Những đặc điểm chung của kế hoạch Phòng Tuyến Ba

Kế hoạch Phòng Tuyến Ba được đề ra năm 1964 và 1965 nhằm đáp lại mối đe dọa trước mắt ngày một lớn từ phía Mỹ đã tái bố trí những khu công nghiệp và thành phố chiến lược dễ bị tấn công trong khu vực cách bờ biển Trung Quốc 700 km và cách biên giới phía Tây 1000 km (xem bản đồ). Kế hoạch này cũng bao gồm việc xây mới những thành phố và nhà máy ở đây. Bao phủ khoảng 30% diện tích quốc gia, kế hoạch Phòng Tuyến Ba trải dài từ Tứ Xuyên tới Vân Nam và Quý Châu ở phía Tây Nam, tới Cam Túc, Thanh Hải, Ninh Hạ ở Tây Bắc, và tới Hà Nam, Hồ Bắc, Hồ Nam, Sơn Tây và Thiểm Tây ở phía đông của trung tâm Trung Quốc. Riêng Vân Nam, nhiều khu vực thuộc cả phòng tuyến một và ba. Những người đề ra kế hoạch khuyến khích mười một tỉnh này xây dựng công trình ở vùng cao nguyên và thung lũng có núi bao quanh, như cao nguyên Vân Nam-Quý Châu, núi Đại Biệt (Hồ Bắc), núi Thái Hàng (Hà Nam-Sơn Tây-Hà Bắc), núi Ô Tiếu (Cam Túc), núi Lữ Lương và khu vực phía nam Đại Đồng (đều thuộc Sơn Tây).7 Tuy nhiên, khi thực hiện, Phòng Tuyến Ba chỉ được phát triển ở Tây Nam và Tây Bắc.8

Bảng 1: Tổng vốn đầu tư trên cả nước, vốn đầu tư cho kế hoạch Phòng Tuyến Ba, và tỉ trọng của đầu tư cho kế hoạch Phòng Tuyến Ba so với tổng vốn trên cả nước.
Giai đoạn Tổng vốn đầu tư trên cả nước (Tỉ NDT) Vốn đầu tư cho kế hoạch (Tỉ NDT) Tỉ trọng (%)
1965 17,000 7,813 45,96
1966-1970 (Kế hoạch 5 năm lần I) 97,603 48,243 49,43
1971-1975 (Kế hoạch 5 năm lần II) 176,395 59,200 33,56
1976-1980 (Kế hoạch 5 năm lần III) 246,786 69,100 28,00
Tổng cộng 537,784 184,356 34,28
Nguồn: Li Cunshe, "Woguo sanxian shengchan buju de jibe texheng" ["The Basic Features of the Overall Arrangement of Production for Our Country's Three-line Defense"]. Zhongguo gongye jingji yanjiu 1992/ 1993, p. 48. See also Zhonggong zhongyang wenxian yanjiushi bian [CCP, Central Documents Research Ofªce], Zhou Enlai nianpu, 1949–1976 [A Chronicle of Zhou Enlai's Life: 1949–1976], 2 vols. (Beijing: Zhongyang, 1997), Vol. 2, 725.


Chi phí cho chiến lược tái bố trí này rất lớn, mặc dù thống kê từ nhiều nguồn có khác nhau. Một vài nguồn cho rằng trong mười một năm trước khi lãnh tụ Mao Trạch Đông qua đời năm 1976, Trung Quốc đã bỏ ra hơn 200 tỉ NDT vào công trình Phòng Tuyến Ba.9 Một nguồn khác chỉ ra chi tiết hơn nhưng với số liệu khác (xem bảng). Số liệu này cho thấy mặc dù mức đầu tư vào kế hoạch Phòng Tuyến Ba tăng lên trong giai đoạn 1965-1980, nhưng lại giảm tỉ trọng so với tổng mức đầu tư trên cả nước. Việc giảm dần mức ưu tiên đối với kế hoạch Phòng Tuyến Ba báo trước việc chấm dứt chính thức, khi Đặng Tiểu Bình trở thành lãnh tụ Trung Quốc cuối những năm 1970. Mặc dù từng là một trong những lãnh đạo đầu tiên của kế hoạch Phòng Tuyến Ba vào giữa thập niên 1960, Đặng bãi bỏ kế hoạch này vào tháng 1-1979 và gộp vào kế hoạch cải cách kinh tế chung trên cả nước vào năm 1983.10

Chỉ trong cuối năm 1964 đến năm 1965, 300 xí nghiệp quy mô vừa và lớn đã được khởi công hoặc xây dựng xong trong khu vực Phòng Tuyến Ba, cùng 49 nhà máy khác được dời đến từ những tỉnh phòng tuyến một.11 Nhìn chung, từ năm 1965 đến 1979, 125 xí nghiệp quy mô lớn (sản xuất ô tô, cơ khí hạng nặng và hạng nhẹ, trang bị máy móc, sản xuất thép...) được xây dựng xong. Một tài liệu cho rằng trong năm 1979 sản lượng của những xí nghiệp mới xây dựng bằng tổng sản lượng của các xí nghiệp quy mô lớn trong năm 1965. Vốn đầu tư cũng dành cho việc phát triển ngành năng lượng (than, dầu mỏ, khí thiên nhiên, thủy điện và nhiệt điện) nhằm cung cấp năng lượng cho những xí nghiệp mới ra đời và những thành phố lân cận.12 Hơn nữa, 8.000 km đường sắt và 250.000 km đường bộ được xây dựng phục vụ cho việc thiết lập và duy trì Phòng Tuyến Ba.13

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu dài hạn trong phát triển nội tại, cuộc Cách mạng Văn hóa vẫn tác động xấu đến kế hoạch Phòng Tuyến Ba. Hệ thống chính trị các cấp chia phe phái, sự thanh trừng những lãnh đạo có kinh nghiệm, thâm hụt ngân sách, phong tỏa đường sắt, hỗn loạn nội bộ tạo nên tình thế khó khăn cho việc tái bố trí các thành phố và xí nghiệp. Theo các báo cáo, chính phủ trung ương đã thâm hụt một lượng lớn tiền đầu tư do phân bổ sai và lãng phí trong những năm đầu của Cách mạng Văn hóa.14 Tranh chấp Trung-Xô vào tháng 3-1969 và Đại hội IX của Đảng vào tháng 4-1969 khiến tình hình bớt hỗn loạn, dẫn đến giai đoạn thực hiện thứ hai của Phòng Tuyến Ba, kéo dài đến cuối những năm 1970.15 Theo một tài liệu, đỉnh cao của việc xây dựng Phòng Tuyến Ba là giai đoạn 1969-1971, khi đe dọa từ Liên Xô nguy cấp hơn lúc nào hết.16
---------
7. Wang Hongjuan, "Wenge shijian sanxian jianshe shulüe" ["On the Three-Line Construction during the Period of the Culture Revolution"], Jiangxi jiaoyue xueyuan xuebao, Vol. 26, No. 5 (October 2005), p. 111; and Li Yin, "Sanxian yuanqi" ["Origins of the Third-Line Defense"], Dangde Zongheng, No. 4 (2005), p. 55.
8. Chao Lihua, "Yunnan sanxian jianshe yu xibu da kaifa" ["Third-Line Construction in Yunnan and the Great Development of the Western Parts"], Kunming daxue xuebao, No. 1 (2006), p. 32.
9. Estimates of the precise amount vary from source to source, but usually stay within a margin of 2.5 percent. See Gu Zhenhua, "Dui sanxian jianshe de lishi fenxi" ["A Historical Analysis of Third-Line Construction"], Junshi jingji shi, No. 6 (2006), p. 78; Xu Tianchun, "Sanxian jianshe—Xin Zhongguo xibu da kaifa de xianxing," ["Third-Line Construction—The Predecessor of New China's Western Great Development"], Xinan minzu xueyuan xuebao, Vol. 23, No. 10 (October 2002), p. 6; and Chen Lixu, "Mao Zedong yu woguo sanxian jianshe" ["Mao Zedong and Our Country's Third-Line Construction"], Tansuo, No. 6 (2003), p. 12.
10. Han Honghong, "Deng Xiaoping yu sanxian jianshe" ["Deng Xiaoping and the Third-Line Construction"], Dangde Wenxian, No. 4 (2005), p. 100; and Li Caihua, "Sanxian jianshe tiaozheng gaizao de lishi kaocha" ["Historical Observations of the Restructuring and Reform of Third-Line Construction"], Dangdai Zhongguo shi yanjiu, Vol. 9, No. 3 (May 2005), pp. 44–45.
11. Xu Tianchun, "Sanxian jianshe," pp. 4–5; and Yang Gang, "Xibu diqu sanci jingji da kaifa jiqi tedian fenxi" ["The Three-fold Great Development of the Western Parts and Its Special Characteristics"], Jingji shi, No. 11 (2003), p. 109.
12. Wang Hongjuan, "Wenge shijian sanxian jianshe shulüe," p. 112.
13. Xu Tianchun, "Sanxian jianshe," p. 6.
14. Li Yin, "Sanxian yuanqi," p. 55; and Wang Hongjuan, "Wenge shijian sanxian jianshe shulüe," pp. 111–112.
15. Li Yin, "Sanxian yuanqi," p. 55;Wang Hongjuan, "Wenge shijian sanxian jianshe shulüe," p. 112; and Chen Lixu, "Mao Zedong yu woguo sanxian jianshe," p. 10.
16. Li Caihua, "Sanxian jianshe tiaozheng gaizao de lishi kaocha," p. 43.  

Căn nguyên của chiến lược Phòng Tuyến Ba

Giới lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc ủng hộ kế hoạch tái bố trí chiến lược bởi nhiều lý do. Lâm Bưu, người kế thừa Mao Trạch Đông, đã đề xuất ý tưởng ngay từ tháng 1-1962, lấy lý do lo ngại cuộc tấn công của Quốc Dân Đảng từ Đài Loan và các đảo trong eo biển Đài Loan vào đại lục của Quốc Dân Đảng với sự hậu thuẫn của hải quân Mỹ. Lâm lo ngại rằng sự yếu đuối của đất nước sau thảm họa Đại Nhảy Vọt có thể dẫn đến bị tấn công.17 Mối quan hệ Trung-Xô xấu dần đi sau Hiệp ước Chống thử nghiệm hạt nhân giữa Mỹ-Liên Xô-Anh vào tháng 8-1963, đã tác động đến an ninh Trung Quốc đến mức họ quyết định "củng cố sức phòng ngự phía Bắc".18 Tuy nhiên các nhà máy công nghiệp do Nhật Bản và Liên Xô xây dựng ở Mãn Châu vẫn bị đe dọa bởi Liên Xô. Dấu hiệu cho thấy viện trợ quân sự tăng cao của Mỹ cho Nam Việt Nam sau cuộc lật đổ Tổng thống Ngô Đình Diệm ngày 1-11-1963 buộc Trung Quốc quan tâm đến sự bất ổn đang gia tăng ở biên giới phía nam. Ngay từ tháng 6-1964 - trước sự kiện Vịnh Bắc Bộ vào tháng 8-1964 dẫn đến sự leo thang của Washington bằng không chiến - Bắc Kinh đã thông báo tăng cường viện trợ quân sự và kinh tế cho Hà Nội.19 Đầu tháng 9-1964, Thủ tướng Chu Ân Lai cảnh báo, "nếu Mỹ muốn mở rộng chiến tranh chống phá Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (tức Bắc Việt) hoặc đưa thêm quân, tức là gây chiến ở ngay cạnh Trung Quốc, chúng ta sẽ không đơn giản ngồi yên."20 Mối đe dọa cho an ninh Trung Quốc đến từ Liên Xô và Mỹ mà giới lãnh đạo Trung Quốc cảm nhận hiện rõ ngay chính lúc họ bắt đầu xác định ưu tiên trong các kế hoạch dân sự và quân sự trong Kế hoạch 5 năm lần thứ ba, bắt đầu từ năm 1966.21

Mặc dù viện trợ cho Hà Nội, giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn lo ngại trước những yếu huyệt của đất nước. Mùa xuân 1964, Mao bày tỏ lo ngại về khả năng xảy ra cuộc chiến quy mô lớn ở Đông Á và khả năng duy trì sức mạnh quân sự của Trung Quốc. Một báo cáo từ Cơ quan hoạch định chiến tranh của Tổng tham mưu Quân đội giải phóng nhân dân Trung Quốc ngày 25-4 chỉ ra những vấn đề trong cơ cấu phòng ngự - việc tập trung dân cư và trung tâm công nghiệp quá mức vào những tỉnh biên giới và duyên hải dễ bị tấn công - và đề nghị di dời những thành phố và công trình công nghiệp và quân sự quan trọng có tính chiến lược vào sâu trong đại lục.22 Những năm 1950, 85% sản lượng thép được sản xuất ở Mãn Châu và những tỉnh duyên hải.23 Theo báo cáo của Chu Ân Lai tháng 3-1965, 87% sản lượng công nghiệp và 90% hệ thống tài chính nằm ở khu vực phòng tuyến một và hai.24 Đưa ra sự thiếu cân đối trong các công trình kinh tế, tài chính, và quốc phòng, tại Hội nghị trung ương Đảng về Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1966-1970) từ 15-5 đến 17-6-1964, Mao kiên quyết tán thành đề nghị ngày 25-4, rằng "trong thời đại hạt nhân, không thế có chuyện Trung Quốc không có hậu tuyến."25

Lối tư duy chiến lược đó cũng ảnh hưởng tới lời khuyên của Trung Quốc cho Bắc Việt ngay cả trước khi chiến tranh leo thang vào đầu tháng 8-1964. Ngày 1-7, Chu Ân Lai đã nói với Nguyễn Kim, phó chủ tịch Ủy ban Kế hoạch Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, về việc cần thiết phải xây dựng một "phòng tuyến thứ hai và thứ ba" ở Việt Nam, "không chỉ ở nơi đất bằng, mà còn ở vùng đồi núi." Tóm lược các chủ trương đã được Mao ủng hộ, Chu cho rằng "nền kinh tế quá tập trung sẽ không thích hợp trong thời chiến, [bởi vậy] nó cần được trải đều." Tuy nhiên, Chu kết luận rằng "điều lưu ý trước tiên" là không được gián đoạn nền sản xuất nông nghiệp, vì đó là cơ sở cho cả nền kinh tế.26

Kế hoạch sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ, tháng 8-1964 đến tháng 2-1965

Sự leo thang của Mỹ trong chiến tranh trên không đối với Bắc Việt Nam lúc bấy giờ tiếp sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ ngày 2-8, và nghị quyết của Quốc hội Mỹ năm ngày sau đó cho phép Tổng thổng Lyndon B. Johnson mở rộng cuộc chiến, càng làm cho chiến lược Phòng Tuyến Ba cần thiết hơn bao giờ hết. Ngay ngày 10-8-1964, Mao chỉ thị cho tham mưu trưởng quân đội La Thụy Khanh và phó tham mưu Dương Thành Vũ "thi hành từng bước một" bản báo cáo 25-4.27 Mặc dù cố làm dịu đi lo ngại của Tổng bí thư Việt Nam Lê Duẩn (lúc đó còn là Bí thư thứ nhất - FDDinh) ngày 13-8 khi khẳng định rằng không ai, kể cả Washington, Bắc Kinh, hay Hà Nội, muốn kéo dài tranh chấp, nhưng vài ngày sau đó Mao lại cảnh báo trong hội nghị Ban bí thư trung ương Đảng rằng "chúng ta phải chuẩn bị cho khả năng đế quốc Mỹ sẽ tiến hành chiến tranh tổng lực" ở Việt Nam.28

Tuần lễ sau đó, các nhà kinh tế Lý Phú Xuân và Bạc Nhất Ba, cùng với La Thụy Khanh, cung cấp cho Mao bản báo cáo gồm một số điểm cơ bản liên quan đến các biện pháp đối với đề án Phòng Tuyến Ba. Trước hết, họ đề nghị Hội đồng nhà nước thành lập ủy ban đặc biệt với Lý là chủ tịch, Bạc và La là phó nhằm giám sát việc tái bố trí và xây dựng kinh tế. Họ cũng đề nghị chính quyền trung ương huy động đủ loại nhân lực và hệ thống tổ chức nhằm nghiên cứu chi tiết về việc hoàn thành các công trình đang xây dựng và hoãn các dự án kinh tế trước mắt ở 15 thành phố có dân số trên một triệu ở phòng tuyến một, chuyển dịch toàn bộ hoặc một phần các xí nghiệp công nghiệp quân sự và cơ khí từ phòng tuyến một đến Phòng Tuyến Ba, tạm ngưng xây dựng các công trình hồ chứa nước nhân tạo vừa và lớn, đưa các viện và chuyên viên nghiên cứu đến Phòng Tuyến Ba, xây mới các xí nghiệp và thành phố ở Phòng Tuyến Ba cách xa nhau và ở những nơi có đồi núi che khuất, thiết lập các ủy ban dân quân phòng không. Lý, Bạc và La dự kiến bước đầu của kế hoạch Phòng Tuyến Ba sẽ kéo dài đến cuối năm.

Sau đó, bản báo cáo của Lý-Bạc-La khuyến nghị Bộ Công An thi hành các biện pháp dân phòng, như tiếp tục lại việc xây hệ thống tàu điện ngầm Bắc Kinh, vừa tăng sức chứa vừa chống ném bom. Cuối cùng bản báo cáo đề nghị phải có chỉ thị gửi đến các tỉnh nhằm thi hành những biện pháp nói trên.29

Ngày 5 tháng 9 Ban bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc ban hành chỉ thị đầu tiên đến các tỉnh về việc thành lập Phòng Tuyến Ba, bao gồm điều chỉnh lại các dự án đã có ở phòng tuyến một nhằm đáp ứng những đòi hỏi chiến lược mới của đất nước, tập trung vào các công trình công nghiệp và thành thị ở Phòng Tuyến Ba, phát triển các xí nghiệp ở Phòng Tuyến Ba ngang bằng với các xí nghiệp đang có ở phòng tuyến một nhằm duy trì sản xuất.30 Lý Phú Xuân ước tính việc thực hiện sẽ mất bảy đến mười năm.31

Ngày 30-10, Ban bí thư Trung ương Đảng phê duyệt kế hoạch kinh tế sơ bộ năm 1965 nhằm thực hiện các yêu cầu mới của kế hoạch Phòng Tuyến Ba.32 Trong chỉ thị gửi tới các tỉnh và vùng tự trị, Thủ tướng Chu và Tổng tham mưu quân đội La đòi hỏi họ gửi các quy hoạch xây dựng cơ bản cho ba năm tới đến Bắc Kinh trước tháng 12 và hạn chế bớt vốn đầu tư trong khu vực phòng tuyến một và hai. Tuy nhiên, các dự án xây dựng cơ bản đang thi công được phép tiếp tục đến hoàn thành.33

Ngay cả khi các biện pháp này đang được thực hiện, Mao vẫn bày tỏ lo lắng về khả năng xung đột với Mỹ và Liên Xô. Nguy cơ Mỹ truy kích máy bay Bắc Việt vào lãnh thổ Trung Quốc để tạo cái cớ mà Washington gọi là "nương náu hợp pháp",34 dường như gia tăng khả năng leo thang tới chiến tranh hạt nhân, như Mao đã lo ngại vào tháng 10-1965.35 Tuy nhiên, không chỉ nguy cơ gây hấn của Mỹ làm Mao lo ngại, mà cả nguy cơ bị Liên Xô tấn công: "Nếu Liên Xô tấn công chúng ta, Tây An sẽ là tiền tuyến, và bên trên là Tân Cương, Hắc Long Giang, Nội Mông Cổ... Chúng ta cần phải chuẩn bị."36 Dù sau đó mối quan hệ Trung-Xô trở nên xấu đi, hầu hết tính toán kế hoạch đều hướng về phía Mỹ, theo như những sự kiện xảy ra những tháng sau đó chứng tỏ.37

Cuối tháng 11-1964, Mao phê chuẩn bản báo cáo của Lý Phú Xuân và Trình Tử Hoa, một thành viên trong ủy ban đặc biệt được thành lập bởi Hội đồng Nhà nước về việc tái bố trí các công trình, về việc phối hợp các dự án công nghiệp và năng lượng ở Tây Nam.38 Sau đó nhà chức trách Trung Quốc bắt đầu lên kế hoạch chi tiết cho việc xây dựng Phòng Tuyến Ba ở vùng này. Tổng bí thư Đặng Tiểu Bình đã dành nhiều thời gian từ ngày 2-12-1964 đến 13-1-1965 để đến quê mình ở Tây Nam trong chuyến thanh tra để chọn địa điểm. Chuyến đi thường là hành trình cuốc bộ đến những vùng chưa kịp xây dựng đường sá. Nhiệm vụ của Đặng trở nên khó khăn hơn sau khi ông bị thương ở chân do vấp ngã nên thỉnh thoảng phải chống gậy.39

Ngày 5-2-1965, Trung ương Đảng và Hội đồng Nhà nước chính thức phê chuẩn việc thành lập Ủy ban kế hoạch Phòng Tuyến Ba ở Tây Nam Trung Quốc.40 Trong thời gian đó, Chu trình cho Mao kế hoạch quốc gia về việc tái bố trí công nghiệp quân sự, nhưng có thi hành hay không thì chưa rõ.41 Trong suốt tháng hai, Mao thay phiên Lưu Thiếu Kỳ điều khiển một số hội nghị trung ương về việc thi hành chiến lược Phòng Tuyến Ba.42

Ngày 20-2, La Thụy Khanh báo cáo về việc xây dựng gấp các nhà máy quân đội của kế hoạch Phòng Tuyến Ba trong một số lĩnh vực chuyên biệt, bao gồm vũ khí không quân, vũ khí mặt đất, đóng tàu và điện tử.43 Cuối cùng, ngày 26-2 Trung ương Đảng đưa ra chỉ thị đầu tiên, sau nhiều tháng lập kế hoạch, cho Ủy ban kế hoạch Phòng Tuyến Ba ở vùng Tây Nam bắt đầu làm việc.44 Trong phần lớn tháng 3 và một phần tháng 4-1965, Đặng Tiểu Bình và các lãnh đạo trung ương khác phải ở vùng Tây Nam và Tây Bắc để thăm dò thêm.45 Vùng Tây Bắc được quan tâm chỉ sau khi Chu Ân Lai đề nghị mở rộng kế hoạch ra những vùng khác.46
-------------
17. Naughton, "The Third Front," p. 352.
18. Li Danhui, "ZhongSu guanxi yu Zhongguo de yuanYue kangMei" ["Sino-Soviet Relations during China's Resist-America-Aid-Vietnam War"], Dangdai Zhongguo shi yanjiu, No. 3 (1998), pp. 115–116. See also Lüthi, The Sino-Soviet Split, chs. 8–9.
19. Chen Jian, Mao's China and the Cold War (Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2001), p. 209.
20. Zhonggong zhongyang wenxian yanjiushi bian [CCP, Central Documents Research Ofªce], Zhou Enlai nianpu, 1949–1976 [A Chronicle of Zhou Enlai's Life: 1949–1976], Vol. 2 (Beijing: Zhongyang, 1997), p. 655 (hereinafter referred to as ZELNP2).
21. Wang Hongjuan, "Wenge shijian sanxian jianshe shulüe," p. 111.
22. "Report of the War Planning Ofªce of the [PLA] Headquarters," 25 April 1964, in Dangde wenxian, No. 3 (1995), pp. 34–35.
23. Nong Zhiyi, "Lun sanxian jianshe yu Sichuan jingji kuayue shi fazhan" ["Discussing the development patterns of the Third-Line Construction and the Sichuan economy"], Zhonggong dangshi yanjiu, No. 4 (2000), p. 21.
24. Zhou Enlai, "Outline of a Report to the Central Committee Secretariat (Extracts)," 12 March 1965, Dangde wenxian, No. 3 (1995), p. 37.
25. Li Chen, ed., Zhonghua Renmin Gongheguo shilu [Records of the People's Republic of China], Vol. 2, No. 2 (Changchun: Jilin renmin, 1994), p. 953.
26. ZELNP2, p. 654.
27. "Report of the War Planning Ofªce of the [PLA] Headquarters," p. 33n.
28. Sun Dongshen, "Woguo jingji jianshe zhanlüe buju de da zhuanbian," Dangde wenxian, No. 3 (1995), p. 45.
29. Li Fuchun, Bo Yibo, and Luo Ruiqing, "Report on the Governmental Economic Construction and on the Question How to Prevent the Enemy from a Surprise Attack," 19 August 1964, Dangde wenxian, No. 3 (1995), pp. 33–35. See also "Report on How Our Country's Economic Construction Should Prepare Itself Against an Enemy Surprise Attack," 19 August 1964, reproduced as Document No. 3 in Qiang Zhai, "Beijing and the Vietnam Conºict, 1964–1965: New Chinese Evidence," Cold War International History Project Bulletin, Issue No. 6–7 (Winter 1995), p. 243.
30. Han Honghong, "Deng Xiaoping yu sanxian jianshe," p. 98.
31. Dong Baoxun, "Yingxiang sanxian jianshe juece xiangguan yinsu de lishi touxi," p. 91.
32. Sun Dongshen, "Woguo jingji jianshe zhanlüe buju de da zhuanbian" ["The Great Transformation of Strategic Distribution of Our Country's Economic Construction"], Dangde wenxian, No. 3 (1995), pp. 45–46.
33. CCP CC, "Instruction with Regard to the Construction of the First and Second Rear Line Defense and the Preparations for War," 29 October 1964, Dangde wenxian, No. 3 (1995), pp. 35–37.
34. "U.S. Said to Allow Pursuit to China," The New York Times, 27 September 1964, p. 1.
35. Zhang Xiaoming, "The Vietnam War, 1964–1969," Journal of Military History, Vol. 60, No. 4 (October 1996), p. 742.
36. Li Danhui, "ZhongSu guanxi yu Zhongguo de yuanYue kangMei," p. 115.
37. See Lüthi, The Sino-Soviet Split, ch. 9.
38. Nong Zhiyi, "Lun sanxian jianshe yu Sichuan jingji kuayue shi fazhan," p. 21.
39. Zhong Baohua, "Wenhua da geming qijan sanxian jianshe de wuzi baozhang" ["The Material Safeguards of Third-Line Construction in the Period of the Cultural Revolution"], Dangdai Zhongguo shi yanjiu, Vol. 10, No. 4 (July 2003), pp. 69–70.
40. Nong Zhiyi, "Lun sanxian jianshe yu Sichuan jingji kuayue shi fazhan," p. 21.
41. ZELNP2, p. 705.
42. Ibid.
43. Zhang Yu and Cai Guangang, "Luo Ruiqing yu guofang gongye" ["Luo Ruiqing and National Defense Industry"], Dangdai Zhongguo shi yanjiu, No. 6 (1996), p. 56.
44. ZELNP2, p. 715.
45. Chen Donling, "Zhongguo Gongchangdang sanxian lingdao jiti de xibu kaifa sixiang yu shijian," p. 81.
46. ZELNP2, p. 700. Zhou Enlai in fact had urged construction in Henan, Hubei, Hunan, and Shanxi.  

Ảnh hưởng việc leo thang chiến tranh Việt Nam, tháng 3-1965

Kế hoạch Phòng Tuyến Ba tiến triển đều đặn vào đầu năm 1965, nhưng tình hình an ninh của Trung Quốc vẫn tiếp tục xấu đi. Sau thời gian tạm lắng của chiến dịch ném bom Bắc Việt Nam do bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11-1964, Mỹ quay trở lại bỏ bom Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa sau những đợt đột kích của du kích Việt Cộng ở miền Nam Việt Nam vào sân bay trực thăng của Mỹ ở Plâyku đầu tháng 2-1965.47 Chính quyền Johnson thông báo về việc đưa lính thủy đánh bộ Mỹ vào miền Nam Việt Nam ngày 1-3, và 3.500 quân Mỹ đổ bộ vào vịnh Đà Nẵng chỉ bảy ngày sau đó.48 Trong 3 tuần kế tiếp, thêm 35.000 lính và vào mùa hè là 45.000 đến 50.000 lính.49

Bốn ngày sau cuộc đổ bộ 8-3 của lính thủy đánh bộ Mỹ, Chu quay lại kế hoạch Phòng Tuyến Ba. Ông nhận thấy kế hoạch tiến triển chưa đủ nhanh để chuẩn bị cho chiến tranh ngay cả ở mức độ nhỏ nhất. Trong báo cáo trước Ban bí thư trung ương Đảng, Chu miêu tả việc thực hiện Phòng Tuyến Ba như cuộc "chạy đua với thời gian" nhằm đặt đất nước vào tình trạnh sẵn sàng cho chiến tranh. Ông nhấn mạnh rằng phải tăng tốc xây dựng Phòng Tuyến Ba (đặc biệt là trong công nghiệp quốc phòng), phát triển nông nghiệp nhằm cân đối xuất nhập khẩu gạo trong (từ 1961, Trung Quốc đã phải nhập khẩu gạo do hậu quả tàn khốc của cuộc Đại nhảy vọt), và phát triển công nghiệp nặng để có thể hỗ trợ các xí nghiệp quốc phòng ở Phòng Tuyến Ba và nền nông nghiệp của cả nước. Chu ra lệnh đưa các công trình nhà máy thép ở phòng tuyến một và hai trở lại hoạt động như biện pháp tạm thời nhằm chúng có thể tham gia vào sản xuất trong ba đến bốn năm. Chu ra lệnh phải di dời nhanh chóng các nhà máy luyện kim, cơ khí, hóa chất, dầu mỏ và quốc phòng đến các thành phố nằm gần nguồn nhiên liệu (than và nhiệt điện) ở Phòng Tuyến Ba để không nơi nào thiếu hụt sản xuất. Nhấn mạnh việc các nhà máy Phòng Tuyến Ba phải được xây dựng gần đồi núi, Chu cho rằng vùng Tây Nam có nhiều ưu thế bởi địa hình đồi núi và thủy điện dồi dào. Nhằm ổn định các thị trấn mới xây dựng nằm trong dự án, Chu ra lệnh dự trữ lương thực và gia tăng bón phân hóa học trong nông nghiệp. Ông cũng đề nghị xây dựng nhà máy hóa chất ở Tứ Xuyên nhằm khai thác những mỏ khí thiên nhiên sẵn có.50

Ngày hôm sau, 13-3, Chu mở rộng ý tưởng Phòng Tuyến Ba ở tầm quốc gia xuống tầm địa phương, và trong cuộc cuộc họp với các lãnh đạo tỉnh ra lệnh cho họ xây dựng "tiểu Phòng Tuyến Ba" ở địa phương họ. Ông hứa hẹn Kế hoạch 5 năm lần thứ ba (1966-1970) sẽ bổ sung nguồn ngân sách thích hợp, thậm chí ông còn đưa ra kế hoạch 15 năm cho việc thi hành các "tiểu Phòng Tuyến Ba" (1966-1980). Tuy nhiên Chu cảnh cáo không được có bất kì thay đổi nào về nông nghiệp có liên quan đến kế hoạch "tiểu Phòng Tuyến Ba". Thay vào đó, trọng tâm đề ra là duy trì sản lượng cao và ổn định trên từng sào ruộng.51 Ngày 14-3 Cơ quan công tác Bộ quốc phòng của Hội đồng Nhà nước gửi chỉ thị tương ứng cho các tỉnh về việc tổ chức các đề án liên quan đến các "tiểu Phòng Tuyến Ba".52

Tuy nhiên một tuần sau, Đặng Tiểu Bình chủ trì cuộc họp của Ban bí thư Trung ương Đảng với mục đích chống lạm phát có thể sẽ xảy ra, hậu quả của chi phí gia tăng trong công cuộc "tiểu Phòng Tuyến Ba" ở các tỉnh phòng tuyến một và hai.53 Còn các tỉnh thành xem việc thực hiện "tiểu Phòng Tuyến Ba" là cái cớ để xin thêm ngân sách. Ngày 11-4, các nhà hoạch định kinh tế Lý Tiên Niệm, Dư Thu Lý, và Cốc Mục quyết tổng vốn đầu tư toàn Trung Quốc trong năm 1965 không quá 17 tỉ NDT, khuyến nghị hủy bỏ những dự án không cần thiết trong cả nước, kể cả hoãn một số kế hoạch Phòng Tuyến Ba cốt yếu. Tuy nhiên các nhà máy quốc phòng có vẻ được ưu tiên.54 Ngày 21-3 Trung ương Đảng quyết định phê chuẩn đề nghị của La Thụy Khanh trong báo cáo ngày 20-2 về việc xây dựng một số nhà máy quốc phòng chuyên trách ở Phòng Tuyến Ba.55
----------
47. Fredrik Logevall, Choosing War: The Lost Chance for Peace and the Escalation of War in Vietnam (Berkeley: University of California Press, 1999), pp. 326–332.
48. "More Marines Due for Vietnam Duty," The New York Times, 2 March 1965, p. 1; and "Force 'Strictly Defensive'—Arrival is Protested by Hanoi and Peking," The New York Times, 8 March 1965, p. 1.
49. Hershberg and Chen, "Reading and Warning the Likely Enemy," pp. 56–57.
50. Zhou Enlai, "Outline of a Report," 12 March 1965, Dangde wenxian, No. 3 (1995), pp. 37–38. For a more detailed instruction on grain stockpiling that was sent out on 1 June 1965, see "Comments by the State Council on the Revision by the Grain Department and the General Logistics Department of 'The Temporary Ideas to Manage Grain, Oil, and Grass for Horses for Military Use,'" 1 June 1965, Jiangsu Sheng Dang'anguan [Jiangsu Provincial Archives, hereinafter referred to as JSSDAG], 3072, zhang 1860, pp. 3–6.
51. ZELNP2, pp. 716–717; and Sun Dongshen, "Woguo jingji jianshe zhanlüe buju de da zhuanbian," p. 46.
52. PRC, State Council, Ofªce of Defense Industry Works, "Focal Points on the Construction of the 1st and 2nd Rear [Defense] Line of Each Province," 14 March 1965, Dangde wenxian, No. 3 (1995), p. 38.
53. ZELNP2, p. 719.
54. ZELNP2, 725. According to a Chinese statistical yearbook, capital investment in 1965 in fact was 17,089,000,000 yuan. PRC, State Statistical Bureau, Statistical Yearbook of China 1981 (Hong Kong: Economic Information and Statistical Agency, 1982), p. 299.
55. Zhang Yu, "Luo Ruiqing yu guofang gongye," p. 56.