d ng c a c�c vi n nghi�n c u, ph�ng kh�m, tr m chuy�n khoa.

- Chi cho c�ng t�c ch a b nh: l� kho n chi quan tr ng nh t nh m duy tr� s

ho t d ng c a h th ng c�c b nh vi n, b nh x�, nh� di u du ng.

- Chi cho c�c chuong tr�nh qu c gia v y t : chuong tr�nh ph�ng ch ng

bu u c , ph�ng ch�ng s t r�t, d�n s v� k ho ch h�a gia d�nh ..

- C�c kho n chi s nghi p y t kh�c.

Hi n nay, c�c kho n chi t ng�n s�ch nh� nu c cho ho t d ng s nghi p y t

chua d�p ng du c y�u c u ph�t tri n c a ng�nh y. Vi c n�ng cao ch t lu ng ho t

d ng kh�m, ch a b nh v� tang cu ng trang b co s v t ch t, k thu t cho m t n n

y h c hi n d i d�i h i b�n c nh ngu n kinh ph� do ng�n s�ch nh� nu c c p ph�t c n

ph i huy d ng th�m c�c ngu n thu kh�c t trong nu c v� nu c ngo�i.

Trong di u ki n nh m x�a b d n s bao c p c a ng�n s�ch nh� nu c d i v i

ho t d ng s nghi p y t v� tang cu ng s d ng c� hi u q a kinh ph� c p cho ng�nh

y t , xu hu ng chung hi n nay l� nh� nu c ch c p kinh ph� cho c�c ho t d ng

ph�ng ch ng c�c d ch b nh, th c hi n c�c chuo ng tr�nh qu c gia v y t v� chi ch a

b nh cho c�c d i tu ng d c bi t. C�c tru ng h p c�n l i s huy d ng s d�ng g�p t

ngu i b nh th�ng qua vi c th c hi n ch d b o hi m y t cho m i d i tu ng d

h�nh th�nh qu b o hi m y t nh m thanh to�n chi ph� cho ngu i b nh khi d n

kh�m, ch a b nh t i c�c co s y t .

2.3.5 Chi s nghi p van h�a, ngh thu t, th thao

M c ti�u c a c�c ho t d ng va n h�a, ngh thu t, th thao l� nh m n�ng cao tri

th c v� th m m cho m i t ng l p d�n cu nh m x�y d ng m t n n va n h�a d m d�

b n s c d�n t c, c� n i dung nh�n d o, d�n ch v� ti n b , ph�t tri n d o d c x� h i

v� truy n th ng d�n t c. C�c m c ti�u c a c�c ho t d ng n�y cho ph�p m i c�ng

d�n ph�t tri n to�n di n v ch�nh tr , tu tu ng v� d o d c. V� t�nh ch t quan tr ng

c a c�c ho t d ng van h�a, ngh thu t, th thao n�n vi c th c hi n c�c m c ti�u c a

ch�ng g n li n m t kho n c p ph�t t ng�n s�ch nh� nu c. V n i dung kho n chi

n�y bao g m:

- Chi cho h th ng thu vi n, bao t�ng, nh� van h�a.

- Chi cho h th ng ph�t thanh, truy n h�nh v� c�c ho t d ng th�ng tin kh�c.

- Chi cho c�c ho t d ng bi u di n ngh thu t v� c�c ho t d ng va n h�a kh�c.

- Chi cho s nghi p th d c th thao.

- Chi cho c�c chuo ng tr�nh qu c gia v van h�a, ngh thu t, th d c th thao.

2.3.6 Chi s nghi p x� h i

M c ti�u c a kho n chi n�y l� nh m b o d m d i s ng c a ngu i lao d ng khi

g p kh� kha n, tai n n, gi� y u, nh ng ngu i kh�ng c� kh na ng lao d ng d ng th i

gi i quy t nh ng v n d x� h i nh t d nh.

Chi t ng�n s�ch nh� nu c cho s nghi p x� h i bao g m :

- Chi th c hi n nh ng ch�nh s�ch d i v i thuo ng binh, gia d�nh li t si, gia d�nh

c� c�ng v i c�ch m ng.

- Chi d gi�p d d i s ng nh�n d�n nh ng v�ng x y ra thi�n tai v� nhung s

c b t ng .

- Chi cho c�c tr i x� h i: tr i tr m c�i, tr i nu�i du ng ngu i gi�, c�c tr i c i

t o.

Chi cho s nghi p x� h i ch y u l� do ng�n s�ch nh� nu c d �i th , b�n c nh

d� c�n c� ngu n do c�c don v kinh t , t ch c x� h i trong v� ngo�i nu c quy�n

g�p, ng h c a nh�n d�n. Kho n chi n�y d� g�p ph n gi m nh nh ng kh� khan v

d i s ng c a m t s d i tu ng nh t d nh v� h�nh th�nh thu nh p v ph�c l i x� h i

cho nh ng d i tu ng d�.

2.3 Chi tr n g c ti n ch�nh ph vay

Chi tr n nh� nu c bao g m:

- Tr n trong nu c: l� nh ng kho n n m� tru c d�y nh� nu c d� vay c�c

t ng l p d�n cu, c�c t ch c kinh t v� c�c t ch c kh�c b ng c�ch ph�t h�nh c�c

lo i ch ng kh�an nh� nu c nhu t�n phi u kho b c, tr�i phi u qu c gia.

- Tr n nu c ngo�i: l� c�c kho n n nh� nu c vay c a c�c ch�nh ph nu c

ngo�i, c�c doanh nghi p v� c�c t ch c t�i ch�nh ti n t qu c t .

H�ng nam s chi tr n c a nh� nu c du c b tr� theo m t t l nh t d nh

trong t ng s chi c a ng�n s�ch nh� nu c nh m d m b o kh nang tr n d�ng h n.

3. C�n d i ng�n s�ch

Ng�n s�ch nh� nu c l� c�ng c t�i ch�nh quan tr ng du c nh� nu c s d ng

d ph�n ph i thu nh p qu c d�n. Ch c nang ph�n ph i c a ng�n s�ch du c th hi n

trong qu� tr�nh huy d ng v� s d ng c�c ngu n t�i ch�nh d h�nh th�nh n�n c�c

kho n thu v� c�c kho n chi c a ng�n s�ch. V n i dung, c�c kho n thu v� chi n�y

c� quan h h u co v i nhau v� d a tr�n nguy�n t c hai b ph n n�y ph i du c c�n

d i.

Trong co ch k ho ch h�a t p trung, vi c c�n d i ng�n s�ch nh� nu c du c

th c hi n theo nguy�n t c: Uu ti�n cho c�c kho n chi d u tu ph�t tri n sau d� m i

d�nh cho chi ti�u d�ng thu ng xuy�n. Trong th c t do s thu thu ng r t th p, th m

ch� nhi u khi kh�ng d cho chi d u tu ph�t tri n n�n vi c c�n d i ng�n s�ch lu�n

l�m v�o t�nh tr ng b d ng, trong khi d� nhu c u chi ti�u d�ng thu ng xuy�n l i r t

c p b�ch. Do d�, ch�nh ph thu ng ph i ph�t h�nh ti n ngo�i d ki n l� nguy�n

nh�n g�y ra l m ph�t.

Trong co ch th tru ng, y�u c u d i m i ho t d ng c a ng�n s�ch nh� nu c

d�i h i ph i x�y dung m� h�nh qu n l� ng�n s�ch th�ch h p v� ph� h p v i th�ng l

qu c t , m� h�nh n�y cho ph�p x�c d nh co c u ng�n s�ch v i n i dung c�c kho n

thu v� chi d d m b o s c�n d i c a ng�n s�ch nh� nu c. C th m� h�nh qu n l�

ng�n s�ch nh� nu c du c x�y d ng d a tr�n m i quan h gi a t�ch luy v� ti�u d�ng:

- Thu ng�n s�ch nh� nu c t thu , ph�, l ph� v� m t s kho n thu kh�ng mang

t�nh ch t thu nhu: thu l i t c c ph n nh� nu c, thu t cho thu� v� b�n t�i s n

thu c s h u nh� nu c& l� nh ng kho n thu thu ng xuy�n c a nh� nu c v� du c

h�nh th�nh theo nguy�n t c kh�ng ho�n tr . C�c kho n thu n�y c�n du c g i l� c�c

kho n thu trong c�n d i ng�n s�ch du c s d ng uu ti�n cho c�c kho n chi ti�u

d�ng thu ng xuy�n c a ch�nh ph , ph n c�n l i s d�nh cho chi d u tu ph�t tri n.

- Thu t c�c kho n vi n tr v� vay n c a ch�nh ph . Ngu n thu n�y d�ng d

b� d p s thi u h t c a ng�n s�ch nh� nu c do ch�nh l ch gi a t ng s chi v� t ng

s thu trong c�n d i ng�n s�ch d d�p ng y�u c u ph�t tri n kinh t . Do d�, c�c

kho n thu vi n tr v� vay n c a ch�nh ph du c g i l� c�c kho n thu b� d p thi u

h t c a ng�n s�ch.

Co ch c�n d i ng�n s�ch nh� nu c n�y t o ra th ch d ng r t l n cho ch�nh

ph cho ph�p gi i quy t tru c h t c�c nhu c u c p b�ch d n d nh d i s ng v� tr t

t x� h i, hon n a n� cung v ch ra m t ranh gi i r� r�ng v ph m vi ti�u d�ng n m

trong gi i h n c�c kho n thu nh p do n n kinh t t o ra. C�c kho n thu b� d p thi u

h t (vay) ch ph c v cho chi d u tu ph�t tri n nh m d m b o kh nang tr n cho

ch�nh ph .

IV. H TH NG NG�N S�CH NH� NU C

1. T ch c h th ng ng�n s�ch nh� nu c

H th ng ng�n s�ch nh� nu c l� t ng th ng�n s�ch c a c�c c p ch�nh quy n

nh� nu c. T ch c h th ng ng�n s�ch ch u t�c d ng b i nhi u y u t m� tru c h t

d� l� ch d x� h i c a m t nh� nu c v� ph�n chia l�nh th h�nh ch�nh. Th�ng

thu ng c�c nu c h th ng ng�n s�ch du c t ch c ph� h p v i h th ng h�nh

ch�nh. nu c ta v i m� h�nh nh� nu c th ng nh t n�n h th ng ng�n s�ch du c t

ch c theo hai c p: ng�n s�ch trung uo ng v� ng�n s�ch c a c�c c p ch�nh quy n d a

phuong, trong d� ng�n s�ch d a phuo ng bao g m c�c c p ng�n s�ch: ng�n s�ch

th�nh ph (hay t nh) , ng�n s�ch qu n (huy n) , ng�n s�ch x� (phu ng).

H th ng ng�n s�ch nh� nu c Vi t Nam du c t ch c v� qu n l� th ng nh t

theo nguy�n t c t p trung v� d�n ch , th hi n:

- T�nh th ng nh t: d�i h i c�c kh�u trong h th ng ng�n s�ch ph i h p th�nh

m t th th ng nh t, bi u hi n c�c c p ng�n s�ch c� c�ng ngu n thu, c�ng d nh m c

chi ti�u v� c�ng th c hi n m t qu� tr�nh ng�n s�ch.

- T�nh t p trung: th hi n ng�n s�ch trung uong gi vai tr� ch d o, t p trung

c�c ngu n thu l n v� c�c nhi m v chi quan tr ng. Ng�n s�ch c p du i ch u s chi

ph i c a ng�n s�ch c p tr�n v� du c tr c p t ng�n s�ch c p tr�n nh m d m b o

c�n d i c a ng�n s�ch c p m�nh.

- T�nh d�n ch : D to�n v� quy t to�n ng�n s�ch ph i du c t ng h p t ng�n

s�ch c p du i, d ng th i m i c p ch�nh quy n c� m t ng�n s�ch v� du c quy n chi

ph i ng�n s�ch c p m�nh.

2. Ph�n c p qu n l� ng�n s�ch

Trong n n kinh t th tru ng ng�n s�ch nh� nu c tr th�nh c�ng c quan tr ng

gi�p nh� nu c di u h�nh n n kinh t x� h i. Ho t d ng c a ng�n s�ch n m trong s

v n d ng c a th tru ng. T o ngu n thu cho ng�n s�ch ph i g n v i m c ti�u n

d nh v� ta ng tru ng kinh t , c�c kho n chi c a ng�n s�ch ph i g n v i nhi m v

ph�t tri n kinh t x� h i c a d t nu c trong t ng th i k . Do d�, vi c x�c d nh co

c u thu chi c a c�c c p ng�n s�ch cung nhu phuo ng ph�p qu n l� c�c c p ng�n s�ch

l� r t c n thi t.

Ph�n d nh ngu n thu v� c�c kho n chi c a m i c p ng�n s�ch l� n i dung co

b n c a ph�n c p qu n l� ng�n s�ch nh m t o di u ki n v t�i ch�nh cho ch�nh

quy n nh� nu c c�c c p tham gia v�o qu� tr�nh t ch c, huy d ng, ph�n ph i v� s

d ng c�c qu ti n t t p trung c a nh� nu c d th c hi n c�c ch c nang nhi m v

x�c d nh. Khi ph�n c p qu n l� ng�n s�ch c n ph i tu�n th c�c nguy�n t c co b n

- � m b o vai tr� ch d o c a ng�n s�ch trung uong v� v tr� d c l p c a ng�n

s�ch d a phuo ng trong h th ng ng�n s�ch nh� nu c th ng nh t.

- X�c d nh c th tr�ch nhi m v� quy n h n thu chi gi a c�c c p ng�n s�ch.

- � m b o s h p l� v� c�ng b ng gi a c�c d a phuo ng.

2.1 Ph�n d nh ngu n Thu gi a c�c c p ng�n s�ch

C� 4 phuong ph�p th c hi n ph�n ph i ngu n thu gi a c�c c p ng�n s�ch:

* Phuong ph�p thu d chi d : n i dung c a phuo ng ph�p n�y l� to�n b s thu

v� c�c nhi m v chi c a ng�n s�ch d u do ng�n s�ch trung uo ng d m nh n. Phuo ng

ph�p n�y d m b o cho trung uong quy n ch d ng nhung h n ch kh nang s�ng

t o c a d a phuo ng.

* Phuong ph�p kho�n g n: Trung uo ng giao cho d a phuong du c thu m t s

kho n thu x�c d nh d d m b o nhi m v chi cho d a phuong. Phuo ng ph�p n�y

khuy n kh�ch d a phuo ng quan t�m v� b i du ng ngu n thu c a m�nh nhung kh�ng

ch� � d n ngu n thu c a trung uo ng.

* Phuo ng ph�p d ph n: Theo phuo ng ph�p n�y ng�n s�ch d a phuong du c

hu ng m t ph n t c�c kho n thu chung du c x�c d nh theo t l ph n tram hay c�n

g i l� t l di u ti t. Phuo ng ph�p n�y khuy n kh�ch d a phuong quan t�m d n

kho n thu nhung ph�n d nh ngu n thu gi a c�c c p ng�n s�ch r t ph c t p v� h�ng

na m ph i di u ch nh.

* Phuong ph�p h n h p: L� phuong ph�p �p d ng h n h p c ba phuo ng

ph�p tr�n, ngu n thu c a ng�n s�ch d a phuong bao g m 3 ph n ch�nh: C�c kho n

thu n d nh, c�c kho n thu di u ti t v� c�c kho n tr c p t ng�n s�ch trung uo ng.

Theo lu t Ng�n s�ch Nh� nu c Vi t Nam (1996) v� lu t S a d i, B sung

m t s di u c a lu t Ng�n s�ch Nh� nu c VN (1998) ph�n d nh ngu n thu gi a c�c

c p ng�n s�ch c a nu c ta du c th c hi�n theo phuo ng ph�p h n h p.

2.2 Ph�n d nh chi gi a c�c c p ng�n s�ch

Ph�n c�ng qu n l� nh� nu c v kinh t x� h i gi a c�c c p ch�nh quy n l� co

s d ph�n d nh chi gi a c�c c p ng�n s�ch. Trong co ch th tru ng, nh� nu c s

d ng ng�n s�ch nh� nu c l�m c�ng c qu n l� v� di u ti t vi m� n n kinh t th�

ph�n c p qu n l� chi gi a c�c c p ng�n s�ch du c th c hi n theo c�c nguy�n t c:

- Ng�n s�ch trung uong d m nh n nhi m v chi theo c�c chuo ng tr�nh qu c

gia ho c c�c d �n ph�t tri n nh m h�nh th�nh th c�n d i cho n n kinh t v� t o

m�i tru ng thu n l i k�ch th�ch qu� tr�nh t�ch t v� d u tu v n cho s n xu t kinh

doanh c a c�c doanh nghi p v� d�n cu.

- Ng�n s�ch d a phuong th c hi n c�c kho n chi g n v i vi c th c hi n ch c

na ng, nhi m v c a ch�nh quy n d a phuong.

3. Qu� tr�nh ng�n s�ch

Qu� tr�nh ng�n s�ch l� m t qu� tr�nh bao g m 3 giai do n: l p v� ph� chu n

ng�n s�ch, ch p h�nh ng�n s�ch v� quy t to�n ng�n s�ch. Qu� tr�nh ng�n s�ch cho

th y to�n b ho t d ng c a m t ng�n s�ch t khi b t d u h�nh th�nh cho t i khi k t

th�c d chuy n sang ng�n s�ch c a nam t�i ch�nh m i. Th i gian c a qu� tr�nh ng�n

s�ch d�i hon so v i na m t�i ch�nh (c�n du c g i l� nam ng�n s�ch hay t�i kho�)

di u d� du c th hi n ch giai do n l p v� ph� chu n ng�n s�ch du c b t d u

tru c nam t�i ch�nh, giai do n quy t to�n ng�n s�ch du c th c hi n sau nam t�i

ch�nh v� trong nam t�i ch�nh l� th i gian ch p h�nh ng�n s�ch. Qu� tr�nh ng�n s�ch

c a nu c ta du c qui d nh trong lu t Ng�n s�ch Nh� nu c.

3.1 L p v� ph� chu n ng�n s�ch

M c ti�u c a giai do n n�y l� d x�c d nh nhi m v d ng vi�n, ph�n ph i t i

uu c�c ngu n v n nh m b o d m t�nh v ng ch c, t�nh kh thi c a ng�n s�ch. Giai

do n n�y bao g m:

- L p ng�n s�ch (l p d to�n ng�n s�ch)

H�ng nam v�o th i di m qui d nh tru c khi nam t�i ch�nh b t d u Ch�nh ph

v� B t�i ch�nh ra th�ng b�o v y�u c u, n i dung v� hu ng d n l p d to�n ng�n

s�ch cho c�c ng�nh, c�c c p. C�c don v ca n c v�o hu ng d n c a b t�i ch�nh l p

d to�n ng�n s�ch cho don v m�nh d a tr�n h th ng lu t, d nh hu ng ph�t tri n

kinh t x� h i c a nam k ho ch v� c�c ch�nh s�ch, d nh m c t�i ch�nh.

C�c B v� U ban Nh�n d�n c�c t nh, th�nh t ng h p d to�n ng�n s�ch

ph m vi m�nh qu n l� g i cho B t�i ch�nh. B t�i ch�nh s xem x�t d to�n thu chi

c a c�c B v� d a phuong, t�nh to�n kh nang thu chi, c�c gi i ph�p c�n d i ng�n

s�ch v� t ng h p th�nh d to�n ng�n s�ch c a nam t�i ch�nh tr�nh Ch�nh ph . Ch�nh

ph xem x�t, th o lu n, di u ch nh l i c�c kho n thu chi n u th y c n thi t v� tr�nh

Qu c h i.

- Ph� chu n ng�n s�ch

D to�n ng�n s�ch nh� nu c tru c h t s du c u ban kinh t v� ng�n s�ch

c a qu c h i nghi�n c u, xem x�t, di u ch nh v� tr�nh Qu c h i. Qu c h i s th o

lu n d to�n ng�n s�ch nh� nu c v c�c n i dung: di u ch nh ta ng gi m c�c kho n

thu tr�n co s s a d i lu t thu , di u ch nh tang gi m c�c kho n chi d a tr�n c�c

gi i ph�p b o d m c�n d i ng�n s�ch. Sau khi th o lu n v� th�ng qua Qu c h i ra

ngh quy t ph� chu n d to�n ng�n s�ch nh� nu c v� d to�n ng�n s�ch nh� nu c

tr th�nh m t d o lu t c a nh� nu c m� m i ph�p nh�n v� th nh�n trong x� h i

di u c� tr�ch nhi m th c hi n.

- C�ng b ng�n s�ch nh� nu c

Sau khi d to�n ng�n s�ch nh� nu c du c Qu c h i ph� chu n s du c

chuy n sang cho nguy�n th qu c gia: Ch t ch nu c d c�ng b v� giao cho Ch�nh

ph th c hi n b ng c�ch u nhi m cho B t�i ch�nh giao c�c ch ti�u ph�p l nh v

thu v� chi ng�n s�ch cho t ng B v� t ng d a phuo ng d thi h�nh.

3.2 Ch p h�nh ng�n s�ch

D to�n ng�n s�ch du c ph� chu n v� du c th c hi n khi nam t�i ch�nh b t

d u. N i dung c a giai do n n�y l� t p trung d y d , k p th i m i ngu n thu v�o

ng�n s�ch v� c p ph�t cho c�c nhi m v chi d� x�c d nh nh m d ng vi�n, ph�n ph i

v� s d ng c�c ngu n t�i ch�nh c a x� h i d th c hi n c�c m c ti�u ph�t tri n kinh

t x� h i trong nam t�i ch�nh.

Ch p h�nh ng�n s�ch bao g m ch p h�nh thu ng�n s�ch nh� nu c v� ch p

h�nh chi ng�n s�ch nh� nu c.

- Ch p h�nh thu ng�n s�ch nh� nu c: l� qu� tr�nh t ch c v� qu n l� ngu n

thu c a ng�n s�ch nh� nu c. H th ng t ch c thu ng�n s�ch hi n nay nu c ta c�

c�c co quan thu v� c�c co quan kh�c du c giao nhi m v thu. C�c co quan n�y c�

tr�ch nhi m ki m so�t c�c ngu n thu ng�n s�ch nh� nu c, x�c d nh v� th�ng b�o s

ph i n p cho c�c ph�p nh�n v� th nh�n. Co quan t�i ch�nh, kho b c nh� nu c ph i

h p v i ng�nh thu v� c�c co quan du c giao nhi m v thu d t ch c th c hi n thu

n p cho ng�n s�ch nh� nu c v� tr�ch chuy n k p th i c�c kho n thu gi a c�c c p

ng�n s�ch nh� nu c theo qui d nh.

- Ch p h�nh chi ng�n s�ch nh� nu c: l� qu� tr�nh t ch c v� qu n l� c�c

kho n chi c a ng�n s�ch nh� nu c. Tham gia v�o ch p h�nh chi ng�n s�ch g m c�

c�c don v s d ng v n ng�n s�ch. Vi c c p kinh ph� t ng�n s�ch nh� nu c du c

th c hi n theo qui d nh:

* Can c v�o d to�n ng�n s�ch du c giao, c�c don v th hu ng l p k

ho ch chi g i co quan t�i ch�nh c�ng c p v� kho b c nh� nu c noi giao d ch d

du c c p ph�t.

* Co quan t�i ch�nh xem x�t k ho ch chi c a do n v , ca n c v�o kh na ng

c a ng�n s�ch d b tr� s chi h�ng qu� th�ng b�o cho don v th hu ng v� kho b c

nh� nu c d th c hi n.

3.3 Quy t to�n ng�n s�ch

N i dung c a giai do n n�y l� nh m ph n nh, d�nh gi� v� ki m tra l i qu�

tr�nh h�nh th�nh v� ch p h�nh ng�n s�ch nh� nu c. Sau khi k t th�c na m t�i ch�nh,

c�c do n v s d ng v n ng�n s�ch nh� nu c ph i kho� s k to�n v� l p quy t to�n

ng�n s�ch nh� nu c theo s th c thu, th c chi theo hu ng d n c a B t�i ch�nh.

Ca n c v�o hu ng d n c a B t�i ch�nh c�c do n v th hu ng ng�n s�ch l p

quy t to�n thu chi c a don v m�nh g i co quan qu n l� c p tr�n, s li u quy t to�n

ph i du c d i chi u v� du c kho b c nh� nu c noi giao d ch x�c nh n. Th tru ng

c�c co quan nh� nu c c� tr�ch nhi m ki m tra, x l� quy t to�n thu chi ng�n s�ch

c a c�c do n v tr c thu c, l p quy t to�n thu chi ng�n s�ch thu c ph m vi m�nh

qu n l� g i cho co quan t�i ch�nh c�ng c p. Co quan t�i ch�nh c�c c p d a phuo ng

x�t duy t quy t to�n thu chi ng�n s�ch c a c�c co quan c�ng c p, th m tra quy t

to�n ng�n s�ch c p du i, t ng h p l p quy t to�n ng�n s�ch d a phuong tr�nh u ban

nh�n d�n c�ng c p d u ban nh�n d�n c�ng c p xem x�t tr�nh h i d ng nh�n d�n

c�ng c p ph� chu n v� g i cho B t�i ch�nh.

B t�i ch�nh xem x�t v� t ng h p quy t to�n thu chi ng�n s�ch c a c�c b ,

ng�nh trung uong, ki m tra xem x�t quy t to�n ng�n s�ch c a c�c d a phuo ng, sau

d� t ng h p v� l p t ng quy t to�n ng�n s�ch nh� nu c tr�nh Ch�nh ph d Ch�nh

ph d tr�nh Qu c h i. Qu c h i sau khi nghe b�o c�o ki m tra c a co quan T ng

ki m to�n qu c gia s xem x�t v� ph� chu n t ng quy t to�n ng�n s�ch nh� nu c.

Chuong V

TH TRU NG T�I CH�NH V� C�C � NH

T�I CH�NH TRUNG GIAN

I. KH�I NI M V TH TRU NG

Th tru ng l� m t kh�i ni m co b n c a kinh t h c v� du c nhi u nh�

kinh t h c d nh nghia.

Trong t ng th i k kh�c nhau th� kh�i ni m v th tru ng cung kh�c nhau.

Trong th i k k ho ch ho� t p trung, th tru ng du c hi u l� m t co ch d c l p, t

ho t d ng, t di u ti t.

Ng�y nay, co c u kinh t hi n d i do c�c y u t ti n b khoa h c k thu t v�

vi c qu c t ho� d i s ng kinh t t o n�n, th tru ng du c hi u l� m t y u t c a

m t h th ng kinh t ph c t p, trong d� c�c qui lu t th tru ng lu�n lu�n bi n d i v�

v s nh ng th ch di u ti t (d c bi t l� th ch nh� nu c) t�c d ng qua l i v i

nhau m t c�ch ch t ch .

V� th , n u ch�ng ta hi u th tru ng l� no i di n ra ho t d ng mua b�n h�ng

ho� th� kh�ng sai nhung chua d , v� v i c�ch hi u d� ch�ng ta kh�ng th y du c s

hi n di n c a th tru ng lao d ng, th tru ng d a c,& (d�y l� nh ng lo i th tru ng

m i h�nh th�nh) l� th tru ng kh�ng c� ch d mua b�n t p trung. � ng th i, n�

cung kh�ng cho ch�ng ta th y du c m t s th tru ng mua b�n nh ng lo i h�ng ho�

v� h�nh nhu: th tru ng v n, th tru ng d ch v ,&

X�t v m t b n ch t, th tru ng l� s k t h p c a c�c y u t : h�ng ho�,

cung c u gi� c , v� phuong th c thanh to�n. No i n�o, l�c n�o c� d 5 lo i y u t

tr�n th� s di n ra ho t d ng c a th tru ng. V i vi c t�m ra du c b n ch t c a th

tru ng d� gi�p ch�ng 1ta th y du c t t c c�c lo i th tru ng k c th tru ng v�

h�nh . Ngo�i 5 y u t gi ng nhau tr�n th� c�c th tru ng ch c�n kh�c nhau : qui

m� th tru ng r ng hay h p, ph bi n hay chua ph bi n, hi n d i hay th� so .

II. T�I S N T�I CH�NH

1. Ph�n bi t gi a t�i s n v� v n

T�i s n l� t t c m i th c� gi� tr trao d i v� du c s h u b i m t ch th

n�o d�.

Ngu i ta thu ng ph�n lo i t�i s n theo ti�u ch� sau d �y:

Ph�n lo i theo h�nh th�i: t�i s n h u h�nh (l� lo i t�i s n m� gi� tr c a n� tu

thu c v�o thu c t�nh v t ch t d c th� c a n�, nhu: m�y m�c thi t b , nh�, d t. TS

h u h�nh c� th chia h�nh t�i s n c� th t�i s n xu t (m�y m�c, thi t b ) v� t�i s n

kh�ng c� th t�i s n xu t (d t, m , t�c ph m ngh thu t) v� t�i s n h u h�nh (th

hi n quy n h p ph�p d i v i m t l i �ch n�o d� trong tuo ng lai. Gi� tr c a t�i s n

v� h�nh kh�ng li�n quan g� d n h�nh th c m� nh ng quy n d� du c ghi l i)

Ph�n lo i theo t�nh ch t: t�i s n t�i ch�nh (l� nh ng lo i t�i s n c� t�nh ch t

ti n t : v�ng, d� qu�, ch ng kho�n, c�c gi y t c� gi�), t�i s n phi t�i ch�nh (d t dai,

nh� xu ng, m�y m�c thi t b , thuong quy n nh�n hi u,& )

Ph�n lo i theo m c d�ch s d ng:

- T�i s n ti�u d�ng: l� nh ng t�i s n s hao m�n, m t di trong qu�

tr�nh s d ng

- T�i s n d tr : l� nh ng t�i s n c� gi� tr l�u b n du c d�ng v�o

m c d�ch d tr , d ph�ng r i ro.

- T�i s n dua v�o kinh doanh d t o ra l i nhu n l� tang kh i t�i s n.

��y ph i l� v n

Nhu v y, v n l� m t ph n t�i s n c� m c d�ch s d ng cho qu� tr�nh kinh doanh.

2 Kh�i ni m t�i s n t�i ch�nh v� c�c lo i t�i s n t�i ch�nh ch y u

T�i s n t�i ch�nh, hay c�n g i l� c�ng c t�i ch�nh, thu c lo i t�i s n v� h�nh.

L i �ch trong tuo ng lai c a t�i s n n�y l� quy n du c hu ng c�c kho n ti n l�i, hay

l i nhu n (cash flow) trong tuong lai.

Nh ng ngu i d ng � th c hi n vi c thanh to�n c�c d�ng ti n d� trong tuo ng

lai du c g i l� ngu i ph�t h�nh t�i s n t�i ch�nh; nh ng ngu i s h u t�i s n t�i

ch�nh du c g i l� nh ng ngu i d u tu. Ngu i ph�t h�nh c� th l� ch�nh ph , c�c t

ch c t�i ch�nh hay c�c doanh nghi p. Ngu i s h u t�i s n t�i ch�nh c� th l� t

ch c hay l� c� nh�n.

T�i s n t�i ch�nh du c chia th�nh 2 lo i: c�ng c n v� c�ng c v n

- C�ng c n (debt instrument): l� lo i t�i s n t�i ch�nh mang l i cho ngu i

n m gi n� quy n du c hu ng d�ng ti n c d nh du c n d nh tru c. VD:

Tr�i phi u ch�nh ph , Kho b c; c�c kho n cho vay,& . Hay n�i m t c�ch

kh�c, c�c c�ng c n c� c�c kho n l i t c c d nh.

- C�ng c v n l� lo i c�ng c m� bu c ngu i ph�t h�nh ph i tr cho ngu i

n m gi n� m t s ti n d a v�o k t qu d u tu (n u c�) sau khi d� th c

hi n xong c�c nghia v d i v i c�ng c n (equity instrument). C�ng c

v n thu ng th y nh t l� c phi u ph th�ng ( c phi u thu ng).

3. Gi� c a t�i s n t�i ch�nh v� r i ro

M t nguy�n t c kinh t co b n l� gi� c a b t k t�i s n t�i ch�nh n�o th� cung

ph i c�n b ng v i gi� tr hi n t i c a c�c cash flow k v ng c a t�i s n d �, m c d�

ch�ng ta chua bi t m t c�ch ch n ch c v c�c cash flow n�y.

Cash flow, ta c� th hi u d� l� d�ng c a s chi tr ti n trong m t kho ng th i

gian nh t d nh.

VD: Tr�i phi u ch�nh ph d ng � tr 600.000 d ng m i 6 th�ng trong su t 5

na m v� tr 10.000.000 d ng v�o th i di m d�o h n c a tr�i phi u (5 nam). C�c

kho ng ti n d� l� cash flow.

Kh�i ni m v gi� c a t�i s n t�i ch�nh li�n quan tr c ti p d n l i nhu n k

v ng c a t�i s n t�i ch�nh d�. T vi c dua ra cash flow k v ng v� gi� c a c�ng c

t�i ch�nh gi�p ch�ng ta c� kh�i ni m v t su t l i nhu n k v ng. T su t l i nhu n

k v ng l� t l ph n tra m c a l i nhu n k v ng v i t ng v n d u tu.

VD: N u gi� c a m t t�i s n t�i ch�nh l� 100.000 d ng v� cash flow c a n�

ch l� 105.000 d ng du c tr v�o th i d i m d�o h n l� 1 nam. V y t su t l i nhu n

c a TS n�y l� 5%.

M c d ch c ch n c a cash flow k v ng ph thu c v�o lo i c a t�i s n

(c�ng c n hay c�ng c v n) v� d c t�nh c a ch th ph�t h�nh t�i s n d�.

Vi c mua tr�i phi u ch�nh ph l� r t an to�n v� cash flow m� ch�ng ta hy

v ng nh n du c t vi c d u tu d� l� ch c ch n, kh na ng tr h n c�c kho n ti n

thanh to�n c a ch�nh ph d i v i ngu i n m gi tr�i phi u CP l� r t th p. Tuy

nhi�n, vi c d u tu v�o tr�i phi u ch�nh ph v n mang l i cho ch�ng ta m t di u

kh�ng ch c ch n, d� ch�nh l� s c mua c a cash flow m� ch�ng ta nh n du c, v� gi�

tr c a c�c kho n ti n thanh to�n d� kh�ng c�n du c nhu l�c ban d u (th i di m d u

tu).

Ngu c l i v i tr�i phi u ch�nh ph , tr�i phi u c�ng ty hay l� c�c m�n n vay

c a c�c c� nh�n d i v i ng�n h�ng th� kh nang tr h n trong vi c thanh to�n

cashflow l� cao ho n.

� i v i tru ng h p nh� d u tu d u tu v�o m t tr�i phi u do ch�nh ph nu c

ngo�i ph�t h�nh, cashflow do ch�nh ph nu c ngo�i chi tr cung s kh�ng b tr h n.

Tuy nhi�n, cash flow d� du c chi tr b ng ngo i t ch kh�ng b ng ti n n i t . Nhu

v y, cash flow m� nh� d u tu nh n du c trong tru ng h p n�y s ph thu c v�o t

gi� h i do�i.

T d� ch�ng ta nh n ra r ng, vi c d u tu v�o c�ng c t�i ch�nh b nh hu ng

b i nh ng r i ro sau d�y:

- R i ro l m ph�t (purchasing risk, inflation risk): r i ro li�n quan d n s

tru t gi� (m t gi�) c a cash flow k v ng.

- R i ro t�n d ng (credit risk) hay r i ro sai h n (default risk): l� r i ro m�

ngu i ph�t h�nh hay ngu i mu n tr h n giao u c

- R i ro t gi� (foreign-exchange risk): l� lo i r i ro x y ra khi c� s

chuy n d i gi� c s l�m thay d i m t c�ch b t l i, k t qu l� l�m gi m s

ti n du c nh n

4. Vai tr� c a t�i s n t�i ch�nh

T�i s n t�i ch�nh c� 2 ch c na ng kinh t ch y u:

- L� c�ng c d chuy n v n t nh ng ngu i c� v n nh�n r i d n nh ng

ngu i c n v n d d u tu v�o t�i s n h u h�nh

- B ng m t phuong th c chuy n v n n�o d� t ngu i c� v n sang ngu i

c n v n d� l�m ph�n b l i nh ng r i ro kh�ng th tr�nh kh i do d�ng

ti n m� t�i s n h u h�nh t o ra gi a ngu i g i v n v� ngu i cung c p v n.

� th y r� du c 2 ch c nang n�y ch�ng ta c�ng xem x�t c�c t�nh hu ng sau:

1. �ng A nh n du c gi y ph�p s n xu t tr�i c�y h p. �ng u c t�nh c n c�

15 t d ng d x�y d ng nh� xu ng v� l p d t m�y m�c thi t b nhung

�ng ch c� 3 t d ng. �� l� to�n b s ti n ti t ki m c a d i �ng n�n �ng

kh�ng mu n dem d u tu m c d� �ng r t tin tu ng v�o t�nh kh thi c a d

�n n�y v� �ng kh�ng mu n ph i g�nh ch u r i ro cao.

2. B� B v a du c th a k 12,25 t d ng. B� d d nh d�ng 250 tri u d chi

cho c�c nhu c u ti�u d�ng c a m�nh, c�n l i 12 t d ng b� d d nh s dem

ti t ki m.

3. �ng C v� nh n du c m t kho ng ti n t vi c tr�ng s ( l n 1 tr�ng 10 t ;

l n 2 tr�ng 13 t d c bi t) sau khi tr ti n thu thu nh p c� nh�n �ng c�n

du c 1,035 t d ng. �ng d d nh d�ng 35 tri u; c�n l i 1 t d ng �ng d

d nh dem ti t ki m.

Gi s 3 ngu i n�y g p nhau v� h d t du c tho thu n nhu sau:

�ng A d ng � d u tu 2 t d ng v�o doanh nghi p v� chia 50% l i �ch c a

doanh nghi p cho b� B v i di u ki n b� B d u tu cho doanh nghi p 12 t d ng. C�n

�ng C d ng � cho �ng A vay 1 t d ng v i l�i su t 18%/nam. �ng A s t di u

h�nh c�ng ty m� kh�ng c n s gi�p d c a �ng C v� b� B. Nhu v y �ng A d� c� d

v n cho qu� tr�nh th c hi n d �n c a m�nh.

T t�nh hu ng tr�n d� ph�t sinh 2 c�ng c t�i ch�nh:

- C�ng c v n do �ng A ph�t h�nh v� b� B d� mua v i gi� 12 t d ng

- C�ng c n do �ng A ph�t h�nh v� �ng C mua v i gi� l� 1 t d ng

Hai t�i s n n�y d� gi�p cho v n du c chuy n t nh ng ngu i c� v n (b� B

v� �ng C) sang ngu i c n v n (�ng A). ��y ch�nh l� ch c nang th nh t c a c�ng

c t�i ch�nh.

Vi c �ng A kh�ng mu n d u tu to�n b s ti n ti t ki m c a m�nh v�o d �n

l� v� �ng mu n san s b t r i ro. �ng d� th c hi n di u n�y b ng c�ch b�n cho b� B

m t t�i s n t�i ch�nh, v i t�i s n t�i ch�nh n�y b� B nh n du c m t n a l i nhu n

c a doanh nghi p. � ng th i, �ng A c�n nh n th�m m t kho n ti n kh�c n a t �ng

C, l� ngu i kh�ng mu n san s r i ro c a doanh nghi p, b ng c�ch cam k t chi tr

m t kho n thanh to�n c d nh h�ng nam cho �ng C b t ch p hi u qu ho t d ng c a

doanh nghi p. Nhu v y, �ng A d� ph�n b m t ph n r i ro c a m�nh cho ngu i

kh�c. �� ch�nh l� ch c nang th 2 c a t�i s n t�i ch�nh.

III. TH TRU NG T�I CH�NH:

1. Kh�i ni m v th tru ng

Th tru ng t�i ch�nh th hi n r t nh y c m m i ho t d ng c a c�c th tru ng

h�ng ho� v� d ch v . N� du c v� nhu l� th tru ng ph�i sinh t n n kinh t th c, n�

do lu ng v� ph n nh hi u qu kinh doanh v� hi n tr ng c a n n kinh t th c. Th

tru ng t�i ch�nh ra d i d� l�m da d ng ho� v� ph c t p ho� m i ho t d ng t�i ch�nh.

Th tru ng t�i ch�nh kh�ng ch ch u nh hu ng c a n n kinh t m� n� c�n g�y ra

nhi u t�c d ng d n s ph�t tri n c a n n kinh t . V� th , n� c� vai tr� nh t d nh d i

v i s v n h�nh kinh t v� tr th�nh c�ng c d c l c gi�p nh� nu c qu n l� c� hi u

qu n n kinh t .

Trong co ch th tru ng, ho t d ng kinh t kh�ng ch bao g m c�c m i quan

h cung c u v h�ng ho� m� c�n xu t hi n quan h cung c u v ti n t . Quan h n�y

xu t hi n t t y u d n d n nhu c u v n d ng ngu n v n t noi th a d n noi thi u,

ch y u di n ra tr�n th tru ng t�i ch�nh. Thu t ng th tru ng t�i ch�nh du c s

d ng d ph�n bi t th tru ng mua b�n, giao d ch c�c lo i ch ng kho�n (t�i s n t�i

ch�nh)v i c�c th tru ng kh�c (th tru ng h�ng ho�, th tru ng s c lao d ng,...).

N u th tru ng h�ng ho� h u h�nh mua b�n c�c lo i s n v t c th , nh�n

th y du c, s du c (l�a, g o, caf�,...), nghia l� d� l� th tru ng h u h�nh. C�n th

tru ng t�i ch�nh l� noi mua b�n c�c lo i h�ng ho� theo d�ng t�n g i d c trung c a

n�: d� l� t�i ch�nh. ��y l� lo i t�i s n v� h�nh v i gi� tr c a n� kh�ng li�n quan g�

d n d c t�nh v� v t th c a h�ng ho� d�, gi� tr c a n� d a v�o tr�i quy n h p ph�t

tr�n m t l i �ch tuong lai n�o d�. H�ng ho� c a th tru ng t�i ch�nh l� nh ng lo i

h�nh thay th ti n m t. � c� n�, ngu i ta dem ti n m t di d i b ng c�c h�nh th c

nhu: mua, k� g i, cho vay,... S di ngu i ta l�m nhu v y l� v� n� t o ra l�i su t m�

ti n m t kh�ng l�m du c. Khi th tru ng t�i ch�nh ph�t tri n, ngu i ta d d�ng dem

chuy n d i nh ng lo i h�ng ho� d� tr th�nh ti n m t. X� h i ng�y c�ng ph�t tri n

th� ngu i ta c�ng th�ch c t gi nh ng lo i h�ng ho� thay cho ti n m t b i l n�

cung l� ti n nhung l i sinh l�i trong m i ng�y.

Nhu v y, ta c� th r�t ra du c kh�i ni m v th tru ng t�i ch�nh:

Th tru ng t�i ch�nh l� noi di n ra c�c ho t d ng mua b�n c�c t�i s n t�i ch�nh.

� i tu ng c a th tru ng t�i ch�nh:

l� nh ng ngu n cung c u v

v n trong x� h i c a c�c ch th kinh t nhu Nh� nu c, doanh

nghi p, c�c t ch c x� h i, c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian v�

c�ng ch�ng

C�ng c c a th tru ng t�i ch�nh

: d�y l� ngu n s ng cho ho t d ng

c a th tru ng, bao g m: c�ng tr�i nh� nu c, ch ng kho�n do doanh

nghi p ph�t h�nh, tr�i phi u c�ng ty, tr�i phi u c a c�c d nh ch t�i

ch�nh trung gian v� c�c lo i gi y t c� gi� kh�c: s�c, k phi u,...

Ch th c a th tru ng t�i ch�nh

: d�y l� nh ng ph�p nh n v� th

nh�n d i di n cho nh ng ngu n cung v� c u v v n tham gia tr�n

th tru ng t�i ch�nh.

2. Vai tr� c a th tru ng t�i ch�nh

Th tru ng t�i ch�nh c� 3 ch c nang kinh t co b n sau:

Th nh t, h�nh th�nh gi� c�c t�i s n t�i ch�nh

Th�ng qua t�c d ng qua l i

gi a nh ng ngu i mua v� nh ng ngu i b�n, gi� c a t�i s n t�i ch�nh (ch ng kho�n)

du c x�c d nh, hay n�i c�ch kh�c, l i t c c n ph i c� tr�n m t t�i s n t�i ch�nh du c

x�c d nh. Y u t th�c d y c�c doanh nghi p g i v n ch�nh l� m c l i t c m� c�c

nh� d u tu y�u c u; v� v i d c di m n�y c a th tru ng t�i ch�nh d� ph�t t�n hi u

cho bi t v n trong n n kinh t c n du c ph�n b nhu th n�o gi a c�c t�i s n t�i

ch�nh. Qu� tr�nh d� du c g i l� qu� tr�nh h�nh th�nh gi�.

Th hai, cung c p m t co ch d cho c�c nh� d u tu b�n m t t�i s n t�i

ch�nh

V i d c t�nh n�y, th tru ng t�i ch�nh l� th tru ng t o ra t�nh thanh kho n.

Thi u t�nh thanh kho n, c�c nh� d u tu ph i n m gi t�i s n t�i ch�nh cho d n khi

n�o d�o h n, ho c d i v i c phi u cho khi n�o c�ng ty t nguy n thu h i ho c n u

kh�ng t nguy n th� ph i ch thanh l� t�i s n. M c d� t t c c�c th tru ng t�i ch�nh

d u c� t�nh thanh kho n, nhung m c d thanh kho n s l� kh�c nhau gi a ch�ng.

Th ba, gi m b t chi ph� t�m ki n v� chi ph� th�ng tin

� c�c giao d ch c�

th du c di n ra th� nh ng ngu i mua v� ngu i b�n ph i t�m du c nhau. H ph i

m t r t nhi u ti n v� th i gian cho vi c t�m ki m n�y, nh hu ng d n l i nhu n k

v ng c a h . Chi ph� d� l� chi ph� t�m ki m. B�n c nh d�, d ti n h�nh d u tu h

c n c� c�c th�ng tin v gi� tr d u tu nhu kh i lu ng v� t�nh ch c ch n c a d�ng

ti n k v ng. Th tru ng t�i ch�nh nh c� t�nh trung l p n�y l� noi d ngu i mua,

ngu i b�n d n d� t�m g p nhau, l� noi cung c p c�c th�ng tin m t c�ch c�ng khai v�

d y d - n�n c� kh i lu ng giao d ch v� gi� tr giao d ch l n v� th n� cho ph�p

gi m d n m c th p nh t nh ng kho n chi ph� tr�n.

Th tru ng t�i ch�nh ph�t tri n c�ng v i tr�nh d ph�t tri n c a n n kinh t , di

t don gi n d n ph c t p. tr�nh d ph�t tri n ng�y c�ng cao, th tru ng t�i ch�nh

ng�y c�ng c� nhi u lo i trung gian t�i ch�nh tham gia. C�c trung gian t�i ch�nh ng�y

c�ng t o ra nhi u lo i s n ph m t�i ch�nh da d ng, d�p ng ng�y c�ng d y d nhu

c u c a c�c b�n tham gia th tru ng.

3. Ph�n lo i th tru ng t�i ch�nh

C� nhi u c�ch d n ph�n lo i th tru ng t�i ch�nh:

N u ph�n lo i theo c�ng c t�i ch�nh tr�n th tru ng th� ta c�:

- Th tru ng n

- Th tru ng ch ng kho�n

N u ph�n lo i theo th i gian lu�n chuy n v n, ta c�:

- Th tru ng ti n t : th tru ng c� th i gian lu�n chuy n v n kh�ng qu� 1

na m

- Th tru ng v n: th tru ng c� th i gian lu�n chuy n v n tr�n 1 nam tr

l�n

N u ph�n lo i theo h�nh th c ph�t h�nh, th� ta c�:

- Th tru ng so c p: th tru ng ph�t h�nhc ch ng kho�n l n d u ti�n

- Th tru ng th c p: th tru ng mua di b�n l i c�c ch ng kho�n

Tuy nhi�n, trong th c t vi c s d ng c�c h�nh th c ph�n lo i n�o th� s tu

thu c v�o v n d m� ngu i ta mu n nghi�n c u d n. Th�ng thu ng, khi n�i d n th

tru ng t�i ngu i ta thu ng ph�n theo 2 c�ch (2) v� (3)

4. M i quan h gi a c�c lo i th tru ng

4.1.M i quan h gi a th tru ng ti n t v� th tru ng v n

4.1.1. Th tru ng ti n t

L� th tru ng v n ng n h n. Ho t d ng c a th tru ng ti n t di n ra ch y u

th�ng qua ho t d ng c a ng�n h�ng v� c�c t ch c t�n d ng, v� c�c ng�n h�ng

thuong m i l� ch th quan tr ng nh t trong vi c thu h�t v� cung c p c�c ngu n v n

ng n h n.

Th tru ng ti n t c� m t s d c di m sau d�y:

- Th i gian lu�n chuy n v n ng n h n C�ng c c a th tru ng n�y l� nh ng

m�n n vay hay nh ng ch ng kho�n c� th i gian d�o h n du i 1 nam.

- H�nh th c t�i ch�nh d c trung l� h�nh th c t�i ch�nh gi�n ti p. ��ng vai

tr� trung gian gi a nh ng ngu i vay v� ngu i cho vay l� c�c ng�n h�ng

thuong m i

- C�c c�ng c tr�n th tru ng ti n t c� d an to�n tuong d i cao nhung l i

thu ng c� m c l i t c th p.

Th tru ng ti n t du c ph�n th�nh 3 b ph n sau:

Th tru ng cho vay ng n h n c a c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian.

tru ng n�y ho t d ng d a v�o ho t d ng c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian. C�c

t ch c n�y s huy d ng c�c ngu n v n nh�n r i c a c�c t ch c kinh t , c� nh�n

b ng h�nh th c huy d ng ti n g i ti t ki m v� dem cho c�c t ch c kinh t , c� nh�n

kh�c vay l i n u c n.

Th tru ng h i do�i (th tru ng ngo i h i):

l� no i di n ra c�c ho t d ng

mua b�n v� trao d i ngo i t . Kh�c v i c�c lo i th tru ng kh�c, ngu i ta d�ng ti n

d d i l y h�ng ho�, th� tr�n th tru ng n�y ngu i ta d�ng ti n d d i l y ti n. M t

d c t�nh ri�ng bi t n a c a th tru ng ngo i h i d� l� t t y u n� s l� th tru ng qu c

t . Khi n�o ngu i d�n c�c khu v c kh�c nhau c�n d�ng nh ng d ng ti n kh�c

nhau th� th tru ng ngo i h i t n t i l� c n thi t.

d�y l� th tru ng ho t d ng ph c v cho c�c

Th tru ng li�n ng�n h�ng:

kh�ch h�ng l� c�c ng�n h�ng thuong m i. Trong ho t d ng kh�ng ph i l�c n�o ng�n

h�ng lu�n c� d ti n d cho vay, kh�ng ph i l�c n�o ng�n h�ng cung t�m du c

kh�ch h�ng d cho vay h t kho n ti n m� m�nh c�. V� th s ph�t sinh nhu c u vay

v� cho vay gi a c�c ng�n h�ng nh m ph c v t t cho ho t d ng ch�nh c a m�nh l�

huy d ng v n v� cho vay v n. � c di m c a th tru ng n�y l� ch d�nh ri�ng cho

c�c ng�n h�ng v� thu ng kh i lu ng, gi� tr giao d ch l� l n.

4.1.2. Th tru ng v n:

Th tru ng v n l� th tru ng d�nh cho c�c kho n v n d�i h n. Th tru ng n�y

cung c p v n cho c�c kho n d u tu d�i h n c a ch�nh ph , c�c doanh nghi p v� c�c

h gia d�nh. Do th i gian lu�n chuy n v n tr�n th tru ng n�y d�i h n ho n so v i th

tru ng ti n t n�n c�c c�ng c tr�n th tru ng v n c� d r i ro cao ho n v� t t nhi�n

m c l i t c c a n� cung s cao hon.

Trong l ch s h�nh th�nh c a th tru ng t�i ch�nh th� th tru ng ti n t l� th

tru ng du c h�nh th�nh tru c v� ban d u do kinh t chua ph�t tri n n�n nhu c u v n

v� nhu c u ti t ki m v n chua nhi u ch y u l� ng n h n. Sau khi n n kinh t ph�t

tri n, nhu c u v c�c ngu n v n d�i h n cho d u tu xu t hi n th� th tru ng v n ra

d i. B�n c nh vi c huy d ng v n d�i h n th�ng qua c�c d nh ch t�i ch�nh trung

gian th� ch�nh ph v� c�c doanh nghi p c�n t huy d ng v n b ng c�ch ph�t h�nh

ch ng kho�n.

M t khi ch ng kho�n ra d i th� t t y u s xu t hi n nhu c u mua b�n ch ng

kho�n. Ch�nh v� th m� th tru ng ch ng kho�n ra d i v i tu c�ch l� 1 b ph n c a

th tru ng v n nh m d�p ng nhu c u mua b�n, trao d i ch ng kho�n.

Th tru ng v n bao g m: th tru ng vay n d�i h n v� th tru ng ch ng

kho�n

� i v i th tru ng vay n d�i h n th� l i du c chia th�nh

Th tru ng th ch p:

d�y l� th tru ng chuy�n cho vay c�c m�n n d�i h n

d�ng d t�i tr mua b�n d a c, nh� xu ng. Do th i h n d�i v� thu ng gi� tr c a c�c

m�n n vay thu ng r t l n d h�nh th�nh b t d ng s n (nh�, d t, nh� xu ng,...) n�n

c n c� s th ch p t�i s n cho m�n n vay n�y. T�i s n th ch p c� th l� nh ng t�i

s n s n c� c a nh ng ngu i di vay v� k c nh ng t�i s n du c h�nh th�nh t kho n

n vay d�. Ch�nh v� th , th tru ng th ch p c�n du c g i l� th tru ng cho vay d�i

h n c� c m c b t d ng s n

Th tru ng t�n d ng thu� mua (cho thu� t�i ch�nh):

T�n d ng thu� mua hay c�n du c g i l� ho t d ng cho thu� t�i ch�nh ho c c�

th du c g i l� thu� v n. ��y l� h�nh th c t�n d ng trung v� d�i h n, trong d� ngu i

cho thu� cam k t mua t�i s n, thi t b theo y�u c u c a ngu i thu� v� l� ngu i n m

gi quy n s h u t�i s n d�. Ngu i thu� l� ngu i s d ng t�i s n v� ph i thanh to�n

ti n thu� cho ngu i cho thu� t�i s n trong m t kho ng th i gian d� du c th o thu n

tru c. Trong su t th i gian thu�, ngu i thu� kh�ng du c quy n hu b h p d ng

thu� tru c k h n. Khi k t th�c h p d ng, ngu i thu� c� th chuy n quy n s h u,

mua l i ho c ti p t c thu� nhu d� tho thu n trong h p d ng.

Ho t d ng t�n d ng t�i ch�nh l� m t h�nh th c t�n d ng r t h u �ch d i v i

c�c doanh nghi p nh t l� d i v i c�c doanh nghi p v a v� nh . B i v�, th�ng qua

h�nh th c t�n d ng n�y c�c doanh nghi p t�m du c ngu n t�i tr cho ho t d ng d u

tu m�y m�c, thi t b , c i thi n c�ng ngh .

Ho t d ng cho thu� t�i ch�nh c�n du c xem l� qu� tr�nh chuy n quy n s

d ng, khai th�c c�c t�nh nang h u �ch c a t�i s n m� kh�ng chuy n d i quy n s

h u n�.

Ho t d ng t�n d ng thu� mua c� nh ng uu di m nhu:

� i v i ngu i di thu� th� thu� t�i ch�nh cung c� th du c xem l� h d� mua

du c t�i s n b ng m t kho n v n vay c� d m b o b ng ch�nh t�i s n cho thu�. C�c

di u kho n c a h p d ng thu� du c xem nhu l� nh ng di u kho n r�ng bu c c a

ng�n h�ng dua ra trong m t h p d ng t�n d ng th�ng thu ng.

Ngo�i ra, th�ng qua ho t d ng t�n d ng thu� mua th� doanh nghi p du c t�i

tr 100% v n mua t�i s n ho c du c thu� t�i s n d m b o ngu n v n ho t d ng

(v n luu d ng) c a doanh nghi p.

H u h t t�i s n trong ho t d ng cho thu� t�i ch�nh d u l� t�i s n m i. B i v�,

th�ng thu ng ngu i di thu� s d t ra y�u c u v t�nh na ng k thu t cho t�i s n mu n

thu� tru c d i v i ngu i thu� v� hai b�n ti n h�nh k� k t h p d ng. Sau d �, ngu i

cho thu� s mua nh ng t�i s n n�y tr c ti p t nh� s n xu t v� chuy n cho b�n thu�

s d ng. Ngu i cho thu� thu ng mua t�i s n m i d cho thu� nh m d m b o nh ng

di u ki n trong h p d ng, d ng th i n� s gi�p h h n ch d n m c th p nh t

nh ng r i ro nhu r i ro do hao m�n v� h�nh ho c r i ro kh�ng th cho thu� ti p t�i

s n sau khi k t th�c h p d ng do t�i s n d� qu� cu,&

Ho t d ng t�n d ng thu� mua c� nh ng d c di m quan tr ng sau d�y:

- B�n cho thu� s kh�ng cung c p c�c ho t d ng b o tr� t�i s n hay nh ng

d ch v kh�c di k�m.

- B�n cho thu� s nh n du c nh ng kho n ti n thanh to�n ti n cho thu� b ng

v i gi� tr c a t�i s n cho thu� b hao m�n v� c� th�m m t kho n ti n l�i.

- B�n di thu� th� du c uu ti�n mua l i sau khi k t th�c th i h n c a h p thu�

t�i ch�nh.

- B�n thu� kh�ng du c hu b ngang h p d ng t�n dung thu� mua. Nghia l�

b�n thu� ph i d m b o vi c thanh to�n c�c kho n thanh to�n ti n thu� d�ng k h n

cho d� ph i d i m t v i nh ng r i ro c� th g p ph i nhu r i ro kh�ng th th c hi n

du c nh ng tr�ch nhi m t�i ch�nh n�y ho c r i ro ph� s n c a b�n thu�.

Lo i h�nh cho thu� t�i ch�nh ch ph�t huy h t nh ng uu th c a m�nh khi h i

d nh ng di u ki n sau d�y:

- H p d ng t�n d ng thu� mua ph i d m b o du c t�nh kh�ng ch c ch n c a

kho ng gi� tr c�n l i c a t�i s n sau khi k t th�c h p d ng thu� mua

- C�c kho n chi ph� d th c hi n h p d ng cho thu� t�i ch�nh c� th cao hon

so v i kho ng chi ph� khi t b ti n di mua t�i s n d� b ng ngu n v n t c� nh ng

100

c�i gi� ph i tr cho nh ng n hay v n c ph n th� cao ho n so v i chi ph� c a h p

d ng cho thu� t�i ch�nh

Ngu n v n t�i tr trung v� d�i h n cho c�c doanh nghi p v a v� nh - V�

Th�nh Th�ng)

Th�ng thu ng ho t d ng t�n d ng thu� mua du c cung c p b i c�c ng�n

hang l n ho c c�c c�ng ty t�i ch�nh. Cho n�n th tru ng t�n d ng thu� mua l� m t

no i ho t d ng c a ng�n hang v� c�ng ty t�i ch�nh.

Th tru ng ch ng kho�n:

��y l� th tru ng du c h�nh th�nh d�ng d giao

d ch mua b�n ch ng kho�n. � i v i ho t d ng c a th tru ng n�y kh� l� ph c t p

nhung cung r t h p d n. Ch�ng ta s c� d p n�i d n n� v sau. Tuy nhi�n, khi n�i

d n th tru ng ch ng kho�n th� ch�ng ta c� th chia n� ra th�nh 2 lo i th tru ng co

b n l�:

- S giao d ch ch ng kho�n: l� th tru ng ch ng kho�n ch�nh th c b i v�

n� du c t ch c m t c�ch t p trung t i d a ch c th v� tu�n th theo

nh ng qui du c ban h�nh m t c�ch ch t ch

- Th tru ng OTC (Over The Counter): d�y l� th tru ng ch ng kho�n

c p d cao hon v i s h tr c a c�c thi t b hi n t i n�n vi c giao d ch

ch ng kho�n kh�ng c n du c t p trung l i m t no i c th m� c� th th c

hi n giao d ch t nhi u no i kh�c nhau. � ng th i s lu ng ch ng kho�n

du c giao d ch tr�n th tru ng n�y s nhi u hon so v i th tru ng ch ng

kho�n t p trung, kh�ng b� h p trong s nh ng ch ng kho�n du c n m

trong danh m c c th .

4.1.3. M i quan h gi a th tru ng ti n t v� th tru ng v n:

Th tru ng ti n t v� th tru ng v n l� hai b ph n c u th�nh n�n th tru ng

t�i ch�nh c�ng th c hi n m t ch c nang l� cung c p v n cho n n kinh t . Do d� c�c

nghi p v ho t d ng tr�n hai th tru ng c� m i li�n quan b sung v� t�c d ng h

tuo ng.

L�i su t tr�n th tru ng ti n t c� nh hu ng l n d n vi c ph�t h�nh v� mua

b�n ch ng kho�n tr�n th tru ng v n. N u l�i su t c a c�c ng�n h�ng tr cho ngu i

ti t ki m cao, di u n�y s khi n cho ngu i ti t ki m th�ch g i ti n v�o ng�n h�ng d

hu ng l�i su t v� r i ro th p hon so v i vi c d u tu v�o ch ng kho�n. M t kh�c, c�c

bi n d i v gi� c v� l�i su t tr�n th tru ng ti n t thu ng k�o theo c�c bi n d i

101

tr c ti p tr�n th tru ng v n nhu quan h cung c u v� gi� c a c phi u v� tr�i phi u.

Ch ng h n nhu, m t s ch ng kho�n d�i h n c� l�i su t th n i, ca n c d di u

ch nh l�i su t l� l�i su t ti n g i ng n h n c a ng�n h�ng. Hay khi d nh gi� c a c

phi u hay tr�i phi u t i m t th i di m b t k n�o d� tr�n th tru ng, ngu i ta ph i

tham kh o l�i su t c a ng�n h�ng du c h�nh th�nh tr�n th tru ng ti n t . Gi a l�i

su t th tru ng v� gi� c a tr�i phi u c� m i quan h t l ngh ch: khi l�i su t c a

ng�n h�ng tang cao ho n l�i su t tr�i phi u, tr�i phi u s s t gi� v� t�nh h�nh ngu c

l i khi l�i su t ng�n h�ng h xu ng ho n l�i tr�i phi u.

Ngu c l i, c�c thay d i v ch s gi� c phi u c a th tru ng v n cung ph n

nh c�c hi n tu ng t t hay x u, d� dang ho c s x y ra tr�n th tru ng ti n t . � i

v i th tru ng v n, vi c duy tr� m t l�i su t n d nh kh�ng thang tr m qu� d�ng l�

c n thi t cho s n d nh c a th tru ng.

Tr�n th c t , c�c ho t d ng c a th tru ng ti n t v� th tru ng v n du c th c

hi n d ng b xen l n nhau, t�c d ng v� ch u s nh hu ng c a nhau, t o th�nh co

c u ho�n ch nh c a m t th tru ng t�i ch�nh.

Vi c ph�n d nh th tru ng t�i ch�nh th�nh 2 b ph n l� th tru ng ti n t v�

th tru ng v n ch l� bi n ph�p d t o thu n l i cho qu� tr�nh nghi�n c u t ng lo i

th tru ng. Tr�n th c t , kh�ng ph i d d�ng c� th ch ra d�u l� khu v c chuy�n

m�n ho� c a th tru ng ti n t v� d�u l� khu v c chuy�n m�n ho� c a th tru ng

v n. Hai th tru ng n�y c� m i quan h h u co v i nhau. C�c bi n d i v gi� c , l�i

su t tr�n th tru ng ti n t thu ng k�o theo c�c bi n d i tr c ti p tr�n th tru ng

v n. Ngu c l i, c�c bi n d i v ch s ch ng kho�n ho c tr gi� c phi u c a th

tru ng v n cung ph n nh c�c hi n tu ng t t x u d� dang v� s x y ra tr�n th

tru ng ti n t . C�c ch�nh s�ch c a Nh� nu c nhu ch�nh s�ch l�i su t, ti n t v i m c

d�ch ph�t tri n th tru ng ti n t d ng th i cung l� c�c y u t ngan c n ph m vi ho t

d ng c a th tru ng v n. X�t trong tuo ng lai, xu t ph�t t nh ng d�i h i th c t ,

kh�ng th t n t i m t th tru ng ti n t thu n tu� cung nhu kh�ng th t n t�i m t th

tru ng v n thu n tu� m� ph i t n t i m t th tru ng t�i ch�nh bao g m c th tru ng

v n v� th tru ng ti n t h n h p.

4.2. M i quan h gi a th tru ng so c p v� th tru ng th c p

4.2.1. Th tru ng so c p (primary market):

102

��y l� noi mua b�n nh ng ch ng kho�n m i ph�t h�nh. V� th , trong th c t

ngu i ta c�n g i th tru ng ph�t h�nh ch ng kho�n. Ngu n v n ch y u c a th

tru ng n�y l� ngu n ti n ti t ki m c a c�ng ch�ng cung nhu m t s t ch c phi t�i

ch�nh. Nhu v y, th tru ng so c p th c hi n ch c nang quan tr ng c a th tru ng

ch ng kho�n d� l� mang ngu n ti n nh�n r i d n cho ngu i c n s d ng, dua ti n

ti t ki m v�o c�ng cu c d u tu. V i d c t�nh th tru ng so c p l� noi ph�t h�nh l n

d u ti�n ch ng kho�n ra c�ng ch�ng cho n�n n� du c xem l� th tru ng t o v n cho

do n v ph�t h�nh v� ch t o ra phuong ti n huy d ng v n. V� th , vai tr� c a th

tru ng so c p l� t o ra h�ng ho� cho th tru ng giao d ch v� l� tang v n d u tu cho

n n kinh t . Trong th tru ng so c p, nh� ph�t h�nh (ngu i b�n ch ng kho�n) l�

ngu i huy d ng v n v� ngu i d u tu mua ch ng kho�n l� nh� d u tu.

Vi c ph�t h�nh l n d u ti�n ch ng kho�n ra c�ng ch�ng l� giai do n gay go

nh t, v� n u kh�ng d t du c k t qu th� ch ng kho�n ph�t h�nh s kh�ng ti�u th

du c v� l�m m t uy t�n c a don v ph�t h�nh. Kh�ng ph i nh� ph�t h�nh n�o cung

c� d di u ki n d th c hi n t t vi c ph�t h�nh n�n tr�n th tru ng so c p xu t hi n

m t t ch c trung gian gi a nh� ph�t h�nh v� ngu i d u tu, d� l� nh� b o l�nh ph�t

h�nh ch ng kho�n.

Tu thu c v�o cung c u, gi� ch ng kho�n th tru ng so c p c� th cao hon

ho c th p hon gi� tr danh nghia c a ch ng kho�n.

Nh� ph�t h�nh s thu du c v n m i ch khi nh ng ch ng kho�n c a n� du c

b�n l n d u ti�n tr�n th tru ng so c p. Sau d�, vi c mua b�n c�c ch ng kho�n n�y

tr�n th tru ng ch ng kho�n th c p s kh�ng l�m nh hu ng d n s v n c a ngu i

ph�t h�nh.

4.2.2.Th tru ng th c p (secondary market):

��y c�n du c g i l� th tru ng c p hai, l� noi mua b�n c�c ch ng kho�n d�

du c ph�t h�nh tr�n th tru ng so c p. ��y cung l� m t b ph n quan tr ng c a th

tru ng t�i ch�nh v� c� m i quan h ch t ch v i th tru ng so c p v� kh�c v i th

tru ng so c p l� n� ho t d ng m t c�ch li�n t c. Ch ng kho�n giao d ch tr�n th

tru ng n�y c� th du c mua di b�n l i nhi u l n v i gi� c cao th p kh�c nhau v i

t�c d ng c a quan h cung c u v� nhi u nh�n t kh�c. Nh c� th tru ng th c p,

nh ng ngu i c� v n nh�n r i t m th i c� th y�n t�m d u tu v�o ch ng kho�n, v�

103

khi c n ti n h c� th b�n l i c�c ch ng kho�n c a m�nh cho c�c nh� d u tu kh�c

tr�n th tru ng.

Th tru ng th c p th c hi n c�c ch c nang sau:

- T o di u ki n d d�ng d b�n nh ng c�ng c t�i ch�nh nh m thu ti n m t,

t c l� t o cho c�c c�ng c t�i ch�nh tang cao t�nh thanh kho n

- Ki m l i t vi c n m gi ch ng kho�n

- X�c d nh gi� ch ng kho�n h p l� tr�n co s d u gi� t do

- Gi� h p l� tr�n th tru ng c p hai nh hu ng d n gi� ph�t h�nh ch ng

kho�n tr�n th tru ng so c p

4.2.3 M i quan h gi a th tru ng so c p v� th tru ng th c p

T�m l i, gi a th tru ng so c p v� th tru ng th c p c� m i quan h ch t ch

v i nhau. M i quan h gi a 2 th tru ng n�y l� m i quan h n i t i, trong d� th

tru ng so c p l� th tru ng co s , l� ti n d d cho th tru ng th c p ho t d ng; th

tru ng th c p l� d ng l c. N u kh�ng c� th tru ng so c p th� kh�ng c� ch ng

kho�n cho th tru ng th c p ho t d ng; v� ngu c l i, n u kh�ng c� th tru ng th

c p th� th tru ng so c p kh� c� th ho t d ng m t c�ch tr�i ch y du c. V� khi d�

c�c lo i ch ng kho�n r t kh� kha n khi ph�t h�nh, kh�ng ai d�m d u tu v�o ch ng

kho�n v� ch ng kho�n kh�ng th chuy n d i th�nh ti n t khi c n, v n c a h b

d ng.

Vi c ph�n bi t th tru ng so c p v� th tru ng th c p ch c� � nghi a v m t

l� thuy t. Trong th c t , ho t d ng c a th tru ng ch ng kho�n ch�ng ta kh�ng th

ch r� ra du c d�u l� th tru ng so c p v� d�u l� th tru ng th c p, b i v� trong ho t

d ng c a th tru ng ch ng kho�n v a di n ra vi c ph�t h�nh ch ng kho�n v a di n

ra vi c mua di b�n l i ch ng kho�n.

IV. C�C � NH CH T�I CH�NH TRUNG GIAN

(Intermediary financial institution)

1. Kh�i ni m

C�c ch th trong n n kinh t bao g m c�c t ch c t�i ch�nh v� phi t�i ch�nh.

T ch c phi t�i ch�nh l� c�c t ch c s n xu t s n ph m (xe, m�y t�nh,m ph m, ...)

ho c cung c p c�c d ch v phi t�i ch�nh (v n t i, du l ch, c�c d ch v c�ng c ng

104

kh�c,...). C�c t ch c t�i ch�nh hay ch�ng ta thu ng g i l� c�c t ch c t�i ch�nh

trung gian, l� c�c t ch c c� cung c p m t (ho c nhi u) trong s c�c d ch v sau:

Huy d ng c�c ngu n t�i ch�nh t nh ng ngu i c� v n d cho nh ng ngu i c n v n vay

2. L�m m�i gi i mua b�n t�i s n t�i ch�nh theo s u quy n c a kh�ch h�ng

3. Mua b�n t�i s n t�i ch�nh d ki m l i cho ch�nh c�ng ty m�nh

4. Tham gia v�o ho t d ng d u tu t�i s n t�i ch�nh cho nh� d u tu v� sau d�

b�n ch�ng tr�n th tru ng d ki m l i cho nh� d u tu

5. Cung c p c�c d ch v tu v n cho nh� d u tu

6. Qu n l� danh m c d u tu cho nh� d u tu

2. C�c lo i h�nh d nh ch t�i ch�nh trung gian ch y u

2.1 C�c t ch c nh n k� g i

C�c t ch c nh n k� g i bao g m c�c ng�n h�ng thuong m i, c�c h p t�c x�

t�n d ng. C�c t ch c n�y c� d c di m chung l� nh n ti n g i v� sau d� dem cho

vay tr c ti p t i c�c c� nh�n, t ch c c n v n v� m t ph n kh�c dem d u tu v�o

ch ng kho�n. Nhu v y, thu nh p c a t ch c n�y c� du c t 2 ngu n: thu nh p t

ti n l�i cho vay v� d u tu ch ng kho�n; thu nh p t c�c kho n ph� d ch v .

� i v i ti t ki m Buu �i n th� c� s nh m l n khi cho r ng Buu �i n du c

xem l� m t t ch c t�i ch�nh trung gian. Th c ch t, ti n Buu �i n huy d ng kh�ng

dem cho vay l i m� ch y u d d�p ng cho nhu c u v n d u tu trong ho t d ng c a

ch�nh c�ng ty. ��y c� th xem l� m t h�nh th c huy d ng tr c ti p c a m t c�ng ty.

Ch�nh v� th , Buu �i n kh�ng du c xem l� m t t ch c t�i ch�nh trung gian

2.2 C�c t ch c kh�ng nh n k� g i

Lo i t ch c n�y bao g m c�c t ch c nhu:

C�ng ty b o hi m:

l� t ch c c� nhi m v thanh to�n m t kho n ti n khi c�

m t s c x y ra cho nh ng ngu i du c quy n th hu ng kho n ti n n�y v i c�c

kho n d�ng g�p tru c c a h cho c�ng ty. C�ng ty b o hi m ho t d ng v i tu c�ch

l� ngu i ch p nh n r i ro.

th tru ng Vi t Nam, ho t d ng b o hi m l� m t ho t d ng c�n m i nhung

n� d� s m chi m m t v tr� quan tr ng trong d i s ng c a ngu i d�n d ng th i l�

m t ngu n t�i ch�nh l n g�p ph n hi�nh th�nh n�n m t th tru ng t�i ch�nh ho�n

h o.

Trong ph n ti p theo trong chuong n�y s tr�nh b�y r� hon v nh ng v n d co

b n c a ho t d ng b o hi m.

105

Qu huu tr�:

l� m t qu du c thi t l p d thanh to�n nh ng kho n l i �ch

cho ngu i lao d ng khi h v huu. Th�nh l p ra qu n�y l� c�c doanh nghi p, c�c co

quan nh� nu c, c�c nghi p do�n lao d ng v� c�c c� nh�n c� nhu c u. � c di m c a

qu n�y l� n� li�n quan d n vi c d u tu v�o m t t�i s n r t k�m t�nh thanh kho n,

d� l� h p d ng v ti n huu tr�. T�i s n n�y kh�ng du c dem s d ng, d� ch l� th

ch p m t kho n ti n vay cho d n khi v huu. Tuy nhi�n, l i th c a qu n�y l� c�c

kho n d�ng g�p n�y du c ph�p d�ng thu ch m. V th c ch t, qu huu tr� l� m t

h�nh th c tr c�ng c a ngu i ch m� ngu i l�m c�ng kh�ngb d�nh thu cho d n

khi r�t s ti n n�y ra.

Qu d u tu :

l� nh ng d nh ch t�i ch�nh trung gian b�n c ph n (b ng vi c

ph�t h�nh ch ng ch qu d u tu) ra c�ng ch�ng v� d u tu s ti n thu du c v�o m t

d �n hay m t danh m c d u tu ch ng kho�n du c da d ng ho�. � i v i c�c qu

d u tu ch ng kho�n, c�c ch ng kho�n du c d u tu c� th du c gi i h n - d a v�o

m c ti�u d u tu c a qu - trong nh ng lo i t�i s n nh t d nh: c phi u, tr�i phi u

ch�nh ph , tr�i phi u c�ng ty hay nh ng c�ng c t�i ch�nh kh�c. C� 3 d ng qu d u

tu:

Qu d u tu m :

l� lo i qu m� v n d�ng g�p c� th du c m r ng

th�m b ng vi c ph�t h�nh th�m ch ng ch qu d u tu

Qu d u tu d�ng:

l� lo i qu m� v n d�ng g�p kh�ng th ta ng

th�m, hay n�i c�ch kh�c, ch ng ch c a qu ch du c ph�t h�nh m t

l n

3. Ch c nang c a c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian

C�c t ch c t�i ch�nh trung gian huy d ng c�c ngu n t�i ch�nh b ng vi c ph�t

h�nh ra c�c t�i s n t�i ch�nh r i ti n h�nh d u tu nh ng ngu n t�i ch�nh d�. Nh ng

ngu i g�p v n cho c�c t ch c t�i ch�nh du c g i l� nh ng ngu i d u tu; ho t d ng

d u tu c a h du c g i l� d u tu gi�n ti p; t�i s n c a h c� th l� nh ng m�n n

vay hay nh ng ch ng kho�n. Vi c nh ng t ch c t�i ch�nh trung gian s d ng

ngu n v n huy d ng du c d di d u tu du c g i l� ho t d ng d u tu tr c ti p.

Ch�ng ta c�ng x�t v� d sau:

" C�c ng�n h�ng thuo ng m i nh n c�c kho n ti n g i v� c� th s d ng

ch�ng d cho c�c kh�ch h�ng l� c� nh�n hay c�c doanh nghi p vay. C�c

kho n ti n g i d� tu ng trung b ng phi u n c a ng�n h�ng thuo ng

106

m i v� t�i s n t�i ch�nh d� (phi u n ) du c s h u b i nh ng ngu i g i

ti n. C�c m�n n (c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i cho vay) du c tu ng

trung b ng c a phi u n c a nh ng ngu i vay ti n v� c�c phi u n n�y

l� t�i s n c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i. Nhu v y, ng�n h�ng thuo ng

m i l� nh ng ngu i d u tu tr c ti p cho nh ng ngu i di vay v� nh ng

ngu i g i ti n v�o ng�n h�ng l� nh ng ngu i d u tu gi�n ti p cho

nh ng ngu i di vay.

" Ch�ng ta c�ng xem x�t d n m t c�ng ty d u tu ch ng kho�n. C�ng ty

n�y d� k�u g i v n g�p t c�c ch th tr�n th tru ng (c� nh�n, t ch c

kinh doanh, ...) v� s d ng ngu n v n d� d d u tu v�o m t danh m c

ch ng kho�n (portfolio of securities) nhu c phi u hay tr�i phi u. C�c

nh� d u tu g�p v n cho c�ng ty d u tu ch ng kho�n nh n du c nh ng

t�i s n ch ng kho�n do c�ng ty d u tu ch ng kho�n ph�t h�nh - v�

ch�ng d� mang l i cho h m t kho n thu nh p t danh m c d u tu

ch ng kho�n - du c chia theo t l d�ng g�p c a h v�o qu n�y. Danh

m c d u tu ch ng kho�n n�y tu ng trung cho ho t d ng d u tu tr c

ti p c a c�ng ty ch ng kho�n. V� nh ng ngu i n m gi c�c t�i s n

ch ng kho�n do c�ng ty d u tu ch ng kho�n ph�t h�nh l� nh ng nh�

d u tu gi�n ti p

V� c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian (t ch c t�i ch�nh trung gian) c� 4 ch c

na ng kinh t co b n sau d�y:

3.1 Chuy n d i th i gian d�o h n c a c�c t�i s n t�i ch�nh

Ch c nang n�y du c th hi n r� nh t th�ng qua ho t d ng c a c�c t ch c

nh n ti n g i, ch y u l� c�c ng�n h�ng thuong m i. Nh c�c trung gian t�i ch�nh

n�y, c ngu i d u tu (ngu i g i ti n) v� ngu i di vay d u c� th d d�ng l a ch n

du c nh ng th i h n th�ch h p v i m c ti�u c a m�nh, tr�nh du c t�nh tr ng ngu i

di vay ph i t t�m nh ng ngu i cho vay d ng � ch p nh n v i th i h n vay c a

m�nh (r t kh� khan cho c�c kho n vay d�i h n). � i v i c�c kho n vay d�i h n th�

c� r t �t ngu i d ng � cho vay v� h s r i ro, d b� d p r i ro d� h thu ng d�i m t

m c l�i su t cao, g�y kh� kha n d i v i ngu i di vay. Nhung c�c t ch c t�i ch�nh

trung gian d� k t n i du c c�c kho n ti n g i ng n h n n i ti p nhau n�n c�c t

107

ch c n�y c� th cho vay v i th i h n d�i ho n m� chi ph� l i th p ho n nhi u so v i

m t ngu i cho vay c� nh�n.

3.2 Gi m r i ro b ng h�nh th c da d ng ho� danh m c d u tu

C�ng c� nhi u c�c trung gian t�i ch�nh th� c�ng c� nhi u c�c c�ng c t�i

ch�nh. Khi c�c nh� d u tu g i ti n v�o c�c qu d u tu, nh ng qu d u tu s d�ng s

ti n d� d u tu c�ng l�c v�o nhi u lo i t�i s n, ch ng h n nhu c phi u c a nhi u

c�ng ty hay tr�i phi u c�ng ty, tr�i phi u ch�nh ph ,... B ng c�ch d�, qu d u tu d�

da d ng ho� vi c d u tu, l�m h n ch d n m c th p nh t r i ro cho ngu n v n d u

tu. Nhung vi c n�y ch du c th c hi n khi c� s ti n d l n m� m t hay 2 c� nh�n

kh�ng d kh nang th c hi n du c. T d� ta nh n th y, da d ng ho� danh m c d u

tu l� m t l i th c a d nh ch t�i ch�nh trung gian

3.3 Gi m chi ph� h p d ng v� chi ph� x l� th�ng tin

Nh ng nh� d u tu mua t�i s n t�i ch�nh ph i c� nh ng k nang c n thi t d

hi u v� d�nh gi� m t kho n d u tu. Tuy nhi�n, c�c nh� d u tu c� nh�n thu ng

kh�ng c� d di u ki n d ph�t tri n nh ng k nang n�y c v m t th i gian v� ki n

th c. V� th , d th c hi n m t kho n cho vay th� nh� d u tu c� nh�n n�y thu ng

ph i thu� ngu i vi t h p d ng v� d�ng l i nhu n thu du c t h p d ng cho vay n�y

d tr cho chi ph� n�y. Chi ph� n�y du c g i l� chi ph� h p d ng. B�n c nh d�, d c�

c�c th�ng tin v� x l� c�c th�ng tin d � v t�i s n t�i ch�nh v� ngu i ph�t h�nh t�i

s n t�i ch�nh d�, ngo�i chi ph� co h i l� vi c ti�u t n th i gian cho vi c thu th p v�

x l� th�ng tin th� nh� d u tu c�n t n ti n d c� du c nh ng th�ng tin. Chi ph� d�

du c g i l� chi ph� x l� th�ng tin.

C�c d nh ch t�i ch�nh trung gian l� c�c nh� d u tu chuy�n nghi p. V i vai

tr� d�, ch�ng c� th d d�ng thu h�t du c nhi u nh� d u tu v� nhi u ngu i di vay.

M c d� n� ph�t sinh th�m chi ph� d cho nh ng d i tu ng n�y g p nhau nhung

ngu c l i, ch�ng c� du c m t d i ngu nh�n vi�n du c d�o t o m t c�ch chuy�n

nghi p n�n c� th so n th o c�c h p d ng d lo i m t c�ch t t nh t, gi�m s�t vi c

tu�n th c�c di u kho n trong h p d ng v� c� nh ng h�nh d ng c n thi t d b o v

l i �ch c a c�c trung gian t�i ch�nh. N�i m t c�ch kh�c, do c�c d nh ch t�i ch�nh

trung gian qu n l� m t kh i lu ng v n l n v� ho t d ng chuy�n nghi p, n�n h c�

du c l i th v qui m� trong vi c k� h p d ng v� x l� th�ng tin. Chi ph� th p hon

n�y s l�m tang l i nhu n cho c�c nh� d u tu mua t�i s n t�i ch�nh c a c�c d nh ch

108

t�i ch�nh trung gian, v� nh ng ngu i ph�t h�nh t�i s n t�i ch�nh cung c� l i �ch t

vi c di vay v i chi ph� th p.

3.4 Cung c p phuong th c thanh to�n

V i s ph�t tri n c a n n kinh t , ng�y nay vi c thanh to�n kh�ng c�n du c

thanh to�n nhi u b ng m t. N� du c thanh b ng c�c h�nh th c kh�c nhu: s�c, th t�n

d ng, th n , chuy n kho n. M t s t ch c t�i ch�nh trung gian d m nh n vi c

cung c p nh ng phuong th c thanh to�n n�y ( ch y u l� ng�n h�ng). Kh na ng

th c hi n vi c th c hi n thanh to�n kh�ng b ng ti n m t l� h t s c quan tr ng d i

v i s v n h�nh tr�i ch y c a m t th tru ng t�i ch�nh c� hi u qu . N�i t�m l i, c�c

t ch c nh n ti n g i chuy n c�c t�i s n m� kh�ng th s d ng d thanh to�n th�nh

nh ng t�i s n kh�c c� kh nang n�y.

V. NH NG V N � CO B N V B O HI M

1. S c n thi t kh�ch quan c a b o hi m:

Trong qu� tr�nh t�i s n xu t con ngu i v i tu c�ch l� ch th c a � th c lu�n

ph i d i d u v i nhi u c�c r i ro: nh ng r i ro do ch�nh con ngu i t o ra v� nh ng

r i ro t t nhi�n.

Nh ng r i ro d� con ngu i kh�ng lu ng tru c du c nhung c� nh ng r i ro m�

con ngu i d� d do�n tru c du c nhung n� v n x y ra m� ch�ng ta kh�ng ngan l i

du c. Cho d� l� r i ro d do�n tru c du c hay kh�ng th� khi r i ro ph�t sinh d u

nh hu ng d n con ngu i v i tu c�c l� c� th trong x� h i v� v x� h i lo�i ngu i

nhung m c d thi t h i l� kh�c nhau. Nhu v y th� c n ph i c� du c s d m b o d�

cho nh ng r i ro, d� l� co s v� ti n d kh�ch quan cho s ra d i c a ho t d ng b o

hi m.

Ho t d ng b o hi m ra d i nh m m c d�ch b o d m cho s an to�n c a con

ngu i, t�i s n v t ch t, c a c i x� h i&

Ch�nh s t�ch luy c a b o hi m d� d m b o cho qu� tr�nh sinh ho t con ngu i

du c li�n t c, qu� tr�nh t�i s n xu t kh�ng b gi�n do n&

S t n t i c a qu b o hi m c�ng c� co s kinh t v ng ch c khi kinh t h�ng

ho� h�nh th�nh v� ph�t tri n v i kh i lu ng s n ph m x� h i ng�y c�ng nhi u v�

m t ph n trong d� l� s n ph m th ng du.

109

2. B n ch t c a b o hi m

Co ch ho t d ng c a kinh doanh b o hi m t o ra m t s d�ng g�p c a s

d�ng v�o b t h nh c a s �t tr�n co s quy t nhi u ngu i c� c�ng r i ro th�nh

c ng d ng nh m ph�n t�n h u qu t�i ch�nh c a nh ng v t n th t. Nhu v y, th c

ch t m i quan h trong ho t d ng b o hi m kh�ng ch l� m i quan h gi a ngu i

b o hi m v� ngu i du c b o hi m m� l� t ng th c�c m i quan h gi a nh ng

ngu i du c b o hi m trong c�ng m t c ng d ng b o hi m xoay quanh vi c h�nh

th�nh v� s d ng qu b o hi m m t h�nh th c d c bi t c a c�c kho n d tr b ng

ti n.

C�c m i quan h kinh t n y sinh g n v i vi c t o l p v� ph�n ph i qu b o

hi m du c th hi n hai m t:

M t l�, ch�ng n y sinh trong qu� tr�nh huy d ng ph� b o hi m d l p qu b o

hi m. Ngu n thu h�nh th�nh qu b o hi m c�ng l n khi s lu ng ngu i tham gia

b o hi m c�ng d�ng.

Hai l�, ch�ng n y sinh trong qu� tr�nh s d ng qu b o hi m. Qu b o hi m

ch y u v� tru c h t du c s d ng d b� d p nh ng t n th t cho ngu i du c b o

hi m khi x y ra c�c r i ro du c b o hi m l�m nh hu ng d n s li�n t c c a d i

s ng sinh ho t v� ho t d ng s n xu t kinh doanh trong n n kinh t x� h i. Qu b o

hi m c�n du c s d ng trang tr i c�c chi ph� ho t d ng c a ch�nh ngu i b o hi m,

tham gia v�o c�c m i quan h ph�n ph i mang t�nh ph�p d nh (thu , ph�,& ) v� l�i

kinh doanh cho ngu i b o hi m kinh doanh (trong b o hi m thuong m i)

Nhu v y th c ch t b o hi m l� h th ng c�c quan h kinh t ph�t sinh trong

qu� tr�nh ph�n ph i l i t ng s n ph m x� h i du i h�nh th�i gi� tr nh m b� d p t n

th t do r i ro b t ng g�y ra cho ngu i du c b o hi m, d m b o cho qu� tr�nh t�i

s n xu t du c thu ng xuy�n v� li�n t c.

Tru c d�y trong co ch k ho ch ho� t p trung vi c tuy t d i ho� vai tr� c a

kinh t nh� nu c v� kinh t t p th n�i chung v� s d c quy n nh� nu c trong li nh

v c b o hi m d� l�m cho c�c m i quan h c a b o hi m tr n�n don gi n v� vi c s

d ng qu b o hi m tr n�n k�m hi u qu . S chuy n hu ng sang n n kinh t th

tru ng hi n nay d� t o ti n d kh�ch quan v� co s v ng ch c cho c�c ho t d ng

b o hi m.

110

Tuy nhi�n b�n c nh d� vi c h�nh th�nh m t n n kinh t th tru ng nhi u th�nh

ph n s l�m cho c�c m i quan h kinh t (trong d� c�c m i quan h thu c b o hi m)

s tr n�n da d ng, ph c t p. B o hi m, m i g�c d (doanhnghi p, s n ph m,

qu n l� nh� nu c, hi p h i,& ) b c thi t ph i du c x�y d ng v� ho�n thi n nhanh

ch�ng nh m ph�t huy ch c nang v n c� c a m�nh: b o v con ngu i, b o v t�i s n,

c a c i v t ch t c a x� h i.

3. Vai tr� v� t�c d ng c a b o hi m

3.1. Kh�a c nh c a kinh t - x� h i

R i ro t n th t ph�t sinh l�m thi t h i c�c d i tu ng: c a c i v t ch t do con

ngu i t o ra v� ch�nh b n th�n con ngu i, l�m gi�n do n qu� tr�nh sinh ho t c a d�n

cu, ngung tr ho t d ng s n xu t c a n n kinh t . N�i chung n� l�m gi�n do n v�

gi m hi u qu c a qu� tr�nh t�i s n xu t x� h i.

Qu d tr b o hi m du c t o l p m t c�ch c� � th c, kh c ph c h u qu n�i

tr�n, b ng c�ch b� d p c�c t n th t ph�t sinh nh m t�i l p v� d m b o t�nh thu ng

xuy�n li�n t c c a c�c qu� tr�nh x� h i. Nhu v y, tr�n ph m vi r ng tr�n to�n b n n

kinh t x� h i, b o hi m d�ng vai tr� nhu c�ng c an to�n v� d ph�ng d m b o kh

na ng ho t d ng l�u d�i c a m i ch th d�n cu v� kinh t . V i vai tr� d�, b o hi m

khi x�m nh p s�u r ng m i linh v c c a d i s ng d� ph�t huy t�c d ng v n c� c a

m�nh: th�c d y � th c d ph�ng, h n ch t n th t cho m i th�nh vi�n trong x� h i.

3. 2. Kh�a c nh t�i ch�nh

S n ph m b o hi m l� m t lo i d ch v d c bi t: m t l i cam k t d m b o cho

s an to�n (an to�n d ng) hon n a n� l� m t lo i h�ng ho� tr�n th tru ng b o hi m

thuong m i. T ch c ho t d ng b o hi m v i tu c�ch l� m t don v cung c p m t

lo i s n ph m d ch v cho x� h i, tham gia v�o qu� tr�nh ph�n ph i nhu l� m t don

v kh�u trong h th ng t�i ch�nh qu c gia.

M t kh�c s t n t i v� ph�t tri n c a c�c ho t d ng b o hi m kh�ng ch d�p

ng nhu c u d m b o an to�n (cho c�c c� nh�n, doanh nghi p) m� c�n d�ng ng

nhu c u v n kh�ng ng ng ta ng l�n c a qu� tr�nh t�i s n xu t m r ng, d c bi t trong

n n kinh t rh tru ng. V i vi c thu ph� theo nguy�n t c ng tru c, c�c t ch c ho t

d ng b o hi m chi m gi m t qu ti n t r t l n th hi n cam k t c a h d i v i

kh�ch h�ng nhung t m th i nh�n r i.

111

V� do v y, c�c t ch c ho t d ng b o hi m d� tr th�nh nh ng nh� d u tu l n,

quan tr ng cho c�c ho t d ng kh�c c a n n kinh t qu c d�n.

B o hi m do d� kh�ng ch d�ng vai tr� c a m t c�ng c an to�n m� c�n c� vai

tr� c a m t trung gian t�i ch�nh, n m gi ph n quan tr ng trong c�c doanh nghi p

c�ng nghi p v� thuong m i l n.

V i c�c vai tr� n�i tr�n, b o hi m ph�t huy t�c d ng h t s c quan tr ng d i v i

n n kinh t , d c bi t trong n n kinh t chuy n d i sang ho t d ng theo co ch th

tru ng. T�c d ng ch�nh l�: t p trung, t�ch t v n d m b o cho qu� tr�nh t�i s n xu t

du c thu ng xuy�n v� li�n t c. T�c d ng n�y c�ng quan tr ng d i v i nu c ta hi n

nay khi m� n� c� th g�p ph n t�ch c c v�o vi c tang s v n d u tu ch�nh t n i b

c a n n kinh t , huy d ng v� t n d ng m t c�ch tri t d nh t c�c qu ti n t n m r i

r�c trong d�n cu.

Ch�nh v� nh ng t�c d ng t�ch c c n�i tr�n c a b o hi m, m� b t k qu c gia

n�o d� d� ph�t tri n hay dang ph�t tri n, ch�nh ph lu�n t�m nhi u c�ch kh�c nhau

d th�c d y, khuy n kh�ch ho t d ng b o hi m ph�t tri n, tang s lu ng c�c lo i b o

hi m b t bu c, mi m gi m thu thu nh p d i v i ngu i kinh doanh b o hi m, thu

thu nh p c� nh�n d�nh tr�n c�c kho n ti n b o hi m du c nh n hu ng d i v i ngu i

du c b o hi m, t o di u ki n thu n l i cho nh� b o hi m d u tu&

4. Ph�n lo i b o hi m

4. 1. B o hi m x� h i

4.1.1 Kh�i ni m

B o hi m x� h i l� m t ch d nh ph�p l� b o v ngu i lao d ng b ng c�ch

th�ng qua vi c t p trung ngu n t�i ch�nh du c huy d ng t ngu i lao d ng, ngu i

s d ng lao d ng c ng v i s h tr c a nh� nu c, th c hi n tr c p v t ch t, g�p

ph n n d nh d i tu ng d i s ng cho ngu i tham gia b o hi m x� h i v� gia d�nh

h trong c�c tru ng h p ngu i lao d ng tham gia b o hi m x� h i g p r i ro m

dau, thai s n, tai n n lao d ng, b nh ngh nghi p, r i ro tu i gi� l�m cho gia d �nh b

m t ho c gi m thu nh p b t ng .

4.1.2 N i dung, d c di m

Vi c th c hi n b o hi m x� h i t ng qu c gia r t kh�c nhau v n i dung tu

thu c v�o nhu c u b c b�ch c a ri�ng t ng noi trong vi c d m b o nhu c u an to�n

112

cho d i s ng ngu i lao d ng, ngo�i ra c�n tu thu c v�o kh na ng t�i ch�nh v� kh

na ng qu n l� c� th d�p ng.

nu c ta hi�n nay n i dung th c hi n b o hi m x� h i du c quy d nh g m 5

ch d sau:

(1) ch d m dau.

(2) ch d tr c p tai n n lao d ng, b nh ngh nghi p

(3) ch d tr c p thai s n.

(4) ch d huu tr�.

(5) ch d tu t

Ngo�i ra, ngu i lao d ng c�n du c hu ng ch d cham s�c y t (kh�m v� ch a

b nh) theo di u l b o hi m y t .

Vi c th c hi n b o hi m x� h i du c ti n h�nh theo 2 h�nh th c: b o hi m b t

bu c v� t nguy n �p d ng cho 2 nh�m d i tu ng kh�c nhau: ngu i lao d ng l�m

c�ng a n luo ng v� nh�m lao d ng t do.

Nh�n chung b o hi m x� h i nu c ta n�i ri�ng v� c�c qu c gia n�i chung c�

c�ng m t s d c d im sau:

- Tru c ti�n, b o hi m x� h i l� m t ch d nh ph�p l� b t bu c.

- B o hi m x� h i l� m t trung t�m ph�n ph i l i c a h th ng kinh t , x� h i.

- B o hi m x� h i du c th c hi n tr�n m t nh�m m c a nh ng ngu i lao

d ng.

- B o hi m x� h i l� co ch d m b o cho ngu i lao d ng ch ng d r i ro c a

ch�nh b n th�n.

4. 2. B o hi m thuong m i

4.2.1 N i dung, d c di m c a b o hi m thuong m i

B o hi m thuo ng m i l� ho t d ng b o hi m du c th c hi n b i c�c t ch c

kinh doanh tr�n th tru ng b o hi m thuong m i. B o hi m thuo ng m i ch nh ng

ho t d ng m� d� c�c doanh nghi p b o hi m ch p nh n r i ro tr�n co s ngu i

du c b o hi m d�ng m t kho n ti n g i l� ph� b o hi m d doanh nghi p b o hi m

b i thu ng hay tr ti n khi x y ra c�c r i ro d� tho thu n tru c tr�n h p d ng.

N i dung c a ho t d ng kinh doanh b o hi m, ngo�i m i quan h gi a doanh

nghi p b o hi m v i kh�ch h�ng c a m�nh (g i l� ngu i du c b o hi m) m� c�n

du c th hi n trong m i quan h gi a ngu i b o hi m g c b� ngu i nh n t�i b o

113

hi m khi th c hi n t�i b o hi m v� bao g m c�c ho t d ng c a trung gian b o hi m

nhu: m�i gi i, d i l�.

Ho t d ng c a b o hi m thuo ng m i du c t o ra m t s d�ng g�p c a s d�ng

v�o s b t h nh c a s �t tr�n co s quy t nhi u ngu i c� c�ng r i ro th�nh c ng

d ng nh m ph�n t�n h u qu t�i ch�nh c a nh ng v t n th t. S ngu i tham gia

c�ng d�ng, t n th t c�ng ph�n t�n m ng, r i ro c�ng gi m thi u m c d th p nh t

th hi n m c ph� b o hi m ph i d�ng l� nh nh t d d m i ngu i d� kh�ng nh

hu ng g� quan tr ng d n ho t d ng s n xu t c a m�nh. Ho t d ng theo quy lu t s

d�ng, d� l� nguy�n t c co b n nh t c a b o hi m.

B�n c nh d�, d�m d�ng tham gia v�o c ng d ng b o hi m c�ng l n th hi n

nhu c u b o hi m c�ng tang theo d� ph�t tri n c a n n kinh t x� h i, nh ng ngu i

b o hi m kh�ng th v� cung kh�ng c n bi t nhau h ch c n bi t ngu i qu n l� c ng

d ng l� ngu i nh n ph� b o hi m v� cam k t s b i thu ng cho h khi c� r i ro t n

th t x y ra. Ho t d ng thuong m i t o ra du c m t s ho�n chuy n r i ro t nh ng

ngu i du c b o hi m qua nh ng ngu i b o hi m tr�n co s m t van b n ph�p l�:

H p d ng b o hi m. �i u n�y d� t o ra m t r i ro m i de do m i quan h gi a hai

b�n h p d ng. D ch v b o hi m thuong m i l� m t l i cam k t, li u l�c x y ra t n

th t, doanh nghi p b o hi m c� th c hi n ho c c� kh nang th c hi n cam k t c a

m�nh hay kh�ng trong khi ph� b o hi m d� du c tr theo nguy�n t c ng tru c.

Ngu c l i c�c r i ro, t n th t du c b o hi m minh th r� r�ng tr�n h p d ng, li u c�

s man tr� c a ngu i du c b o hi m hay kh�ng d nh n ti n b o hi m. Nhu v y,

m i quan h gi a 2 b�n tr�n h p d ng b o hi m ph i du c d m b o nguy�n t c th

hai: nguy�n t c trung th c t i da.

Nh�n chung, b o hi m thuong m i c� m t s d c di m sau:

- Ho t d ng b o hi m thuong m i l� m t ho t d ng tho thu n.

- S tuo ng h trong b o hi m thuong m i du c th c hi n trong m t c ng

d ng gi i h n

- Cung c p d ch v d m b o kh�ng ch cho r i ro b n th�n m� cho c r i ro t�i

s n v� tr�ch nhi m.

4.2.2 Ph�n lo i b o hi m thuong m i

114

" Theo d i tu ng b o hi m: can c v�o d i tu ng b o hi m th� to�n b c�c

lo i h�nh nghi p v b o hi m du c chia th�nh 3 nh�m: b o hi m t�i s n,

b o hi m con ngu i v� b o hi m tr�ch nhi m d�n s .

(1) B o hi m t�i s n: l� lo i b o hi m l y t�i s n l�m d i tu ng b o hi m.

Khi x y ra r i ro t n th t v t�i s n nhu m t m�t, h y ho i v v t ch t,

ngu i b o hi m c� tr�ch nhi m b i thu ng cho ngu i du c b o hi m

ca n c v�o gi� tr thi t h i th c t v� m c d d m b o thu n ti�n h p

d ng.

(2) B o hi m con ngu i: d i tu ng ch�nh c a lo i b o hi m n�y l� t�nh

m ng, th�n th , s c kho c a con ngu i. Ngu i k� k t h p d ng b o

hi m, n p ph� b o hi m d th c hi n mong mu n n u nhu r i ro x y ra

l�m nh hu ng d n t�nh m ng, s c kho c a ngu i du c b o hi m th�

h ho c ngu i th hu ng h p ph�p kh�c s nh n du c kho n ti n do

ngu i b o hi m tr .

(3) B o hi m tr�ch nhi m d�n s : l� lo i b o hi m c� d i tu ng b o hi m l�

tr�ch nhi m ph�t sinh do r�ng bu c c a c�c quy d nh trong lu t d�n s ,

theo d� ngu i du c b o hi m ph i du c b i thu ng b ng ti n cho ngu i

th ba nh ng thi t h i g�y ra do h�nh vi c a m�nh ho c do s v n h�nh

c a t�i s n thu c s h u c a ch�nh m�nh.

" Ph�n lo i theo k thu t b o hi m: d�y l� c�ch ph�n lo i c a c�c chuy�n gia

b o hi m Ph�p v� Ch�u �u c� nghia l� lu�n thi�n v m t k thu t. Theo

c�ch ph�n lo i n�y c�c lo i h�nh b o hi m du c chia ra l�m 2 lo i: lo i

d a tr�n k thu t ph�n b v� lo i d a tr�n k thu t t n t�ch v n.

(1) C�c lo i b o hi m d a tr�n k thu t ph�n b : l� lo i b o hi m d m b o

cho c�c r i ro c� t�nh ch t n d nh theo th i gian v� thu ng d c l p v i

tu i th c a con ngu i (n�n g i l� b o hi m ph� nh�n th ). H p d ng

b o hi m lo i n�y thu ng l� ng n h n.

(2) C�c lo i b o hi m d a tr�n k thu t t n t�ch v n: l� lo i b o hi m d m

b o cho c�c r i ro c� t�nh ch t thay d i r� r t theo th i gian v� d i

tu ng thu ng g n li n v i tu i th c a con ngu i. C�c h p d ng lo i

n�y thu ng l� trung v� d�i h n

115

" D a tr�n t�nh ch t c a c�c kho n b i thu ng, c�c lo i h�nh b o hi m du c

chia ra 2 lo i:

(1) C�c lo i b o hi m c� s ti n b o hi m tr theo nguy�n t c b i thu ng:

theo nguy�n t c n�y s ti n m� ngu i b o hi m tr cho ngu i du c b o

hi m kh�ng bao gi vu t qu� gi� tr thi t h i th c t m� anh ta ph i

g�nh ch u. C�c lo i b o hi m n�y g m c�: b o hi m t�i s n c� nh�n, b o

hi m tr�ch nhi m d�n s . Ng�y nay ngu i ta c� xu hu ng dua c b o

hi m tai n n v� b nh t t v�o lo i n�y.

(2) C�c lo i b o hi m c� s ti n b o hi m tr theo nguy�n t c kho�n: Ngu i

du c b o hi m s nh n du c s ti n kho�n theo d�ng m c m� h d�

tho thu n tr�n h p d ng b o hi m v i ngu i b o hi m tu thu c v�

ph� h p v i nhu c u cung nhu kh nang d�ng ph�. ��y ch�nh l� bao

hi m nh�n th v� m t s tru ng h p c a b o hi m tai n n, b nh t t.

" Ph�n lo i theo phuo ng th c qu n l�:

(1) B o hi m t nguy n: l� nh ng b o hi m m� h p d ng du c k t l p d a

ho�n to�n tr�n s c�n nh c v� nh n th c c a ngu i du c b o hi m. ��y

l� t�nh ch t v n c� c a b o hi m thuong m i khi n� c� vai tr� nhu l�

m t ho t d ng d ch v cho s n xu t v� sinh ho t con ngu i.

(2) B o hi m b t bu c: du c h�nh th�nh tr�n co s lu t d nh nh m b o v

l i �ch c a n n nh�n trong c�c v t n th t v� b o v l i �ch c a to�n b

n n kinh t , x� h i. C�c ho t d ng b o hi m c� th d n d n t n th t t�i

ch�nh v� con ngu i tr m tr ng g n li n v i v i tr�c nhi m d�n s , ngh

nghi p ch�nh l� d i tu ng c a s b t bu c n�y. Th�ng thu ng d i v i

c�c lo i b o hi m b t bu c n�y g n nhu h u h t c�c n i dung co b n c a

h p d ng l� do nh� nu c quy d nh.

" Ph�n lo i theo quy d nh hi n h�nh: Theo Ng 100/Cp hi n dang �p d ng

Vi t Nam th� c�c lo i h�nh b o hi m du c ph�p tri n khai th c hi n tr�n

l�nh th Vi t Nam g m:

(1) B o hi m nh�n th .

(2) B o hi m y t t nguy n v� b o hi m tai n n con ngu i

(3) B o hi m t�i s n v� b o hi m thi t h i.

116

(4) B o hi m v n chuy n du ng b , du ng bi n v� du ng s�ng, du ng s t

v� du ng h�ng kh�ng.

(5) B o hi m th�n t�u v� tr�ch nhi m d�n s ch t�u.

(6) B o hi m tr�ch nhi m chung.

(7) B o hi m h�ng kh�ng.

(8) B o hi m xe co gi i.

(9) B o hi m ch�y.

(10) B o hi m t�n d ng v� r i ro t�i ch�nh.

(11) B o hi m thi t h i kinh doanh.

(12) B o hi m n�ng nghi p.

(13) B o hi m kh�c.

117

CHUONG VI

T�I CH�NH DOANH NGHI P

I. NH NG V N � CHUNG V T�I CH�NH DOANH

NGHI P

1. Kh�i ni m

Doanh nghi p l� m t t ch c kinh doanh nh m m c d�ch sinh l i du c ph�p

lu t th a nh n, du c ph�p kinh doanh tr�n m t s linh v c nh t d nh, c� t m t ch

s h u tr l�n v� ch s h u ph i d m b o tru c ph�p lu t b ng to�n b t�i s n c a

m�nh, c� t�n ri�ng, c� tr s giao d ch n d nh.

Trong n n kinh t th tru ng c�c lo i h�nh doanh nghi p ph�t tri n m t c�ch da

d ng, phong ph�. C� nhi u c�ch ti p c n v doanh nghi p. N u x�t tr�n m t g�c d

cung c u v n trong n n kinh t th� doanh nghi p du c chia th�nh doanh nghi p t�i

ch�nh kinh doanh ti n t v� doanh nghi p phi t�i ch�nh kinh doanh h�ng ho� d ch v

th�ng thu ng. N u d a v�o quan h s h u v tu li u s n xu t th� doanh nghi p

du c chia th�nh doanh nghi p nh� nu c, doanh nghi p tu nh�n v� c�ng ty c ph n.

N u d a v�o h�nh th c ph�p l� t ch c c a doanh ngh p th� doanh nghi p du c

ph�n chia th�nh doanh nghi p nh� nu c, c�ng ty c ph n, c�ng ty tr�ch nhi m h u

h n, c�ng ty h p danh, doanh nghi p c� v n d u tu nu c ngo�i v� doanh nghi p tu

nh�n.

D� l� c�ch ph�n chia n�o th� d i v i m t doanh nghi p khi ti n h�nh ho t

d ng kinh doanh d u ph i s d ng t�i ch�nh doanh nghi p d th c hi n m c ti�u

kinh doanh. Trong chuong n�y ch d c p d n doanh nghi p phi t�i ch�nh. � ti n

h�nh ho t d ng kinh doanh, doanh nghi p c n ph i c� nh ng y u t c n thi t l� tu

li u lao d ng, d i tu ng lao d ng v� s c lao d ng, d�i h i doanh nghi p ph i c�

m t lu ng v n nh t d nh. Mu n v y doanh nghi p ph i h�nh th�nh v� s d ng c�c

qu ti n t . Qu� tr�nh ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p cung l� qu� tr�nh h�nh

th�nh, ph�n ph i v� s d ng c�c qu ti n t c a doanh nghi p. Trong qu� tr�nh d�,

ph�t sinh v� h�nh th�nh c�c lu ng ti n t g n li n v i c�c ho t d ng d u tu v� ho t

d ng kinh doanh thu ng xuy�n c a doanh nghi p. C�c lu ng ti n t bao h�m c�c

117

lu ng ti n t di v�o v� c�c lu ng ti n t di ra kh i doanh nghi p, t o th�nh s v n

d ng c a c�c lu ng t�i ch�nh doanh nghi p.

B�n trong qu� tr�nh t o l p, ph�n ph i v� s d ng c�c qu ti n t c a doanh

nghi p l� c�c quan h kinh t , c�c quan h n�y du c g i l� c�c quan h t�i ch�nh v�

bao g m c�c quan h nhu:

- Quan h t�i ch�nh gi a doanh nghi p v i c�c ch th kh�c th hi n

trong vi c g�p v n, vay v n, cho vay v n& , trong vi c thanh to�n cho vi c mua

ho c b�n t�i s n, v t tu, h�ng ho�, d ch v &

- Quan h t�i ch�nh gi a doanh nghi p v i ngu i lao d ng trong doanh

nghi p: tr luong, thu ng, ph t v t ch t.

- Quan h gi a c�c b ph n trong doanh nghi p nhu thanh to�n gi a c�c

b ph n trong doanh nghi p, ph�n ph i l i nhu n sau thu c a doanh nghi p, h�nh

th�nh v� s d ng qu c a doanh nghi p.

- Quan h t�i ch�nh n y sinh trong c�c ho t d ng x� h i c a doanh

nghi p nhu t�i tr cho c�c t ch c x� h i, c�c qu t thi n, th d c, th thao, van

ho�&

- Quan h t�i ch�nh gi a doanh nghi p v i doanh nghi p nu c ngo�i

nhu li�n doanh li�n k t v i doanh nghi p nu c ngo�i ho t d ng Vi t Nam, thanh

to�n xu t nh p kh u h�ng ho�, d ch v &

T c�c d ng quan h t�i ch�nh tr�n c� th k t lu n t�i ch�nh doanh nghi p x�t

v n i dung v t ch t l� qu ti n t trong doanh nghi p du c t o l p, s d ng cho

m c d�ch kinh doanh c a doanh nghi p, x�t v th c ch t l� nh ng quan h kinh t

gi a doanh nghi p v i c�c ch th kinh t x� h i trong v� ngo�i nu c. T d�, c� th

kh�i qu�t t�i ch�nh doanh nghi p l� c�c quan h kinh t ph�t sinh g n li n v i qu�

tr�nh t o l p, ph�n ph i v� s d ng c�c qu ti n t trong qu� tr�nh ho t d ng kinh

doanh c a doanh nghi p nh m d t t i m c ti�u c a doanh nghi p.

2. � c di m c a t�i ch�nh doanh nghi p

T�i ch�nh doanh nghi p l� m t kh�u c a h th ng t�i ch�nh v� l� kh�u co s ,

n�n c� nh ng d c di m sau d�y:

118

Th nh t, g n li n v i qu� tr�nh ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p c�

c�c quan h t�i ch�nh doanh nghi p da d ng ph�t sinh nhu quan h n p, c p gi a

doanh nghi p v i nh� nu c, quan h thanh to�n v i c�c ch th kh�c trong x� h i,

v i ngu i lao d ng trong doanh nghi p.

Th hai, s v n d ng c a qu ti n t , v n kinh doanh c� nh ng n�t ri�ng bi t

d� l�: s v n d ng c a v n kinh doanh lu�n g n li n v i c�c y u t v t tu l� lao

d ng: ngo�i ph n t o l p ban d u ch�ng c�n du c b sung t k t qu kinh doanh; s

v n d ng c a v n kinh doanh v� m c ti�u doanh l i.

Cung gi ng nhu c�c kh�u t�i ch�nh kh�c, t�i ch�nh doanh nghi p c� ch c na ng

kh�ch quan d� l� ch c nang ph�n ph i v� ch c na ng gi�m d c. Nh c� ch c na ng

ph�n ph i m� doanh nghi p c� kh nang d ng vi�n khai th�c v� thu h�t c�c ngu n

t�i ch�nh trong n n kinh t d h�nh th�nh v n kinh doanh c a doanh nghi p. Sau khi

d� h�nh th�nh v n kinh doanh, d s d ng v n, m t l n n a ph i c� s tham gia c a

ch c nang ph�n ph i. L�c n�y ph�n ph i v n l i d ng nghia v i vi c d u tu v n:

d u tu b�n trong hay d u tu b�n ngo�i. L i nhu n thu du c l� y u t quan tr ng

nh t, quy t d nh phuong hu ng v� c�ch th c d u tu c a doanh nghi p. M c ti�u

cu i c�ng c a m i qu� tr�nh kinh doanh c a doanh nghi p l� thu l i nhu n, v� th

b�n c nh kh nang ph�n ph i d tho m�n v v n kinh doanh, t�i ch�nh doanh

nghi p c�n c� kh nang gi�m s�t d b�o hi u qu c a qu� tr�nh ph�n ph i. Ch c

na ng gi�m d c c a t�i ch�nh doanh nghi p c� kh na ng ph�t hi n nh ng khuy t t t

trong kh�u ph�n ph i d t d� di u ch nh qu� tr�nh ph�n ph i nh m th c hi n

phuong hu ng m c ti�u chi n lu c s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Song

ch c nang kh�ch quan d� c a t�i ch�nh doanh nghi p ph�t huy d n m c n�o th� ph

thu c v�o s nh n th c m t c�ch t gi�c v� ho t d ng ch quan c a ngu i qu n l�.

�� ch�nh l� vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p.

3. Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p

Trong ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p, t�i ch�nh doanh nghi p c�

nh ng vai tr� ch y u sau d�y:

- Huy d ng d m b o d y d v� k p th i v n cho ho t d ng kinh doanh c a

doanh nghi p.

119

� th c hi n m i qu� tr�nh kinh doanh c a doanh nghi p tru c h t ph i c�

m t y u t ti n d d� l� v n kinh doanh. Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p tru c

h t du c th hi n vi c x�c d nh d�ng d n nhu c u v n c n thi t cho ho t d ng c a

doanh nghi p trong t ng th i k . Ti p d� ph i l a ch n c�c phuo ng ph�p v� h�nh

th c huy d ng v n th�ch h p, d�p ng k p th i c�c nhu c u v n d ho t d ng c a

c�c doanh nghi p du c th c hi n m t c�ch nh p nh�ng li�n t c v i chi ph� huy d ng

v n th p nh t.

- T ch c s d ng v n ti t ki m v� hi u qu . Vi c t ch c s d ng v n

ti t ki m v� hi u qu du c coi l� di u ki n t n t i v� ph�t tri n c a m i doanh

nghi p. T�i ch�nh doanh nghi p c� vai tr� quan tr ng trong vi c d�nh gi� v� l a

ch n d �n d u tu t i uu; huy d ng t i da s v n hi n c� v�o ho t d ng kinh doanh,

ph�n b h p l� c�c ngu n v n, s d ng c�c bi n ph�p d ta ng nhanh v�ng quay c a

v n, n�ng cao kh nang sinh l i c a v n kinh doanh.

- ��n b y k�ch th�ch v� di u ti t kinh doanh. Vai tr� n�y c a t�i ch�nh

doanh nghi p du c th hi n th�ng qua vi c t o ra s c mua h p l� d thu h�t v n

d u tu, lao d ng, v t tu, d ch v , d ng th i x�c d nh gi� b�n h p l� khi ph�t h�nh c

phi u, h�ng ho� b�n, d ch v v� th�ng qua ho t d ng ph�n ph i thu nh p c a doanh

nghi p, ph�n ph i qu ti n thu ng, qu ti n luong, th c hi n c�c h p d ng kinh

- Gi�m s�t ki m tra ch t ch ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p.

T�nh h�nh t�i ch�nh c a doanh nghi p l� m t t m guong ph n �nh trung th c nh t

m i ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p th�ng qua c�c ch ti�u t�i ch�nh th c

hi n m� c�c nh� qu n l� doanh nghi p d d�ng nh n th y th c tr ng qu� tr�nh kinh

doanh c a doanh nghi p, d t d� c� th d�nh gi� kh�i qu�t v� ki m so�t du c c�c

m t ho t d ng c a doanh nghi p, ph�t hi n k p th i nh ng vu ng m c, t n t i d t

d� dua ra c�c quy t d nh di u ch nh c�c ho t d ng kinh doanh nh m d t t i m c

ti�u d � d nh.

Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p s tr n�n t�ch c c hay th d ng tru c h t

l� ph thu c v�o s nh n th c v� v n d ng c�c ch c nang c a t�i ch�nh, sau n a c�n

ph thu c v�o m�i tru ng kinh doanh, co ch t ch c t�i ch�nh doanh nghi p v� c�c

nguy�n t c c n qu�n tri t trong m i ho t d ng t�i ch�nh doanh nghi p.

120

II. T CH C T�I CH�NH DOANH NGHI P

� s d ng t t c�ng c t�i ch�nh, ph�t huy vai tr� t�ch c c c a ch�ng trong s n

xu t kinh doanh c n ph i t ch c t�i ch�nh. T ch c t�i ch�nh doanh nghi p l� vi c

ho ch d nh chi n lu c v s d ng t�i ch�nh v� h th ng c�c bi n ph�p d th c hi n

chi n lu c d� nh m d t du c m c ti�u kinh doanh c a doanh nghi p trong m t th i

k nh t d nh. Song vi c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p l i ch u nh hu ng c a

nhi u nh�n t (nhu s kh�c nhau v h�nh th c ph�p l� t ch c doanh nghi p, d c

di m kinh t k thu t c a ng�nh, m�i tru ng kinh doanh& ) v� c�c nguy�n t c c n

qu�n tri t.

1. C�c nh�n t nh hu ng d n t ch c TCDN

1.1. H�nh th c ph�p l� c a t ch c doanh nghi p

Theo h�nh th c ph�p l� t ch c doanh nghi p, nu c ta hi n nay c� c�c lo i

h�nh doanh nghi p sau d�y:

- Doanh nghi p nh� nu c.

- C�ng ty c ph n.

- C�ng ty tr�ch nhi m h u h n.

- C�ng ty h p danh.

- Doanh nghi p tu nh�n.

- Doanh nghi p c� v n d u tu nu c ngo�i.

C�c lo i h�nh doanh nghi p kh�c nhau chi ph i d n vi c t ch c, huy d ng

v n cung nhu vi c ph�n chia l i nhu n cung kh�c nhau. Ch ng h n, doanh nghi p

nh� nu c du c Ng�n s�ch nh� nu c d u tu v n to�n b ho c m t ph n v n d i u l

ban d u. Ngo�i v n nh� nu c d u tu, doanh nghi p du c quy n huy d ng v n du i

c�c h�nh th c ph�t h�nh tr�i phi u, vay v n, nh n g�p li�n doanh& nhung kh�ng

thay d i h�nh th c s h u c a doanh nghi p. Vi c ph�n ph i l i nhu n sau thu

du c th c hi n theo quy d nh c a ch�nh ph . � i v i doanh nghi p tu nh�n th� v n

l� do ch doanh nghi p tu nh�n t b ra, cung c� th huy d ng th�m t b�n ngo�i

du i h�nh th c di vay. Lo i doanh nghi p n�y kh�ng du c ph�p ph�t h�nh m t lo i

ch ng kho�n n�o tr�n th tru ng d ta ng v n. Ph n thu nh p sau thu thu c quy n

s h u v� s d ng c a ch doanh nghi p. C�n d i v i c�ng ty tr�ch nhi m h u h n

121

th� v n di u l c a c�ng ty l� do c�c th�nh vi�n d�ng g�p. Trong qu� tr�nh ho t

d ng v n c� th tang n�n nh k t n p th�m th�nh vi�n m i, tr�ch t qu d tr ho c

di vay b�n ngo�i nhung kh�ng du c ph�p ph�t h�nh ch ng kho�n. Vi c ph�n chia

l i nhu n sau thu do c�c th�nh vi�n quy t d nh, m c l i nhu n c�c th�nh vi�n nh n

du c ph thu c v�o v n d�ng g�p&

1.2. � c di m kinh t - k thu t c a ng�nh kinh doanh

T ch c t�i ch�nh doanh nghi p c�n d a v�o d c di m kinh t - k thu t c a

ng�nh kinh doanh. M i ng�nh kinh doanh c� d c di m v m t kinh t v� k thu t

ri�ng. Nh ng d c di m d� d� nh hu ng d n co c u v n kinh doanh c a doanh

nghi p (ng�nh c�ng nghi p khai th�c, c�ng nghi p ch bi n v n c d nh chi m t

tr ng kh�c nhau trong t ng s v n kinh doanh); nh hu ng d n t c d lu�n chuy n

v n (t c d lu�n chuy n v n c a doanh nghi p s n xu t ch m hon t c d lu�n

chuy n v n c a c�c doanh nghi p thuong m i d ch v , doanh nghi p s n xu t kinh

doanh c� t�nh ch t th i v kh�c v i doanh nghi p s n xu t kinh doanh li�n t c& ).

1.3. M�i tru ng kinh doanh

M�i tru ng kinh doanh bao g m t t c c�c di u ki n b�n ngo�i nh hu ng t i

ho t d ng c a doanh nghi p. Do d�, vi c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p ph i t�nh

d n t�c d ng c a m�i tru ng kinh doanh.

M�i tru ng kinh doanh bao g m: s n d nh v kinh t , th tru ng, l�i su t, co

s h t ng c a n n kinh t , s ti n b c a khoa h c k thu t v� c�ng ngh , ch�nh

s�ch kinh t , t�i ch�nh c a nh� nu c& S n d nh c a n n kinh t s t o m�i tru ng

thu n l i cho ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p. N n kinh t bi n d ng c� th

g�y n�n nh ng r i ro cho kinh doanh, nh ng r i ro d� nh hu ng t i c�c kho n chi

ph� d u tu, nh hu ng nhu c u v v n, nh hu ng t i thu nh p c a doanh nghi p, co

s h t ng c a n n kinh t ph�t tri n cung nh hu ng d n ti t ki m chi ph� trong

kinh doanh&

Th tru ng, gia c , l�i su t d u nh hu ng d n ho t d ng kinh doanh c a

doanh nghi p.

Th tru ng t�i ch�nh, th tru ng h�ng ho� ph�t tri n t o di u ki n thu n l i cho

doanh nghi p huy d ng v n t b�n ngo�i cung nhu mua v t tu, thi t b b�n h�ng ho�

c a doanh nghi p du c d d�ng.

122

Gi� c , l�i su t d u nh hu ng t i s ta ng gi m v chi ph� t�i ch�nh v� s h p

d n c a c�c h�nh th c t�i tr kh�c nhau. M c l�i su t cung l� m t y u t do lu ng

kh na ng huy d ng v n vay.

S ti n b khoa h c k thu t v� c�ng ngh d�i h i doanh nghi p kh�ng ng ng

c i ti n k thu t, d i m i c�ng ngh d m b o cho s n ph m c a doanh nghi p t n

t i v� ph�t tri n, d ng v ng trong c nh tranh. T d�, d�i h i doanh nghi p ph i c�

v n d u tu l n v� ch n hu ng d u tu th�ch h p& Ch�nh s�ch kinh t v� t�i ch�nh

c a nh� nu c d i v i doanh nghi p (nhu ch�nh s�ch khuy n kh�ch d u tu, ch�nh

s�ch thu , ch�nh s�ch t�n d ng v� l�i su t, ch�nh s�ch ngo i h i, ch d kh u hao& )

ph� h p v i m�i tru ng t�i ch�nh vi m� s n d nh, t o di u ki n cho c�c doanh

nghi p d u tu ph�t tri n, khuy n kh�ch c�c doanh nghi p t�ch t v n, s d ng v n

ti t ki m v� c� hi u qu .

2. Nguy�n t c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p

T ch c t�i ch�nh c a doanh nghi p kh�ng nh ng ch d a v�o c�c nh�n t tr�n

m� c�n ph i qu�n tri t d y d c�c nguy�n t c sau d�y:

Th nh t: Nguy�n t c t�n tr ng lu t ph�p

Trong n n kinh t th tru ng, m c ti�u chung c a c�c doanh nghi p l� d u

hu ng t i l i nhu n. V� l i nhu n t i da m� c�c doanh nghi p c� th kinh doanh v i

b t c gi� n�o c� th phuong h i t i l i �ch qu c gia, d n l i �ch c a c�c doanh

nghi p kh�c. Do d�, song song v i b�n tay v� h�nh c a n n kinh t th tru ng ph i

c� b�n tay h u h�nh c a nh� nu c d di u ch nh n n kinh t . Nh� nu c d� s d ng

h�ng lo t c�c c�ng c nhu lu t ph�p, ch�nh s�ch t�i ch�nh, ti n t , gi� c & d qu n

l� vi m� n n kinh t . C�c c�ng c d� m t m t t o di u ki n k�ch th�ch m r ng d u

tu, t o m�i tru ng kinh doanh, m t kh�c t o ra khu�n kh lu t ph�p kinh doanh r t

ch t ch . V� v y, nguy�n t c h�ng d u c a t ch c t�i ch�nh doanh nghi p l� ph i

t�n tr ng lu t ph�p. Doanh nghi p ph i hi u lu t d d u tu d�ng hu ng noi du c

nh� nu c khuy n kh�ch (nhu gi m thu , t�i tr t�n d ng& )

Th hai: Nguy�n t c h ch to�n kinh doanh

H ch to�n kinh doanh l� nguy�n t c quan tr ng nh t, quy t d nh t i s s ng

c�n c a c�c doanh nghi p trong n n kinh t th tru ng. Y�u c u t i cao c a nguy�n

t c n�y l� l y thu b� chi, c� doanh l i. N� ho�n to�n tr�ng h p v i m c ti�u c a c�c

123

doanh nghi p l� kinh doanh d d t du c l i nhu n t i d a. Do c� s th ng nh t d�

n�n h ch to�n kinh doanh kh�ng ch l� di u ki n d th c hi n m� c�n l� y�u c u b t

bu c c�c doanh nghi p ph i th c hi n n u nhu kh�ng mu n doanh nghi p b ph�

s n. Th nhung h ch to�n kinh doanh ch c� th du c ph�t huy t�c d ng trong m�i

tru ng d�ch th c l� n n kinh t h�ng ho� m� d nh cao c a n� l� n n kinh t th

tru ng v� doanh nghi p du c t ch v m t t�i ch�nh, t ch trong kinh doanh.

Doanh nhi p du c quy n s h u, s d ng, d nh do t t�i s n c a m�nh, ch d ng l a

ch n ng�nh ngh , d a b�n d u tu, h�nh th c d u tu kinh doanh, g�p v n v�o c�c

doanh nghi p kh�c; l a ch n h�nh th c v� c�ch th c huy d ng v n, ch d ng t�m

ki m th tru ng kh�ch h�ng v� k� k t h p d ng; tuy n thu� v� s d ng lao d ng

theo y�u c u kinh doanh; ch d ng �p d ng phuo ng th c qu n l� khoa h c hi n d i

d n�ng cao hi u qu v� kh nang c nh tranh. M c ti�u hi u qu kinh t ph i du c

coi l� m c ti�u bao tr�m chi ph i ho t d ng t�i ch�nh c a doanh nghi p.

Th ba: Nguy�n t c gi ch t�n

Gi ch t�n kh�ng ch l� m t ti�u chu n d o d c trong cu c s ng d i thu ng

m� c�n l� nguy�n t c nghi�m ng t trong kinh doanh n�i chung v� trong t ch c t�i

ch�nh doanh nghi p n�i ri�ng. Trong th c t kinh doanh cho th y, k l�m m t ch

t�n, ch ham l i tru c m t s b b n h�ng xa l�nh. �� l� nguy co d n d n ph� s n.

Do d� trong t ch c t�i ch�nh doanh nghi p d gi ch t�n c n t�n tr ng nghi�m

ng t c�c k lu t thanh to�n, chi tr c�c h p d ng kinh t , c�c cam k t v g�p v n d u

tu, v� ph�n chia l i nhu n. M t kh�c d gi ch t�n doanh nghi p cung c n m nh

d n d u tu, d i m i c�ng ngh , c i ti n ki thu t d n�ng cao ch t lu ng s n ph m d

lu�n gi du c gi� tr c a nh�n hi u h�ng ho� c a doanh nghi p.

Th tu: Nguy�n t c an to�n ph�ng ng a r i ro

� m b o an to�n, ph�ng ng a r i ro b t tr c cung du c coi l� nguy�n t c quan

tr ng trong kinh doanh n�i chung v� t ch c t�i ch�nh doanh nghi p n�i ri�ng. � m

b o an to�n l� co s v ng ch c cho vi c th c hi n m c ti�u kinh doanh c� hi u qu .

Nguy�n t c an to�n c n du c qu�n tri t trong m i kh�u c a c�ng t�c t ch c t�i

ch�nh doanh nghi p: an to�n trong vi c l a ch n ngu n v n, an to�n trong vi c l a

ch n d i t�c d u tu li�n doanh, an to�n trong vi c s d ng v n& An to�n v� m o

hi m trong kinh doanh l� hai th�i c c d i l p nhau. M o hi m trong d u tu thu ng

ph i ch p nh n nhi u r i ro l n, nhung cung thu ng thu du c l i nhu n cao v�

124

ngu c l i. �i u n�y d�i h i c�c nh� t�i ch�nh ph i c� nh ng quy t s�ch d�ng d n

trong c�c th i co th�ch h p d l a ch n phuong �n d u tu v a d m b o an to�n, v a

mang l i hi u qu cao. Ngo�i c�c gi i ph�p l a ch n phuo ng �n an to�n trong kinh

doanh, c n thi t ph i t o l p qu d ph�ng (qu d tr t�i ch�nh) ho c tham gia b o

hi m. M t kh�c, vi c th�nh l p c�ng ty, h�nh th c ph�t h�nh c phi u cung l� bi n

ph�p v a d t p trung v n, v a d san s r i ro cho c�c c d�ng nh m tang d an

to�n v n trong kinh doanh c a doanh nghi p.

Tr�n d�y l� nh ng nguy�n t c r t co b n c n du c qu�n tri t trong c�ng t�c t

ch c t�i ch�nh doanh nghi p. � s d ng t t c�ng c t�i ch�nh doanh nghi p, c n

thi t ph i t�m hi u nh ng n i dung ho t d ng c a t�i ch�nh doanh nghi p.

III. NH NG N I DUNG CH Y U C A HO T

� NG T�I CH�NH DOANH NGHI P.

Trong n n kinh t th tru ng, ho t d ng c a t�i ch�nh doanh nghi p c� v tr�

quan tr ng d c bi t, chi ph i t t c c�c kh�u c a qu� tr�nh kinh doanh c a m t

doanh nghi p.

Tu t ng lo i h�nh doanh nghi p m� c� nh ng n i dung ho t d ng t�i ch�nh

kh�c nhau, tr ng t�m v� m c d qu n l� trong t ng kh�u cung kh�c nhau. ph n

n�y ch gi i thi u n i dung ho t d ng t�i ch�nh c a doanh nghi p phi t�i ch�nh

(doanh nghi p s n xu t kinh doanh). Ho t d ng t�i ch�nh c a c�c doanh nghi p s n

xu t kinh doanh bao g m nh ng n i dung ch y u sau d�y:

1. Qu n l� s d ng v n kinh doanh c a doanh nghi p

Trong n i dung ho t d ng t�i ch�nh c a doanh nghi p, qu n l� v� s d ng v n

kinh doanh l� kh�u quan tr ng nh t, c� t�nh ch t quy t d nh t i m c d tang tru ng

ho c suy tho�i c a m t doanh nghi p. Qu n l� s d ng v n kinh doanh bao g m

nhi u kh�u nhu x�c d nh nhu c u v n kinh doanh, khai th�c t o l p v n kinh doanh,

d u tu s d ng v� b o to�n v n kinh doanh& V y v n kinh doanh l� g�, n� c�

nh ng d c trung g� trong qu� tr�nh v n d ng c a n�. Nh n th c du c v n d n�y

kh�ng ch c� � nghia v m t l� lu n m� c�n c� � nghia trong vi c d nh ra nh ng

lu n c cho c�c phuong ph�p qu n l� v n.

125

1.1.V n kinh doanh v� nh ng d c trung c a n�

� ti n h�nh b t k m t qu� tr�nh s n xu t kinh doanh n�o cung c n ph i c�

v n. V n l� di u ki n ti�n quy t, c� � nghia quy t d nh t i c�c bu c ti p theo c a

qu� tr�nh kinh doanh. � ti n h�nh s n xu t kinh doanh, doanh nghi p d�ng v n d�

d mua s m c�c y u t c a qu� tr�nh s n xu t kinh doanh nhu s c lao d ng, d i

tu ng lao d ng v� tu li u lao d ng. Do s t�c d ng c a lao d ng v�o d i tu ng lao

d ng th�ng qua tu li u lao d ng m� h�ng ho� d ch v du c t o ra v� ti�u th tr�n th

tru ng. Cu i c�ng, c�c h�nh th�i v t ch t kh�c nhau d� du c chuy n ho� v h�nh

th�i ti n t ban d u. � d m b o s t n t i ph�t tri n c a doanh nghi p, s ti n thu

du c do ti�u th s n ph m ph i d m b o b� d p to�n b c�c chi ph� d� b ra v� c�

l�i. Nhu v y, s ti n d� ng ra ban d u kh�ng nh ng ch du c b o t n m� n� c�n

du c tang th�m do ho t d ng kinh doanh mang l i. To�n b gi� tr ng ra ban d u

v� c�c qu� tr�nh ti p theo cho s n xu t kinh doanh du c g i l� v n. V n du c bi u

hi n c b ng ti n l n c gi� tr v t tu t�i s n v� h�ng ho� c a doanh nghi p, t n t i

du i c h�nh th�i v t ch t c th v� kh�ng c� h�nh th�i v t ch t c th . T d� c� th

hi u, v n kinh doanh c a doanh nghi p l� bi u hi n b ng ti n c a to�n b t�i s n

h u h�nh v� t�i s n v� h�nh du c d u tu v�o kinh doanh nh m m c d�ch sinh l i.

V n kinh doanh trong c�c doanh nghi p l� m t qu ti n t d c bi t. V n kinh

doanh c a doanh nghi p nh m ph c v cho s n xu t kinh doanh t c l� m c d�ch

t�ch lu . V n kinh doanh c a doanh nghi p nh m ph c v cho s n xu t kinh doanh.

V n kinh doanh ph i d t t i m c ti�u sinh l i v� v n lu�n thay d i h�nh th�i bi u

hi n, n� v a t n t i du i h�nh th�i ti n v a t n t i du i h�nh th�i v t tu ho c t�i s n

v� h�nh, nhung k t th�c v�ng tu n ho�n ph i l� h�nh th�i ti n.

d�y c n c� s ph�n bi t gi a ti n v� v n. Ti n du c g i l� v n ph i d ng

th i th a m�n nh ng di u ki n sau d�y:

Th nh t, ti n ph i d i di n cho m t lu ng h�ng ho� nh t d nh (ti n ph i du c

d m b o b ng m t lu ng t�i s n c� th c).

Th hai, ti n ph i du c t�ch t v� t p trung d n m t lu ng nh t d nh, d s c d

d u tu cho m t d �n kinh doanh.

Th ba, khi d� d v s lu ng, ti n ph i du c v n d ng nh m m c d�ch sinh

l i. C�ch v n d ng v� phuo ng th c v n d ng c a ti n l i do phuong th c d u tu

kinh doanh quy t d nh. C�c phuo ng th c d u tu c� th m� ph ng theo so d sau:

126

SL�

T H & SX & H - T

TLSX

Tru ng h p d u tu v�o linh v c thuong m i

T H T

Tru ng h p d u tu mua c phi u tr�i phi u, g�p v n li�n doanh &

T T

Trong th c t , m t doanh nghi p c� th v n d ng d ng th i c ba phuong th c

d u tu v n ti n t theo c�c m� h�nh tr�n mi n sao d t du c m c ti�u c� m c doanh

l i cao v� n m trong khu�n kh c a ph�p lu t. M c d�ch v n d ng c a ti n v n l�

d sinh l i. Trong qu� tr�nh v n d ng, v n c� th thay d i h�nh th�i bi u hi n

nhung di m xu t ph�t v� di m cu i c�ng c a v�ng tu n ho�n ph i l� gi� tr - l� ti n.

� ng ti n ph i quay v no i xu t ph�t v i gi� tr l n hon. �� l� nguy�n l� d u tu, s

d ng v� b o to�n v n. Trong n n kinh t th tru ng, gi� tr th c c a m t doanh

nghi p kh�ng ph i ch l� ph�p c ng gi n don c�c lo i v n c d nh v� v n luu d ng

hi n c�, m� c�n t�nh d n gi� tr c a nh ng t�i s n kh�c c� kh na ng sinh l i c a

doanh nghi p nhu v tr� d a l� c a doanh nghi p, b� quy t v c�ng ngh ch t o s n

ph m, m c d uy t�n c a nh�n hi u s n ph m tr�n th tru ng, uy t�n c a ngu i l�nh

d o doanh nghi p, tr�nh d tay ngh c�ng nh�n& Nh ng t�i s n tr�n du c g i l� t�i

s n v� h�nh. Nh ng t�i s n n�y c� vai tr� r t quan tr ng trong vi c t o ra kh nang

sinh l i c a doanh nghi p. V� th , khi g�p v n li�n doanh, c�c h i vi�n c� th g�p

b ng ti n, v t tu, m�y m�c thi t b , nh� xu ng, d t kinh doanh v� c b� quy t k

thu t ho c kh nang uy t�n kinh doanh . T t nhi�n, khi g�p v n, nh ng t�i s n d�

d u ph i du c lu ng ho� d quy v gi� tr , d� ch�nh l� gi� tr th c c a doanh

nghi p. Nh ng nh n th c tr�n d�y v v n kinh doanh kh�ng ch gi�p cho vi c x�c

d nh gi� tr th c c a m t doanh nghi p, m� c�n gi�p cho c�ng t�c qu n l� v n c�

t m nh�n r ng d khai th�c, s d ng nh ng ti m nang s n c� c a doanh nghi p ph c

v cho d u tu kinh doanh trong n n kinh t th tru ng

1.2 � u tu v n kinh doanh

Can c v�o m c d�ch kinh doanh c a doanh nghi p, v n d u tu du c d ng

nghia v i v n kinh doanh. �� l� s v n du c d�ng v�o kinh doanh trong m t linh

v c nh t d nh nh m m c d�ch sinh l i. � u tu v n l� ho t d ng ch quan c� c�n

nh c c a ngu i qu n l� trong vi c b v n v�o m t m c ti�u kinh doanh n�o d� v i

hy v ng s dua l i hi u qu kinh t cao trong tuong lai. Vi c b v n v�o m c d�ch

127

kinh doanh n�o d� nh m m c d�ch thu l i nhu n th� du c g i l� d u tu v n. Trong

th c t , gi a kh nang thu l i nhu n cao v i kh nang an to�n v v n thu ng m�u

thu n v i nhau: m c l i nhu n c�ng cao th� d r i ro c�ng l n. Do d�, ngu i d u tu

c n ph i l a ch n hu ng d u tu v� phuong �n d u tu th�ch h p.

Theo ph m vi d u tu, d u tu c a doanh nghi p chia ra d u tu v�o b�n trong v�

d u tu ra b�n ngo�i doanh nghi p.

� u tu v�o b�n trong doanh nghi p du c chia l�m hai lo i, d� l� d u tu x�y

d ng co b n v� d u tu v n luu d ng. V n d u tu x�y d ng co b n l� v n d u tu

nh m t o ra t�i s n c d nh c a doanh nghi p (TSC�). Theo t�nh ch t c�ng vi c,

d u tu x�y d ng co b n chia l�m ba lo i: d u tu cho x�y v� l p, d u tu mua m�y

m�c thi t b v� d u tu x�y d ng co b n kh�c. Theo h�nh th�i v t ch t c a k t qu

d u tu, d u tu XDCB chia l�m hai lo i: d u tu TSC� h u h�nh v� d u tu TSC� v�

h�nh (mua b ng ph�t minh, s�ng ch , b n quy n, quy tr�nh c�ng ngh s n xu t m i,

nh�n hi u thuong m i & .). � u tu v n luu d ng (VL�): doanh nghi p c n d tr

thu ng xuy�n v nguy�n v t li u, b�n th�nh ph m, c�ng c s n xu t nh & tuo ng

ng v i quy m� s n xu t kinh doanh d d m b o cho ho t d ng c a doanh nghi p

du c th c hi n. Ngo�i ra ph i c� m t s v n luu d ng b ng ti n m t.

� u tu ra b�n ngo�i doanh nghi p l� g�p v n li�n doanh v i doanh nghi p

kh�c, mua c phi u, tr�i phi u doanh nhgi p kh�c ho c c a Nh� nu c. Trong n n

kinh t th tru ng, d ph�t tri n v� b o to�n v n ph�ng ng a r i ro, doanh nghi p

thu ng d�nh m t t l v n d u tu nh t d nh d u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i.

Vi c ph�n lo i v n d u tu theo co c u v n gi�p doanh nghi p xem x�t t�nh

h p l� c�c kho n d u tu trong t ng v n kinh doanh c a doanh nghi p ph� h p v i

di u ki n c th c a m�i tru ng c nh tranh nh m d t hi u qu d u tu cao.

Trong m c ti�u d u tu c th c a doanh nghi p, d u tu c a doanh nghi p du c

chia th�nh c�c lo i sau:

- � u tu cho vi c tang nang l c s n xu t c a doanh nghi p.

- � u tu cho d i m i s n ph m.

- � u tu thay d i thi t b c�ng ngh .

- � u tu d m r ng ti�u th s n ph m, tang nang l c c nh tranh.

- � u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i.

128

Vi c ph�n lo i n�y gi�p cho doanh nghi p ki m so�t du c t�nh h�nh th c hi n

d u tu d�i h n theo nh ng m c ti�u nh t d nh, qua d� c� th t p trung v n cho

nh ng m c ti�u d t hi u qu cao nh t ho c nh ng m c ti�u n m trong chi n lu c

kinh doanh c a doanh nghi p.

� u tu d�i h n c a doanh nghi p l� m t nh�n t quy t d nh s ph�t tri n c a

doanh nghi p, do d� vi c l a ch n hu ng d u tu c� t m quan tr ng quy t d nh.

V m t kinh t k thu t v� c�ng ngh , quy t d nh d u tu d�i h n c� nh hu ng

d n ho t d ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p trong su t m t th i gian d�i,

nh hu ng c� t�nh ch t quy t d nh d n quy m�, tr�nh d trang thi t b k thu t, c�ng

ngh s n xu t c a doanh nghi p, t d� nh hu ng d n ch t lu ng s n ph m, d n

ti�u th s n ph m v� l i nhu n d t du c trong tuong lai.

V m t t�i ch�nh, quy t d nh d u tu d�i h n l� m t quy t d nh t�i ch�nh d�i h n

v� thu ng l� ph i vay ho c huy d ng t b�n ngo�i. � u tu sai s g�y h u qu

nghi�m tr ng cho doanh nghi p, l�ng ph� v n, g�y n�n t�nh tr ng n n n, ho t d ng

k�m hi u qu v� c� th d n d n ph� s n.

� c� quy t d nh d u tu d�i h n d�ng d n, doanh nghi p ph i quy t d nh h p

l� c�c quan h c u th�nh v n kinh doanh c a doanh nghi p nhu:

- Quan h h p l� gi a v n c d nh v� v n luu d ng.

- Quan h g a t�i s n h u h�nh v� t�i s n v� h�nh.

- Quan h gi a d u tu b�n trong v� d u tu b�n ngo�i.

- Quan h gi a d u tu ban d u v� d u tu m r ng, d u tu d i m i.

- Quan h d u tu trong nu c v� d u tu ra nu c ngo�i.

1.3. Ngu n v n kinh doanh

� ti n h�nh s n xu t kinh doanh, doanh nghi p c n c� v n: v n d u tu ban

d u v� v n b sung d m r ng s n xu t kinh doanh. � i v i m t doanh nghi p,

v n d u tu du c h�nh th�nh t nhi u ngu n kh�c nhau. C� th c� c�c ngu n v n do

Ng�n s�ch Nh� nu c c p, ngu n v n do ch kinh doanh b ra, ngu n v n t�ch luy

du c trong qu� tr�nh kinh doanh, ngu n v n do li�n doanh, ngu n v n t ph�t h�nh

c phi u v� ngu n v n huy d ng kh�c.

129

Ngu n v n t Ng�n s�ch nh� nu c:

l� ngu n v n do Ng�n s�ch nh� nu c c p

cho c�c doanh nghi p nh� nu c l�c m i h�nh th�nh doanh nghi p. Ngu n v n Ng�n

s�ch nh� nu c c p ph�t cho c�c doanh nghi p nh� nu c s c� xu hu ng gi m d�ng

k c v t tr ng v� s lu ng. C�c doanh nghi p nh� nu c ph i ch d ng b sung

v n b ng c�c ngu n t�i tr kh�c.

Ngu n v n t c�

l� ngu n v n do ch d u tu b ra. Ngu n v n g c c a v n t

c� l� ti n d d�nh, t�ch luy du c t l i nhu n h�ng nam c a doanh nghi p ho c huy

d ng v n c ph n do ph�t h�nh c phi u. C phi u l� gi y ch ng nh n quy n s

h u c a s v n d� g�p v�o c�ng ty c ph n v� nh d� du c hu ng nh ng quy n l i

c a doanh nghi p. Huy d ng v n b ng c�ch ph�t h�nh c phi u l� m t phuong th c

huy d ng c� hi u qu c�c ngu n t�i ch�nh trong x� h i d c� m t s v n l n, n

d nh cho d u tu kinh doanh.

Theo lu t kinh doanh, d du c kinh doanh trong m t linh v c nh t d nh, v n

t c� c a doanh nghi p d t d n m t quy m� nh t d nh. Nh� nu c quy d nh b t bu c

khi doanh nghi p ra d i ph�i c� v n ph�p d nh m c m� lu t ph�p quy d nh cho

t ng ng�nh ngh , d ng th i ph i c� v n di u l d ho t d ng v i y�u c u v n di u

l kh�ng nh ho n v n ph�p d nh.

Ngu n v n li�n doanh

: l� nh ng ngu n d�ng g�p theo t l gi a c�c ch d u

tu d c�ng kinh doanh v� c�ng hu ng l i nhu n. Vi c g�p v n li�n doanh c� th

du c h�nh th�nh t nhi u ngu n t�y theo t ng lo i h�nh doanh nghi p, c� th l� li�n

doanh gi a ngu n v n ng�n s�ch v i c�c ngu n v n t c� c a tu nh�n, li�n doanh

gi a v n ng�n s�ch c a qu c gia n�y v i qu c gia kh�c ho c li�n doanh gi a tu

nh�n v i nhau & H�nh th c g�p v n li�n doanh th�ch h p v i c�c c�ng ty c� quy

m� nh , t ch c qu n l� s n xu t v� qu n l� v n, chia l�i gi n do n.

Ngu n v n t�n d ng:

l� kho n v n m� doanh nghi p c� th vay d�i h n c a c�c

ng�n h�ng thuo ng m i, c�ng ty t�i ch�nh, c�ng ty b o hi m ho c c�c t ch c t�i

ch�nh trung gian kh�c, huy d ng c a c�n b c�ng nh�n vi�n l�m vi c trong doanh

nghi p ho c vay nu c ngo�i theo co ch t vay t tr , cung c� th b ng h�nh th c

doanh nghi p ph�t h�nh tr�i phi u d huy d ng v n cho d u tu kinh doanh. Tr�i

phi u l� phi u nh n n do doanh nghi p ph�t h�nh khi vay v n c a ngu i kh�c d

kinh doanh, cam k t tr l i t c v� ho�n tr v n vay theo th i h n nh t d nh. Theo

d nh k , doanh nghi p ph i tr cho ngu i c� tr�i phi u m t kho n l i t c c d nh v�

130

d n th i h n thanh to�n doanh nghi p ph i thanh to�n s ti n vay. � i v i doanh

nghi p, tr�i phi u l� phuo ng ti n t�i ch�nh d vay v n tr�n th tru ng. Tuy nhi�n vay

du c hay kh�ng c�n t�y thu c v�o nhi u y u t c a doanh nghi p. C�c ch n cho

doanh nghi p vay thu ng quan t�m d n c�c v n d nhu: t�nh h�nh t�i ch�nh c a b n

th�n doanh nghi p c� l�nh m nh kh�ng, m� tru c ti�n l� kh nang thanh to�n, uy t�n

c a doanh nghi p tr�n th tru ng, cho vay c� b m t v n hay kh�ng. d�y c� t�c

d ng c a y u t l m ph�t l�m gi m s c mua c a v n cho vay, c� c r i ro c a

doanh nghi p, l�i su t th c t c� du c bao nhi�u& C�n d i v i doanh nghi p khi

vay c n ph i c�n nh c xem x�t k :

- N u hi u qu th c t c a kho n vay kh�ng d d tr gi� c kho n vay th�

kh�ng n�n vay.

- N u hi u qu th c t c a kho n vay tuo ng duong v i gi� c kho n vay

th� c�n nh c k , nh t l� ph i t�nh t i c�c r i ro c� th x y ra.

- N u hi u qu th c t c�c kho n vay cao hon gi� c c�c kho n vay th� n�n

vay, v� vay t t hon l� ph�t h�nh c phi u (b�n b t quy n s h u t�i s n)

Nghi�n c u n i dung, t�nh ch t c a c�c ngu n v n gi�p cho doanh nghi p c�

th l a ch n ngu n v n, khai th�c huy d ng v n ph� h p v i nhu c u v� kh na ng

cho ph�p c a m i doanh nghi p. M i m t lo i h�nh doanh nghi p cung ch c� th

khai th�c huy d ng v n tr�n m t s ngu n nh t d nh. Ch ng h n, d i v i doanh

nghi p nh� nu c du c ph�p huy d ng ngu n v n t Ng�n s�ch nh� nu c, c�n c�c

lo i h�nh doanh nghi p kh�c th� kh�ng c� kh na ng. � i v i c�ng ty tr�ch nhi m

h u h n, c�ng ty h p danh, doanh nghi p tu nh�n, ngo�i ngu n v n t c� c a m�nh,

th� c� th vay c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian d b sung v n s n xu t kinh

doanh, nhung kh�ng du c ph�t h�nh ch ng kho�n. Trong khi d�, d i v i c�c c�ng

ty c ph n, d huy d ng v n cho s n xu t kinh doanh th� th�ng qua vi c ph�t h�nh

ch ng kho�n l i l� ch y u. Vi c nghi�n c u c�c ngu n v n kh�ng ch gi�p cho c�c

doanh nghi p l a ch n ngu n v n v� khai th�c c�c ngu n v n d� ph c v qu� tr�nh

s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p, m� c�n t o cho doanh nghi p c� bi n ph�p

huy d ng v n nhanh, d�p ng k p th i cho nhu c u c a doanh nghi p v i chi ph�

(gi� c ) th p nh t, d ng th i c� phuong hu ng s d ng h p l� s v n d� huy d ng

du c t c�c ngu n v n kh�c nhau cho c�c nhu c u kh�c nhau c a doanh nghi p.

Ch ng h n, khi c n huy d ng v n b sung cho qu� tr�nh kinh doanh c a m�nh th�

131

doanh nghi p c� th xem x�t, l a ch n h�nh th c n�o c� l i nh t d ph�t h�nh c

phi u, ph�t h�nh tr�i phi u, di vay v n c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian hay g i

v n li�n doanh. D� huy d ng du i h�nh th c n�o cung ph i tr m t kho n chi ph� v�

d m b o nh ng di u ki n nh t d nh, d�i h i doanh nghi p ph i t�nh to�n hi u qu ,

c�n nh t l�i su t, th i h n v� di u ki n.

� i v i doanh nghi p cung c n ph i hi u r ng khi c� nhu c u d u tu v n d�i

h n, tru c h t doanh nghi p ph i huy d ng t i da ngu n v n t b�n trong d th c

hi n k ho ch d u tu c a m�nh. Ch khi ngu n v n t b�n trong kh�ng d d�p ng

th� doanh nghi p m i b sung ngu n v n t b�n ngo�i. Vi c huy d ng ngu n v n

b�n trong doanh nghi p l� m t v n d h t s c quan tr ng trong s ph�t tri n c a

doanh nghi p. Ngu n t�i tr t b�n ngo�i l� c n thi t nhung kh�ng n�n mong d i

qu� m c v�o ngu n v n d�.

1.4. S d ng v� b o to�n v n kinh doanh

Can c v�o c�ng d ng kinh t th� v n kinh doanh c a doanh nghi p du c chia

th�nh v n c d nh, v n luu d ng v� v n d u tu t�i ch�nh. C�c lo i v n n�y c� d c

di m chu chuy n kh�c nhau. Ch�nh s kh�c nhau v d c di m chu chuy n d� d� chi

ph i d n phuo ng th c qu n l�, phuong th c b� d p v� b o to�n v n cung kh�c

nhau.

1.4.1. V n c d nh

V n c d nh c a doanh nghi p l� bi u hi n b ng ti n to�n b TSC� c a doanh

nghi p. TSC� c a doanh nghi p l� nh ng t�i s n c� gi� tr l n, th i gian s d ng

d�i, c� ch c nang l� tu li u lao d ng.

TSC� c a doanh nghi p c� th chia th�nh hai lo i:

- T�i s n h u h�nh l� nh ng t�i s n c� h�nh th�i v t ch t c th nhu nh�

xu ng, m�y m�c thi t b , phuo ng ti n v n t i & tr c ti p ho c gi�n ti p ph c v

cho qu� tr�nh s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.

- T�i s n v� h�nh l� nh ng t�i s n kh�ng c� h�nh th�i v t ch t c th

nhu chi ph� d mua b ng ph�t minh, s�ng ch , b n quy n t�c gi &

TSC� c� nh ng d c di m l�:

Trong qu� tr�nh s n xu t kinh doanh, TSC� kh�ng thay d i h�nh th�i hi n v t,

nhung nang l c s n xu t v� k�m theo d � l� gi� tr c a ch�ng b gi m d n. �� l� do

132

ch�ng b hao m�n. C� hai lo i hao m�n l� hao m�n h u h�nh v� hao m�n v� h�nh.

Hao m�n h u h�nh l� hao m�n c� li�n quan d n vi c gi m gi� tr s d ng c a

TSC�. Hao m�n v� h�nh l i c� li�n quan t i vi c m t gi� c a TSC�. Vi c m t gi�

c a TSC� c� nhi u nguy�n nh�n:

- TSC� cu c� th b m t gi� do TSC� m i du c s n xu t ra v i gi� nhu

cu nhung c� nang l c s n xu t cao hon ho c TSC� cu b m t gi� do TSC� m i

du c s n xu t ra c� c�ng su t b ng t�i s n cu nhung gi� tr l i r ho n.

- TSC� cu b m t gi� do s n ph m c a ch�ng s n xu t ra kh�ng c�n

ph� h p v i th hi u c a ngu i ti�u d�ng.

� i v i TSC� h u h�nh th� thu ng b c hai lo i hao m�n h u h�nh v� v�

h�nh, c�n TSC� v� h�nh th� ch b hao m�n v� h�nh.

B ph n gi� tr d i di n cho ph n hao m�n du c g i l� ti n kh u hao. Ti n

kh u hao l� m t y u t c a chi ph� s n xu t, m t b ph n c a gi� th�nh s n ph m.

Khi s n ph m du c ti�u th , ti n kh u hao du c tr�ch l i h�nh th�nh n�n qu kh u

hao.

T d c di m v n d ng c a TSC� d� quy t d nh d n d c di m v n d ng c a

v n c d nh.:

V n c d nh tham gia nhi u chu k s n xu t s n ph m v� chuy n d n t ng

ph n v�o gi� th�nh s n ph m tuong ng v i ph n hao m�n c a t�i s n c d nh.

V n c d nh du c thu h i d n t ng ph n tuo ng ng v i ph n hao m�n c a t�i

s n c d nh, d n khi TSC� h t th i gian s d ng, gi� tr c a n� du c thu h i v d

th� v n c d nh m i ho�n th�nh m t v�ng lu�n chuy n.

Nh ng d c di m lu�n chuy n tr�n d�y c a v n c d nh d� chi ph i d n phuo ng

th c b� d p v� phuong th c qu n l� v n c d nh.

V n c d nh du c b� d p (thu h i) b ng bi n ph�p kh u hao, t c l� tr�ch l i

ph n gi� tr hao m�n c a t�i s n c d nh. Ti n tr�ch l i d� h�nh th�nh n�n qu kh u

hao. Qu kh u hao d�ng d duy tr� na ng l c s n xu t b�nh thu ng c a TSC� v�

d�ng d t�i s n xu t to�n b t�i s n c d nh.

Vi c qu n l� v n c d nh ph i lu�n g n li n v i vi c qu n l� h�nh th�i hi n v t

c a n� l� c�c TSC� c a doanh nghi p. N�i c�ch kh�c, qu n l� v n c d nh l� qu n

l� qu kh u hao. � qu n l� t t qu kh u hao c n ph i d�nh gi� v� d�nh gi� l i t�i

133

s n c d nh m t c�ch thu ng xuy�n v� ch�nh x�c, t o co s cho vi c x�c d nh m c

kh u hao h p l� d thu h i v n. M t kh�c, c n ph i l a ch n phuong ph�p kh u hao

th�ch h p d d m b o thu h i v n nhanh v� b o to�n du c v n.

Qu n l� m t hi n v t c a v n c d nh l� qu n l� TSC�. � qu n l� t t t�i s n

c d nh c n ph i ph�n lo i TSC� theo nh ng ti�u th c kh�c nhau (ph�n lo i theo

h�nh th�i bi u hi n, theo m c d�ch s d ng, theo c�ng d ng kinh t , theo t�nh h�nh

s d ng) d t d� x�c d nh tr ng t�m c a c�ng t�c qu n l�.

Do d c di m t�i s n c d nh l� tham gia v�o nhi u chu k s n xu t kinh doanh

song v n gi nguy�n h�nh th�i v t ch t v� d c t�nh s d ng ban d u, c�n gi� tr l i

chuy n d n v�o gi� tr s n ph m n�n n i dung b o to�n v n c d nh bao g m hai

m t gi� tr v� hi n v t. Trong d� b o to�n v hi n v t l� ti n d d b o to�n v n c

d nh v gi� tr .

B o to�n v n c d nh v m t hi n v t kh�ng ch l� gi nguy�n h�nh th�i v t

ch t v� duy tr� thu ng xuy�n nang l c s n xu t ban d u c a n�. �i u d� d�i h i

trong qu� tr�nh s d ng, doanh nghi p ph i qu n l� ch t ch kh�ng l�m m t t�i s n

c d nh, th c hi n d�ng quy ch s d ng, b o du ng nh m duy tr� v� n�ng cao na ng

l c ho t d ng c a TSC�, kh�ng d TSC� hu h ng tru c th i h n quy d nh.

B o to�n v n c d nh v m t gi� tr l� ph i duy tr� du c s c mua c a v n c

d nh th i di m hi n t i so v i th i d i m b v n d u tu ban d u b t k s bi n

d ng c a gi� c , t gi� h i do�i, ti n b khoa h c k thu t.

� b o to�n v� ph�t tri n v n c d nh c a doanh nghi p c n d�nh gi� d�ng d n

c�c nguy�n nh�n d n d n t�nh tr ng kh�ng b o to�n du c v n d c� bi n ph�p x l�

d�ng (nhu ph i d�nh gi� d�ng gi� tr c a TSC� d tr�ch d , tr�ch d�ng chi ph� kh u

hao, kh�ng d m t v n; l a ch n phuong ph�p kh u hao th�ch h p kh�ng d m t

v n, h n ch nh hu ng c a hao m�n v� h�nh; ch� tr ng d i m i trang thi t b ; th c

hi n ch d b o du ng s a ch a; th c hi n c�c bi n ph�p d ph�ng r i ro trong kinh

doanh & ) M t trong c�c bi n ph�p ch y u b o to�n ph�t tri n v n c d nh l� s

d ng c� hi u qu v n c d nh.

� d�nh gi� hi u qu s d ng v n c d nh c� th s d ng m t s ch ti�u t ng

h p v� ph�n t�ch sau d�y:

134

Doanh thu (doanh thu thu n) trong k

Ch ti�u

hi u su t

v n c d nh

S v n c d nh b�nh qu�n trong k

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh m t d ng v n c d nh t o ra bao nhi�u

d ng doanh thu.

L i nhu n tru c thu

Ch ti�u t su t l i

= ------------------------------------------

nhu n v n c d nh

S v n c d nh b�nh qu�n trong k

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh m t d ng v n c d nh t o ra bao nhi�u

d ng l i nhu n.

Ho c ch ti�u h s hao m�n TSC�.

S ti n kh u hao lu k

H s hao m�n t�i

= ---------------------------------------

s n c d nh

NG TSC� th i di m d�nh gi�

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh m c d hao m�n c a TSC� trong

doanh nghi p so v i th i di m d u tu ban d u.

NG TSC� b�nh qu�n trong k

H s trang b t�i

= --------------------------------------

s n c d nh

S lu ng c�ng nh�n tr c ti p s n xu t

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh gi� tr TSC� b�nh qu�n trang b cho m t

c�ng nh�n tr c ti p s n xu t

135

Vi c n�ng cao hi u qu s d ng v n c d nh c� � nghia to l n v kinh t t�i

ch�nh: gi�p cho doanh nghi p tang du c kh i lu ng s n ph m s n xu t ra, ti t ki m

chi ph� d u tu, gi m ho c tr�nh du c hao m�n v� h�nh, h gi� th�nh don v s n xu t,

t d� tang doanh l i.

� n�ng cao hi u qu s d ng v n c d nh th� c n ph i �p d ng c�c bi n ph�p

d n�ng cao hi u su t s d ng TSC�; n�ng cao ch t lu ng qu n l� v n c d nh v�

b i du ng n�ng cao tr�nh d chuy�n m�n, tay ngh cho c�ng nh�n.

1.4.2. V n luu d ng

V n luu d ng l� bi u hi n b ng ti n to�n b t�i s n luu d ng c a doanh

nghi p ph c v cho qu� tr�nh kinh doanh c a doanh nghi p.

T�i s n luu d ng c a doanh nghi p chia l�m hai lo i:

- T�i s n luu d ng s n xu t (nguy�n nhi�n v t li u, b�n th�nh ph m, s n

ph m d dang & )

- T�i s n luu th�ng (s n ph m th�nh ph m ch ti�u th , c�c lo i v n

b ng ti n, v n trong thanh to�n, chi ph� tr tru c & )

Trong qu� tr�nh s n xu t kinh doanh, t�i s n luu d ng s n xu t v� t�i s n luu

d ng luu th�ng lu�n v n d ng, thay th v� chuy n ho� l n nhau, d m b o cho qu�

tr�nh s n xu t du c ti n h�nh li�n t c.

� c di m c a t�i s n luu d ng l� tham gia v�o t ng chu k s n xu t, t�i s n

luu d ng b ti�u d�ng ho�n to�n trong vi c ch t o ra s n ph m v� thay d i h�nh th�i

bi u hi n.

� c di m c a t�i s n luu d ng d� chi ph i d n d c di m c a v n luu d ng.

V n luu d ng chuy n m t l n to�n b v�o gi� th�nh s n ph m m i du c t o ra. V n

luu d ng du c thu h i m t l n to�n b sau khi b�n h�ng v� thu ti n v v� l�c d� k t

th�c v�ng tu n ho�n c a v n.

T d c di m v phuong th c v n d ng c a t�i s n luu d ng v� phuong th c

chuy n d ch gi� tr c a v n luu d ng d� nh hu ng chi ph i d n c�ng t�c qu n l� s

d ng v n luu d ng. Mu n qu n l� t t v n luu d ng th� ph i qu n l� tr�n t t c c�c

h�nh th�i bi u hi n c a v n. � qu n l�, s d ng v n luu d ng c� hi u qu c n ph i

ti n h�nh ph�n lo i v n luu d ng theo c�c ti�u th c kh�c nhau: ph�n lo i theo vai

tr� c a t ng lo i v n luu d ng trong s n xu t kinh doanh (v n luu d ng kh�u d

136

tr , kh�u s n xu t v� kh�u luu th�ng); ph�n lo i theo h�nh th�i bi u hi n g m v n

v t tu h�ng ho� v� v n b ng ti n; ph�n lo i theo quan h s h u ho c theo ngu n

h�nh th�nh. M i m t c�ch ph�n lo i d u d t du c nh ng y�u c u nh t d nh trong

c�ng t�c qu n l� v� s d ng v n luu d ng. N� gi�p doanh nghi p x�c d nh d�ng

tr ng di m v� bi n ph�p qu n l� v n c� hi u qu hon ph� h p v i di u ki n c th

c a doanh nghi p.

Hi u qu s d ng v n luu d ng trong c�c doanh nghi p c� th du c d�nh gi�

b i c�c ch ti�u sau d�y:

- Ch ti�u t c d lu�n chuy n v n.

T c d lu�n chuy n v n luu d ng c a doanh nghi p nhanh hay ch m c� th do

b ng ch ti�u s l n lu�n chuy n v� k lu�n chuy n.

C�ng th c x�c d nh s l n lu�n chuy n (L):

L =

Trong d� :

L : s l n lu�n chuy n trong k .

M : T ng m c lu�n chuy n

V : V n luu d ng b�nh qu�n trong k .

C�ng th c x�c d nh k lu�n chuy n (K):\=

360

K =

Trong k :

K : k lu�n chuy n

L : S l n lu�n chuy n .

Ch ti�u m c doanh l i v n luu d ng

: Ch ti�u n�y du c x�c d nh b ng c�ch

l y t ng s l i nhu n tru c thu chia cho v n luu d ng b�nh qu�n trong k . Ngo�i

ra, c�n c� th s d ng nhi u ch ti�u kh�c nhu m c ti t ki m v n, h�m lu ng v n

137

Vi c tang nhanh t c d lu�n chuy n v n c� � nghia to l n v m t kinh t v� t�i

ch�nh: c� th tang du c kh i lu ng s n ph m s n xu t ra, ti t ki m v n, h gi�

th�nh do n v s n ph m v� tang doanh l i.

� i v i doanh nghi p mu n n�ng cao hi u qu s d ng v n luu d ng c n ph i

th c hi n c�c bi n ph�p sau d�y:

- X�c d nh d�ng d n nhu c u v n luu d ng thu ng xuy�n c n thi t d d m b o

ho t d ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p du c ti n h�nh li�n t c, ti t ki m

v i hi u qu kinh t cao. Vi c x�c d nh d�ng d n nhu c u v n luu d ng gi�p cho

doanh nghi p tr�nh du c t�nh tr ng d ng v n, s d ng v n h p l� v� ti t ki m,

d�p ng y�u c u s n xu t kinh doanh, kh�ng g�y s cang th ng gi t o v nhu c u

v n doanh nghi p v� l� can c quan tr ng cho vi c x�c d nh c�c ngu n t�i tr nhu

c u v n luu d ng c a doanh nghi p.

- � y nhanh t c d lu�n chuy n v n m i kh�u c a qu� tr�nh s n xu t v� ti�u

th : kh�u d tr th� c� m c d tr t n kho h p l� gi�p cho doanh nghi p kh�ng b

gi�n do n s n xu t v� t i thi u ho� c�c chi ph� d tr ; kh�u s n xu t c n �p d ng

ti n b khoa h c k thu t d r�t ng n chu k s n xu t, h p l� ho� d�y chuy n c�ng

ngh ; kh�u ti�u th th� c n l a ch n kh�ch h�ng, phuong th c thanh to�n d d y

nhanh t c d ti�u th s n ph m.

- �p d ng c�c bi n ph�p b o to�n v n nhu x l� c�c v t tu d ng, h�ng ho�

ch m lu�n chuy n m t c�ch k p th i ngan ch n c�c hi n tu ng chi m d ng v n &

- Thu ng xuy�n ph�n t�ch t�nh h�nh s d ng v n luu d ng d c� bi n ph�p

di u ch nh k p th i nh m n�ng cao hi u qu s d ng.

1.4.3. V n d u tu t�i ch�nh

M t b ph n v n kinh doanh c a doanh nghi p du c d u tu d�i h n ra b�n

ngo�i nh m m c d�ch sinh l i g i l� v n d u tu t�i ch�nh c a doanh nghi p.

C� nhi u h�nh th c d u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i nhu: Doanh nghi p b v n

mua c phi u, tr�i phi u c a c�c c�ng ty kh�c, g�p v n li�n doanh v i c�c doanh

nghi p kh�c. M c d�ch c a d u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i l� nh m thu l i nhu n v�

d m b o an to�n v v n. � i v i doanh nghi p, tru c khi di t i quy t d nh d u tu t�i

ch�nh ra b�n ngo�i c n ph i h t s c th n tr ng, c�n nh c d an to�n v� d tin c y

138

c a d �n, am hi u tu ng t n nh ng th�ng tin c n thi t, ph�n t�ch d�nh gi� c�c m t

l i h i c a d �n d ch n d�ng d i tu ng v� h�nh th c d u tu th�ch h p.

2. Chi ph� s n xu t kinh doanh v� gi� th�nh s n ph m c a doanh

nghi p.

2.1. Chi ph� s n xu t kinh doanh

Th c hi n c�c m c ti�u c a kinh doanh, doanh nghi p ph i b ra nh ng chi

ph� trong qu� tr�nh s n xu t kinh doanh. Chi ph� s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p l� bi u b ng ti n c a c�c y u t ph c v cho qu� tr�nh s n xu t v� kinh

doanh c a doanh nghi p trong m t th i k nh t d nh. Chi ph� m� doanh nghi p b

ra bao g m chi ph� cho vi c s n xu t s n ph m, chi ph� t ch c ti�u th s n ph m v�

nh ng kho n ti n thu gi�n thu n p cho nh� nu c theo lu t thu quy d nh (thu gi�

tr gia ta ng, thu ti�u th d c bi t, thu xu t nh p kh u & ). Tuy nhi�n, c�c doanh

nghi p thu c c�c ng�nh kinh t k thu t kh�c nhau th� n i dung co c u chi ph� s

kh�ng gi ng nhau. �i u quan tr ng d i v i t t c c�c doanh nghi p l� ph i lu�n

quan t�m d n ti t ki m chi ph� v� n u chi ph� kh�ng h p l�, kh�ng d�ng v i th c t

c a n� d u g�y ra nh ng tr ng i trong qu n l� v� d u gi m l i nhu n c a doanh

nghi p.

V n d d t ra cho c�c doanh nghi p l� ph i ki m so�t du c chi ph� s n xu t

kinh doanh, d m b o ti t ki m chi ph�. Mu n ti t ki m chi ph�, doanh nghi p ph i

t�nh to�n tru c m i chi ph� s n xu t kinh doanh k k ho ch, ph i x�y d ng du c �

th c thu ng xuy�n ti t ki m d d t du c m c ti�u kinh doanh m� doanh nghi p d

ra. C n ph�n bi t r� c�c lo i chi ph� trong ho t d ng s n xu t kinh doanh d ta ng

cu ng c�ng t�c ki m tra gi�m s�t d i v i t ng lo i chi ph� d�.

2.2. Gi� th�nh s n ph m c a doanh nghi p

Gi� th�nh s n ph m c a m t doanh nghi p bi u hi n chi ph� c� bi t c a doanh

nghi p d s n xu t v� ti�u th s n ph m. Gi a chi ph� s n xu t s n ph m v� gi�

th�nh s n ph m c� s gi ng nhau v� kh�c nhau. Chi ph� s n xu t h p th�nh gi�

th�nh s n ph m nhung kh�ng ph i to�n b chi ph� ph�t sinh trong k d u du c t�nh

v�o gi� th�nh s n ph m. Gi� th�nh s n ph m ch bi u hi n lu ng chi ph� d ho�n

th�nh vi c s n xu t v� ti�u th m t do n v s n ph m hay m t kh i lu ng s n ph m.

C�n chi ph� s n xu t v� ti�u th th hi n s chi ph� m� doanh nghi p d� b ra d s n

xu t v� ti�u th trong m t th i k nh t d nh.

139

Trong kinh doanh, doanh nghi p ph i d ki n gi� th�nh s n ph m v� d ra c�c

bi n ph�p th c hi n d ki n d�, hay n�i c�ch kh�c, doanh nghi p ph i ti n h�nh x�y

d ng k ho ch gi� th�nh. Trong c�ng t�c qu n l� c�c ho t d ng kinh doanh, ch ti�u

gi� th�nh gi vai tr� quan tr ng v� du c th hi n tr�n c�c m t sau:

- Gi� th�nh l� thu c do m c chi ph� s n xu t v� ti�u th s n ph m c a doanh

nghi p, l� can c d x�c d nh hi u qu ho t d ng kinh doanh.

- Gi� th�nh l� m t c�ng c quan tr ng c a doanh nghi p d ki m so�t t�nh

h�nh ho t d ng s n xu t kinh doanh, xem x�t hi u qu c�c bi n ph�p t ch c, k

thu t.

Do d�, trong qu� tr�nh kinh doanh c�c doanh nghi p d u quan t�m d n vi c

gi m chi ph�, h gi� th�nh s n ph m. Vi c h gi� th�nh s n ph m c� � nghia to l n:

l� m t trong nh ng nh�n t t o di u ki n th c hi n t t vi c ti�u th s n ph m, tr c

ti p tang l i nhu n c a doanh nghi p, t o di u ki n cho doanh nghi p m r ng quy

m� s n xu t& T d� doanh nghi p ph i t�m m i bi n ph�p d gi m chi ph�, h gi�

th�nh s n ph m nhu: �p d ng nh ng th�nh t u c a ti n b khoa h c k thu t v�

c�ng ngh v�o s n xu t; t ch c v� s d ng con ngu i m t c�ch h p l� nh m n�ng

cao nang su t lao d ng, h gi� th�nh s n ph m c a doanh nghi p, t ch c qu n l�

t t s n xu t kinh doanh v� qu n l� t�i ch�nh. Nh v�o vi c b tr� h p l� c�c kh�u

s n xu t c� th h n ch s l�ng ph� nguy�n li u, gi m th p t l s n ph m h ng; t

ch c s d ng h p l� d�p ng d y d k p th i nhu c u tr�nh du c nh ng t n th t

trong s n xu t& Vi c gi m chi ph� s n xu t g�p ph n t�ch c c d n h gi� th�nh s n

ph m c a doanh nghi p.

3. Doanh thu v� l i nhu n c a doanh nghi p

3.1. Doanh thu c a doanh nghi p

K t th�c qu� tr�nh kinh doanh , doanh nghi p thu du c m t kho n ti n nh t

d nh, d� l� doanh thu c a doanh nghi p. Doanh thu c a doanh nghi p l� to�n b s

ti n m� doanh nghi p thu du c nh d u tu kinh doanh trong m t th i k nh t d nh.

Doanh thu t c�c ho t d ng li�n doanh li�n k t v i c�c don v v� t ch c kh�c,

t c�c nghi p v d u tu t�i ch�nh.

Doanh thu kh�c nhu thu v nhu ng b�n v t tu d ng, c�c kho n du c b i

thu ng, c�c kho n n v ng ch hay n kh�ng ai d�i&

140

Doanh thu c a doanh nghi p c� � nghia r t l n d i v i to�n b ho t d ng c a

doanh nghi p. N� l� ngu n quan tr ng d d m b o trang tr i c�c kho n chi ph� s n

xu t kinh doanh, d m b o th c hi n qu� tr�nh t�i s n xu t gi n do n cung nhu t�i s n

xu t m r ng, th c hi n nghia v d i v i Nh� nu c, d i v i kh�ch h�ng, d i v i c�c

c d�ng tham gia c�c ho t d ng li�n doanh& Do d�, m i doanh nghi p c n ph i

ph n d u d tang doanh thu c a m�nh. Mu n tang doanh thu tru c h t doanh nghi p

ph i ph n d u d tang doanh thu ti�u th s n ph m, d�y l� b ph n ch y u chi m t

tr ng l n trong t ng s doanh thu c a doanh nghi p. Doanh nghi p c n th c hi n

c�c bi n ph�p sau d�y:

- Doanh nghi p ph i quan t�m d n ch t lu ng s n ph m v� ch t lu ng s n

ph m lu�n g n li n v i uy t�n c a doanh nghi p trong gi i kinh doanh v� trong c�ng

ch�ng. Doanh nghi p cung c n m r ng c�c ho t d ng ti p th nh m t o di u ki n

m r ng quy m� s n xu t, tang doanh thu, tang l i nhu n.

- Doanh nghi p ph i x�c d nh gi� b�n h p l�. Vi c x�y d ng gi� h t s c

m m d o v� linh ho t d t�c d ng v�o c u, k�ch th�ch tang c u c a ngu i ti�u d�ng

d tang doanh thu ti�u th .

- Doanh nghi p ph i d y nhanh t c d thanh to�n, gi m b t c�c kho n n

ph i thu, x l� t t nh ng kho n n n n d�y dua & d d m b o th c hi n ch ti�u

doanh thu.

3.2. L i nhu n c a doanh nghi p

L i nhu n l� k t qu t�i ch�nh cu i c�ng t ho t d ng s n xu t kinh doanh, l�

ch ti�u ch t lu ng d d�nh gi� hi u qu kinh t c�c ho t d ng c a doanh nghi p.

L i nhu n c a doanh nghi p l� kho n ti n ch�nh l ch gi a doanh thu v� chi ph� m�

doanh nghi p d� b ra d d t du c doanh thu d� t c�c ho t d ng c a doanh nghi p

dua l i.

N i dung l i nhu n c a doanh nghi p bao g m: l i nhu n t ho t d ng kinh

doanh, l i nh un t c�c ho t d ng kh�c nhu ho t d ng li�n doanh, li�n k t, c�c ho t

d ng thu c c�c d ch v t�i ch�nh&

L i nhu n gi v tr� quan tr ng trong ho t d ng s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p v� trong di u ki n h ch to�n kinh doanh theo co ch th tru ng doanh nghi p

c� t n t i v� ph�t tri n du c hay kh�ng, d i u quy t d nh l� doanh nghi p c� t o ra

141

du c l i nhu n kh�ng. L i nhu n du c coi l� d�n b y kinh t quan tr ng, d ng th i

c�n l� ch ti�u co b n d d�nh g�a hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p,

l i nhu n c�n l� ngu n t�ch luy co b n d m r ng t�i s n xu t x� h i. Tuy nhi�n, d

d�nh gi� ch t lu ng s n xu t kinh doanh c a c�c doanh nghi p th� kh�ng ch d�ng

ch ti�u l i nhu n tuy t d i m� c�n d�ng ch ti�u l i nhu n tuong d i (t su t l i

nhu n v n, t su t l i nhu n gi� th�nh, t su t l i nhu n doanh thu b�n h�ng& )

Vi c ph n d u ta ng l i nhu n v� tang t su t l i nhu n l� nhi m v thu ng

xuy�n c a doanh nghi p. Doanh nghi p ph i ph n d u gi m chi ph� ho t d ng kinh

doanh, h gi� th�nh s n ph m, ta ng th�m s n lu ng v� n�ng cao ch t lu ng s n

ph m. Sau khi doanh nghi p thu du c l i nhu n s ti n h�nh ph�n ph i l i nhu n

d�.

Ph�n ph�n ph i l i nhu n kh�ng ph i l� vi c ph�n chia ti n l�i m t c�ch don

thu n m� l� vi c gi i quy t t ng h p c�c m i quan h kinh t di n ra d i v i doanh

nghi p. Vi c ph�n ph i l i nhu n ph i d m b o c�c y�u c u sau d�y:

Gi i quy t m i quan h v l i �ch gi a nh� nu c, doanh nghi p v� c�ng nh�n

vi�n m t c�ch h�i ho�.

Ph i gi�nh ph n l i nhu n d l i th�ch d�ng cho nhu c u s n xu t kinh doanh

c a doanh nghi p, d ng th i ch� tr ng d m b o l i �ch c a c�c th�nh vi�n trong don

v m�nh.

L i nhu n c a doanh nghi p du c ph�n ph i theo tr�nh t : (1) N p thu thu

nh p doanh nghi p cho NSNN, (2) N p ti n thu s d ng v n NSNN n u c� , (3)

Tr c�c kho n ti n b ph t, b i thu ng, (4) Tr c�c kho n l , (5) Tr l i t c c

phi u, tr�i phi u, l i t c cho c�c b�n tham gia li�n doanh, (6) B� d p b o to�n v n

v� (7) Ph n c�n l i, tr�ch l p c�c qu chuy�n d�ng c a doanh nghi p nhu qu d u tu

ph�t tri n, qu d ph�ng t�i ch�nh, qu d ph�ng v tr c p m t vi c l�m, qu khen

thu ng, qu ph�c l i.

142

IV.QU N L� NH� NU C � I V I HO T � NG

T�I CH�NH DOANH NGHI P

Qu n l� nh� nu c v t�i ch�nh l� m t trong nh ng nhi m v quan tr ng d

Nh� nu c XHCN di u h�nh v� qu n l� n n kinh t d t nu c, h�nh th�nh v� d m b o

c�c c�n d i ch y u v� t l ph�t tri n c a n n kinh t qu c d�n. Nh� nu c s d ng

t�i ch�nh, ti n t d k�ch th�ch doanh nghi p quan t�m d n vi c ho�n th�nh nhi m

v k ho ch, n�ng cao t i da hi u qu s n xu t x� h i v� th c hi n vi c ki m so�t

c a nh� nu c d i v i ho t d ng s n xu t kinh doanh.

Qu n l� nh� nu c v t�i ch�nh th c ch t l� s d ng v� ph�t huy vai tr� c a h

th ng t�i ch�nh th�ng qua Nh� nu c. �i u d� du c th hi n th�ng qua co ch ho t

d ng v� v n d ng c a t�i ch�nh ph c v cho qu� tr�nh t�i s n xu t x� h i v� n�ng

cao vai tr� qu n l� vi m� c a Nh� nu c XHCN, k t h p v i qu n l� vi m� c a co s

doanh nghi p th�ch ng v i tr�nh d ph�t tri n c a n n s n xu t x� h i, nh m ph�t

tri n n n kinh t h�ng ho� nhi u th�nh ph n di l�n CNXH.

Trong khi th c hi n vi c qu n l� nh� nu c d i v i t�i ch�nh doanh nghi p,

Nh� nu c ph i t�n tr ng quy n ch d ng s n xu t v� t ch v t�i ch�nh c a doanh

nghi p. �on v kinh t l� co s , l� t b�o c a n n kinh t , c� quan h s d ng ph�n

ph i dan xen ch t ch v m t gi� tr c a c�c ngu n t�i s n. Vi c qu n l� d� du c

th c hi n theo nguy�n t c Nh� nu c t�n tr ng v� d m b o quy n t ch t�i ch�nh, t

trang tr i, t ph�t tri n c a doanh nghi p v� doanh nghi p ph i d m b o nghia v

d i v i Nh� nu c.

Nh� nu c qu n l� t�i ch�nh doanh nghi p tru c m t theo hu ng sau d�y:

X�c d nh nh ng h�nh th c th�ch h p d d m b o th c hi n c� hi u qu quy n

s h u trong s h u nh� nu c d i v i nh ng t�i s n giao cho doanh nghi p s d ng.

M t kh�c, giao quy n t ch d y d , r� r�ng t o di u ki n cho doanh nghi p c nh

tranh theo d�ng ph�p lu t.

Quan h ph�n ph i gi a x� nghi p v� ng�n s�ch du c ph�n d nh qua co ch

ph�n ph i thu nh p: doanh nghi p c� nghi a v n p c�c th thu theo lu t d nh, ph n

c�n l i sau khi b� d p chi ph�, b o to�n v n, thanh to�n v i kh�ch h�ng, x� nghi p

du c l p qu chuy�n d�ng c a m�nh.

143

B ng c�c c�ng c ch�nh s�ch bi n ph�p kinh t vi m� c a Nh� nu c d qu n l�

t�i ch�nh doanh nghi p, t�c d ng d n ph�t tri n v� m c d�ch c a s n xu t, ta ng

nhanh v�ng quay c a v n&

� nh hu ng v� ch d o s ph�t tri n, t o m�i tru ng kinh t v� khu�n kh

ph�p l� cho ho t d ng s n xu t kinh doanh, ph�t huy m t t�ch c c, nga n ng a m t

ti�u c c, kh c ph c m t khuy t t t c a co ch th tru ng.

C�c doanh nghi p du c quy n ti�u th , b�n h�ng tr c ti p cho ngu i ti�u

d�ng, du c quy n d nh gi�, b o d m nguy�n t c x� h i ch p nh n, ph� h p v i

ch�nh s�ch, l i �ch qu c k d�n sinh, l�m d y d nghia v d i v i Nh� nu c.

Th c hi n nghi�m t�c ph�p l nh k to�n, th ng k�, tang cu ng h th ng ki m

to�n Nh� nu c, th c hi n c� hi u l c vi c thanh tra ki m tra d i v i doanh nghi p.

144

CHUONG VII

H TH NG NG�N H�NG TRONG N N

KINH T TH TRU NG

I. L CH S RA � I V� PH�T TRI N C A NG�N

H�NG:

Ngh kinh doanh ti n t ra d i g n li n v i quan h thuong m i. Vi c giao

luu thuo ng m i du c th c hi n b ng nh ng lo i ti n kh�c nhau m i qu c gia d�

t o di u ki n cho s ra d i c a ngh kinh doanh ti n t .

Khi nhu c u giao luu thuo ng m i ph�t tri n th� c�ng c� nhi u ngu i c� ti n

du mu n c t gi , nhung vi c c t gi t i nh� kh�ng l�m cho h an t�m, v� th h dem

g i cho ngu i m� h tin tu ng nh t d� ch�nh l� nh� th . L�c d u s lu ng ngu i g i

ti n cho nh� th c t gi kh�ng nhi u, nhung do d an to�n cao n�n ng�y c�ng c�

nhi u ngu i c� nhu c u g i ti n v�o nh� th v� nh ng ngu i n�y s chi tr cho nh�

th i m t kho n ti n v� c�ng c t gi . S ti n nh� th i c t gi ng�y c�ng nhi u, trong

khi d� nh� th cung nh n th y r ng, trong khi c� m t lu ng ti n t m th i du th a

th� d ng th i cung c� nh ng ngu i dang c n ti n d v� th nh� th d� ti n h�nh kinh

doanh ti n t .

Nhu v y, tru c c�ng nguy�n 3500 nam ngh kinh doanh ti n t do nh� th t

ch c v� d�y l� no i m� d�n ch�ng tin tu ng d k� g i t�i s n c a m�nh, kh�ng s

m t. V y l�, ngay t bu i d u ch t�n l� m t y u t quan tr ng trong ho t d ng kinh

doanh ti n t .

D n d n c�c thuong gia nh n th y r ng, d�y l� m t ngh mang l i nhi u l i

nhu n n�n d� tham gia v�o ho t d ng n�y.

� n th k VI tru c c�ng nguy�n, ho t d ng kinh doanh n�y d� ph�t tri n

3 khu v c: nh� th , tu nh�n v� Nh� nu c. L�c b y gi , ngh kinh doanh ti n t d�

c� th�m m t s nghi p v m i nhu: h i do�i, chuy n ti n. Ho t d ng c a ng�n h�ng

khu v c NN gi ng nhu ho t d ng c a kho b c ng�y nay: thu nh n t�i nguy�n v�o

c�ng qu v� chi tr thay cho NN.

145

Th k th V tru c c�ng nguy�n (th i k d ch La M�): c�c t ch c kinh

doanh ti n t ph�t tri n nhanh v� c� th�m nhi u nghi p v m i nhu: thanh to�n b�

tr , ghi ch�p s s�ch v� t�i kho n, nghi p v b o l�nh,&

T th k th V - X sau c�ng nguy�n, d�y l� th i k suy tho�i c a ho t d ng

c a ng�n h�ng do s suy tho�i c a n n kinh t v� nh� th cho ra lu t c m cho vay

n ng l�i.

� n th k th XIII, ho t d ng cho vay du c ph�p ho t d ng tr l i, nhung

chi c� ngu i Do Th�i v� ngu i � m i du c th c hi n. L i d ng s d c quy n, n n

cho vay n ng l�i x y ra, n�n ho t d ng cho vay l i b l�n �n. Sau d� ng�n h�ng b

ph� s n do cho nh� vua vay qu� nhi u nhung nh� vua kh�ng tr n

Th i k c n d i, du c d�nh d u v i s ra d i c a ng�n h�ng H� Lan

Amsterdam v�o na m 1609. Ng�n h�ng n�y ti n h�nh ph�t h�nh ti n gi y b t kh

ho�n, nh n k� g i ti n, d�c v�ng, b c, ph�t h�nh gi y ch ng nh n l� m t t�n phi u

ch ng nh n n v� quy n du c ho�n tr . Sau d� h�ng lo t c�c ng�n h�ng kh�c d� ra

d i nhu:

Ng�n h�ng Hamburg c a � c (1619)

Ng�n h�ng c ph n Anh qu c (1694),& .

II. NG�N H�NG TRUNG UONG:

1. B n ch t c a ng�n h�ng trung uong:

� c� th hi u du c b n ch t c a ng�n h�ng trung uong ch�ng ta n�n lu t so

qua l ch s h�nh th�nh c a ng�n h�ng trung uo ng (NHTW)

C�c ng�n h�ng thuo ng m i, du i t�c d ng c a qui lu t c nh tranh d� d n d n

t�nh tr ng c� m t s ng�n h�ng c� uu th d� gi�nh du c quy n ph�t h�nh k phi u

ng�n h�ng . T d� c�c ng�n h�ng ph�t h�nh d� du c ph�n d nh r� v i c�c ng�n

h�ng thuong m i kh�c. C�c ng�n h�ng ph�t h�nh �t d n c�c nghi p v v n c� c a

m�nh v� ch ti n h�nh giao d ch v i c�c ng�n h�ng thuong m i, c�c t ch c t�n d ng

kh�c b ng h�nh th c nh n ti n g i v� ti p v n cho c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c

t ch c t�n d ng.

C�c ng�n h�ng ph�t h�nh l� c�ng c m nh m c a c�c tr�m tu b n t�i ch�nh,

c� kh na ng g�y lung do n c v kinh t l n ch�nh tr . V� v y, NN d� t ng bu c can

146

thi p v�o t ch c cung nhu ho t d ng c a c�c ng�n h�ng n�y. Nhung c�c ng�n h�ng

ph�t h�nh l�c n�y v n l� c�c ng�n h�ng c a tu nh�n.

Sau cu c kh ng ho ng kinh t t�i ch�nh v�o nam 1929 1933 v� sau cu c

chi n tranh th gi i 2, ngu i ta nh�n th y vai tr� to l n c a ng�n h�ng ph�t h�nh n�n

t t c c�c nu c th c hi n qu c h u ho� c�c ng�n h�ng, b ng c�ch NN b ti n ra

mua l i to�n b c phi u c a ng�n h�ng ph�t h�nh.

Qu c h u ho� c�c ng�n h�ng ph�t h�nh l� bi n ph�p t p trung to�n b quy n

l c v� quy n l i to l n v�o tay c a NN. NH ph�t h�nh l�c n�y c� m t t�n g i m i

d� ch�nh l� NH trung uo ng. NHTW v a th c hi n ch c na ng d c quy n ph�t h�nh

ti n, v a th c hi n ch c nang qu n l� NN v m t ti n t t�n d ng ng�n h�ng.

Nhu v y, v m t b n ch t, NHTW l� ng�n h�ng ph�t h�nh, l� noi t p trung

c�c quy n l c c a nhi u NH v�o m t NH, l� m t b m�y quy n l c to l n c� kh

na ng chi ph i c v m t kinh t v� ch�nh tr trong nu c. NHTW d� du c g i v i

nhi u t�n g i kh�c nhau nhu: NH NN, NH qu c gia, NH d tr ,& nhung d u th

hi n l� m t trung t�m t�i ch�nh ti n t l n c a qu c gia, d�ng vai tr� r t to l n trong

h th ng t�n d ng c a v� NH c�c nu c.

2. Ch c nang c a ng�n h�ng trung uong

2.1. Ph�t h�nh ti n v� di u ti t luu th�ng ti n t

��y l� ch c nang co b n v� quan tr ng nh t c a NHTW. Th c hi n ch c

na ng n�y c� nh hu ng d n t�nh h�nh luu th�ng ti n t c a qu c gia, do d� c� th

nh hu ng d n m i m t ho t d ng c a d i s ng kinh t x� h i.

Vi c ph�t h�nh ti n du c t p trung tuy t d i v�o NHTW theo ch d NN

n m d c quy n ph�t h�nh ti n. Trong lu t NHNN c� ghi r�: NHNN l� co quan duy

nh t ph�t h�nh ti n c a nu c C ng ho� x� h i ch nghia VN bao g m ti n gi y v�

ti n kim lo i .

Ngo�i vi c ph�t h�nh ti n d d m b o cho s v n d ng c a h�ng ho� th�

NHTW c�n c� th ph�t h�nh ti n d cho ng�n s�ch vay, tham gia b�nh n th tru ng

h i do�i,& . Do vi c ph�t h�nh ti n c� nh hu ng r ng l n d n luu th�ng ti n t c a

d t nu c, n�n d�i h i c�ng vi c ph�t h�nh ph i tu�n theo nh ng nguy�n t c nh t

d nh. � ng th i vi c ph�t h�nh ti n ph i di d�i v i vi c di u ti t luu th�ng ti n t ,

nh m d m b o cung ng m t kh i lu ng ti n ph� h p v i nhu c u c a n n kinh t

147

(kh i lu ng ti n v a d m b o cung ng d phuong ti n luu th�ng v a kh�ng g�y ra

l m ph�t).

2.2. NHTW l� ng�n h�ng c a ng�n h�ng

Ch c nang n�y du c th hi n ch d i tu ng giao d ch ch y u c a NHTW

l� c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng kh�c trong n n kinh t . C th :

NHTW nh n ti n g i v� b o qu n ti n t cho c�c ng�n h�ng thuo ng m i v�

c�c t ch c t�n d ng: c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng s kh�ng s

d ng h t ngu n v n c a m�nh d cho vay m� s gi l i m t kho n nh t d nh d d m

b o kh na ng thanh to�n. Kho n ti n n�y du c g i cho NHTW b o qu n.

NHTW c p t�n d ng cho c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng.

Ho t d ng n�y c a NHTW nh m d m b o cung ng cho n n kinh t c� d phuo ng

ti n thanh to�n tr�n co s th c hi n c�c ch�nh s�ch ti n t . Trong tru ng h p n�y,

NHTW d�ng vai tr� l� ngu i ch n v� l� ngu i cho vay cu i c�ng, do d� nghi p

v c p t�n d ng c a NHTW cho c�c ng�n h�ng thuo ng m i c� � nghia quy t d nh

d i v i ho t d ng t�n d ng c a c n n kinh t .

V i vi c nh n ti n g i v� c p t�n d ng cho c�c ng�n h�ng thuong m i,

NHTW d � tr th�nh trung t�m t�n d ng c a c n n kinh t , trung t�m thanh to�n

gi a c�c ng�n h�ng thuong m i. V i tu c�ch d�, NHTW d ng ra t ch c thanh to�n

b� tr hay thanh to�n t ng l n gi a c�c ng�n h�ng thuong m i. Nh ho t d ng

thanh to�n n�y c a NHTW m� qu� tr�nh chu chuy n thanh to�n c a n n kinh t m i

ph�t tri n thu n l i.

2.3. NHTW l� ng�n h�ng c a Nh� nu c

Ch c nang n�y du c th hi n th�ng qua m t s di m:

- Thu c s h u c a NN

- Ban h�nh c�c va n b n ph�p qui v t�n d ng, ti n t , ngo i h i, ng�n

h�ng v� th c hi n ki m tra c�ng t�c thi h�nh c�c va n b n n�y.

- M t�i kho n v� giao d ch v i kho b c NN

- L�m d i l� cho kho b c NN

- T ch c thanh to�n gi a kho b c v� c�c ng�n h�ng

- Cung c p t�n d ng v� t m ng cho ng�n s�ch NN trong nh ng tru ng

h p c n thi t.

148

T�m l i, v i tu c�ch l� NH c a NN, NHTW d m nhi m nh ng c�ng vi c

thu c ch c nang qu n l� c a NN, v� thay m t ch�nh ph l�m d i di n t i c�c t

ch c t�i ch�nh ti n t qu c t .

3. Vai tr� c a ng�n h�ng trung uong

NHTW c� vai tr� r t quan tr ng d i v i ti n tr�nh ph�t tri n c a n n kinh

t x� h i. Vai tr� d� c a NHTW Vi t Nam du c th hi n th�ng qua vi c th c

hi n c�c ch c nang c a m�nh nh ng m t sau:

- X�y d ng k ho ch ph�t tri n kinh t x� h i

- X�y d ng v� t ch c th c hi n ch�nh s�ch ti n t qu c gia, x�y d ng

chi n lu c ph�t tri n h th ng ng�n h�ng.

- X�y d ng c�c d �n lu t, ph�p l nh v ti n t v� ho t d ng ng�n h�ng,

ban h�nh c�c van b n lu t li�n quan d n ho t d ng ti n t v� ng�n

h�ng.

- C p, thu h i gi y ph�p th�nh l p, gi y ph�p ho t d ng ng�n h�ng c a ,

c�c t ch c t�n d ng; quy t d nh gi i th , h p, t�ch c�c t ch c t�n

d ng.

- Th c hi n thanh tra, ki m tra v� x l� vi ph m trong ho t d ng ng�n

h�ng.

- Th c hi n vi c vay, tr n nu c ngo�i c a c�c doanh nghi p theo qui

d nh c a CP.

- Ch tr� l p, theo d�i vi c th c hi n b ng c�n c�n thanh to�n qu c t ,

qu n l� ho t d ng ngo i h i, kinh doanh v�ng.

- Tham gia k� k t c�c di u u c qu c t v ti n t v� ho t d ng ng�n

h�ng, d i di n cho CP t i c�c t ch c t�i ch�nh, ti n t qu c t khi

du c u quy n.

- T ch c d�o t o, b i du ng c�c nghi p v ng�n h�ng; t ch c nghi�n

c u khoa h c v� c�ng ngh ng�n h�ng.

- Th c hi n nghi p v ph�t h�nh, thu h i v� ti�u hu ti n; t ch c in,

d�c v� b o qu n vi c chuy n ti n.

149

- T ch c c p t�n d ng v� phuong ti n thanh to�n cho n n kinh t .

- Ki m so�t v� qu n l� ngo i h i Nh� nu c, ki m so�t ngo i h i c a c�c

t ch c t�n d ng.

- T ch c h th ng thanh to�n li�n ng�n h�ng

- L�m d i l� v� th c hi n c�c nghi p v ng�n h�ng cho kho b c NN.

II. NG�N H�NG THUONG M I

1. � nh nghia

Ng�n h�ng thuo ng m i (ng�n h�ng trung gian) l� t ch c kinh doanh ti n t m�

ho t d ng ch y u v� thu ng xuy�n l� nh n ti n g i c a kh�ch h�ng v i tr�ch

nhi m ho�n tr v� s d ng s ti n d� d cho vay, th c hi n nghi p v chi t kh u v�

l�m phuong ti n thanh to�n.

H th ng ng�n h�ng nu c ta l� h th ng ng�n h�ng 2 c p, trong d� NH nh�

nu c l�m nhi m v c a NHTW, c�n c�c ng�n h�ng thuo ng m i v� c�c t ch c t�n

d ng kh�c ho t d ng nhu l� c�c ng�n h�ng trung gian th c hi n ch c na ng kinh

doanh.

2. C�c ch c nang c a ng�n h�ng thuong m i (NHTM)

2.1. Ng�n h�ng thuong m i l� trung gian t�n d ng

��y l� ch c nang d c trung c a ng�n h�ng thuong m i, n� c� � nghi a quan

tr ng trong vi c th�c d y s ph�t tri n c a n n kinh t . Th c hi n ch c nang n�y,

NHTM d� huy d ng ngu n v n t m th i nh�n r i c a c�c t ch c kinh t , co quan,

do�n th , ti n ti t ki m c a d�n cu,& v� s d ng cho vay ngu n v n n�y d d�p ng

nhu c u v n c a n n kinh t .

Khi th c hi n ch c nang l�m trung gian t�n d ng, NHTM d� ti n h�nh di u

ho� v n t no i th a d n noi thi u, k�ch th�ch qu� tr�nh lu�n chuy n v n c a to�n x�

h i v� th�c d y qu� tr�nh t�i s n xu t c a c�c doanh nghi p.

2.2. NHTM l�m trung gian thanh to�n v� qu n l� c�c phuong ti n thanh

to�n

NHTM v i tu c�ch l� th qu c a c�c doanh nghi p d� t o d i u ki n d ng�n

h�ng th c hi n c�c d ch v thanh to�n theo s u nhi m c a kh�ch h�ng. Trong qu�

tr�nh thanh to�n ng�n h�ng d� s d ng gi y b c ng�n h�ng thay cho v�ng, sau d� s

150

d ng c�c c�ng c luu th�ng t�n d ng thay cho gi y b c ng�n h�ng (s�c, gi y chuy n

ng�n, th thanh to�n,& ).

Khi kh�ch h�ng g i ti n v�o trong ng�n h�ng, h s du c ng�n h�ng d m b o

an to�n trong vi c c t gi ti n v� th c hi n thu chi m t c�ch nhanh ch�ng, ti n l i,

nh t l� d i v i c�c kho n thanh to�n c� gi� tr l n, c�ng kh p d a phuong, m� n u t

kh�ch h�ng th c hi n s t n k�m v� kh� kha n, v� th d� ti t ki m du c cho x� h i

r t nhi u v chi ph� luu th�ng.

2.3. NHTM cung c p c�c d ch v t�i ch�nh ng�n h�ng

Trong qu� tr�nh th c hi n nghi p v t�n d ng v� ng�n qu ng�n h�ng c�

di u ki n thu n l i v kho quy, th�ng tin quan h r ng r�i v i c�c doanh nghi p,

n�n c� th th c hi n th�m m t s d ch v kh�c k�m theo nhu: tu v n t�i ch�nh,

d u tu, gi h i gi y t , ch ng kho�m, l�m d i l� ph�t h�nh c phi u, tr�i phi u

cho c�c doanh nghi p,& d du c hu ng hoa h ng, s v a ti t ki m du c chi

ph�, v a d t hi u qu cao.

2.4 NHTM t o ra ti n

Qu� tr�nh t o ra ti n c a ng�n h�ng thuong m i du c th c hi n nh v�o ho t

d ng t�n d ng v� nh v�o vi c c�c ng�n h�ng thuong m i ho t d ng trong c�ng m t

h th ng. Ti n d�y ch�nh l� b�t t . B�t t ch du c t o ra th�ng qua ho t d ng t�n

d ng gi a c�c ng�n h�ng.

VD: NHTW dua ra t l d tr b t bu c l� 10%, NHTM A nh n du c 100 tri u

d ng t m t kh�ch h�ng.

B ng c�n d i k to�n c a NHTM A

T�I S N NGU N V N

-Thi t l p d tr : 10

- Ti n g i c a kh�ch h�ng: 100

- T�n d ng: 90

NHTM A cho NHTM B vay h t 90 tri u d ng

B ng c�n d i k to�n c a NHTM B

T�I S N NGU N V N

-Thi t l p d tr : 9

- Ti n g i c a kh�ch h�ng: 90

- T�n d ng: 81

NHTM B cho NHTM C vay h t 81 tri u d ng

151

B ng c�n d i k to�n c a NHTM C

T�I S N NGU N V N

-Thi t l p d tr : 8,1

- Ti n g i c a kh�ch h�ng: 81

- T�n d ng: 72,9

T ng s b�t t du c t o ra = Ti n g i ban d u c a kh�ch h�ng/t l d tr b t bu c

3. C�c nghi p v c a ng�n h�ng thuong m i:

3.1. Nghi p v t o v n:

L� nghi p v h�nh th�nh n�n ngu n v n ho t d ng c a ng�n h�ng, n m b�n

Ngu n v n tr�n b ng t ng k t t�i s n c a ng�n h�ng thuong m i. C�c ngu n v n

c a ng�n h�ng bao g m:

V n t c� v� qu ng�n h�ng

: V n t c� l� v n di u l c a ng�n h�ng, khi

m i th�nh l p, m c v n n�y ph i l n hon m c v n t i thi u (v n ph�p d nh) do NN

qui d nh. Qu ng�n h�ng l� c�c qu du c tr�ch l p t l i nhu n r�ng c a ng�n h�ng.

Ngo�i c�c qu du c th�nh l p t l i nhu n th� ng�n h�ng c�n c� nh ng qu kh�c

nhu: qu kh u hao t�i s n c d nh, qu kh u hao s a ch a l n,& . Ngu n v n t c�

c a ng�n h�ng chi m t tr ng kh�ng l n trong t ng ngu n v n c a ng�n h�ng,

nhung n� d�ng vai tr� quan tr ng v� d� l� co s d ti n h�nh kinh doanh, ti n h�nh

thu h�t nh ng ngu n v n kh�c.

Ti n g i c a kh�ch h�ng

: Tru c d�y, ngu i ta d em ti n, v�ng v�o ng�n

h�ng g i nh b o qu n d�m v� y�u c u ph i du c ho�n tr d v� d�ng nh ng g� d�

g i v�o. V sau, h kh�ng d�i h i ph i du c ho�n tr d�ng n a (ch c n d ) v� th i

h n g i d�i ho n, n�n ng�n h�ng c� th dem lu ng ti n, v�ng g i n�y dem cho vay

d ki m l i; nh ng ngu i g i ti n b�y gi kh�ng nh ng kh�ng ph i tr ti n thu� gi

ti n m� c�n du c tr l�i t s ti n g i d�. Trong t ng ngu n v n ho t d ng, v n

ti n g i l� ngu n v n ch y u c a ng�n h�ng, n� chi m t tr ng l n nh t trong t ng

ngu n v n c a NHTM.

Ngu n v n di vay

+ V n vay b ng h�nh th c ph�t h�nh k phi u, tr�i phi u, ch ng ch ti n

g i,& nh m b sung ngu n v n ho t d ng c a ng�n h�ng khi v n t c� v� v n ti n

g i chua d�p ng d y�u c u kinh doanh.

152

+ V n vay c a NHNN: khi NHNN cho vay, nh n chi t kh u, t�i chi t kh u

c�c gi y t c� gi� c a NHTM.

+ Vay c�c NHTM v� c�c t ch c t�n d ng kh�c: nh m gi i quy t v n d

thi u kh nang thanh to�n ti n m t t m th i.

+ V n vay c a c�c ng�n h�ng nu c ngo�i

Ngu n v n ti p nh n

: d �y l� nh ng ngu n v n m� NHTM du c c�c t ch c

trong v� ngo�i nu c, ng�n s�ch NN u th�c cho vay trung trung v� d�i h n thu c k

ho ch x�y d ng co b n, c�c chuong tr�nh v� c�c d �n c� m c ti�u d nh hu ng

tru c trong s n xu t kinh doanh.

C�c ngu n v n kh�c

: c�c ngu n v n ph�t sinh trong qu� tr�nh ho t d ng

c a ng�n h�ng nhu: l�m d i l�, d ch v thanh to�n, l�m trung gian thanh to�n,& .

3.2. Nghi p v s d ng v n:

L� nghi p v s d ng c�c ngu n v n d� h�nh th�nh c a ng�n h�ng, ch�ng

thu c b�n T�i s n c a b ng t ng k t t�i s n c a NHTM. Bao g m:

Thi t l p d tr

: d tr nh m duy tr� kh nang thanh to�n thu ng xuy�n c a

kh�ch h�ng v� b n th�n ng�n h�ng. Trong nghi p v n�y ng�n h�ng ph i duy tr� c�c

kho n sau:

+ Ti n m t t i qu : ng�n h�ng ph i d t i qu c a m�nh m t s ti n theo m t

t l nh t d nh tr�n ti n g i c a kh�ch h�ng d d�p ng nhu c u thanh to�n ho c r�t

ti n m t c a kh�ch h�ng.

+ Ti n g i t i NHNN: bao g m 2 ph n:

" Ph n d tr b t bu c theo qui d nh c a NHNN d b o d m ho�n tr

ti n g i c a kh�ch h�ng khi ng�n h�ng b ph� s n. NHTW th c thi ch�nh s�ch

gi i h n kh i lu ng ti n luu h�nh trong th i k l m ph�t ho c ta ng th�m kh i

lu ng ti n v�o luu th�ng, m r ng m c cho vay c a NHTM. T l d tr b t

bu c hi n nay qui d nh t 0 15%

" Ph n c�n l i d�ng d giao ho�n s�c v� thanh to�n n v i c�c t ch c

t�n d ng v� NHTM kh�c.

+ Ti n g i c a NHTM t i c�c t ch c t�n d ng v� c�c NHTM kh�c: d d�p

ng nhu c u thanh to�n, chuy n ti n kh�c d a phuong c a kh�ch h�ng.

+ Ti n d u tu v�o c�c ch ng phi u c� gi�.

153

Nghi p v t�n d ng

: nghi p v n�y c a NHTM s d ng ph n l n ngu n v n

ho t d ng c a NH. Nghi p v t�n d ng bao g m:

+ Chi t kh u thuo ng phi u v� c�c ch ng t c� gi� kh�c: d�y l� vi c ng�n

h�ng s mua l i nh ng thuong phi u c�n trong th i h n c a kh�ch h�ng.

+ Nghi p v t�n d ng th ch p: d�y l� h�nh th c cho vay c� d m b o b ng t�i

s n th ch p c a kh�ch h�ng.

+ Nghi p v t�n d ng ng tru c v�o t�i kho n: d�y l� th th c c p t�n d ng

m� ng�n h�ng d ng � cho kh�ch h�ng s d ng m t m c t�n d ng nh t d nh trong

m t kho n th i gian nh t d nh. �u c th c hi n du i 2 h�nh th c: chuy n t t c

kho n vay v�o t�i kho n v�ng lai c a kh�ch h�ng, ho c kh�ch h�ng s d ng d n

kho n vay b ng h�nh th c ph�t h�nh s�c ho c c�c c�ng c thanh to�n kh�c ngay

tr�n t�i kho n v�ng lai.

+ Nghi p v t�n d ng thu� mua v� t�n d ng d u tu:

" T�n d ng thu� mua: l� h�nh th c ng�n h�ng mua t�i s n d cho

thu� d i v i ngu i c� nhu c u s d ng. H t th i h n c a h p d ng, ngu i thu�

c� th gia h n thu� ti p ho c c� th mua l i theo gi� tho thu n v i ng�n h�ng.

" T�n d ng d u tu: th c ch t d�y l� nh ng kho n vay trung v� d�i

h n, ng�n h�ng t�i tr cho c�c doanh nghi p, c�c d �n x�y d ng co b n m i, c i

t o v� m r ng qui m� s n xu t kinh doanh,&

- Nghi p v t�n d ng ti�u d�ng: d�y l� h�nh th c cho vay d mua h�ng ti�u

d�ng.

- Nghi p v d u tu: trong nghi p v n�y, ng�n h�ng th c hi n kinh doanh

ki m l�i nhu c�c doanh nghi p nhu:

+ � u tu ch ng kho�n

+ H�n v n li�n doanh.

Theo qui d nh, NHTM ch du c ph�p s d ng ngu n v n t c� d th c

hi n nghi p v d u tu.

3.3. Nghi p v trung gian nghi p v kinh doanh:

��y l� nh ng nghi p v m� NHTM th c hi n theo s u nhi m c a

kh�ch h�ng du c hu ng hoa h ng nhu:

- Chuy n ti n.

154

- Thu h : ng�n h�ng d ng ra thay m t ng�n h�ng d thu c�c kho n k

phi u d n h n, ch ng kho�n, ti n b�n h�ng ho�,& .

- U th�c: l� nghi p v ng�n h�ng th c hi n theo s u th�c c a kh�ch

h�ng d qu n l� h t�i s n, chuy n gia t�i, b o qu n ch ng kho�n, v t

c� gi� tr , th c hi n thanh l� t�i s n c a c�c doanh nghi p b ph� s n.

- Mua b�n h : theo s u nhi m, ng�n h�ng d ng ra ph�t h�nh c phi u,

tr�i phi u cho c�ng ty, cho Nh� nu c, ho c mua ngo i t , d� qu�,&

cho kh�ch h�ng.

- Kinh doanh v�ng, b c d� qu� d ki m l i.

- L�m tu v n v ti n t , t�i ch�nh nhu: cung c p th�ng tin, hu ng d n

ch�nh s�ch t�i ch�nh ti n t , thuong m i, l p d �n d u tu t�n d ng, u

th�c d u tu

4. Kh nang thanh to�n c a ng�n h�ng thuong m i

Kh nang n�y du c hi u nhu l� nang l c tr ti n k p th i d i v i c�c kh�ch

h�ng c a m�nh. Bao g m 2 kho n ch�nh sau d�y:

- Ti n m t t i qu v� ti n g i t i t�i kho n v�ng lai c a ng�n h�ng t i

NHTW. ��y l� na ng l c thanh to�n thu ng tr c v� nhanh nh t c a

ng�n h�ng d d�p ng y�u c u r�t ti n c a kh�ch h�ng.

- C�c kho n cho vay du i h�nh th c t�n d ng kh�ng k h n, chi t kh u

nh ng lo i gi y t c� gi�,& m� ng�n h�ng c� th thu n nhanh ho c

mang t�i chi t kh u t i NHTW

Kh na ng thanh to�n c a ng�n h�ng thuo ng m i ch u nh hu ng c a nhi u

nh�n t nhu: t�nh ch t c a kho n ti n g i (ti n g i kh�ng k h n th� ng�n h�ng ph i

d m b o na ng l c thanh to�n thu ng tr c hon so v i kho n ti n g i c� k h n), t�nh

tr ng b t n c a n n kinh t l�m nh d n l�ng tin c a kh�ch h�ng d i v i ng�n h�ng

thuong m i. Do d�, ng�n h�ng c n gi i quy t t t m i quan h gi a y�u c u duy tr�

kh na ng thanh to�n v� kh nang sinh l i c a ti n v n.

155

Chuong VIII

L M PH�T V� CH�NH S�CH TI N T

I. L M PH�T

1. Kh�i ni m

Ti n gi y l� d u hi u c a v�ng, thay th cho v�ng l�m ch c nang thanh to�n

v� l�m phuo ng ti n trao d i. Ti n gi y b n th�n n� kh�ng c� gi� tr m� ch c� gi� tr

danh nghia, cho n�n n� kh�ng th t di u ho� gi a ch c nang luu th�ng v� t�ch tr ,

do d� ti n gi y b m t gi� l� tr thanh m t hi n tu ng ph bi n v� thu ng xuy�n

trong x� h i ng�y nay.

L m ph�t l� hi n tu ng ti n gi y tr�n g p trong luu th�ng vu t qu� nhu c u

c n thi t c a luu th�ng h�ng ho� l�m cho ti n gi y b m t gi� v� gi� c h�ng ho�

du c bi u hi n b ng d ng ti n m t gi� kh�ng ng ng tang l�n.

Khi n�i d n l m ph�t th� cung n�n n�i d n gi m ph�t. Gi m ph�t l� m t hi n

tu ng tr�i ngu c l i hi n tu ng l m ph�t. Trong t�nh tr ng d� d n d n m t lo t c�c

doanh nghi p b ph� s n, th t nghi p gia tang, s c s n xu t gi m, n n kinh t b

kh ng ho ng. Trong khi d�, Keynes l i cho r ng, hi n tu ng gi m ph�t c� th x y

ra n u nh� nu c tang lu ng ti n v�o luu th�ng nhung kh�ng l�m cho gi� c h�ng

ho� ta ng l�n.

Trong th c t , hi n tu ng gi m ph�t �t x y ra m t c�ch t nhi�n m� thu ng l�

m t vi c l�m ch quan c a NN nh m h n ch ngay nhu c u d gi m nh ng m t c�n

d i trong n n kinh t .

2. M t s lu n thuy t v l m ph�t

2.1. L m ph�t lu u th�ng ti n t

Ti�u bi u cho quan di m n�y l� J.Bodin v� M. Friedman cho r ng: l m ph�t

l� dua nhi u ti n th a v�o luu th�ng l�m cho gi� c tang l�n. Friedman n�i: L m

ph�t xu t hi n v� ch c� th xu t hi n khi n�o s lu ng ti n trong luu th�ng tang l�n

v i nh p d nhanh hon so v i s n xu t .

156

2.2. L m ph�t c u du th a t ng qu�t

L� thuy t n�y do J.M.Keynes d xu ng. �ng cho r ng nguy�n nh�n co b n

c a l m ph�t l� do s bi n d ng cung c u. Khi m c cung vu t qu� m c c u th� d n

d n t�nh tr ng d �nh d n s n xu t. Nh� nu c c n ta ng lu ng ti n v�o luu th�ng, ta ng

chi ti�u nh� nu c, tang t�n d ng nghi a l� tang c u d d t du c m c c�n b ng gi a

cung v� c u v� vu t cung. Khi d� l m ph�t xu t hi n. d�y, l m ph�t c� t�c d ng

th�c d y s n xu t ph�t tri n, ch ng suy tho�i.

2.3. L m ph�t chi ph�

Lu n thuy t n�y cho r ng: l m ph�t n y sinh do m c tang chi ph� s n xu t

kinh doanh nhanh ho n m c tang nang su t lao d ng. M c tang n�y ch y u l� ta ng

v ti n luong, gi� c�c nguy�n, nhi�n, v t li u,& .

2.4. L m ph�t co c u

L m ph�t n y sinh l� do s m t c�n d i s�u s c trong ch�nh co c u c a n n

kinh t (m t c�n d i gi a t�ch lu v� ti�u d�ng, gi a c�ng nghi p v� n�ng nghi p,

gi a s n xu t v� d ch v ,& ), ch�nh s m t c�n d i n�y l�m cho n n kinh t ph�t

tri n kh�ng c� hi u qu .

3. Nguy�n nh�n d n d n l m ph�t

T nh ng lu n thuy t tr�n ta c� th th y nguy�n nh�n v� b n ch t c a l m

ph�t du c hi u theo nhi u c�ch kh�c nhau, nhung chung qui l i l m ph�t xu t hi n

do nh ng nguy�n nh�n sau:

- S m t c�n d i c a n n kinh t qu c d�n, s n xu t th p k�m, th�m h t

ng�n s�ch qu c gia. ��y du c coi l� nguy�n nh�n c a m i nguy�n nh�n. N�i

c�ch kh�c, s kh ng ho ng c a n n kinh t v� t�i ch�nh c a m t qu c gia l�

nguy�n nh�n co b n v� s�u xa dua d n l m ph�t.

- Lu ng ti n cung c p v�o luu th�ng qu� m c c n thi t cung l� nguy�n

nh�n tr c ti p c a l m ph�t.

- M t nguy�n nh�n kh�ng k�m ph n quan tr ng l� h th ng ch�nh tr b

kh ng ho ng do nh ng t�c d ng b�n trong ho c b�n ngo�i, l�m cho l�ng tin c a

d�n ch�ng v�o ch d ti n t NN b nh hu ng, t d� l�m uy t�n v� s c mua c a

d ng ti n b gi m s�t.

157

- Nguy�n nh�n ch quan kh�c d� l� do NN ch d ng s d ng l m ph�t

nhu l� m t c�ng c d th c thi ch�nh s�ch kinh t c a m�nh.

T nh ng ph�n t�ch tr�n c� th n�i r ng l m ph�t v a l� m t ph m tr� kinh t

kh�ch quan, v a l� m t c�ng c kinh t du c NN s d ng d ph�t tri n kinh t . V�

vi c ph�n ph i s n ph m v� thu nh p d u du c th c hi n th�ng qua ti n t n�n l m

ph�t l� bi n ph�p d ph�n ph i l i s n ph m v� thu nh p trong n n kinh t . Nhu v y

l m ph�t mang b n ch t kinh t x� h i s�u s c ch kh�ng ph i l� m t hi n tu ng

t nhi�n c a n n kinh t .

4. Ph�n lo i l m ph�t

Do bi u hi n d c trung c a l m ph�t l� gi� c h�ng ho� ta ng li�n t c n�n

ngu i ta thuong ca n c v�o ch s gi� c h�ng ho� tang d l�m can c ph�n th�nh 3

lo i l m ph�t:

L m ph�t v a ph i

(l m ph�t m t con s ): bi u hi n ch s gi� c

ta ng ch m trong kho ng 10% tr l i. Do d�, d ng ti n m t gi� kh�ng nhi u,

kh�ng nh hu ng d n s n xu t kinh doanh. h u h t c�c nu c tr�n th gi i �p

d ng v� xem d� l� ch t x�c t�c cho n n kinh t ph�t tri n.

L m ph�t phi m�

: gi� c h�ng ho� b t d u tang v i t l 2 ho c 3 con

s . Khi l m ph�t n�y xu t hi n th� b t d u g�y nh hu ng d n d i s ng kinh t x�

h i.

Si�u l m ph�t

: x y ra khi t c d ta ng gi� vu t xa l m ph�t phi m�.

N u trong di u ki n c a l m ph�t phi m� v n c� m t s tru ng h p n n kinh

t v n ph�t tri n t t nhu Brazil, th� m t khi si�u l m ph�t x y ra th� ch t ch c n� s

g�y nh hu ng r t l n d n n n kinh t c a qu c gia

5. T�c d ng c a l m ph�t

Tr l m ph�t m t ch s th� h u h t c�c lo i l m ph�t kh�c d u g�y nh

hu ng kh�ng t t d n qu� tr�nh ph�t tri n c a n n kinh t x� h i. C th :

� i v i ho t d ng s n xu t kinh doanh:

do l m ph�t, gi� c h�ng ho�,

nguy�n li u tang l�m cho vi c s n xu t kinh doanh v� k t qu cu i c�ng ng�y c�ng

gi m s�t v� kh�ng ch�nh x�c, d n d n s ph�t tri n kh�ng d ng d u, m t c�n d i

gi a c�c ng�nh (ng�nh c� chu k s n xu t kinh doanh d�i ng�y c�ng b thua l n ng

158

n , trong khi ng�nh c� chu k s n xu t kinh doanh ng n th� c� th tr du c nhung

v n g p kh�ng �t kh� khan.

Linh v c luu th�ng bu�n b�n:

gi� c h�ng ho� tang d n d n t�nh tr ng t�ch

d u co t�ch tr h�ng ho�, g�y h n lo n quan h cung c u, t o s m t c�n d i gi t o

l�m cho linh v c luu th�ng cung b r i lo n. Tuy nhi�n, v i m c l m ph�t cao cung

l� m t di u ki n d th c hi n khuy n kh�ch xu t kh u.

Linh v c ti n t t�n d ng:

L m ph�t l�m cho s c mua c a d ng ti n gi m, t c

d luu th�ng c a th tru ng tang l�n c�ng l�m cho s c mua c a d ng ti n gi m

xu ng nhanh ch�ng. Ho t d ng c a h th ng ng�n h�ng roi v�o t�nh tr ng kh ng

ho ng do lu ng ti n g i v�o ng�n h�ng gi m m nh l�m cho nhi u ng�n h�ng b ph�

s n do m t kh nang thanh to�n, thu l trong kinh doanh. T�nh h�nh d� l�m cho h

th ng ti n t b r i lo n v� kh�ng ki m so�t n i.

Linh v c t�i ch�nh NN:

tuy l�c d u l m ph�t mang l i thu nh p chi ng�n s�ch

NN qua co ch ph�n ph i l i thu nh p v� k c qua co ch ph�t h�nh. Nhung nh

hu ng n ng n v� l�u d�i c a l m ph�t l i l�m gi m ngu n thu c a ng�n s�ch, ch

y u l� thu do s n xu t b s�t k�m, nhi u doanh nghi p, c�ng ty b ph� s n, gi i

th ,& . Tr t t an to�n x� h i b ph� ho i n ng n .

T�m l i, h u qu c a l m ph�t r t n ng n v� nghi�m tr ng. L m ph�t g�y

h u qu d n to�n b d i s ng kinh t x� h i c a m t nu c. L m ph�t l�m cho qu�

tr�nh ph�n ho� gi�u ngh�o nghi�m tr ng hon. L m ph�t l�m cho nh�m n�y ki m

du c l i l c nhung l i l�m cho nh�m kh�c thi t h i n ng n , nh t l� d i v i ngu i

lao d ng.

6. �o lu ng l m ph�t

� d�nh gi� m c d l m ph�t ngu i ta can c v�o t l l m ph�t du c x�c

d nh theo c�ng th c:

M c gi� nam t - M c gi� nam (t -1)

T l l m ph�t nam t

M c gi� nam (t -1)

M c gi� du c d o b ng gi� c trung b�nh c a c�c lo i h�ng ho� v� d ch v .

Tr�n th c t , ngu i ta do m c gi� b ng t s gi�

Ch s gi�:

159

Ch s gi� l� 1 ch ti�u ph n nh s thay d i gi� c h�ng ho�, d ch v c a 1

na m n�o d� so v i nam g c. Tu theo nhu c u ph�n t�ch, ch� s d�ng d t�nh t l

l m ph�t l� ch s gi� to�n b h�ng ho�, d ch v trong n n kinh t ho c l� t�nh theo

gi� c a m t nh�m h�ng ho� ti�u bi u.

Ch s gi� ti�u d�ng: (CPI: Consumer price index):

�u c t�nh theo gi� b�n l c a 1 gi h�ng ho� v� d ch v tr�n th tru ng, c�c

gi h�ng ho� ch�nh l� lu ng th c, th c ph m, qu n �o, nh� c a, ch t d t, thuoosc

men. Gi h�ng ho� du c ch n v i co c u v� s lu ng c d nh.

S P

CPIt = x 100

S P

Trong d�:

Pit , Pi

: gi� c c a s n ph m i na m t v� na m 0

: s lu ng c a s n ph m i d�ng d t�nh nam 0.

Nam 0 du c ch n l� nam g c.

CPIt

: ch s gi� ti�u d�ng c a na m t.

Ch s gi� s n xu t: (PPI: procuder price index)

�u c t�nh theo gi� b�n bu�n c a c�c nh�m h�ng ho� nhu lu ng th c, th c

ph m, th c ph m c a ng�nh ch t o, khia kho�ng. Ch s n�y du c c�c doanh

nghi p s d ng, c�ch t�nh ho�n to�n gi ng nhu t�nh CPI, c�c s do v t tr ng nh m

ph n nh t m quan tr ng c a t ng lo i s n ph m, s n ph m c�ng chi m t tr ng l n

th� s thay d i gi� c c a n� c�ng nh hu ng m nh d n m c gi� chung.

7. �u ng cong Philips

L m ph�t

160

Th t nghi p

Nam 1960, nh� kinh t gia Philips d� d nh lu ng du c c�c y u t g�y n�n

th t nghi p v� l m ph�t. �ng d� m� t m i quan h g a l m ph�t v� th t nghi p

b ng 1 du ng cong m� sau n�y ngu i ta g i l� du ng cong Philips.

L m ph�t v� th t nghi p d u c� t�c h i d i v i n n kinh t . Vi c t�m c�ch th

ti�u c 2 nh�n t n�y d u l� mong mu n c a m i ch�nh ph . Tuy nhi�n, trong th c

t c� s d�nh d i gi a ch�ng v i nhau, nghia l�: vi c gi m t l l m ph�t s l�m

ta ng lu ng th t nghi p v� ngu c l i. Ch�nh d u n�y d� dua d n s l a ch n c a

ch�nh ph trong vi c gi i quy t v n d n d nh gi� c v� v n d vi c l�m. T t nhi�n,

n u gi m l m ph�t b ng c�c ch�nh s�ch thay d i v ph�a cung th� s kh�ng c� s

d�nh d i, nghi a l� s gi m l m ph�t s k�m theo s gia tang s lu ng v� vi c l�m,

nhung nh ng ch�nh s�ch n�y r t kh� th c hi n. Ph n l n c�c ch�nh ph d u gi m

l m ph�t theo hu ng c t gi m t ng c u v� v� th s l�m cho th t nghi p tang l�n v�

ngu c l i khi th c hi n ch�nh s�ch m r ng t ng c u d th�c d y s n lu ng tang l�n

nh m gi m th t nghi p th� ph i ch p nh n 1 t l l m ph�t cao hon. M i quan h

tr�n du c th hi n b ng du ng cong Philips.

N� minh ho cho l� thuy t d�nh d i gi a l m ph�t v� th t nghi p. M c d

d�nh d i ph thu c v�o d d c c a du ng cong. Nhung d�y l� du ng cong Philips

�p d ng cho ng n h n b i v� n� ch d�ng trong ng n h n.

Trong d�i h n, khi nghi�n c u th c t c a n n kinh t , ngu i ta nh n th y

r ng, c� th i k th t nghi p m c cao nhung l m ph�t v n kh�ng gi m. Th c t l�

gi� c v� ti n luong kh�ng du c h�nh th�nh tr�n th tru ng c nh tranh, m� ch�ng

du c quy t d nh v i c�c nh�n t kinh t kh�c nhu doanh nghi p v� c�ng do�n. b t

k th i k n�o, m t s khu v c ph�t tri n trong khi v n c� nh ng khu v c b tr� tr .

khu v c ph�t tri n th� gi� c v� ti n luo ng ta ng, c�n khu v c b tr� tr th� gi� c

v� ti n luong tuong d i n d nh. Nhu v y, t�nh trung b�nh, gi� c v n tang khi c� s

tr� tr v a ph i. Trong d�i h n, kh�ng c� m i quan h trao d i n�o c a l m ph�t v�

th t nghi p.

8. C�c bi n ph�p ki m ch l m ph�t

Trong tru ng h p c� l m ph�t x y ra, Nh� nu c thu ng �p d ng c�c gi i ph�p sau:

161

8.1 Th t ch t kh i cung ti n t

Khi kh i cung ti n t trong luu th�ng tang l�n s l�m tang t ng c u v� gi� c

h�ng h�a s tang l�n. Trong tru ng h p n n kinh t c� d u hi u l m ph�t NHTW s

th c hi n ch�nh s�ch th t ch t kh i cung ti n t b ng c�c c�ng c c a m�nh nhu ta ng

l�i su t chi t kh u, t�i chi t kh u, tang t l d tr ph�p d nh, kh�ng ph�t h�nh th�m

ti n v�o luu th�ng.

8.2 Ki m gi gi� c

B ng c�c bi n ph�p:

- Nh p kh u lu ng h�ng m� n n kinh t thi u

- Xu t kho d tr ra b�n

- Th c hi n ch�nh s�ch ki m so�t gi�

8.3 n d nh m c l�i su t cao

Khi l�i su t ti n g i du c n d nh m c cao s thu h�t b t ti n trong luu

th�ng v , tuy nhi n s d ng bi n ph�p n�y c n s h tr c a NHTW v� NSNN

8.4 Gi m chi ti�u ng�n s�ch:

Chi ti�u ng�n s�ch l� 1 b ph n quan tr ng c a t ng c u, gi m chi ng�n s�ch

nh ng kho n chua th t s c n thi t s l�m gi m s c �p d i v i t ng c u v� gi� c s

h xu ng.

8.5 H n ch tang ti n luong

Ti n luong l� 1 b ph�nh quan tr ng trong chi phsi s n xu t, tang ti n lu ng

s l�m tang t ng chi ph� s n xu t d n d n l�m gi� c ta ng l�n, d ng th i tang ti n

luo ng cung l�m ta ng thu nh p cho d�n ch�ng g�y s c �p l�m tang t ng c u.

8.6 L m ph�t ch ng l m ph�t

Nh� nu c gia ta ng d u tu m r ng s n xu t, k t qu c a d u tu s l�m ta ng

cung t o di u ki n c�n b ng quan h cung c u.

8.7 Th c hi n chi n lu c th tru ng c nh tranh ho�n h o

C nh tranh ho�n h o s tr�nh du c d c quy n d y gi� l�n, m t kh�c c nh

tranh s th�c d y c i ti n k thu t, ti t ki m chi ph� s n xu t g�p ph n l�m cho gi�

c h�ng h�a h xu ng

162

8.8 Mua l y 1 t l th t nghi p v� l m ph�t

L m ph�t v� th t nghi p l� 2 y u t d i ngh ch nhau, ngu i ta c� th mua l y

1 t l th t nghi p v� l m ph�t v a ph i d d m b o cho n n kinh t ph�t tri n b�nh

thu ng v� d i s ng x� h i n d nh.

II. CH�NH S�CH TI N T C A NHTW

1. Vai tr� c a NHTW trong d i u ti t vi m�

NHTW ra d i trong quan di m l� ng�n h�ng ph�t h�nh v i ch c nang ph�t

h�nh ti n cho luu th�ng, v sau, kh�i ni m NHTW thay cho ng�n h�ng ph�t h�nh

v i ch c nang v a ph�t h�nh ti n v a qu n l� v luu th�ng ti n t ,c� c�c vai tr� sau:

1.1 �i u ti t kh i lu ng ti n trong luu th�ng cho ph� h p v i y�u c u n

d nh v� ph�t tri n kinh t

Kh i lu ng ti n trong luu th�ng trong m i quan h v i kh i lu ng h�ng h�a

c� t�c d ng r t l n d n n d nh v� ph�t tri n kinh t v i tu c�ch l� ng�n h�ng c a

c�c ng�n h�ng. NHTW gi vai tr� quy t d nh kh i lu ng ti n trong luu th�ng qua

c�c c�ng c c a n� nhu c�c ch�nh s�ch v l�i su t, v d tr ph�p d nh nh m d m

b o kh i lu ng ti n trong luu th�ng d�p ng d y d y�u c u ph�t tri n kinh t

1.2 n d nh d ng ti n n i d a

S c mua c a d ng ti n ch u t�c d ng t nhi u ph�a, cung c u v ti n t , gi�

v�ng, t gi� ngo i h i... NHTW ph i ti m m i bi n ph�p n d nh s c mua c a d ng

ti n n i d a nh m th c hi n c� hi u qu ch�nh s�ch kinh t v� quan h qu c t . Khi

s c mua c a d ng ti n gi m t c l� gi� c h�ng h�a tang l�n ch ng t qu ti�u d�ng

b ng ti n c a x� h i l n hon qu h�ng h�a. NHTW t�m bi n ph�p gi m qu ti�u

d�ng v� ph�t tri n s n xu t.. Ngu c l i khi s c mua c a d ng ti n tang t c l� gi� c

h�ng h�a s gi m, ch ng t qu ti�u d�ng b ng ti n c a x� h i nh hon qu h�ng

h�a. NHTW s t�m bi n ph�p dua th�m ti n v�o luu th�ng d k�ch th�ch ti�u d�ng

v� k�ch th�ch s n xu t. Ngo�i ra NHTW c�n can thi p d n d nh gi� v�ng v� gi�

ngo i t t o co s cho n d nh ti n.

1.3 �i u ti t s n xu t, thi t l p co c u kinh t h p l�

L� vi c NHTW s d ng c�c bi n ph�p c n thi t d ph�n ph i t�i nguy�n c a

x� h i cho c�c ng�nh, linh v c t o di u ki n cho n n kinh t ph�t tri n nh p nh�ng

v� c�n d i th hi n tr�n 2 m t:

163

+ NHTW tham gia v�o vi c x�y d ng c�c chi n lu c ph�t tri n kinh t v� v y

ngay t d u d� g�p ph n v�o vi c h�nh th�nh co c u kinh t .

+ Tham gia th c hi n c�c chi n lu c ph�t tri n kinh t d� qua vi c cung c p

t�n d ng cho ng�nh n�y ho c h n ch t�n d ng 1 ng�nh kh�c d d m b o s n xu t

du c n d nh v� c�n d i.

1.4 Vai tr� ch huy d i v i to�n b h th ng ng�n h�ng

- Th hi n trong vi c ki m so�t kh i lu ng t�n d ng m� c�c t ch c t�n d ng cung

c p cho n n kinh t d ng th i cung n m du c kh i lu ng t�n d ng d� v� s cung c p

cho n n kinh t .

2. C�c m c ti�u c a ch�nh s�ch ti n t

n d nh ti n t , n d nh gi� c , n d nh t gi� h i do�i:

Th c ch t c a m c ti�u n�y l� ki m so�t l m ph�t d b o v gi� d i n i v�

d i ngo i c a d ng ti n qu c gia. ��y l� m c ti�u h�ng d u c a ch�nh s�ch ti n t .

n d nh v� th�c d y ph�t tri n kinh t :

��y l� m c ti�u co b n v� t t y u c a ch�nh s�ch ti n t . Mu n n d nh v�

th�c d y ph�t tri n kinh t c n ph i khuy n kh�ch m r ng d u tu b ng c�ch khai

th�c c�c ngu n v n ti m nang trong nu c v� nu c ngo�i.

T o c�ng an vi c l�m cho ngu i lao d ng, n d nh tr t t x� h i:

nu c ta, trong 3 nh�n t thu c y u t cung l� lao d ng, ngu n v n v� ti n

b k thu t th� y u t lao d ng c� ti m na ng l n nh t. V� v y, d th�c d y ph�t tri n

kinh t v i th� ch�nh s�ch ti n t ph i khai th�c t i da l c lu ng lao d ng tro x� h i,

c�n ti n t v� t�n d ng l� ch t x�c t�c quan tr ng.

Tuy nhi�n c n luu � r ng s d ng ch�nh s�ch ti n t d t o c�ng an vi c l�m,

gi m th t nghi p th� r t c� th di d n t�nh tr ng l m ph�t cao. V n d quan tr ng

ch l� l�m th n�o d v a ki m ch v� ki m so�t du c l m ph�t v a t o du c c�ng

an vi c l�m.

Ngu i ta cho r ng, n u duy tr� l m ph�t m t t l v a ph i th� h�nh nhu d�

l i l� li u thu c k�ch th�ch tang tru ng kinh t .

3. C�c c�ng c c a ch�nh s�ch ti n t

Ch�nh s�ch ti n t c a 1 qu c gia v co b n c� 2 lo i:

164

Ch�nh s�ch m r ng ti n t

C�n du c g i l� ch�nh s�ch n i l ng ti n t . Ch�nh s�ch n�y du c �p d ng

trong d i u ki n n n kinh t b suy tho�i, n n th t nghi p gia ta ng. Trong t�nh h�nh

n�y, ch�nh s�ch n i l ng ti n t l�m tang lu ng ti n cung ng cho n n kinh t , m

r ng d u tu, m r ng s n xu t, t o c�ng an vi c l�m cho ngu i lao d ng. Ch�nh

s�ch m r ng ti n t d ng nghia v i ch�nh s�ch ti n t ch ng suy tho�i.

Ch�nh s�ch th t ch t ti n t :

C�n du c g i l� ch�nh s�ch d�ng bang ti n t . Lo i ch�nh s�ch n�y du c �p

d ng khi n n kinh t c� s ph�t tri n th�i qu�, d ng th i l m ph�t ng�y c�ng gia

ta ng. Ch�nh s�ch th t ch t ti n t d ng nghia v i ch�nh s�ch ti n t ch ng l m ph�t.

� th c hi n c�c ch�nh s�ch tr�n NHTW s d ng c�c c�ng c sau:

3.1 C�c c�ng c tr c ti p

3.1.1 n d nh l�i su t ti n g i v� l�i su t cho vay

NHTW c� th n d nh l�i su t ti n g i v� l�i su t cho vay v� b t bu c c�c

NHTM �p d ng khi mu n tang m c cho vay NHTW h l�i su t ti n g i v� ti n cho

vay. C�ng c n�y c� uu v� nhu c di m:

Uu di m: NHTW c� th t�c d ng tr c ti p d n c�c d �n d u tu b ng c�c

di u ki n t�n d ng

Nhu c di m: L�i su t du c n d nh c� th kh�ng ph� h p v i n n kinh t

g�y kh� kha n cho vi c th c hi n c�c d �n d ng th i t�nh linh ho t c a th tru ng

ti n t s b suy gi m.

B�n c nh d� vi c quy d nh l�i su t ti n g i c a c�c NHTM �p d ng c� t�c

d ng tr c ti p d n th tru ng ti n t nhung l i l�m cho ho t d ng c a t ch c t�n

d ng k�m linh ho t.

3.1.2. n d nh h n m c t�n d ng

L� vi c NHTW n d nh 1 kh i lu ng s cung c p cho n n kinh t trong 1

th i gian nh t d nh, sau d� t�m c�c k�nh d dua v�o, bi n ph�p n�y du c th c hi n

r t l�u c�c nu c XHCN theo co ch k ho ch h�a t p trung, d�y l� c�ch v n d ng

m�y m�c c�ng th c c a Mac: Kt=Kc, t c l� nh n d nh r ng ph i d nh du c Kc sau

d� t o ra Kt v� dua v�o n n kinh t , th t ra d�y l� s hi u l m c�ng th c c a Mac,

�ng ch dua ra y�u c u d h�ng h�a luu th�ng b�nh thu ng th� Kt=Kc ch �ng

kh�ng d nh lu ng Kc l� 1 con s n�o d� b i v� Kc=P.Q/V l� 1 d i lu ng lu�n bi n

165

d ng v� kh� t�nh to�n trong 1 th i gian tuo ng d i d�i, hi n nay ngu i ta s do�n 1

Kc m� n� c� th c n thi t cho n n kinh t sau d� t o di u ki n d th c hi n n� tr�n

co s d cho quy lu t cung c u v n d ng. Bi n ph�p n�y c� uu v� nhu c di m

Uu di m: C� th k ho ch 1 c�ch ch c ch n kh i lu ng ti n trong luu th�ng

Nhu c di m: Thi u linh ho t khi t�nh h�nh bi n d ng v� ch th c hi n du c

trong co ch k ho ch h�a t p trung.

3.1.3 Ph�t h�nh tr�i phi u Nh� nu c

Nh m l�m gi m kh i lu ng ti n trong luu th�ng qua vi c NHTW th a thu n

v i B T�i ch�nh v vi c ph�t h�nh 1 kh i lu ng tr�i phi u nh t d nh, bi n ph�p n�y

ch th c hi n khi kh�ng c�n bi n ph�p n�o kh�c. N� c� uu di m l� l�m gi m b t

kh i lu ng ti n trong luu th�ng nhung c� nhu c di m l� ph c v cho m c ti�u chi

ti�u c a ng�n s�ch

3.1.4 Ph�t h�nh ti n cho ng�n s�ch v� cho d u tu

Khi ng�n s�ch b thi u h t, NHTW c� th ph�t h�nh ti n d d�p ng nhu c u

chi ti�u c a ng�n s�ch. Bi n ph�p n�y d dua d n l m ph�t, th�ng thu ng bi n ph�p

n�y du c �p d ng d ph�t h�nh ti n cho d u tu ph�t tri n xem nhu l� ng tru c cho

s n xu t

T�m l i, trong n n kinh t th tru ng c�c c�ng c tr c ti p thu ng du c �p

d ng trong nh ng tru ng h p nh t d nh. NHTW thu ng s d ng c�c c�ng c gi�n

ti p d di u h�nh ch�nh s�ch ti n t

3.2 C�c c�ng c gi�n ti p

3.2.1 Quy d nh t l d tr ph�p d nh

L� phuong th c qu n l� kh i lu ng ti n trong luu th�ng b ng c�c quy d nh t

l m� c�c NHTM du c ph�p cho vay khi nh n du c 1 kh i lu ng ti n g i, t l d

tr ph�p d nh l� t l % tr�n s ti n g i m� 1 NHTM nh n du c ph i g i v�o T�i

kho n t i NHTW ho c gi t i ng�n h�ng theo quy d nh. V i bi n ph�p n�y NHTW

n m du c kh i lu ng t�n d ng m� c�c NHTM v� c�c t ch c t�n d ng kh�c cung

c p v� c� kh nang cung c p cho n n kinh t . Do d� NHTW c� th t�c d ng tr c

ti p d n kh i lu ng t�n d ng b ng c�ch tang hay gi m t l d tr ph�p d nh

3.2.2 Bi n ph�p th tru ng m

N i dung c a bi n ph�p n�y l� NHTW ti n h�nh mau v� b�n c�c gi y t c�

gi� tr�n th tru ng ti n t theo m c ti�u c a ch�nh s�ch ti n t trong t ng th i k .

166

Trong tru ng h p NHTW mu n ta ng kh i lu ng ti n trong luu th�ng NHTW s

mua v�o 1 lu ng ch ng kho�n nh t d nh, vi c c�c NHTM b�n ch ng kho�n cho

NHTW s l�m ta ng d tr cho c�c NHTM nh v�o lu ng ti n nh n du c t

NHTW. Ngu c l i, n u NHTW mu n thu h p kh i lu ng ti n t NHTW s b�n ra 1

lu ng ch ng kho�n nh t d nh, bi n ph�p n�y c� uu di m l� t�c d ng tr c ti p d n

d tr c a c�c NHTM bu c c�c NHTM ph i gia tang hay gi m kh i lu ng �n d ng.

Nhung c� nhu c di m ch th c hi n du c trong di u ki n c�c kho n ti n trong luu

th�ng d u n m t i c�c NHTM.

3.2.3 Bi n ph�p chi t kh u, t�i chi t kh u v� cho vay c a NHTW

L� h�nh th c cung c p t�n d ng c a NHTW cho c�c NHTM trong di u ki n

c� th ch p, chi t kh u, t�i chi t kh u c�c gi y t c� gi� c a c�c NHTM. Vi c n

d nh l�i su t cho vay, l�i su t chi t kh u, t�i chi t kh u cao hay th p c� t�c d ng d n

kh nang cho vay c a c�c NHTM v� do d� l�m cho kh i cung ti n t tang l�n hay

gi m di. Bi n ph�p n�y c� uu di m c�c kho n cho vay c a NHTW d m b o thu

du c v . Vi c cho vay g ng li n v i y u c u ph�t tri n kinh t , do s t�c d ng c a

quy lu t cung c u nhung c� nhu c di m vi c vay hay kh�ng vay ph thu c v�o c�c

NHTM.

3.2.4 Gi i h n kh i lu ng t�n d ng tr�n s ti n g i nh n du c

NHTW quy d nh gi i h n t l t�n d ng m� c�c NHTM c� th cung c p khi

nh n du c 1 lu ng ti n g i, bi n ph�p n�y thu ng du c di k�m b ng bi n ph�p quy

d nh t l d tr n d nh, th�ng thu ng NHTW thu ng quy d nh t l du n t�n

d ng c a c�c NHTM kh�ng du c vu t qua bao nhi�u nhi�u l n so v i v n t c�.

Bi n ph�p n�y c� uu di m quy d nh du c 1 kh i lu ng t�n d ng v a ph i theo y�u

c u ph�t tri n kinh t c� t�nh d n m i quan h gi a ti t ki m v� d u tu.

3.3 M t s c�ng c kh�c

3.3.1 D d�nh c�ng tr�i b t bu c

L� vi c NHTW quy d nh 1 t l tr�n s ti n g i m� 1 NHTM nh n du c ph i

d�ng v�o vi c mua c�ng tr�i b t bu c nh m h n ch kh i lu ng t�n d ng c a c�c

NHTM v� l�m c�ng c c a NHTW th�ng qua vi c chi t kh u c�c c�ng tr�i n�y, khi

167

c�c NHTM c n v n th�ng qua d� NHTW c� th s d ng c�ng c th tru ng m d

di u ti t kh i lu ng ti n t trong luu th�ng

3.3.2 D d�nh c�ng tr�i t nguy n

Ngo�i vi c bu c c�c NHTM mua c�ng tr�i b t bu c, NHTW c�n k�ch th�ch

c�c NHTM mua th�m c�ng tr�i khi s ti n cho vay kh�ng h t.

3.3.3 Ph�t h�nh gi y b c,cho ph�p luu th�ng c�c c�ng c thay ti n m t

Th�ng thu ng khi c�c c�ng c thay ti n m t du c s d ng th� luu th�ng ti n t s nhanh hon,

ti t ki m du c chi ph� luu th�ng v� d c bi t l�m tang kh nang t�n d ng c a c�c NHTM b i v� khi m i

kho n ti n d u du c thanh to�n qua ng�n h�ng b ng c�c c�ng c thay ti n m t nhu sec, the t�n d ng,

l nh chuy n kho n... s l�m cho to�n b h th ng ng�n h�ng g n nhu kh�ng bao gi m t kh nang

cung c p t�n d ng cho n n kinh t .

168

CHUONG IX

QUAN H THANH TO�N V� T�N D NG

QU C T

I. C�N C�N THANH TO�N QU C T

1. C�c lo i c�n c�n thanh to�n qu c t

C�n c�n thanh to�n qu c t l� b n d i chi u gi a c�c kho n ti n thu du c t

nu c ngo�i v i c�c kho n ti n tr cho nu c ngo�i c a m t qu c gia trong m t th i

k nh t d nh. Nhu v y, th c ch t c�n c�n thanh to�n l� m t t�i li u th ng k�, c� m c

d�ch cung c p s k� khai d y d du i nhi u kho n m c ph� h p v i y�u c u ph�n

t�ch nh ng quan h kinh t t�i ch�nh c a m t nu c d i v i nu c ngo�i trong m t

th i gian x�c d nh. T�y theo nh ng y�u c u ph�n t�ch trong qu n l�, c�n c�n thanh

to�n c� th du c so n th o du i nh ng h�nh th c th�ch h p.

- C�n c�n thanh to�n trong m t th i k : l� b n d i chi u gi a nh ng kho n

ti n th c t thu du c t nu c ngo�i v i nh ng kho n ti n m� nu c d� th c t chi ra

nu c ngo�i trong m t th i gian nh t d nh. Nhu v y lo i c�n c�n n�y ch ph n �nh s

li u th c thu v� th c chi c a m t nu c v i nu c ngo�i trong th i k d� qua.

- C�n c�n thanh to�n t i m t th i di m: l� b n d i chi u gi a c�c kho n ti n d�

v� s chi ra v� thu v�o m t th i d i m n�o d�. Nhu v y trong n i dung lo i c�n c�n

n�y ch a d ng c c�c s li u ph n �nh c�c kho n n nu c ngo�i v� nu c ngo�i n

nu c d� m� th i h n thanh to�n roi d�ng v�o ng�y c a c�n c�n.

T�nh tr ng c a c�n c�n thanh to�n l� nh�n t nh hu ng c� t�nh ch t quy t

d nh d n t gi� h i do�i v� quan h thuong m i qu c t c a m t qu c gia..

2. N i dung c a c�n c�n thanh to�n

N i dung c a c�n c�n thanh to�n qu c t bao g m nh ng kho n m c sau d�y:

2.1. Kho n m c h�ng ho�.

Kho n m c h�ng ho� ph n �nh t ng gi� tr h�ng ho� xu t v� nh p c a m t

nu c, m i tuo ng quan gi a t ng thu v� t ng chi c a kho n m c n�y h�nh th�nh c�n

168

c�n thuo ng m i. Kho n m c h�ng ho� l� kho n m c d�ng vai tr� quan tr ng nh t

trong c�n c�n thanh to�n qu c t .

2.2. Kho n m c d ch v

Kho n m c d ch v ph n �nh to�n b s thu v� chi d i ngo i c a m t qu c gia

v c�c d ch v d� cung ng v� du c cung ng, ch ng h n nhu d ch v v n t i, b o

hi m, buu di n, ng�n h�ng& C�c nghi p v tr�n d�y ph n �nh nh ng nghi p v c�

t�nh ch t hai chi u d i v i nu c ngo�i.

2.3. Kho n m c giao d ch don phuong.

Kho n m c giao d ch don phuo ng ph n �nh nh ng nghi p v xu t nh p h�ng

ho�, d ch v hay ti n v n kh�ng c n c� s b� d p, b i ho�n. Ch ng h n c�c kho n

thu chi du i h�nh th c vi n tr kh�ng ho�n l i, c�c kho n gi�p d nh�n d o, t

thi n, chuy n ng�n ki u h i&

T ng c�c kho n thu v� chi c a c�c kho n m c tr�n g i l� c�n c�n thanh to�n

v�ng lai .

2.4. Kho n m c v v n.

Kho n m c v v n ph n �nh c�c trao d i d i ngo i c� li�n quan d n s v n

d ng c a v n ng n h n cung nhu v n d�i h n gi a m t nu c v i nu c ngo�i.

Th�ng thu ng s v n d ng c a v n d�i h n hay bi u hi n th�ng qua ho t d ng

d u tu tr c ti p ho c gi�n ti p v i nu c ngo�i. C�n s v n d ng c a v n ng n h n

du i h�nh th c chuy n d ch v n d ki m ch�nh l ch v l�i su t ho c d d u co trong

nghi p v kinh doanh ngo i h i.

C� th nh n th y r ng, s d u tu ra nu c ngo�i c a m t nu c b ng s th ng du

c a c�n c�n thanh to�n v�ng lai v� ngu c l i, s d u tu c a nu c ngo�i v�o m t

nu c th� b ng s thi u h t c a c�n c�n thanh to�n v�ng lai .

2.5. Kho n m c d tr qu c t .

Kho n m c d tr qu c t bao g m s v n d ng c a v�ng, ngo i t t i qu

v� ngo i t g i nu c ngo�i.

S v n d ng c a c�c kho n m c d tr qu c t c a m t nu c trong th i k

nh t d nh l� k t qu t ng h p c a c�c nghi p v thu c c�n c�n thanh to�n v�ng lai

169

cung nhu c�c nghi p v v v n. M c ch�nh l ch c� th du c coi nhu l� s th ng du

hay thi u h t tr�n c�n c�n thanh to�n c a m t nu c.

3. Nh ng bi n ph�p c i thi n c�n c�n thanh to�n

Khi c�n c�n thanh to�n qu c t b thi u h t, c�c Nh� nu c trong n n kinh t th

tru ng thu ng s d ng m t s bi n ph�p sau:

(1)

Bi n ph�p thu ng xuy�n v� ph bi n

l� vay n nu c ngo�i. Th�ng qua c�c

nghi p v v�ng lai v i c�c ng�n h�ng d i l� nu c ngo�i d vay ngo i t c n thi t

nh m b sung th�m lu ng ngo i h i cung c p cho th tru ng.

(2)

Bi n ph�p th hai

l� ta ng l�i su t chi t kh u. Bi n ph�p n�y thu ng du c

�p d ng khi th c hi n ch�nh s�ch ti n t t�n d ng c n thi t th�ch h p d thu h�t du c

nhi u tu b n ng n h n t nh ng th tru ng ngo�i nu c di chuy n d n nu c m�nh

l�m tang th�m ph n thu nh p ngo i t c a c�n c�n thanh to�n, thu h p kho ng c�ch

v s thi u h t gi a thu v� chi trong c�n c�n thanh to�n. Ch�nh s�ch chi t kh u

thu ng du c s d ng ph bi n d thu h�t tu b n. NHTU thu ng n�ng l�i su t chi t

kh u, d n d n l�i su t t�n d ng tr�n th tru ng ta ng, thu h�t tu b n nu c ngo�i v�o.

Bi n ph�p n�y ch c� hi u qu khi t�nh h�nh kinh t ch�nh tr x� h i c a qu c gia kh�

n d nh v� m c d b i chi kh�ng l n l m.

(3)

Bi n ph�p th ba

l� ph� gi� ti n t . nhi u nu c, trong nh ng di u ki n

nh t d nh d� s d ng bi n ph�p n�y nhu m t c�ng c h u hi u, g�p ph n c�n b ng

c�n c�n thanh to�n v� b�nh n t gi� h i do�i.

Ph� gi� ti n t l� s c�ng b c a Nh� nu c v vi c gi m gi� d ng ti n nu c

m�nh so v i v�ng hay so v i m t ho c nhi u d ng ti n nu c kh�c. Bi n ph�p n�y s

t o di u ki n d d y m nh xu t kh u v� h n ch nh p kh u, t d� c i thi n c�n c�n

thanh to�n. Th c ra ph� gi� ti n t ch t o di u ki n d th�c d y xu t kh u, v� ho t

d ng xu t kh u c�n ph thu c nhi u y u t , nhu: nang l c s n xu t, kh nang c nh

tranh& .

170

II. T GI� H I �O�I V� TH TRU NG H I �O�I

1. T gi� h i d o�i

Trong thanh to�n qu c t , vi c chi tr d� th c hi n b ng c�ch chuy n ng�n hay

b� tr , ti n m t hay ti n ghi s d u c� li�n quan ch t ch d n v n d chuy n d i don

v ti n t nu c n�y th�nh do n v ti n t c a nu c kh�c. Mu n th c hi n vi c chuy n

d i n�y ph i d a v�o m c quy d i x�c d nh, hay n�i c�ch kh�c l� ph i d a v�o t gi�

h i do�i. V y t gi� h i do�i l� g�?

T gi� h i do�i l� gi� c c a don v ti n t c a m t nu c du c bi u hi n b ng

nh ng don v ti n t c a nu c kh�c.

C� hai phuong ph�p bi u hi n t gi� h i do�i:

- N u bi u hi n m t don v c d nh ti n trong nu c b ng m t s lu ng bi n

d i ti n nu c ngo�i g i l� c�ch bi u hi n gi�n ti p c a t gi�.

- N u bi u hi n m t do n v c d nh ti n nu c ngo�i b ng m t s lu ng bi n

d i ti n trong nu c th g i l� c�ch bi u hi n t gi� tr c ti p.

Trong n n kinh t hi n d i, t gi� h i do�i bi n d ng thu ng xuy�n tr�n th

tru ng ti n t th gi i, v� v y c�c qu c gia d� t�m m i c�ch, m i bi n ph�p d b�nh

n gi� h i do�i. C�c phuo ng ph�p thu ng du c s d ng l�:

+ Ch�nh s�ch chi t kh u: Nguy�n l� co b n c a phuong ph�p n�y l�: th�ng

qua vai tr� di u ti t vi m� (c a Nh� nu c) d i v i n n kinh t , NHTU c� th c�ng

b thay d i l�i su t chi t kh u v� t�i chi t kh u, d n d n l�m thay d i l�i su t t�n

d ng tr�n th tru ng, t o ra s k�ch th�ch d i v i tu b n nu c ngo�i. T d� d n t i

s thay d i v lu ng cung c u ngo i t ph� h p v� b�nh n t gi� h i do�i.

+ Ch�nh s�ch h i do�i: Nguy�n l� co b n c a bi n ph�p n�y l� Nh� nu c ph i

t o cho du c s t�c d ng tr c ti p v�o t gi� h i do�i. NHTU, th�ng qua c�c nghi p

v mua b�n ngo i t t o kh na ng thay d i quan h cung c u ngo i t tr�n th

tru ng, t d� th c hi n m c ti�u b�nh n t gi� h i do�i c a m�nh. Bi n ph�p n�y d�i

h i NHTU ph i c� qu ngo i h i d i d�o v� Nh� nu c cung c n h�nh th�nh qu d

tr b�nh n h i do�i.

171

2. Th tru ng h i do�i

Th tru ng h i do�i l� th tru ng v n ngo i t , l� noi chuy�n m�n ho� v trao

d i d ng ti n c�c nu c, no i x y ra thu ng xuy�n s c s�t gi a nhu c u ngo i t v�

x�c d nh c�c di u ki n giao d ch nh m tho m�n nhu c u v ngo i t c a c�c ch th

kinh t .

Tr�n th tru ng h i do�i thu ng di n ra hai lo i giao d ch l�: mua b�n c�c

lo i ngo i t v� vay- cho vay ngo i t .

2.1. C�c lo i th tru ng h i do�i

Do m i lo i giao d ch nhu tr�n c� nh ng d c di m kh�c nhau, d n d n s

ph�n chia th tru ng h i do�i l�m hai b ph n: m t b ph n du c g i l� th tru ng

trao ngay , c�n b ph n th hai du c g i l� th tru ng ti n g i

- Th tru ng h i do�i trao ngay l� m t th tru ng v� h�nh, t i d� t p trung

cung c u v ngo i t , c� nghia l� kh�ng c� m t ph�ng ri�ng bi t d�nh cho c�c nh�

giao d ch g p g nhau, song m i giao d ch du c th c hi n qua c�c phuo ng ti n giao

d ch kh�c nhau. Tr�n th tru ng h i d o�i trao ngay, gi i quy t v�o m i th i di m t t

c c�c giao d ch mua b�n ngo i t theo m t gi� ho�n to�n ch do cung v� c u ngo i

t quy t d nh.

- Th tru ng ti n g i. ��y l� noi ti n h�nh t t c c�c ho t d ng vay v� cho

vay b ng ngo i t v i nh ng th i h n nh t d nh theo m t kho n ti n l i th hi n qua

l�i su t. Do n i d ng ho t d ng c� t�nh ch t chuy�n m�n ho� nhu v y, n�n c�c

th�nh vi�n tham gia trong qu� tr�nh ho t d ng tr�n th tru ng h i d o�i cung tuo ng

d i d c bi t s v i nh ng lo i th tru ng kh�c.

2.2. C�c th�nh vi�n tham gia th tru ng h i do�i

Tu theo nh ng lu t l ri�ng c a m i nu c qui d nh, th�nh vi�n tham gia th

tru ng h i do�i c� th kh�c nhau, nhung nh�n chung thu ng g m nh ng th�nh vi�n

ch y u sau:

+ C�c Ng�n h�ng Thuo ng m i (NHTM). C�c NHTM du c ph�p tham gia th

tru ng v i tu c�ch l� trung gian du c u quy n, m i giao d ch h i do�i kh�ng

thu ng xuy�n v� thu ng xuy�n d i v i b n th�n ng�n h�ng l n kh�ch h�ng c a h .

172

+ Ng�n h�ng Trung uong. Cung nhu c�c NHTM, NHTU cung c� kh�ch h�ng

c a m�nh v� v� th h tham gia v�o th tru ng m t m t cung d tho m�n nhu c u

c a kh�ch h�ng. Tuy nhi�n, v i tu c�ch l� co quan gi�m s�t th tru ng trong khu�n

kh c a ph�p lu t qui d nh, NHTU d�ng vai tr� ki m so�t (k c b o v ) t gi� d ng

ti n c a m�nh l� ch y u.

� th c hi n di u n�y NHTU s d ng d tr ngo i t theo nguy�n t c tang

d tr l�n khi d ng ti n trong nu c du c d u co ta ng gi� v� gi m d tr khi d ng

ti n trong nu c b d u co xu ng gi�. N�i c�ch kh�c, NHTU h�nh d ng ngu c chi u

v i xu hu ng th tru ng.

+ C�c nh� m�i gi i. Cho d� s c� m t c a c�c nh� m�i gi i l� kh�ng b t

bu c, nhung v i tu c�ch l� trung gian gi a c�c ng�n h�ng, h d� g�p ph n t�ch c c

v�o ho t d ng c a th tru ng b ng c�ch l�m cho cung c u ngo i t g p nhau. Do c�

nhi u m i quan h , c�c nh� m�i gi i s s mang l i cho c�c ng�n h�ng: (1) Nh ng

th�ng tin t c th i v� thu ng xuy�n v th tru ng, (2) Kh nang t�m th y b n h�ng

ngay khi c n g i, v� (3) B o d m s v n h�nh t t c a th tru ng.

+ C�c doanh nghi p. Ngo�i c�c th�nh ph n n�u tr�n, m t s nu c, c�c

doanh nghi p c� th du c tham gia tr c ti p v�o th tru ng h i do�i. Tuy nhi�n tr�n

th c t cung ch c� nh ng c�ng ty l n ho t d ng tr c ti p kh�ng th�ng qua vai tr�

trung gian c a c�c NH.

2.3. C�c nghi p v h i do�i ch y u

Ho t d ng mua b�n ngo i t tr�n th tru ng h i do�i du c th c hi n th�ng

qua m t s nghi p v k thu t ngo i h i nhu:

- Nghi p v chuy n h i Arbitrage. L� m t lo i nghi p v h i do�i nh m s

d ng m c ch�nh l ch t gi� h i do�i gi a c�c th tru ng ngo i h i d thu du c l�i.

Y�u c u c a nghi p n�y l� ti n h�nh d ng th i vi c mua b�n ngo i t tr�n c�c th

tru ng ngo i h i theo nguy�n t c mua noi r nh t v� b�n noi d t nh t.

- Nghi p v mua b�n ngo i t c� k h n. L� nghi p v trong d�, b�n b�n b�n

m t s ngo i t nh t d nh t i m t th i di m nh t d nh, trong tuong lai, theo t gi� l�c

k� h p d ng. N�i c�ch kh�c, d�y l� lo i nghi p v mua b�n ngo i t m� vi c giao

173

nh n ngo i t ti n h�nh sau m t th i gian nh t d nh theo t gi� tho thu n l�c k� h p

d ng.

- Nghi p v Swap. L� nghi p v h i do�i x y ra d ng th i c�ng m t d i

tu ng hai th i di m kh�c nhau, b�n m t d ng ti n v�o m t th i di m hi n t i v�

mua l i ch�nh d ng ti n d� v�o m t th i di m x�c d nh trong tuong lai.

III. C�C PHUONG TI N V� PHUONG TH C

THANH TO�N QU C T TH�NG D NG:

1. C�c phuong ti n thanh to�n th�ng d ng

1.1. H i phi u.

H i phi u l� m t phuong ti n thanh to�n trong thuo ng m i qu c t , du c s

d ng ph bi n. Theo Lu t th ng nh t v� h i phi u du c k� k t t i Geneve nam

1930, th� h i phi u l� m t t m nh l nh tr ti n v� di u ki n do m t ngu i k� ph�t

cho m t ngu i kh�c, y�u c u ngu i n�y khi nh�n th y phi u, ho c d n m t ng�y x�c

d nh trong tuo ng lai ph i tr m t s ti n nh t d nh cho m t ngu i n�o d� ho c theo

l nh c a ngu i n�y tr cho m t ngu i kh�c, ho c tr cho ngu i c m phi u . Nhu

v y h i phi u c� m t s d c di m sau:

- H i phi u c� t�nh tr u tu ng - n i dung c a h i phi u kh�ng ghi c th n i

dung quan h t�n d ng, m� ch ghi s ti n ph i tr .

T�nh b t bu c ph i tr ti n.

H i phi u c� th luu th�ng du c - chuy n nhu ng quy n th hu ng t ngu i

n�y sang ngu i kh�c.

Trong thanh to�n qu c t , h i phi u du c ph�n ra nhi u lo i d a theo nh ng

ti�u th c ph�n lo i kh�c nhau.

- Can c v�o th i h n tr ti n, h i phi u c� hai lo i: h i phi u tr ti n ngay v�

h i phi u c� k h n.

- Can c v�o t�nh ch t chuy n nhu ng c a h i phi u, h i phi u cung chia ra

hai lo i: h i phi u d�ch danh v� h i phi u theo l nh.

- Can c v�o ngu i k� ph�t h i phi u, h i phi u c� hai lo i: h i phi u thuo ng

m i v� h i phi u ng�n h�ng.

174

1.2. S�c.

S�c l� m t t m t l nh v� di u ki n c a ch t�i kho n d i v i ng�n h�ng, y�u

c u tr�ch t t�i kho n c a m�nh t i ng�n h�ng m t s ti n nh t d nh d tr cho ngu i

th hu ng ghi tr�n s�c.

S�c l� m t phuong ti n chi tr r t thu n ti n v� th�ng d ng trong thanh to�n

n i d a cu ng nhu thanh to�n qu c t v h�ng ho� lao v , d ch v &

Nguy�n t c co b n trong th�nh l p s�c l� ngu i k� ph�t h�nh s�c ph i c� ti n

m t�i kho n t i ng�n h�ng, s ti n ghi tr�n t s�c (m nh gi�) kh�ng du c vu t qu�

s du c� tr�n t�i kho n ng�n h�ng. S�c c� th du c ph�t h�nh d chi tr m t t

ch c, m t c� nh�n, s�c cung c� th do ng�n h�ng n�y ph�t h�nh d tr ti n cho ng�n

h�ng kh�c.

Ng�y nay trong thanh to�n qu c t ngu i ta s d ng kh� nhi u c�c lo i s�c

kh�c nhau, nhu: s�c d�ch danh, s�c v� danh, s�c theo l nh, s�c x�c nh n, s�c chuy n

kho n, s�c du l ch.

2. C�c phuong ti n thanh to�n qu c t th�ng d ng

2.1. Phuong th c chuy n ti n. N i dung c a phuong th c n�y l� - m t

kh�ch h�ng (ngu i tr ti n) y�u c u ng�n h�ng ph c v m�nh chuy n m t

s ti n nh t d nh cho m t ngu i kh�c (ngu i th hu ng) m t th i di m

nh t d nh. Ng�n h�ng chuy n ti n ph i th�ng qua d i l� c a m�nh nu c

ngu i th hu ng d th c hi n vi c chuy n ti n.

Phuong th c chuy n ti n c� th th c hi n b ng hai c�ch: Chuy n ti n b ng

di n v� chuy n ti n b ng thu. Trong tru ng h p thanh to�n b ng ngo i t , ngu i

chuy n ti n ph i mua ngo i t theo t gi� h i do�i c a nu c d�.

2.2. Phuong th c u th�c thu hay nh thu: Phuong th c trong d� ngu i

xu t kh u sau khi ho�n t t nghia v xu t chuy n h�ng ho� cho ngu i

nh p kh u th� u th�c cho ng�n h�ng ph c v m�nh thu h phi u do

m�nh l p ra.

- Nh thu phi u tro n: l� ngu i xu t kh u sau khi xu t chuy n h�ng ho�, l p

c�c ch ng t h�ng ho� g i tr c ti p cho ngu i nh p kh u (th�ng qua ng�n h�ng)

d ng th i u th�c cho ng�n h�ng thu h ti n ngu i nh p kh u tr�n co s h i phi u

do m�nh l p ra.

Nh thu k�m ch ng t : L� phuong th c trong d� ngu i xu t kh u u th�c

cho ng�n h�ng thu h ti n ngu i nh p kh u, kh�ng nh ng ch ca n c v�o h i

175

phi u m� c�n can c v�o b ch ng t h�ng ho� g i k�m theo, v i di u ki n l� ngu i

nh p kh u tr ti n ho c ch p nh n h i phi u c� k h n th� ng�n h�ng m i trao b

ch ng t h�ng ho� cho ngu i nh p kh u d di nh n h�ng.

2.3. Phuong th c t�n d ng ch ng t . Phuong th c n�y l� m t s tho

thu n trong d� m t ng�n h�ng theo y�u c u c a kh�ch h�ng s tr m t s

ti n nh t d nh cho m t ngu i th ba ho c ch p nh n h i phi u do ngu i

th ba k� ph�t trong ph m vi s ti n d�, khi ngu i th ba n�y xu t tr�nh

cho ng�n h�ng b ch ng t thanh to�n ph� h p v i nh ng quy d nh d ra

trong thu t�n d ng.

Nhu v y trong phuo ng th c n�y b t bu c ph i h�nh th�nh m t thu t�n d ng.

��y l� m t van b n ph�p l� quan tr ng trong phuong th c t�n d ng ch ng t , v� n u

kh�ng c� thu t�n d ng th� ngu i xu t kh u s kh�ng giao h�ng.

Thu t�n d ng l� van b n ph�p l� trong d� NH m thu t�n d ng cam k t tr

ti n cho ngu i xu t kh u, n u h xu t tr�nh d y d b ch ng t thanh to�n ph� h p

v i n i dung c a thu t�n d ng d� m .

Thu t�n d ng ph i du c h�nh th�nh tr�n co s h p d ng thuo ng m i, c� nghia

l� ph i can c v�o n i dung, y�u c u c a h p d ng d ngu i nh p kh u l�m th t c

y�u c u ng�n h�ng m thu t�n d ng. Khi d� du c m , thu t�n d ng ho�n to�n d c

l p v i h p d ng thuong m i d� khi thanh to�n, ng�n h�ng ch ca n c v�o n i dung

thu t�n d ng m� th�i.

Trong thanh to�n qu c t , ngu i ta s d ng nhi u lo i thu t�n d ng nhu: thu

t�n d ng c� th hu ngang, thu t�n d ng kh�ng th hu ngang, thu t�n d ng kh�ng

th hu b x�c nh n v� thu t�n d ng chuy n nhu ng..

IV. T�N D NG QU C T

T�n d ng qu c t l� m i quan h cho vay v� s d ng v n l n nhau gi a c�c

nu c, c�c t ch c nh� nu c, c�c t ch c t�i ch�nh qu c t , c�c nh� kinh doanh xu t

nh p kh u& .

1. C�c h�nh th c t�n d ng qu c t

Trong quan h t�n d ng qu c t , ph bi n t n t i m t s lo i h�nh t�n d ng ch

y u sau d�y:

176

1.1. Can c v�o d i tu ng t�n d ng, t�n d ng qu c t chia th�nh hai lo i :

T�n d ng h�ng ho�: L� lo i t�n d ng m� nh� xu t kh u c p cho nh� nh p

kh u du i h�nh th c mua b�n ch u h�ng ho� gi a hai b�n.

T�n d ng ti n t : L� lo i t�n d ng m� c�c NHTM c p cho c�c nh� doanh

nghi p du i h�nh th c cho vay b ng ti n

1.2. Can c v�o ch th t�n d ng, th� t�n d ng qu c t c� ba lo i:

T�n d ng thuong m i: L� t�n d ng gi a c�c doanh nghi p (xu t nh p kh u),

kh�ng c� s tham gia c a ng�n h�ng.

T�n d ng Ng�n h�ng: L� t�n d ng c a ng�n h�ng c p cho c�c nh� xu t nh p

kh u du i h�nh th c ti n t .

T�n d ng c a c�c t ch c t�i ch�nh t�n d ng qu c t .

1.3. Can c v�o th i h n cho vay, t�n d ng qu c t c� ba lo i:

T�n d ng ng n h n: c� th i h n t 1-12 th�ng.

T�n d ng trung h n: c� th i h n t 1- 5 na m.

T�n d ng d�i h n: c� th i h n tr�n 5 nam.

2. T�n d ng thuong m i qu c t

T�n d ng thuong m i qu c t bao g m c� 2 lo i:

(1). T�n d ng thuo ng m i c p cho ngu i nh p kh u: Lo i nghi p v n�y du c

thuc hi n th�ng qua nghi p v ch p nh n h i phi u v� m t�i kho n.

(2). T�n d ng thuong m i c p cho ngu i xu t kh u: ��y l� lo i t�n d ng do

ngu i nh p kh u c p cho ngu i xu t kh u nh m m c d�ch thu n ti n cho ngu i

nh n h�ng sau n�y. H�nh th c th c hi n l� vi c ng ti n tru c cho ngu i xu t kh u

d nh p h�ng.

3. T�n d ng ng�n h�ng

T�n d ng ng�n h�ng c� 2 lo i:

(1) T�n d ng ng�n h�ng c p cho ngu i xu t kh u: C�c NHTM cho c�c nh�

doanh nghi p xu t kh u vay du i h�nh th c chi t kh u c�c lo i thuong phi u c m

c h�ng ho� cho vay trong qu� tr�nh s n xu t. Ngu i xu t kh u c� th vay ng�n

177

h�ng b ng c�ch chi t kh u h i phi u chua d n h n tr ti n. ��y l� lo i t�n d ng ph

bi n tr�n th gi i.

Ngo�i ra ng�n h�ng c�n cho ngu i xu t kh u vay can c v�o nhu c u v n

chu n b v� ti n h�nh xu t kh u (ch ng h n vay v h�ng ho� trong kho; chu n b

h�ng ho� xu t kh u), ch ng t h�ng ho� dang tr�n du ng di (t i ho� do n)&

(2) T�n d ng Ng�n h�ng c p cho ngu i nh p kh u. C�c NHTM c p t�n d ng

cho ngu i nh p kh u nhu cho vay m thu t�n d ng, ch p nh n h i phi u, cho vay

qu� ng ch& Trong d� cho vay qu� ng ch v� ch p nh n h i phi u l� hai lo i ph

bi n nh t.

178

T�I LI U THAM KH O

1. GS.TS Duo ng Th B�nh Minh (1995), Gi�o tr�nh L� thuy t t�i ch�nh ,

Nh� xu t b n Gi�o d c

2. GS.TS Duo ng Th B�nh Minh (2001), Gi�o tr�nh L� thuy t t�i ch�nh-ti n

t , Nh� xu t b n Gi�o d c

3. GS.TS Truong M c L�m (1993), T�i ch�nh h c , Tru ng � i h c t�i ch�nh

k to�n H� N i

4. PGS.TS Nguy n Thanh Tuy n (1994), L� thuy t T�i ch�nh , Tru ng � i

h c T�i ch�nh k to�n Tp HCM

5. TS Nguy n Th M�i (2001), L� thuy t Ti n t ng�n h�ng , nh� xu t b n

X�y d ng H� N i

6. Ths Tr n �i K t (1998), L� thuy t T�i ch�nh-T�n d ng , T s�ch � i h c

C n Tho

7. Nguy n C�ng Nghi p, L� H i Mo , Vu ��nh �nh (1998), Ti p t c d i m i

ch�nh s�ch t�i ch�nh ph c v m c ti�u tang tru ng , nh� xu t b n T�i ch�nh,

H� N i

8. Lu t thu Gi� tr gia tang d� s a d i, b sung nam 2003

9. Lu t gia �inh T�ch Linh (2002), T�m hi u nh ng ch�nh s�ch m i v Ph� v�

L ph� , nh� xu t b n Th ng K�, H� N i

10. Lu t Ng�n s�ch nh� nu c 1997 v� Lu t s a d i, b sung m t s di u c a

Lu t Ng�n s�ch nh� nu c 1999.

M C L C

CHUONG I:

NH NG V N �� V TI N T V� LUU TH�NG TI N T

I. NGU N G C V� B N CH T C A TI N T & & & & & & & & & ........1

II. C�C H�NH TH�I TI N T & & & & & & & & & & & & & & .....................1

1. H�a t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..............2

2. T�n t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..............3

3. B�t t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..........5

4. Ti n di n t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...................5

III. C�C CH C NANG C A TI N T & & & & & & & & & & & & ..................6

1. Ch c nang phuong ti n trao d i & & & & & & & & & & & ......................6

2. Ch c nang don v d�nh gi�. & & & & & & & & & & & ......................7

3. Ch c nang phuong ti n d tr gi� tr & & & & & & & & & & & ......................7

IV. KH I TI N T ........................................................................................8

III. CUNG V� C�U TI N T ................................................................10

1. C u ti n t ...........................................................................10

2.Cung ti n t ...........................................................................17

3. C�n d i cung c u ti n t ...........................................................................19

IV. T�C � NG C A TI N T � I V I HO T � NG KINH T ........20

1. Chi ti�u d u tu ...........................................................................21

2. Chi ti�u d�ng ...........................................................................22

3. Xu t kh u r�ng ...........................................................................23

CHUONG II:

NH NG V N � CO B N V T�I CH�NH ...................24

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�I CH�NH ...............................24

1. Ti n d ra d i c a T�i ch�nh ................................................................24

2. S c n thi t kh�ch quan c a t�i ch�nh ................................................................26

II. B N CH T C A T�I CH�NH ................................................................27

1. Hi n tu ng t�i ch�nh ...........................................................................27

2. B n ch t c a t�i ch�nh ..........................................................................27

III. CH C NANG C A T�I CH�NH ................................................................29

1. Ch c nang ph�n ph i ...........................................................................29

2. Ch c nang gi�m d c ...........................................................................30

IV. NGU N V N T�I CH�NH V� H TH NG T�I CH�NH ....................32

1. S xu t hi n ngu n t�i ch�nh ................................................................32

2. C�c lu ng di chuy n v n v� c�c t di m v n .....................................................33

3. H th ng t�i ch�nh c�c nh�n t v� m i quan h ..........................................35

V. VAI TR� C A T�I CH�NH TRONG N N KINH T TH TRU NG ........38

1. Ho t d ng t�i ch�nh trong s d i m i v co ch kinh t ..............................38

2. Ho t d ng t�i ch�nh v� v n d l m ph�t .....................................................40

3. Ch�nh s�ch t�i ch�nh c a ch�nh ph .....................................................42

CHUONG III:

NH NG V N � CO B N V T�N D NG ....................46

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�N D NG ...............................46

1. Co s ra d i c a t�n d ng ................................................................46

2. Quan h t�n d ng n ng l�i ................................................................46

3. S ph�t tri n c a quan h t�n d ng trong n n kinh t hi n d i ....................47

II. B N CH T T�N D NG ................................................................49

1. S v n d ng c a t�n d ng ................................................................49

2- Ho t d ng c a t�n d ng trong ph m vi vi m� ..........................................50

III. C�C H�NH TH C T�N D NG .....................................................52

1. Th i h n t�n d ng ...........................................................................52

2- � i tu ng t�n d ng ...........................................................................52

3. M c d�ch s d ng v n ...........................................................................53

4. Ch th trong quan h t�n d ng ...........................................................................53

IV. C�C CH C NANG C A T�N D NG ..........................................55

1. Ch c nang c a t�n d ng:

..........................................55

2- Vai tr� c a t�n d ng ...........................................................................57

V. L�I SU T T�N D NG ...........................................................................58

1. Kh�i ni m v th i gi� ...........................................................................59

2. M i quan h gi a th i gi� v� l�i su t c a c�ng c t�n d ng ....................59

3- M i quan h gi a l�i su t v� l m ph�t .....................................................60

4- L�i su t th c v� l�i su t danh nghia .....................................................63

CHUONG IV:

NG�N S�CH NH� NU C

..........................................65

I. B N CH T V� VAI TR� C A NG�N S�CH NH� NU C ....................65

1. B n ch t c a Ng�n s�ch Nh� nu c .....................................................65

2. Vai tr� c a Ng�n s�ch nh� nu c .....................................................66

II. THU NG�N S�CH NH� NU C .....................................................68

1. Thu trong c�n d i ng�n s�ch & & & & & & & & & & .............68

2 .Thu b� d p thi u h t c a ng�n s�ch & & & & & & & & & .................73

III. CHI NG�N S�CH NH� NU C .....................................................75

1. Chi d u tu ph�t tri n kinh t ................................................................75

2. Chi ti�u d�ng thu ng xuy�n ................................................................77

3. C�n d i ng�n s�ch ................................................................83

IV. H TH NG NG�N S�CH NH� NU C .....................................................84

1. T ch c h th ng ng�n s�ch nh� nu c .....................................................84

2. Ph�n c p qu n l� ng�n s�ch .....................................................85

3. Qu� tr�nh ng�n s�ch .....................................................87

Chuong V :

TH TRU NG T�I CH�NH V� C�C � NH CH T�I CH�NH

TRUNG GIAN ......................................................................................90

I. KH�I NI M V TH TRU NG .....................................................90

II. T�I S N T�I CH�NH ................................................................90

1. Ph�n bi t gi a t�i s n v� v n ................................................................90

2 Kh�i ni m t�i s n t�i ch�nh v� c�c lo i t�i s n t�i ch�nh ch y u ....................91

3. Gi� c a t�i s n t�i ch�nh v� r i ro .....................................................92

4. Vai tr� c a t�i s n t�i ch�nh .....................................................93

III. TH TRU NG T�I CH�NH ................................................................94

1. Kh�i ni m v th tru ng ................................................................94

2. Vai tr� c a th tru ng t�i ch�nh ................................................................96

3. Ph�n lo i th tru ng t�i ch�nh ................................................................96

4. M i quan h gi a c�c lo i th tru ng ......................................................................97

IV. C�C � NH CH T�I CH�NH TRUNG GIAN (Intermediary financial

institution) ....................................................................................104

1. Kh�i ni m ....................................................................................104

2. C�c lo i h�nh d nh ch t�i ch�nh trung gian ch y u .............................105

3. Ch c nang c a c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian .............................106

V. NH NG V N � CO B N V B O HI M ........................................109

1. S c n thi t kh�ch quan c a b o hi m ...................................................109

2. B n ch t c a b o hi m ...................................................109

3. Vai tr� v� t�c d ng c a b o hi m ...................................................110

4. Ph�n lo i b o hi m ...................................................112

CHUONG VI:

T�I CH�NH DOANH NGHI P .............................117

I. NH NG V N � CHUNG V T�I CH�NH DOANH NGHI P ..................117

1. Kh�i ni m & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........117

2. � c di m c a t�i ch�nh doanh nghi p & & & & & & & & & ...............118

3. Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p & & & & & & & & ...................119

II. T CH C T�I CH�NH DOANH NGHI P & & & & & & & & & & & .......121

1. C�c nh�n t nh hu ng d n t ch c TCDN & & & & & & & & & & & .......121

2. Nguy�n t c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p & & & & & & & & & & ..........123

III. NH NG N I DUNG CH Y U C A HO T � NG T�I CH�NH DOANH

NGHI P & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........125

1. Qu n l� s d ng v n kinh doanh c a doanh nghi p & & & & & & ................125

2. Chi ph� s n xu t kinh doanh v� gi� th�nh s n ph m c a doanh nghi p .......139

3. Doanh thu v� l i nhu n c a doanh nghi p & & & & & & & ............140

IV.QU N L� NH� NU C � I V I HO T � NG T�I CH�NH DOANH

NGHI P & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..............................143

CHUONG VII:

H TH NG NG�N H�NG TRONG N N KINH T TH

TRU NG ....................................................................................145

I. L ch s ra d i v� ph�t tri n c a ng�n h�ng ........................................145

II. Ng�n h�ng trung uong .........................................................................146

1. B n ch t c a ng�n h�ng trung uong ...................................................146

2. Ch c nang c a ng�n h�ng trung uong ...................................................147

3. Vai tr� c a ng�n h�ng trung uong ...................................................148

III. Ng�n h�ng thuo ng m i .........................................................................149

1. � nh nghia .........................................................................149

2. C�c ch c nang c a ng�n h�ng thuong m i (NHTM) .............................150

3. C�c nghi p v c a ng�n h�ng thuong m i ........................................151

4. Kh nang thanh to�n c a ng�n h�ng thuo ng m i ........................................155

CHUONG VIII:

L M PH�T V� CH�NH S�CH TI N T & & & & ..156

I. L M PH�T ....................................................................................156

1. Kh�i ni m ....................................................................................156

2. M t s lu n thuy t v l m ph�t ..............................................................156

3. Nguy�n nh�n d n d n l m ph�t ..............................................................157

4. Ph�n lo i l m ph�t .........................................................................158

5. T�c d ng c a l m ph�t .........................................................................158

6. �o lu ng l m ph�t .........................................................................159

7. �u ng cong Philips .........................................................................160

8. C�c bi n ph�p ki m ch l m ph�t ..............................................................161

II. Ch�nh s�ch ti n t c a NHTW ..............................................................162

1. Vai tr� c a NHTW trong di u ti t vi m� ........................................162

2. C�c m c ti�u c a ch�nh s�ch ti n t ........................................164

3. C�c c�ng c c a ch�nh s�ch ti n t ........................................164

CHUONG IX:

QUAN H THANH TO�N V� T�N D NG QU C T .......168

I. C�N C�N THANH TO�N T ...................................................168

1. N i dung c a c�n c�n thanh to�n ...................................................169

2. Nh ng bi n ph�p c i thi n c�n c�n thanh to�n ...................................................170

II. T GI� H I �O�I V� TH TRU NG H I �O�I .............................170

1. T gi� h i do�i ....................................................................................170

2. Th tru ng h i do�i ....................................................................................171

III. C�C PHUONG TI N V� PHUONG TH C THANH TO�N QU C T

TH�NG D NG ....................................................................................174

1. C�c phuo ng ti n thanh to�n th�ng d ng ........................................174

2. C�c phuo ng ti n thanh to�n qu c t th�ng d ng ........................................175

IV. T�N D NG QU C T ..............................................................176

1. T�n d ng thuo ng m i qu c t ..............................................................176

2. T�n d ng ng�n h�ng ..............................................................177

Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro

Trước Sau

#chinh #tien #tại