Zvi Karchi, nhà nông học chuyên về giống cây trồng người Israel, có hai đứa con đều tên là galia.

Một đứa đầu là con gái và đứa sau đặt theo tên của chị là trái dưa mà người Việt đang gọi không chính xác lắm là "dưa lưới".

Thực ra, giống dưa lưới hiện nay đang có ở thị trường Việt Nam mà tôi có may mắn được ăn trái chín là dưa lưới lai từ giống dưa lưới thịt màu vàng cam mà Tây gọi là cantaloupe với giống dưa thịt xanh vỏ vàng nhạt honeydew – tự điển Lạc Việt dịch là dưa bở ruột xanh, thường được biết dưới tên gọi là galia melon, các nơi bán hàng gọi chính xác hơn là dưa lưới ruột xanh.

Sản phẩm này được trồng trong nhà màng của Cantho Farm ở 335/13 Võ Văn Kiệt, Quận Bình Thuỷ, TP.Cần Thơ. Vốn dưa cantaloupe đã có vỏ có vân lưới, và nếu không bổ quả dưa ra, người ta khó mà phân biệt nó với trái dưa lưới lai galia hiện nay. Bởi vậy, nên gọi quả galia là dưa lưới không chính xác lắm là như thế. Thịt dưa lưới cantaloupe màu cam sậm, trong khi thịt dưa lưới lai galia thịt màu xanh lá nhạt. Dưa lưới lai galia hiện nay cũng có nhiều giống khác nhau. Một chuyên viên về dưa cho biết: "Vỏ màu vàng cam nhạt bên ngoài là dấu chỉ của hàm lượng đường trong thịt quả dưa. Màu càng cam, thịt càng ngọt".

Nhiều người chưa sành ăn chê thịt dưa lưới galia lạt. Hồi mới được trồng ở Việt Nam, giá cũng trên trời dữ. Giống dưa lưới mà chủ trại Cantho Farm, thầy giáo Nguyễn Văn Phong, trồng là một loại giống mà ông cho biết là do hãng giống gốc Hà Lan Rijk Zwaan cung cấp có tên là Inthanon RZ. Ông thầy giáo bỏ nghề giáo làm nghề nông này có lẽ muốn giữ bí mật nên không nói rõ đó là giống gì, chỉ thấy bao bì ngoài bằng tiếng Anh, còn lại toàn tiếng Hàn, mà tôi một chữ tiếng Hàn bẻ đôi cũng không biết. Những thứ có thể tra được ở trang nhà của Rijk Zwaan, lại không lấy gì làm chắc là giống y trên bao bì mà thầy cung cấp, Inthanon RZ lại không có trong danh mục trên internet. Nhưng có điều đáng nói là giống dưa của thầy màu vàng nhạt ngả xanh, nên thịt chỉ hơi ngọt, có vị thơm. Ăn ngon nhất là dưa chưa chín mùi làm món salad. Màu thịt dưa xanh tạo cảm giác giải nóng thật đã. Nhất là những ngày hôm đó Cần Thơ nóng dữ.

Lần đầu tiên tôi được thưởng thức món salad dưa lưới trên dầu ôliu extra virgin là hôm họp mặt CLB Bếp ngon Phương Nam tại Trà Vinh hôm 11/7. Món salad này ăn với thịt nguội của cơ sở Chả hoa Năm Thuỵ cũng có vị riêng của nó và tạo ra sự kết hợp các nhà sản xuất thực phẩm ở miền Tây. Dưa ăn còn giòn và cũng là lần đầu được ăn nên chưa thể đánh giá. Một số món của Tây làm salad họ để cho dưa xầu lại sau 30 phút, hoặc qua đêm.

Trên con đường đi tìm salad dưa galia của thế giới, tôi lại thấy món salad này của Thái được dân Tây xiển dương. Đó là salad dưa galia trộn với bí xanh và bún gạo của Thái. Người Thái trộn món này với mè, dầu mè, nước chanh sả vắt, ớt đỏ nêm ngò xắt nhuyễn. Họ dùng muỗng tạo cầu (melon baller) để tạo ra những viên dưa tròn, trộn chung với những khoanh bí xanh xắt mỏng, đậu ngọt sugarnap peas thái nhỏ, bún gạo. Mới nhìn đã thấy thèm gì đâu.

Cầu kỳ hơn, trong khi chúng tôi nghĩ vỏ dưa bỏ uổng, tính kế muối chua, bên Tây lại bổ quả dưa làm hai dùng muỗng tạo cầu lấy hết thịt dưa trộn với tôm hấp. Còn lại mỗi nửa vỏ quả dưa dùng làm cái tô đựng chính món gỏi. Vừa đẹp vừa tạo thèm qua vẻ đẹp. Nhưng trong món này, ngoài dầu ô liu, nước chanh vắt, vị tạo mùi chính lại là lá bạc hà xắt nhuyễn, cùng với hạt mù tạt nguyên. Xem đó, đủ thấy, chưa nói đến Tây, Thái Lan đã đi trước Việt Nam khá lâu về món salad dưa lưới galia.

Dưa lưới galia có hai tổ tiên cantaloupe có gốc từ Nam Á và châu Phi, và dưa bở ruột xanh.

ST.