Thằng điên

1. Hắn đứng nhìn đoàn người chạy. Hắn không biết họ chạy đi đâu và làm gì phải chạy không như bình thường. Hắn cho đây là trò chơi đuổi bắt. Mỉm cười, rồi lại hét to giữa trời, gãi đầu đoạn thủng thẳng đi vô chợ. Chẳng một ai buồn quan tâm về điều nầy, bởi hắn sống thế và làm thế từ bấy lâu nay; thì cái chuyện hò hét, nhảy la, cười nói là không lạ đối với dân cư ở đây. Hôm nay lại khác hơn mọi khi, hắn đứng lặng nhìn. Nét vô tư hiện trên mặt hắn. Lôi Xích Lô cũng lấy làm lạ. Ngưởng cổ ngáp dài, chưởi đổng một tiếng như than thở với trời, đưa tay đuổi con ruồi trâu đậu trên mép miệng, Lôi nói lẩm bẫm: - Mẹ kiếp! đời thật chó má. Không hiểu sao lại kéo nhau chạy như điên. Chạy đi đâu? Không đứng lại để xem cớ gì. Thấy vậy Lôi Xích Lô cũng bàng hoàng theo sự thế. Bỗng sực nhớ bầy con ở nhà đang nheo nhóc miếng ăn, vợ gầy mọp, vạch áo đút cái vú khô vô miệng thằng con cho bú. Lôi hình dung gia cảnh mà kinh hoàng. Ngồi cả buổi chưa có một ''cuốc''. Lôi Xích Lô khiếp!

Trời tháng tư ngập khói, không biết ngọn khói nầy từ đâu bay tới làm cho bầu trời đang xanh trở nên u ám. Những tiếng la thất thanh, những tiếng đồn nhảm, một đồn mười, không nói có, đổ hô, đổ thừa cho nhau, pha lẫn tiếng trẻ con khóc biến cảnh đời thành hỗn mang, vô luật hay đây là chiến thuật tâm lý của cái thời đang giao tranh giữa chó và người dành nhau nắm xương khô. Hắn cho thằng cha xích lô điên, Lôi Xích Lô cho hắn thằng điên; mà thực hắn điên từ lâu. Cả thế gian nầy biết hắn điên.

Chợ mới mở hàng, hắn đứng nhìn nồi cháo lòng bốc hơi, khịt mũi như thèm ăn, mặt lấm la, lấm liếc muốn chụp miếng gan luộc bỏ vô miệng. Chờ chực, lơ đãng, hắn đớp một miếng vừa chạy, vừa la như đuổi kẻ cướp, mụ bán cháo quay người, vói miệng chưởi vào hắn như tát nước, thằng điên cắm đầu chạy giữa bụi mờ. Chẳng ai buồn dõi mắt theo.

-  Mả mẹ nó! Cái phường thất đức. Kẻ chạy xuôi, người chạy ngược lại thêm bọn phá hoại, núp sau lưng đánh với đâm. Kiểu nầy có nước bốc cứt ăn. Mụ Đẽo nói.

Buổi chợ hôm đó nháo lên. Thằng nghèo thì đứng yên coi tình thế ra sao để liệu bề, thằng giàu thì sợ mất của hùa nhau chạy trối chết, bỏ hoang cái nhà mới xây năm rồi, bao nhiêu hy vọng đổ xuống, chẳng phải đứng lại mà cầm cây sào để chống mái nhà. Bửa đó thằng điên đứng lặng câm không nói. Lôi Xích Lô lắc đầu ngao ngán cuộc đời. Một thằng điên, một thằng nghèo có phải cái tội trời hành hay cái tội đời gán cho bọn chúng. Sự thể khi nào cũng dành ưu tiên cho đám người này. Lôi chắc lưỡi lên yên xe đạp đi tìm khách sộp chạy loạn. Y kiếm bộn bạc hôm đó. Thằng điên đi lửng thửng dưới mưa tìm nơi trú ngụ. Cảnh chiều lắng xuống chỉ nghe tiếng súng, tiếng nổ khi gần khi xa, chớp loé như ma trơi. Người trong làng gục đầu bên cây đèn dầu nghe tiếng khóc mưa đêm.

Hơn cả năm qua sanh hoạt chả mấy thay đổi, nghèo lại nghèo thêm. Dân cư vắng dần. Một số phải lên đường trả nợ núi sông, một số lở ông, lở thằng, đội tay đứng đường, chữ được chữ mất lại du nhập mấy cái từ ngụy tặc vô người, đứng lơ láo giữa bãi đời. Phụ nữ trẻ già đều mang gương mặt âu sầu, hình như họ đang chịu đựng đắng cay nào đó trên mảnh đời đang sống. Bầu trời hôm ấy không tươi. Tất cả đổi thay không còn nề nếp như xưa. O Cháu lê bước trên đường chiều từ chợ về nhà. O vừa đi vừa suy nghĩ. Không phải suy tính thiệt hơn mà O suy xét cái vận con người, đổi thay bất thường, thiệt giả bất ngờ. O ngó cái thân O, ngó cái thân thằng con trai độc mà làm O ngao ngán sự đời.

Thôi! thì mặc ai nói nắng nói mưa, O cứ đôi gánh trên vai, hến khô, hến ướt cũng là cơm hến. Có dư hột nào thì dành cho thằng Cự. Nhưng không phải bòn về mà nó ăn, suốt ngày cứ chạy rông ngoài đường, bốc hốt ba cái thứ cơm thừa cá cặn, ăn hối ăn để, có khi chạy dưới mưa như trẻ con chơi nước. Cự đâu còn trẻ con mà đùa vui. Hắn bây giờ cũng quá 25; O Cháu kể qua loa mỗi khi khách ăn hến hoặc ở chợ Riềng hỏi sự thế gia cảnh đời O nhưng O Cháu đâu có ưa chi mấy điều ấy. O ghét ai nói đến Cự. O đành lòng ngậm đắng và đau khổ mỗi khi gọi Cự là ''Cự điên'' như  đời đặc tên cho nó. O Cháu hận lắm.

Năm lên 12, tánh tình và người ngợm trở chứng, bữa tới trường, bữa đi ngơ ngơ như đứa mất hồn. O Cháu nhắm mắt nuôi con tới ngày nào hay ngày ấy. Hắn lên tới 16, thầy Thận xác định hắn bị vương âm hồn. O Cháu không tin thầy, O cho thầy tu mà nói cái kiểu nầy là giết cả đám. Điên sao hắn biết cửa biết nhà, điên sao biết mẹ với con, biết đói biết no, thấy gái đẹp còn liếc, còn dòm, ưa ghẹo. Điên đâu mà điên. O Cháu trách dân trong làng, trong thôn a dua, có ít xít cho nhiều, hùa nhau làm loạn, nuôi ong tay áo giết người vô tội. Hắn có tên hẳn hoi. Chỉ có điều hắn bất mãn cái gì mà sinh ra chứng khùng khùng. - hắn biết tui là mạ hắn. O Cháu nói một mình trong bụng. Thấy con mình vậy lại càng thương hơn. Mặc thiên hạ cho hắn điên hay khùng. O Cháu tự bào chửa cho mình, vì tự ái mà nói lên lời đa ngoa, chứ suy ra trong ngũ tạng máu me của O, thằng cháu gọi bằng O ruột điên-cực-lạc, hết thuốc chửa. Điên bị còng, bị xích. May ở xa một cõi chẳng một ai thân thuộc trong làng Đại Vệ cho nên O dập tắt khoẻ và coi như chuyện thiên hạ, hề nà làm chi. Cự sinh chứng ấy là có ít nhiều huyết thống của O trong đó. Giờ O ngậm nghe. Mà đôi khi Cự tĩnh keo chả thấy điên với khùng. O Cháu nghĩ không ra lẽ âm dương. O lủi thủi ra ngoài chái hốt nắm trú đun miếng nước chè còn dư hôm qua trong ấm nhôm.

2. Duệ ngồi trước cửa nhà O Cháu. Ngồi từ trưa tới chiều mà chẳng thấy một ai lấp ló. Duệ đói bụng; mong O về để ''kiếm chút cháo'' dém vô bao tử. Trời âm u xuống thấp, cảnh nông thôn lúc nầy không còn thi vị như trong sách vở thuở còn đi học, nó đìu hiu và buồn tẻ. Mấy bụi chuối mọc quanh nhà, lá vàng khô rủ dài, la đà xuống tận đất. Duệ nhìn bầu trời, cảnh vật mà xúc cảm về một hương xưa đã mất. Nghe tiếng chân đạp trên lá Duệ mừng, ngóng nhìn, chẳng thấy ma nào cả, chỉ nghe tiếng gió thổi xào xạc qua lùm cây, lát sau mới nhận ra O Cháu lú đầu về ngoài ngõ. Hai bên chất vấn đôi điều đoạn đi vào nhà. Ngọn đèn dầu hà tiện nhả sáng, mùi âm khí lợn cợn trong cõi u trầm. Thoáng thấy một chõng tre và hai tấm ván mộc không chưn ngưạ thả xuống nền đất làm chỗ ăn, ngủ.

- Ăn đoại hến nguội nầy đi. O Cháu nói.

- O có người con trai nay ở đâu? Nghe anh đi tu? Duệ nói.

Cái sự tình của Duệ và O Cháu chỉ có hai người biết. O Cháu không thích ai đả động đến Cự và giờ đây đến Duệ. O chứa chấp Duệ ở trong nhà có lý do kín của O; có điều tra lý lịch thì O nói: - Cho thằng cháu làm thợ mộc ở trong nhà, dân bần cố mà tra với hỏi làm chó gì ; hơn nữa nhà mẹ quá, con điên khoan hồng một chút có sao đâu mà bắt con người ta lên rừng đốn củi, giữ bò - Chơi vậy vô hậu quá! O Cháu sắp xếp trong đầu để tùy nghi ứng xử, mỗi khi có ''ka-ki'' hỏi thăm sức khoẻ. Mà ngặc gặp phải thằng con trời hành, có chất điên trong người, nhưng nói tiêu tội có khi cũng bình thường hơn cả bình thường; cũng biết nghe đờn ca xướng hát, cũng biết nhăm nhi đôi chút, nhưng Cự-điên có cái giỏi mà trong đám nhậu phục sát đất, uống không thấy ''xỉn'', không xì điên, không nói sảng mà ăn nói lại có tình. Rứa mới ngụy! Nhưng rồi tánh nào, tật nấy Cự-điên trở chứng cũ, nhiều khi khùng lên kéo đầu mấy bác, mấy chú, thằng nầy, thằng nọ ra chưởi trổng, chưởi nghe đáo để vô cùng mà hắn chưởi đâu phải chú bác gì của hắn, chưởi ẩu chơi thôi, bất luận chưởi ai, trúng tên ai ráng chịu. Nhiều lúc bà con nghe mà tái-thần-hồn.

- Mẹ nó! chưởi kiểu nầy có ngày đi theo gánh Lệ Thủy không chừng. Rô hớt tóc nói.

- Hết người bắt tù, bắt chi thằng điên nuôi tốn cơm. Cối xe kéo nói.

- Điên có ba loại điên. Cự-điên thuộc dạng điên trí thức thời đại. Biết nhậu, biết hò hát, biết cà phê thuốc lá, biết ngâm thơ. Cự-điên chơi ráo, húp ẩu bất cứ cái gì, chớp được là húp chả e lệ. Cự-điên, điên kiểu ''đại học sĩ'' Bùi Chu đó bây nghe! Đừng khinh, anh hùng đó. Tụi bây nói thì hay nhưng chưởi được như nó không? Hay trịt! Hai Mít nói.

- Nghe đâu mạ Cự-điên bửa ni phá luật, chứa tay thợ mộc trong nhà, nghe giả độc thân. Ở với Cự-điên không biết có điên lây không? Rọm mài dao nói.

- Mạ nó có lý do của mạ nó. Thợ mộc có lý do của thợ mộc. Kệ người ta tụi bây xía vô chi rứa? Thằng đó khác gì mình. Có hắn ở trong làng biết đâu có lợi. Lôi Xích Lô nói.

Đang nhậu ngon, nói ba hoa chích chòe sướng miệng, nhìn quanh không thấy Cự-điên. Cuộc vui của đám lu la còn kéo dài, có thằng xỉn cũng chưởi như Cự-điện. Ở đằng xa dường như có 2 ông đội nón màu lục đi tới tay cầm đèn pin chiếu sáng, canh kẻ trộm. Trời mới ngó vậy mà chừ đã tối đen. Nhà O Cháu vẫn còn lù mù chưa lên đèn. Không thấy Cự-điên mà cũng chả thấy Duệ-Thợ-Mộc, hay họ đợi mặt trời lặn mới về hoặc còn quấy phá đâu đây. Duệ mới ra quân đâu chừng tuần lễ mà nay có mối ngọt, chị Mùi cho gọi vào quán đóng ba cái bàn, cái ghế với kệ kê hàng. Duệ rớt trúng hủ nếp. Duệ cưa đục có vẻ rành nghề, nheo mắt nhắm đường thẳng còn hơn cả thước đo. Chị Mùi liếc mắt cười mỉm. Duệ chưa biết gì dân tính trong làng, trong thôn, trong xóm, ''lính mới nhập ngũ'' nhưng Duệ có hồn nghệ sĩ cho nên ít bàng quan chuyện thiên hạ. Cúi đầu làm. Ka-ki xanh bước vô quán chị Mùi mua một xị về xã nhắm, đưa đôi mắt diều hâu nhìn chị Mùi, rồi nhăn răng cười nham nhở, Duệ hơi ớn mấy vị nầy. Hăng xúc xích lắm!

- Duệ-Thợ-Mộc coi bộ có mòi làm ăn ra. Cối xe kéo nói.

- Rớt vô chị Mùi khoẻ re. Chị ở quá, gặp Duệ-Thợ-Mộc độc thân, lại ra dáng ''dân chơi thứ thiệt'' không chừng hợp rơ với chị Mùi. Hai Mít nói.

- Bà Mùi còn nhớ người tình chưa cưới năm nào. Nghe tết năm Thân giả đi ''bán muối'' dưới La Ỷ. Đi luôn không về. Chị Mùi có để tang. Lôi Xích Lô nói.

Họ đang ngồi ba láp thấy Cự-điên đi lơ lửng như say, gương mặt buồn, tay cầm chai xá-xị không biết đế hay nước lạnh, cúi đầu hướng về nhà. Có thằng kêu giựt Cự-điên, Cự-điên chả thèm nghe. Trong đám văng tục hai chữ nghe dòn tan: - Đ.m. đồ điên.

3. Duệ ở nhà O Cháu với Cự-điên gần 3 năm; trên răng dưới bộ đồ lòng, không hộ khẩu, không giấy tờ tùy thân, dần dà làng Đại Vệ, thôn Diên Văn, xóm Trệt biết danh Duệ-Thợ-Mộc ngọt tay nghề. Chưa tới 3 năm sắc diện Duệ đổi hẳn, có thịt có da, thỉnh thoảng thấy ngồi ngó quán cho chị Mùi đi gội đầu bồ kết. Duệ vô hình chung biến ra ông chủ nghiệp dư ở làng Đại Vệ. Mà lạ 2 năm lui tới với chị Mùi không thấy chị bụng u, thịt nở gì cả. Nhưng những gì giữa chị Mùi và Duệ-Thợ-Mộc Cự-điên biết ráo. Cự-điên có cái khoái đi bắt tôm, mò ốc ban đêm trên sông Cái Rún giữa trời về khuya. Cự-điên trở thành ghiền.

- Duệ dạy tôi hát đi! Cự-điên nói.

- Ừ! để tôi bày anh hát nhưng phải hát thiệt hay đừng phá nghe anh Cự. Duệ nói.

- Duệ đừng đi. Ở đây với mạ tui. Buồn vui có nhau. Cự nói.

- Không có nơi nào để đi và để đến.Vì tất cả không có thật cho nên tui không đi. Duệ nói.

Cự điên rút trong túi ra chai xị-đế, thả xuống đất, rót rượu vào chén sành bể miệng, ép Duệ uống. Cả hai anh em uống không còn thấy điên, họ hò hát như kẻ điên. - Rượu làng Kình phê thật. Duệ nói trong họng. Lúc ấy trời chuyển qua nửa đêm, có sấm chớp ở xa.

Cả hai hát trong đêm vắng. Đang vui bỗng Duệ buồn vì nhớ bài ca Nguyễn Hữu Thiết (người cùng quê với Duệ): ''trong đêm trăng… tiếng chày khuya…'' Duệ nhớ về đồi núi cheo leo năm xưa nơi Duệ đã cùng thề với đồng đội cuối đông năm nào… để rồi chia xa.

Trời bắt đầu rải hạt lấm tấm trên vai hai kẻ chịu tiếng đời. Cả hai ngồi đợi mưa.

Thần dược

Tôi phải lấy vợ thôi chú ạ.

Tối qua tôi nằm mơ… Một đứa con gái mười tám. Trắng lắm. Vú như thế này này… Nó bảo ngủ với nó. Tôi bảo: Hượm đã, về làm vợ anh nhé. Nó cứ nguây nguẩy. Tức quá, tôi quát to: Không lấy anh, chó nó lấy. Thế là nó cúi mặt, chớp chớp mắt… Chết cha mày rồi. Thế là hai đứa yêu nhau luôn.

Tôi cười sằng sặc, ghế và người cùng chổng vó. Vợ tôi cũng sằng sặc từ trong bếp ra:

- Nói phét. Chắc là thích quá, lúc nào cũng mơ.

- Thật đấy mà. Đẹp ối giời ôi! Lão Găng vẫn còn giọng ngon ngon.

Tôi khoái lão Găng. Vợ tôi gần đây cũng thiện cảm với lão.

Gia cảnh lão cũng vào diện có cái để nói.

Vợ mất đã ba năm. Con, ba cô gái đã lấy chồng; theo thứ tự từ cả đến út: Lanh chủ quán cà phê Ban Tím trên thị trấn, Thơm bán thịt ở chợ và Hoa giáo viên mầm non. Mỗi tháng ngoài gạo nước, thịt cá, cám bã; lão được cô cả cấp cho hai trăm nghìn bảo là chè thuốc.

Lão ở một mình với ảnh vợ trên bàn thờ. Nỗi buồn đau đã tạm vơi. Bốn gian nhà gỗ tròn chênh vênh trên taluy. Quá rộng.

Sáng sáng ngủ dậy, việc đầu tiên là cho lợn ăn. Trong tiếng bồm bộp, lão lẩm bẩm: Như mày mà sướng. Việc thứ hai, sau khi đánh răng rửa mặt, quần áo chỉnh tề; lão đứng trước ban thờ mời “vợ” ăn sáng. Người di ảnh chưa già, cứ nhìn đôi mắt, bầu má thì khoảng trên dưới bốn mươi. Hồi còn sống người ấy đi với con, ai cũng bảo hai chị em. Còn lão, thì… hai ông cháu đi đâu đấy. Lão chỉ da da xương xương, còn khỏe chán. Thấy tức tức, lão xuống tấn, gồng tay. Cũng có tí con chuột.

Tôi dạy học và làm thơ. Gần đây in được hai bài ở tạp chí văn nghệ tỉnh. Sang khoe lão, lão bảo: Thơ tán gái. Lí thuyết xuông. Tôi nóng mặt, cầm quyển sách chưa gấp trang, về. Dại, nói với bức vách.

Tôi giận mất ba hôm, thì hôm nay lão sang kể giấc mơ với gái mười tám như trên. Đợi vợ tôi vác cuốc khuất cổng, lão ghé vào tai tôi, mặt quan trọng: Chú đi với anh nhé. Đi đâu? Hỏi vợ. Ai? Cái cô mười tám ấy.

Tôi lại một phen cười, nói trong “đau bụng”: Em thì thơ tán gái, lí thuyết xuông; còn bác đi hỏi người trong mơ làm vợ. Hòa nhé… Thôi dẹp, đến giờ bác cho lợn ăn rồi đấy. Tôi đắc ý, chơi lại lão một vố. Nhưng không, lão xua tay: Thật! Nói phét tôi làm cái giẻ lau nhà chú. Cái đứa trong mơ là một đứa… Tôi biết rõ nhà, con ông… ở San Pa Pai. Chú sẽ thay mặt anh, bảo hoàn cảnh như thế… như thế… muốn một người vợ. Em làm ông mối á? Đại loại thế, gì chú cũng thầy giáo nói năng văn hoa, rõ ràng.

Chết cha tôi rồi, vào đấy kiểu gì chả dính phụ huynh… Có khi “em” của lão lại chính là học sinh mình. Lúc ấy thì đẹp mặt thầy Du nhẩy. Tôi đực người, nghĩ cách. Trong khi chưa nghĩ ra cách gì tôi hỏi: Thế nó thật là mười tám không? Không dám chắc, nhưng có hơn thì cũng vài ba tuổi. Làm cháu chưa được còn làm vợ, lúc ấy vênh váo lại khổ bác. Thôi bác ạ, bác có ý định lấy vợ em không phản đối nhưng từ từ chọn bà nào cân xứng một tí. Thị trấn này chả ma nào nó dám mình. Sao lại không, bác còn khỏe, một mình một nhà… Nhất định sẽ có, em sẽ tìm giúp bác.

Tôi chù chừ thế thôi, tôi mà giúp được! Viết thì có nhõn hai anh tre trẻ hội văn nghệ bảo hay… Còn mồm ra kém lắm; nhát gừng, nhát giềng. Chuyện tình duyên phải dẻo, đầy trai nhìn phát nôn thế mà kiên trì hót, gái trong buồng phải chạy ra.

Chú là cái thằng nhát chết. Thôi, cứ ở nhà mà hầu cái đám thanh tra thanh mẹ nó đi. Việc tôi, tôi tự lo. Lão lột mặt tôi, phơi trần lí do. Lão về, không khí có vẻ nặng.

- Vừa nãy bố với bác Găng chửi nhau à?

- Đâu. Bố bao giờ chửi nhau với ai.

- Con chào bác ngoài cổng, bác bảo về mà chào cái thằng bố mày.

- Không phải chửi nhau mà chuyện bác Găng…

Tôi kìm lại được, trẻ con không nên cho biết. Hay là con giúp bố… dạo này bác Găng bác ấy cứ thế nào. Thế… thế… Bác đi đâu thì đi theo. Hai bố con tôi ngoắc tay.

Lão không sang nhà tôi. Tôi kiễng chân ngớn cổ, trên hàng rào dâm bụt. Vẫn đang ngồi. Soi gương. Giơ trái, phải, lùi xa, tiến gần. Có tiếng lợn bộp bộp. Sao lại cho ăn trưa. Thôi chết, có khi sắp đi. Tôi gọi thằng con, không có nhà. Ra đường gọi, nhìn, không thấy. Túi quần tôi chợt rung lên… Alô thầy lên dạy ngay tiết một nhé, cô Loan đẻ. Tôi cuống cuồng mặc quần áo, xách cặp. Xe vừa nổ máy đã phóng. Phụt khói tức.

Tối hôm ấy nhà tôi được một phen tán loạn. Thằng con đi đâu không về. Người lên đài truyền thanh nhờ thông báo. Người dò tìm nhà những đứa con hay chơi. Người nhảy xuống các đầm ao khoắng… Mười giờ, các ngả về, mặt ai cũng có tang. Vợ tôi khóc ới con ơi… chưa hết câu thì thằng Thanh vót một cái qua bậu cửa: Con chào bố mẹ. Mẹ ôm chầm, bố sờ nắn. Hoàn hồn, tôi quát: Đi đâu mà giờ này mới về. Con vào San Pa Pai. Tôi giơ tay định tát thì nó bảo: Bác Găng ngủ trong đó rồi… Tôi à lên một tiếng. May vợ tôi không hỏi gì.

Tiếng lợn éc, rồi cả con đâm sang bếp nhà tôi. Phải gió, về nhà mày đi, vợ tôi bộp que củi vào lưng thằng lợn. Bác Găng ơi! Sang bắt lợn không em thịt đây này. Im. Queng, vung văng, nồi cơm nguội ụp. Pộp pạp. Giời đất ơi, cho lợn sang ăn sáng nhà người ta à…

Chửi, than, dậm chân bình bịch. Tôi tung chăn dậy, thế là toi một buổi không có tiết.

Về đi… thế thế… ngoan nào. Tôi nhẹ nhàng lùa lợn. Vợ tôi chống nạnh nhìn. Thị kinh ngạc… cái tay từ từ xuôi xuống đùi. Thị chưa bao giờ dám gọi chồng dậy, thế mà lợn gọi dậy được. Thôi anh cầm luôn cả nồi cơm “ăn dở” sang bên đấy.

Tôi thành gã chăn lợn, nói rối hộ.

Chăn lợn. Việc đầu tiên là cắt cái áo phin từ năm mới ra trường của tôi ra, bện thành sợi dây. Buộc chéo từ nách lên cổ lợn. Xong cái “chuồng dây” bên gốc muỗm. Việc thứ hai, cho ăn. Không kể nồi cơm nguội sáng ấy, cám trong thùng nhà lão còn đúng ba bữa. Bữa thứ tư, tôi ứng. Bữa thứ năm, eng éc rung cây muỗm. Hoa (con út lão) đến, xách một túi cám con cò. Bố cháu đâu? Bố mày lên chợ mua thuốc lào. Tôi nhận túi cám, hòa sống. Tiếng bộp bộp vang lên.

Tôi đã nói rối rồi, đứng về phe lão rồi. Về nhà khẳng định thêm một lần nữa… Vợ tôi hỏi: Anh làm gì mà như thằng ô sin ở bên đấy. Đáp: Giữ lợn cho bác Găng buộc. Thích lợn sang đây ăn cơm không?

Mấy hôm liền vợ tôi mải đám nương, không hỏi han, căn vặn. Tôi thấy vui vui việc chăm lợn… và lo cho lão Găng. Có khi bố này ở rể, già cả không phải xuống ruộng lên rừng nhưng đại loại lấy lòng bên ngoại. Như tôi, hồi tìm hiểu, tối nào cũng đến nhà nàng bóc sắn hộ, thống kê chắc cũng dăm tấn.

Không có tin tức gì về lão Găng. San Pa Pai, người ta vẫn ra chợ, lớp tôi có ba học sinh. Lắng nghe, chả ai nói gì. Tôi không dám hỏi.

Ối giời ôi có người chết dưới rãnh. Tôi chạy từ trên giường, hình như dẵm vào chân vợ. Lão Găng. Tôi sờ ngực, tiếng thình thình đẩy lên. Tôi xốc lão dậy, ật ưỡng dìu vào nhà. Vợ tôi cho lão uống nước gừng. Tôi nắn chân, xoa bóp cũng bằng gừng. Lão mở mắt nói một câu như thế này: Một lần rồi chết cũng đáng. Khuôn mặt lão rạng rỡ. Vợ tôi cảm động, đang đi nấu cháo. Lão hỏi: Xe đạp có việc gì không? Tôi đáp: Bánh trước mới vành số 7 thôi. Nhanh cũng phải một tháng nữa mới cưới, tôi đi bằng gì. Lão lại nhắm mắt. Tôi lay lay bảo: Tí em tháo bánh trước xe em, cho hẳn bác. Yên tâm nghỉ ngơi đi. Lão lại mở mắt.

Buổi chiều, lão vén áo, vuốt vuốt bập bềnh đám xương sườn: Chỉ xước nhõn chỗ này. Chân tay êm ro. Lão chạy chạy, mồm hô: 1, 2, 3, ha… ha… ý bảo tôi ổn chưa. Chú em biết tại sao anh lao xuống rãnh mà không việc gì không? Cao người chả bán được chứ sao… Nhầm. Thần dược đấy. Chú có biết không… Sướng không thể tả nổi… Tôi bay về nhà báo tin cho chú… Chú làm thơ tán gái, vứt mẹ nó đi, viết cho anh một chuyện. Đầu tiên anh gặp cô ấy ở… Anh đi theo, biết rõ nhà… Anh gặp ông bố… Anh bên cô ấy… Không chịu… Mãi đến một đêm… Sướng không thể tả nổi…

Tôi chưa bao giờ viết truyện ngắn. Toàn thơ là thơ:

Anh nhìn thấy em tắm suối/ Ghen với con cá con tôm/ Đùa nô trên tòa thiên nhiên hùng vĩ/ Anh ước thành con cá con tôm…

Đại loại lãng mạn thế. Giấu vợ tít trong quyển sổ bằng bàn tay để trong tập lí lịch viết hỏng.

“Chú viết cho anh một chuyện!”. Lần này thì trốn đằng trời. Văn học ơi ít nhất mày cũng phải làm một viên B1 chứ. Thầy Du ơi, ai ngồi với thầy cả buổi, cho cười chảy nước mắt khoái trá. Ai mấy lần “được” nói chuyện với sếp, phải săn thời cơ, phải túi quà…?

Tôi dặn đi dặn lại lão: Tuyệt đối không để lợn kêu. Lão hỏi để làm gì. Tôi bảo à quên nếu vợ em về thì bác sặc thuốc lào một cái… Hụ hụ như thế này này.

Tôi ngồi trước tờ giấy trắng. Em ở đâu? Nghĩ ra cái tít rồi, vẫn không dám đặt bút. Tôi thấy dòng chữ trên khoảng không. Một chàng trai, không một trái tim khao khát yêu thương đang dò dẫm, con đường mới mở, đất đỏ bết. Có tiếng chào ông đi đâu. Giọng nói trẻ trung cất lên trong nắng mai: Tôi đi tìm hạnh phúc. Tiếng xích líp reo vang bình minh. Chòm râu bay bay...

Độ một giờ trưa thì chú cho lợn ăn hộ tôi nhé. Cám tôi hòa sẵn trong cái nồi ở bếp ý. Vâng, thôi bác đừng nói nữa. À quên, bọn chúng nó đến thì bảo tôi lên chợ mua thuốc lào nhé. V...â...ng, bác đi thì cứ đi đi. Tôi đã bắt được mạch cảm hứng. Loáng thoáng nghe và loáng thoáng trả lời.

Bây giờ thì tôi chỉ việc cầm lái cho bút đi đúng dòng. Băng, lướt trên đại lộ tình yêu. Tèn tén ten em về với anh. Hai ta bốn gian nhà tranh, pháo mừng tiếng lợn vỗ tay ngoài máng. Tình yêu không là năm tháng, một ngày cũng là thần tiên. Tôi hát, ngân reo và đọc lại, đọc lại. Chỉ cần sửa mỗi cái nhan đề: Em ở đâu? thành Em về với anh.

Xong cái truyện ngắn (Chẳng biết có phải không?). Xin đọc lại lần nữa..

Ổn. Nhưng đoạn cuối sao gờn gợn.

Em ơi! Chúng mình vẫn nuôi lợn...

thô quá. Tình yêu ai lại nói thế. Thay đi. Em ơi! Chúng mình nuôi tình yêu hòa hai mái tóc. Được. Hợp cảnh hợp tình, nó nói lên được cái khao khát đã thỏa. Tôi chấm (.), tô vòng tròn thật đậm. Ngả người châm điếu thuốc. Khói bay mơ màng sung sướng, y như mình lấy được vợ mới.

- Ra đẩy hộ bao thóc cái!

- Chết ở trong nhà rồi hay sao!

Tiếng the thé của vợ. Hình như xe đổ. Đổ thật. Tôi chạy ra. Thị nằm đè lên bao thóc, bánh xe; hai chân giãy giãy. Tôi kéo tay vợ, để nhẹ bên hàng rào. Cởi dây chun, ì ạch lôi cái bao ra. Dựng xe.

Giải quyết xong “sự cố”, tôi len lén vào bếp nấu cơm. Muốn nhanh, đổ cho tí dầu, bếp bùng lên. Khói dầu sặc sụa.

- Giỏi nhể! Tôi biết ngay mà. Ông lên đây! Lên ngay đây!

Mặt thị đỏ gay, cú ngã xe vừa nãy và tờ giấy trên tay. Tôi giằng lấy tờ giấy. Thị gạt tay, khỏe như Minh Vượng. Tôi cúi mặt nghe tuyên án… Không ngủ cùng, bảo soạn bài khuya. Không đi đâu cùng, bảo bận. Không chuyện với vợ mà cứ hi hí ở trên phòng… Giờ thì còn chối nữa không. Con nào… con nào… Giời đất ơi, tôi thức khuya dậy sớm hàng xay hàng sáo để nuôi nó theo gái.

Thị tru lên từng hồi. Hai tay giơ lên, đập xuống thảm thiết. Tôi chạy vòng quanh: Tôi xin! Tôi xin! Khe khẽ cái mồm chứ. Chả phải khẽ gì sất… Ối giời ôi có thầy giáo theo gái…

Đến nước này thì tôi phải “vũ phu”. Tôi bịt mồm thị, thị giãy giụa. Tôi ghé sát vào tai: Mẹ mày nhầm rồi. Đấy là chuyện của lão Găng. Sắp lấy vợ đấy. Không tin, làm sao nhời nhẽ như trẻ con yêu nhau thế. Thị không giãy nữa, giọng đã nhẹ. Tôi bồi tiếp: Lão Găng được đấy, một mình mò mẫm thành công rồi. “Ấy” rồi. Ở đâu? Trong San Pa Pai ý. Đẹp lắm, đúng là trời thương. Thế anh nhìn thấy rồi à? Đâu, lão ấy về tả thế chứ.

Tối, lão Găng về sớm. Tôi nghe tiếng điếu cày, chạy sang. Tôi hỏi: Tiến độ đến đâu rồi? Lão bảo: Đã xong hết phần nhà gái. Bố mẹ, anh em, cô ta đồng ý. Nhưng… bây giờ mới khó, ba đứa nhà tôi chết cũng phản đối. Thì cứ nói thẳng: chúng mày có hạnh phúc của chúng mày. Tao cũng phải tìm hạnh phúc của tao. Không được, rồi mặt chúng nó như cái lệnh… Tôi chịu được nhưng cô ấy trẻ người non dạ. Bỏ về là tôi chết. Lão Găng ngả người, cổ treo trên thành ghế, hai mắt mở to. Lão đang tìm cách giải mâu thuẫn - Hạnh phúc các con, hạnh phúc bố. Im lặng, một con nhện rơi xuống bàn. Cái này phải nhờ nhà em, món thuyết khách tình duyên nó làm được đấy. Ừ, mai tôi sang nói với thím ấy. Ông cầm cái điếu nhả khói. Tôi cũng bắn thử một điếu.

Tôi về nói ngay với vợ. Vợ tôi giãy nảy. Tôi phân tích, dẫn chứng, vợ tôi xuôi xuôi… Được, em sẽ cố gắng.

Sáng hôm sau, vừa bảnh mắt thì bên nhà lão Găng ầm ầm.

- Bố giở chứng rồi. Còn sống được mấy nỗi. Thử hỏi bố còn thiếu cái gì? Tiếng cô cả.

- Con xin bố. Cố nhịn đi. Vợ nữa lằng nhằng phức tạp lắm. Tiếng cô hai.

- Thôi, dứt khoát là không. Nếu cố tình, cắt gạo tiền. Lấy về tự mà nuôi nhau. Tiếng cô út.

- Thôi bố ạ… Cần thì tối nay con điều cho một đứa quán con xuống. Chỉ sợ phải khiêng bố đi viện thôi. Lại tiếng cô cả.

Ghê quá. Tôi vào nhà. Lão Găng như con gà rù ngồi xổm trên ghế. Chợt lão đứng phăng dậy, quăng cái ghế đánh rầm vào cánh cửa:

- Tiên nhân chúng mày. Tao còn sống, tao có quyền quyết định đời tao.

Lão khóc hu hu. Tôi ôm lão, tôi cũng rung lên.

Ba cô gái biến. Cô cả nguýt lại một câu: Từ mai lên nương mà cày cuốc nuôi lấy tình yêu.

Hỏng rồi. Tôi than thở. Hay là để thư thư cho tình hình dịu lại đã bác. Không được, ngần này tuổi đầu, tôi không phải thằng Sở Khanh.

Tối đó, vợ chồng tôi đi ba nhà con gái lão thuyết phục. Không căng thẳng, nanh nọc nhưng vẫn một hai lắc đầu. Vợ tôi nhũn nhặn đến không ngờ, bảo một câu kinh điển – Con nuôi cha không bằng bà chăm ông. Tôi bảo dầu sao việc bố cháu lấy vợ vẫn diễn ra. Lấy thì kệ ông ấy, chúng tôi hết trách nhiệm. Tôi thộn mặt, nói ngu quá.

Đám cưới lão Găng vẫn diễn ra. Thực chất chỉ là năm mâm tại nhà gái. Nhà trai có bốn người: Vợ chồng con cái nhà tôi và lão “ông rể”. Tôi vào vai trưởng nhà trai, có nhời. Lúng búng, ngượng ngập, đến những từ ngữ không né được đành nói trống không. Vợ tôi cướp “diễn đàn”: Bác Găng đây, hoàn cảnh thì gia đình ta đã biết. Thôi hạnh phúc không có sớm muộn, mong tất cả chúng ta cùng yêu thương vun vén. Hay. Tôi nhìn lão Găng, ông bố bà mẹ, cô dâu nét mặt đã tự nhiên.

Tối mịt thì đoàn lấy dâu về. Mãi không ai nói với ai. Đến suối, tôi mới pha một câu: Chú rể phải cõng cô dâu chứ. Nào ghé vai vào, lại gần đây, tôi kéo cả hai người. Cháu đi được, chú kệ cháu… Vợ tôi nắm tay tôi lùi lại: Tiền cỗ lão Găng chắc phải vay ngân hàng nhỉ? Ừ, khổ thân lão, chết không biết có trả được hết không. Tôi thở dài. Vợ tôi ghé vào tai: Năm triệu rồi, không lo. Năm triệu nào? Hôm qua em lên chợ, con Lanh gọi vào quán, đưa một bọc bảo cô lo giúp chúng cháu. Thôi cứ cầm hộ đây, hôm nào nói với lão. Có thế chứ. Thế sao chúng nó không đi. Ai dám lộ mặt, hỏi anh nhé, bây giờ anh cưới vợ… em đi có mà mặt dày một mét.

Gần đến nhà, vợ tôi rảo chân lên trước. Lão Găng về bật điện, lấy chai rượu, rót. Vợ tôi sang, ôm cái chiếu: Nào đặt ai dải giường chưa. Thôi, thím cứ làm, đại khái thôi. Đại khái là thế nào, hạnh phúc nào chả giống hạnh phúc nào.

Chúng tôi cùng ngắm cái giường. Đôi chim bồ câu trong trái tim giữa chiếu mớm mỏ nhau. Lão Găng nhìn giường, nhìn cô vợ. Thế là từ nay em không phải cho lợn ăn hộ nữa. Tôi nói, vợ tôi lườm. Lão Găng vột vạt: Chết! Nói mới nhớ. Từ sáng đến giờ chưa cho ăn. Sao nó không kêu nhỉ? Thì tất cả phải cùng cho xong việc lớn đã chứ. Cô vợ lặng lẽ xuống bếp, một lúc quay lên hỏi: Cám ở chỗ nào… nhỉ. Đừng nói trống không, phải bảo:

Anh ơi cám ở chỗ nào anh nhỉ. Cô ta đỏ mặt.

Bây giờ tôi mới nhìn kĩ cô. Cao, gầy, ngực phẳng, đuôi mắt đã nhíu nhíu. Chỉ đôi má hồng lên thèn thẹn. Tên là Man phải không bác nhỉ. Ừ. Hôm tối bác ngủ lại trong ấy, trai cả bản kêu khóc như ri: Thế là mất em Man rồi. Lão cười, nghiêng đầu nhìn vợ như báu vật.

Từ hôm ấy lão Găng có tên là Găng Man. Như bao vợ chồng khác tên kép: Hùng Lan, Tuấn Thanh, Minh Lệ, Dũng Hiền…

“Giữ ý đấy, tuần trăng mật không sang nhà lão”. Vợ tôi dặn. Tôi cười: Có ở nhà đâu mà sang. Thế đi đâu? Lên đồi lấy rau lợn. Cả hai à? Ừ, vợ mới mà.

Tối về, họ ngủ sớm. Một lần thấy lão đánh răng ngoài giếng, tôi tẫm tợt nói sang: Mải vui quên hết anh em nhỉ. Thì sang chơi… Lão nói khi đã khuất vào trong nhà.

Tôi sắp quên thói quen “ngồi lê” với lão, thì một buổi vợ tôi vào bàn kéo tôi ra bờ rào.

Ọe… ọe… ọe. Cố lên em. Tiếng hổn hển. Tiếng vỗ vỗ ngực.

Lão Găng tay ôm bụng vợ, tay vuốt ngực. Tại anh đấy. Em bảo để sang năm cứ đòi. Thôi chiều nay em nằm im trên giường, tuyệt đối không được ra gió. Thế anh bỏ em một mình á? Ứ đâu. Cô bé ngốc ơi, anh đi kiếm cho em một con cá chép...

Vợ tôi nhìn tôi, tôi nhe răng. Tình yêu của mình hai mươi năm trước cũng có “Ứ cần đâu!”. Vào nhà, vợ tôi hỏi: Mới cưới được một tuần, hay là của người khác rồi? Linh tinh, tính từ hôm lão ở rịt trong đấy cũng hơn tháng rồi. Thế à? Mạnh nhỉ. Chuyện... ai mà chả mạnh.

Tối ấy vợ chồng tôi mang chục trứng gà sang thăm, nhân thể nói chuyện năm triệu của các con lão. Vợ tôi ngồi giường với Man. Tôi với lão ngồi bàn. Một lúc thì ba cô con gái đến. Tôi thủ thế... sẽ nói một câu. Một câu thôi, thật sâu cay.

- Con chào bố. Cháu chào chú... Em chào chị. À cô ở đây nữa, ngoài đường vào quáng mắt quá.

- Con đổ gạo vào thùng rồi nhé. Làm sao nồi thịt kho mặn thế, bố tiết kiệm à.

- Bố làm chuồng lợn rồi à. Khéo tay ghê.

Tôi lặng im quan sát. Ba cô con. Rồi lão. Lão bảo chúng mày uống nước, nói chuyện với dì. Dì. Ba đứa cùng nhìn, mặt mắt căng lên.

À quên con mang chai rượu thuốc cho bố. Cô cả nói và đặt chai lên bàn. Vợ tôi bảo nhất bác Găng, đúng là con gái rượu. Lão Găng bảo tôi chỉ uống trước lúc đi ngủ lưng cốc. Cô hai, cô út chạy lại bàn thì thào vào tai lão. Lão bảo ờ.

Ba cô về. Vợ chồng tôi về. Vợ tôi bảo chỉ lo chúng nó xé xác cái Man thôi. Tôi bảo xé xác thì cho một chày.

Trưa hôm sau, lão Găng mang nửa chai rượu sang nhà tôi. Tôi bảo nhà em còn đầy hai bình. Lão xua tay: Thần dược, một người uống hai người vui đấy. Tôi rót luôn hai chén, chúc mừng lão: Như vậy là hòa bình rồi nhỉ. Lão lắc đầu: Chưa. Làm sao? Man nó cứ đòi về, không cho lại bắt vào ở trong bản với nó. Đừng, cứ ở đây, mọi chuyện dần dần giải quyết. Khó quá, đấy chú thấy mặt mũi chúng nó tối hôm qua. Thôi kệ mặt mũi, con cái nào bỏ bố.

Tôi và vợ tôi làm sợi dây giữa vợ chồng lão và con lão. Sợi dây ấy đang ngắn lại, nhưng mãi không hết sợi dây.

Thời gian trôi. Tám tháng sau lão có con trai.

Lão ru con:

Ngày tháng

a

năm dài

a

lê thê

ý a

Anh bốn

ý

gian nhà gianh

ới a

nghe tiếng bước chân mình

Em ơi

a

nước mắt tân hôn và

ới a

nước mắt tái hôn

Chúng ta

này là

sẽ hát bài ca bình

y

minh và

a

xế chiều...

Lão ru lão. Tôi chạy sang. Trời đất! Văn xuôi ai đi ngâm. Liều quá. Lão nói giọng thằng cu: ú ẳng o ố on ình âm ỉ (chú chẳng cho bố con mình ngâm nhỉ). Thế thì chú chuyển thành thơ cho anh hát; thằng cu có vẻ khoái đấy.

Tôi định nói sao bác bảo thơ em toàn thơ tán gái... nhưng thôi.

Thơ ơi lão già đang cần thơ lắm.

Tôi sẽ nói với các con lão điều này.

Thần tượng (truyện ngắn)

Hắn dốc ngược bó hoa như người ta cầm chân con gà chuẩn bị cắt tiết, đưa một tay còn lại ra đầy kiểu cách. Tôi tránh xa chỗ hắn chỉ, ngồi xuống sau chiếc bánh ga-tô to ngất ngưởng như một núi kem, mút ngón tay bị gai cào.

Những người bạn đến sau của em đã ổn định chỗ ngồi. Một chàng trai gầy gò như chú nhóc cấp 3 bên cạnh một cô sồ sề, tóc sấy xoăn tít, son phấn bự mặt, một tiểu thư váy len và giầy búp bê, trắng nuột bên cạnh một người ngoại quốc cao to, mũi chảy dài như quả bầu; một người đàn ông trung niên hiền lành và bối rối; một vài người bạn của nàng từ thời sinh viên, tròn mắt nhìn tôi đầy ngạc nhiên và thốt lên mấy câu xã giao, khiến thằng mũi bầu quay lại, nhìn tôi chằm chằm rồi cười hô hố. Tôi khó chịu trừng mắt lên nhìn, nó quay lại thì thào gì đó với tiểu thư, nàng giơ hai nắm tay nhỏ xíu hồng hào lên đấm đấm nũng nịu rồi chúi vào tấm lưng to bè như gấu của gã mà cười. À, thì ra động tác mút ngón tay của tôi khiến nó nghĩ đến một hành động thô tục nào đấy. Bất giác tôi cũng bật cười, cười ngặt nghẽo.

Đôi môi nàng chu lại, đỏ mọng như một nụ hồng hàm tiếu trước những que nến. Phụt tắt, bóng tối vỡ tung tiếng vỗ tay, tôi nghe thấy có tiếng tiểu thư kêu ré lên, đèn vụt sáng, tay thằng mũi bầu vẫn đang chơi vơi giữa khoảng giữa eo và cổ tiểu thư. Nó vội rụt tay về sửa cà vạt, chiếc cà vạt như kẻ một đường nối từ mũi nó xuống bất tận. Hắn cầm tay nàng xắt miếng bánh đầu tiên như trong các phim của Tây, tiếng vỗ tay, tiếng huýt sáo đầy phấn khích. Cụng ly, chúc mừng, kẻ nói người cười rôm rả, tôi cũng tự dốc tuột ly rượu vào cổ một cách sỗ sàng. Ngay lập tức, hắn khoác tay nàng, mà chính xác là lôi xềnh xệch nàng đến bên tôi, điệu nghệ nghiêng cổ chai xoáy một đường rót thứ rượu sóng sánh vào cái ly rỗng không của tôi.

- Nào, hãy nâng ly chúc mừng chúng tôi.

Tôi lầm lì ngồi yên tại chỗ và gườm gườm nhìn hắn khiến cho bao nhiêu ánh mắt xung quanh đổ dồn. Mặt nàng tái dại đi, nàng luống cuống như muốn chạy nhưng hắn vừa dùng hết sức kìm nàng lại vừa nghiêng đầu chờ đợi. Nàng như một con gà vùng vẫy quanh cái cột mà người ta trói nó vào, bứt rứt, hoang mang cực độ. Tôi lẳng lặng đứng lên, uống cạn và dốc đáy ly trong ánh mắt chăm chú của hắn. Tôi đã ngồi về chỗ cũ, hắn mới bật ra tiếng cười đắc thắng và cúi xuống vỗ vỗ vai tôi, kẻ cả và ban ơn. Bước chân líu ríu theo hắn, nàng còn ngoái đầu lại, ánh mắt như con bê non lạc mẹ, sợ sệt và van lơn. Tôi hiểu rồi, nàng mong tôi về đi, đừng quấy phá nàng nữa, để cho nàng yên với chiếc xiềng bằng vàng to nặng nhưng êm dịu này. Không có lẽ nào, tôi không có ý định dằn vặt nàng. Cái xiềng đó là do nàng tự nguyện.

Khách bắt đầu tụ thành những nhóm cục bộ, ăn uống tự do và hát. Gã trung niên ngồi lẻ loi và lúng túng, cái trán hói bóng mồ hôi và đỏ một cách kỳ lạ dưới ánh đèn. Nàng sà xuống bên gã, váy xoay tròn mát cả mắt. Nàng còn cầm tay gã lên mà ghé mắt vào xem các đường chỉ tay. Người đàn ông trung niên há miệng như con chim non nuốt từng lời nói của nàng. Tôi ngờ rằng gã cười không phải vì nàng bói hắn lấy vợ, lên chức cao trong nay mai mà chỉ vì bàn tay mềm mại và nuột nà của nàng cứ như ấp lấy tay gã. Tôi quay sang hắn. Hắn đang mải trò chuyện với kẻ đầu tóc bóng mượt, quần áo, điện thoại, trang sức đều ánh lên màu giàu có nhưng ít chữ. Thỉnh thoảng giữa những tràng cười khả ố, hắn liếc ra nàng rất nhanh, mặt giãn nở mãn nguyện. Nàng lại như con bướm đỏ đáp sang bàn khác, còn hắn cau mày vì cuộc trò chuyện kết thúc sớm quá.

Em bất chợt hiện ra như một vành trăng non ngơ ngác giữa ồn ào xa hoa. Dịu dàng và thuần phác, em đi qua, nhỏ nhẻ với những người quen cũ, và em đến bên tôi. Tôi ngọ nguậy liên tục cái đầu đang phừng phừng vì rượu, vì khó chịu trong không khí giả tạo, phù phiếm đang diễn ra quanh mình. Em thì thào bên tai:

- Anh cũng khó chịu đôi kia à? Chẳng phải yêu đương gì đâu. Con bé xinh xắn thế mà... Chỉ ngồi chờ nó gửi tiền sang ăn thôi, chẳng làm gì cả. Sang bên ấy thì sợ vợ nó thịt.

Tôi tròn mắt nhìn em. Quá bất công khi phải nghe những lời kì cục ấy từ cái miệng xinh xắn và trong trắng ngần kia của em. Như đoán được ý tôi, em tiếp:

- Em không thể chịu được những kẻ ngu độn ngồi mát ăn bát vàng, còn những người học hành tử tế thì chạy ăn từng bữa, vắt kiệt sức mình ra mà một công việc ổn định cũng không có nổi.

À, thì ra em cũng đang chật vật vì cơm ăn, việc làm. Đúng là em có gầy và xanh xao hơn nhiều so với hồi còn là sinh viên sư phạm văn đầy mơ mộng. Thỉnh thoảng, ánh đèn quay chiếu vào mắt em, những tia lửa bắn ra sắc lạnh. Tôi say rồi chăng, những lời nói của em cứ nhẽo nhợt bên tai, chờn vờn, cay nồng, uốn éo như những dòng rượu chảy mãi vào cổ họng.

- Nhưng còn hơn đôi kia - Em chỉ vào chú nhóc mặc áo sơ mi bẻ cổ ra ngoài áo len, đội mũ lưỡi trai bên cạnh cô ả sồ sề như nạ dòng - con mẹ suốt ngày hùng hục đi tour, hướng dẫn viên kiêm mẹ mìn, chạy rạc cẳng để sau mỗi chuyến đi, cậu em kém những bốn tuổi đang học năm cuối đại học có tiền đóng học nhưng bù lại cậu ta cũng phải đóng thuế thân đến lỏng đầu gối.

Tự dưng trên mặt tôi có cảm giác nhờn nhờn, lờm lợm. Tôi nhìn sang gã trung niên, tiếng em bám theo:

- Lão ấy giàu khủng khiếp anh ạ, nhưng lúc nào cũng ra bộ ngây ngây, thơ thơ. Không dám lấy vợ vì sợ bị lừa hết tiền. Một hôm, giờ nghỉ trưa, em đến tìm con Vy - Vy là tên nàng - gõ nhầm cửa phòng lão. Lão ra mở cửa, trán hói bóng nhẫy mồ hôi, khóa quần chưa kịp kéo. Em nhoi vào trong, chỉ thấy tiếng ứ hự, ẽo ợt. Thì ra lão đang xem phim sex, mắt đỏ kè, vừa ngượng vừa nhìn em rừng rực...

Mắt em ánh lên tia tinh quái và toan tính. Không chịu nổi nữa, tôi từ từ đứng dậy, ngật ngưỡng tiến ra sân, ngật ngưỡng nhảy như một kẻ say rồi rất chính xác, tung nắm đấm vào lần lượt mặt thằng mũi bầu, gã, và cả lão trưởng phòng trán hói...

***

Khuôn mặt Thắng giãn nở, thoắt chuyển sang đanh lại, toát mồ hôi rồi tái dại đi khi đọc đến những dòng cuối cùng. Anh dằn mạnh bản thảo xuống bàn rồi vừa run cầm cập, vừa trợn mắt nhìn tôi:

- Em viết cái gì thế này, em viết cái gì thế này? Em có thể viết về em thế nào cũng được. Em có thể bôi nhọ em đến thế nào cũng được. Nhưng anh thì không. Em không được phép. Em làm thế này là giết anh đấy, có biết không?

Anh bất lực đưa hai tay lên trời, rồi buông thõng xuống, đầy khổ sở.

Đúng là mọi chuyện không diễn ra như tôi viết. Tôi đã bỏ về vì không chịu được sự ồn ào và giả tạo. Và cả vẻ khổ sở, nín nhịn rất cao thượng, rất si tình của anh.

Tôi lặng lẽ đứng dậy, xin lỗi rồi cầm bản thảo ra về. Anh gọi giật lại, giằng lấy và xé vụn nó ra trước mặt tôi, đột ngột van vỉ:

- Anh xin em, đừng đưa đi in ở bất cứ đâu, được không? Mà tốt nhất, em xóa nó đi. Anh sẽ trả, coi như tiền nhuận bút cho em, được không?

Mấy hôm sau gặp Vy, hai đứa lại chụm đầu vào nhau nói chuyện. Đang vui, Vy chợt giật giọng:

- Mày vẫn ngày ngày đi bán cháo phổi đấy à? Gầy còm xơ xác như con ma đói. Hay là sang làm thay chỗ tao đi, thư ký cho lão trưởng phòng trán hói. Công ty anh yêu ký xong hợp đồng với lão rồi, tao đếch muốn làm ở đấy nữa.

Thấy tôi lắc đầu nguầy nguậy, Vy xì môi.

- Đúng là sĩ diện hão. Mày trông lão Thắng kia kìa. Chê anh yêu tao ít chữ, chê tao sai lầm, tham vàng bỏ ngãi. Giờ bám anh yêu tao chằng chằng. Không có anh yêu tao đỡ, chắc bị đuổi ra khỏi công ty thứ 10 từ lâu. Mấy hôm trước, lại ký được cái hợp đồng với thằng Pak, bồ con Thủy tiểu thư, sướng không để đâu cho hết sướng.

Vy rướn cái môi đỏ chót lên, đắc ý và khinh thị ra mặt. Ly nước cam trở nên đắng ngắt. Trong mắt tôi, chập chờn xác bản thảo bị xé vụn hôm nào. Một đám tang, lặng lẽ ra đi, tiền giấy tung lên trắng xóa. Tôi đã chôn, một thần tượng sừng sững suốt gần chục năm trời.

Miếng Thịt Mỡ, truyện ngắn

"Thằng bé thiếu dinh dưỡng, lớn không nổi. Mỗi khi thấy con cán bộ, cùng tuổi đó, hai má phinh phính, chân tay mũm mĩm, cô nghĩ đến con mình mà đau lòng"

"Hai người đàn bà, trong cảnh túng quẫn, càng phải nương nhau mà sống. Cả hai đều cùng yêu thương một người trong tù, không biết sống chết lúc nào".

"Cô là vợ sỹ quan 'ngụy' nên thường bị chửi mắng và phạt rất nặng, phần khác cô là gái một con trông mòn con mắt nên đôi khi họ rất tử tế cho lại hàng, không phải nộp phạt nhưng đề nghị phải đi ăn tối hay đi coi hát với một người nào đó trong bọn họ. Bị mắng chửi, bị phạt nặng cô nhẫn nhục chịu đựng, nhưng khi thấy họ tử tế, vui vẻ cho lại hàng là cô yên lặng bỏ hàng ra về. Cô thấy họ như những con rắn độc nhưng miệng lưỡi lúc nào cũng nhân nghĩa".

B

à Tư không rõ mấy giờ rồi, nhưng ngoài đường đã vắng tiếng xe cộ, tiếng người nói. Bà nhắm mắt cố dỗ giấc ngủ nhưng bao nhiêu ý nghĩ cứ lẩn quẩn trong đầu. Lúc nãy, khi phụ với Lan, con dâu bà, sửa soạn các thức thăm nuôi, bà không thấy chiếc nhẫn cưới trên ngón tay của nó nữa. Tại sao con dâu bà lại cất chiếc nhẫn đi? Nếu nó phải lòng thằng con trai nào, nó có thể giấu chiếc nhẫn để không ai biết là nó là gái có chồng, nhưng về nhà ắt phải nhớ mà đeo vào. Đằng nầy nó vẫn giữ ngón tay trống trơn! Có phải nó muốn công khai tuyên bố sẽ đi lấy chồng khác? Điều bà lo sợ đã xảy ra? Bà hiểu và rất thông cảm con dâu. Năm năm rồi, thằng con trai bà đang ở trong trại cải tạo, không biết ngày nào được thả ra. Bà đã thấy cảnh người hàng xóm đi thăm nuôi con về, khóc từ ngoài đường vào nhà. Đem đồ tiếp tế, thăm nuôi lên trại cải tạo chờ từ sáng đến chiều tối, cán bộ trại ra bảo một cách thản nhiên "Con bà bị bvì nh chết rồi, về đi, hôm nào chính quyền địa phương sẽ có giấy báo sau". Cảnh đó cứ ám ảnh bà mãi. Mỗi lần con dâu đi thăm nuôi về, bà cứ thấp thỏm, sợ nó vừa đi vừa khóc như người hàng xóm thì không biết bà đau khổ đến chừng nào.

Con trai bà là sĩ quan quân đội Cộng Hòa, bà nói lắm nó mới chịu làm đám cưới với một cô bạn học trước đây. Cưới xong, qua mấy ngày phép, nó lại ra đơn vị, hành quân liên miên. Họa hoằn lắm mới về thăm nhà. Khi thấy con dâu mang cái bụng lúp lúp, bà chưa kịp mừng thì Miền Nam rơi vào tay cộng sản, con trai bà đi tù. Chồng bà, trước bảy lăm (1975) là thầy giáo về hưu, khi cộng sản vào thì tiền hưu trí không còn nữa. Sau đó chồng bà bịnh, không tiền thuốc men, đành chịu chết. Con dâu bà làm thư ký hãng buôn. Hãng bị tịch thu, chủ bị đưa lên kinh tế mới với hai bàn tay trắng, thế là cô thất nghiệp. Mấy tháng sau, thằng cháu nội chào đời. Niềm vui có được thằng cháu kháu khỉnh không lấp được nỗi buồn chồng chết, con ở tù, nhà không còn một xu. Tất cả bất trắc đổ ụp xuống gia đình bà cùng một lúc, khiến bà điếng người, trí óc đặc cứng lại, không biết xoay xở ra sao. Thế rồi, cũng giống như bao người Miền Nam khác, bà và con dâu phải tìm mọi cách để có miếng ăn. Bà sắm một cái rổ lớn đựng linh tinh bánh, kẹo, khoai, chuối...dẫn thằng cháu nội mới chập chững, ra ngồi trước cổng trường tiểu học trên đường Chi Lăng, Gia Định bán cho học trò. Lời lãi chẳng bao nhiêu, hôm nào ế hàng thì đem khoai, chuối về ăn trừ bữa. Con dâu bà, thấy thiên hạ buôn bán chợ trời, bèn đem áo quần cũ của mình ra chợ Bà Chiểu ngồi ở vệ đường. Ít lâu sau thành người mua bán đồ cũ. Bất cứ đồ gia dụng gì người ta đem bán, cô đều mua rồi bán lại.

Mấy năm nay, trong những dịp thăm nuôi, thỉnh thoảng bà được con dâu đưa hai bà cháu cùng lên thăm người ở tù. Thấy con trai gầy ốm quá, sợ nó chết nên bà cứ nắm lấy tay thằng con, tưởng như lần cuối gặp mặt. Bà biết con dâu cho bà cùng đi là một hy sinh rất lớn. Tiền xe cộ, ăn uống dọc đường khiến cho số vốn teo lại và gánh nặng gia đình càng nặng thêm. Bên sui gia cũng không hơn gì, có mấy người đàn ông đều đi tù cả nên chẳng ai giúp nhau được. Dù sao bà cũng cám ơn sui gia đã cho bà một cô dâu rất hiếu thảo, thương mẹ chồng, thương chồng, thương con. Có những bữa ăn, con dâu chỉ ăn qua loa, nhường phần cho bà, cho cháu bà. Nó bảo đã ăn ngoài chợ no rồi, nhưng bà biết rõ tính tằn tiện của con dâu, nó chẳng bao giờ ăn quà rong. Có lần bà bắt gặp, khi rửa chén, nó lén vét những hạt cơm còn sót trong nồi cho vào miệng. Bà quay đi, làm như không thấy nhưng nước mắt bà ứa ra.

Đêm nào bà cũng lầm thầm cầu Trời khấn Phật, kêu réo vong linh chồng bà phò hộ cho con trai bà không chết trong tù, được thả về với gia đình. Dù sao trong nhà có đàn ông cũng là rường cột, đỡ đần biết bao khó khăn. Lúc đó con dâu bà không còn vừa vất vả vừa nhớ chồng đến héo hon. Và bà cũng biết, dù có thương nhớ chồng đến bao nhiêu thì với thời gian cũng phai nhạt dần trong khi cuộc sống ngày càng khó khăn. Nó không thể đi mãi trên con đường gian khổ hầu như vô tận đó được. Thế nên nó có bỏ đi cũng là chuyện thường tình. Điều lo lắng cho bà là không hiểu, khi đi lấy chồng khác, nó có dẫn theo thằng cháu nội của bà không? Rủi thằng con bà chết trong tù thì coi như chẳng còn ai hương khói, cúng kiến ông bà, cha mẹ. Mồ mả sẽ bị bỏ phế, vong linh tổ tiên, cả vợ chồng bà nữa sẽ thành những hồn ma đói khát, vất vưởng, không nơi nương tựa.

Bà Tư thở dài, nhìn lên mái nhà tôn, bà không biết, khi con dâu bỏ đi, bà bán nhà nầy được bao nhiêu tiền, thăm nuôi thằng con được bao nhiêu lần? Không biết sức bà còn đi nổi không? Đường đi thăm nuôi, phải đi bộ nửa ngày trong rừng mới đến trại tù.

Nhưng bán nhà rồi sẽ ở đâu? Hay là bán rẻ, chỉ xin để chiếc giường nhỏ ở chái nhà cho hai bà cháu? Bà Tư nhắm mắt, ước ao đây là cơn ác mộng để rồi bà sẽ tỉnh lại, sẽ sống lại những ngày tháng hạnh phúc bên chồng, bên con, nhưng phần khác bà biết chắc là cơn ác mộng sẽ còn bi đát hơn nữa.

Bà lắng nghe những tiếng động dưới bếp. Con dâu bà đang nấu nướng, chuẩn bị vật thực, sáng mai đi thăm nuôi chồng. Lúc nãy, bà phụ nó xắt thịt, xắt sả, lặt rau...Nó bảo bà lên nghỉ ngơi. Thấy vẻ mặt buồn buồn, nhất là thấy ngón tay đeo nhẫn trống trơn, bà bỏ đi nằm. Bà không đủ can đảm chờ nghe nó bảo rằng sẽ đi lấy chồng khác.

Bỗng nhiên bà thấy con dâu trở thành đối thủ của bà. Bà phải làm cách nào để giữ đứa cháu nội? Bà khóc lóc, năn nỉ? Hay bà làm bộ dữ dằn cho nó sợ? Điều chắc chắn là bà không thể chửi mắng nó được. Bà thương nó như con ruột. Giá như nó là con ruột, bà có khuyên nó ráng chịu đựng chờ chồng hay là để nó tự quyết định lấy? Chiều nay, thấy con dâu không xách bọc áo quần cũ về như mọi khi, bà đoán nó đã bán đổ, bán tháo tất cả để sáng mai đi thăm chồng lần cuối rồi nó đi thẳng với thằng chồng mới. Bỗng nhiên bà sợ đến nghẹt thở khi nghĩ đến cảnh con dâu bà tuyên bố với chồng nó là lần cuối thăm nuôi, nó sẽ đi lấy chồng khác. Rồi con bà sẽ phản ứng ra sao? Trong tù ăn uống thiếu thốn, lao động khổ sai mà tinh thần suy sụp thì cái chết sẽ đến chắc chắn. Bà thở dài, tự biết mình hoàn toàn bất lực, đành buông tay chờ tai họa ập đến.

Mùi xào nấu thơm phức khiến bà nghĩ đến kỳ thăm nuôi kế tiếp bà phải tự lo lấy. Bà phải nấu nướng những gì, mua sắm món gì để đem lên cho con trên trại cải tạo? Suy nghĩ miên man, bà thiếp dần. Trong giấc ngủ, bà mơ thấy chỉ có mình bà xách giỏ thăm nuôi nặng trịch, lếch thếch lội bộ, qua đèo, vượt suối...rồi bà lại thấy cán bộ trại ra bảo con bà chết rồi, thế là bà lại lếch thếch quay về vừa đi vừa khóc...

Sau khi cơm chín, cô Lan xới ra một cái thau nhỏ cho mau nguội, để sau đó, cô sẽ gói chặt bằng lá chuối thành cơm vắt. Cô cũng gói một gói nhỏ để ăn dọc đường. Cô đổ những miếng thịt ba chỉ mà mẹ chồng cô vừa xắt lúc nãy vào chảo. Cô đảo cho mỡ tan ra. Tiếng mỡ nổ lách tách nho nhỏ. Cô xếp những gói đậu, đường, gạo...những lon, lọ vào hai giỏ cói lớn. Cô cũng không quên bỏ vào giỏ một gói kẹo nhỏ, những viên kẹo xanh trong giấy kiếng để nhắc chồng nhớ những kỷ niệm đẹp khi còn đi học. Ngày đó cả hai cùng học chung một lớp, trường Lê Văn Duyệt, cô thường chờ giờ ra chơi, lén để những viên kẹo xanh, chua chua vào hộc bàn cho người yêu. Cô cũng không quên nhét vào xách tay của mình tấm khăn trải bàn bằng vải ny lông để đi dọc đường sẽ dùng che mưa nếu trời mưa, hoặc trễ chuyến xe, sẽ thành tấm đắp khi cùng với những người thăm nuôi khác ngủ bờ, ngủ buội...Cô đảo tiếp chảo thịt mỡ cho chín hẳn mới đổ sả bằm, đường, ớt bột và hai gói mắm ruốc vào. Cô chợt thấy một miếng mỡ lớn, cỡ ngón tay cái lẫn vào đấy, có lẽ mẹ chồng cô quên cắt nhỏ miếng mỡ nầy. Cô tưởng tượng khi chồng cô bắt gặp miếng mỡ lớn nầy sẽ ngạc nhiên lắm. Miếng mỡ ướp mắm ruốc, vừa thơm vừa cay cay, chồng cô cắn ngập vào đấy cho mỡ tươm ra trên lưỡi. Cô Lan mỉm cười, nước miếng cô ứa ra vì thèm. Cô mút đầu đũa, chép miệng "Mắm ruốc ngon thật!" Cô nuốt ực nước miếng. Lòng cô vui vì nghĩ đến chồng, khi ăn món ruốc sả nầy sẽ thấy ngon và sẽ nhớ đến cô, thương yêu cô nhiều hơn.

Khi thấy ruốc hơi quánh lại, cô trút chảo ruốc vào một thau nhỏ, chờ cho nguội mới bỏ vào bao ni lông, nhét vào lon guigoz (một loại lon nhôm, cỡ một lít, đựng sữa bột, hiệu Guigoz, khi dùng hết sữa, lon được giữ lại đựng nước, thức ăn rất tiện lợi. Tù cải tạo thường dùng loại lon nầy). Miếng mỡ lớn lại xuất hiện, lăn vào góc thau. Cô gắp bỏ lại vào chảo cùng với ít mắm ruốc và bắc chảo lên bếp. Cô định dùng miếng mỡ rán thêm chút nước mỡ. Cô múc mấy vá cơm bỏ vào chảo và đảo lên. Những hạt cơm trắng dính mắm thành màu nâu. Cô thêm chút nước mắm, đập vài tép tỏi, bỏ vào. Một lát, cô nhắc xuống chia đều chỗ cơm chiên vào hai chén nhỏ. Sáng mai hai bà cháu sẽ có món điểm tâm đặc biệt. Phần cô là những hạt cơm còn sót lại trong chảo, ước chừng vài muỗng. Miếng thịt mỡ nằm lẫn vào cơm chiên nhưng cô nhận ra ngay, cô gắp bỏ vào lon guigoz đựng mắm ruốc của chồng, nhưng không hiểu sao, cô gắp bỏ vào chén cơm cho con. Sáng mai cô dậy sớm đi thăm nuôi, thằng bé thức giấc không thấy mẹ sẽ khóc, bà nội nó sẽ cho nó ăn cơm chiên với miếng mỡ nầy, nó mừng lắm, sẽ hết khóc. Từ ngày cha nó đi tù, nó chưa hề được ăn miếng ngon nào, chỉ những dịp thăm nuôi, cô mới dành lại cho con chút thức ăn. Cô để miếng mỡ trên chén cơm, bà nội nó sẽ hiểu là phần của cháu bà. Thằng bé thiếu dinh dưỡng, lớn không nổi. Mỗi khi thấy con cán bộ, cùng tuổi đó, hai má phinh phính, chân tay mũm mĩm, cô nghĩ đến con mình mà đau lòng. Miếng ăn hàng ngày không đủ, lấy đâu mà bổ dưỡng. Cô không hiểu chút mỡ nầy có chất bổ gì, nhưng có còn hơn không.

Cô nhớ lại lúc mang bầu thằng bé, mẹ chồng cô mừng lắm, cứ ép ăn món nầy, món nọ. Bà còn bổ thuốc Bắc về, lụm cụm sắc lên, dỗ dành cô như với người bịnh. Vì thương bà, cô nhắm mắt uống bừa thứ nước vừa thơm vừa đắng vừa khó nuốt. Cô biết, sự săn sóc đó là vì cháu nội nhưng cũng có thương cô. Lúc nào bà cũng dịu dàng với cô. Cô thương mẹ chồng như mẹ ruột. Hai người đàn bà, trong cảnh túng quẫn, càng phải nương nhau mà sống. Cả hai đều cùng yêu thương một người trong tù, không biết sống chết lúc nào. Sau bảy lăm (75), cha chồng chết, chồng đi tù, mẹ chồng cô trở nên ít nói. Càng ngày bà càng gầy yếu, lưng còng xuống. Bà chóng già vì buồn phiền và thiếu ăn. Cũng may bà chưa ngã bịnh. Cô bỗng lo lắng, rủi mẹ chồng cô bịnh hoạn thì tiền đâu lo thuốc men, chạy chữa? Chẳng may có mệnh hệ nào thì sao? Ý nghĩ đó khiến cô vừa sợ vừa tội nghiệp cho bà. Thế nên cô bèn gắp miếng mỡ từ chén thằng con bỏ qua chén cơm mẹ chồng. Cô mỉm cười nghĩ ra một ý hay là cô vùi miếng mỡ trong cơm, mẹ chồng cô sẽ không thấy. Cô xúc cơm còn lại trong chảo cho vào chén thằng con, như thế, sáng mai bà thấy chén nào nhiều cơm sẽ lấy ra cho thằng bé ăn. Bà sẽ ăn sau, sẽ gặp miếng mỡ. Cô vét mấy hạt cơm còn lại trong chảo cho vào miệng. Cơm chiên mắm ruốc ngon thật! Chỉ được hơn muỗng cơm, cô nhai thật chậm để thưởng thức được lâu món ăn đặc biệt nầy. Xong, cô uống nước, thấy lửng dạ, cô súc miệng, rửa tay, chuẩn bị đi ngủ, sáng mai còn phải dậy sớm. Khi lau tay, cô cảm thấy bàn tay mình có gì bất thường mới nhớ ra chiếc nhẫn cưới không có trên ngón tay! Cô đứng lặng người. Cô buồn quá, nước mắt ứa ra. Vật kỷ niệm của vợ chồng cô không còn nữa! Trưa nay, lúc ngồi bán áo quần cũ trên lề đường, bên hông chợ Bà Chiểu, phía Lăng Ông, cô ngồi nghĩ đến ngày mai đi thăm nuôi chồng, sẽ gặp chồng, nhìn chồng cho đỡ nhớ. Bán xong mớ hàng nầy cô sẽ mua những gì để tiếp tế cho chồng? Cô sẽ gửi một gói kẹo để nhắc chồng nhớ lại những ngày còn đi học, yêu nhau, đẹp đẽ, hạnh phúc. Đang mơ mộng, cô bỗng nghe lao xao và tiếng kêu "Công an!". Mọi người ôm hàng hóa tuông chạy, cô cũng vội túm bốn góc của tấm ny lông lót trưng bày quần áo cũ của mình, định chạy vào cổng bên hông của Lăng Ông, nhưng không kịp, khắp nơi đã đầy công an với dân phòng. Thế là họ giật lấy những hàng hóa, thịt thà, rau cỏ, gà vịt... của những người buôn bán lề đường, vất tất cả vào xe, chở đi. Vì quá bất ngờ, những nạn nhân chỉ biết đứng ngớ ra, thất thần. Quãng đường nầy cấm tụ tập buôn bán. Mỗi khi có lễ lớn như Quốc Khánh, ngày thành lập đảng, sinh nhật bác Hồ...là công an với dân phòng đi dọn dẹp lòng lề đường "cho đường phố được mỹ quan". Thường thì nghe báo động một số nhanh chân thoát được. Không ngờ hôm nay công an lại mặc thường phục, họ chia nhau mỗi công an đứng gần một người ngồi bán, thế nên khi xe công an sắc phục xuất hiện người bán vừa đứng lên là hàng hóa đã bị công an thường phục đứng bên cạnh giữ chặt, không chạy được, đành bị tịch thu. Muốn nhận lại hàng phải lên phường công an nộp phạt. Tiền phạt rất nặng. Công an rất khôn, ngày thường họ không đuổi, vì đuổi, chẳng ai đến đó buôn bán thì ngày lễ lấy đâu ra tiền phạt. Cô Lan không muốn đi chuộc những áo quần cũ đó. Cô là vợ sỹ quan 'ngụy' nên thường bị chửi mắng và phạt rất nặng, phần khác cô là gái một con trông mòn con mắt nên đôi khi họ rất tử tế cho lại hàng, không phải nộp phạt nhưng đề nghị phải đi ăn tối hay đi coi hát với một người nào đó trong bọn họ. Bị mắng chửi, bị phạt nặng cô nhẫn nhục chịu đựng, nhưng khi thấy họ tử tế, vui vẻ cho lại hàng là cô yên lặng bỏ hàng ra về. Cô thấy họ như những con rắn độc nhưng miệng lưỡi lúc nào cũng nhân nghĩa. Như trường hợp của cô. Mất vốn hoài. Họ tịch thu hàng, lấy tiền của cô mà vẫn cứ hăm dọa là sẽ đưa cô vào trại cải tạo để thành công dân tốt xã hội chủ nghĩa. Mà cô có làm gì phạm pháp đâu?

Sáng nay cô đã dốc hết vốn liếng ra mua được một số áo quần còn tốt của một người túng tiền, đến trưa cô bị tịch thu tất cả. Thế nên cô đành bán chiếc nhẫn cưới để mua thực phẩm thăm nuôi chồng. Tính cô không biết nói dối, cô suy nghĩ mãi không biết giải thích cách nào để chồng không nghi ngờ lòng chung thủy của cô, mà nói thật thì chồng sẽ lo lắng cho gia đình. Cô cũng không thấy trong nhà còn gì có thể đem bán làm vốn để sinh sống. Trong những ngày sắp tới đây, chắc gì trong nhà còn gạo để ăn nói gì đến thăm nuôi. Có thể cô không thăm nuôi chồng nữa. Nghĩ thế cô càng sợ hãi, chồng cô đã gầy rạc, hai má tóp lại, hốc mắt sâu xuống, hai bàn tay trơ xương, nếu không có thăm nuôi chắc gì sống nổi! Nghĩ đến đấy cô vội lấy đôi đũa moi miếng mỡ trong chén cơm của mẹ chồng bỏ vào lon ruốc sả của chồng. Cô thì thầm như nói với chồng "Thêm chút mỡ nầy cũng đỡ, anh cố gắng chịu đựng, em sẽ tìm mọi cách lên thăm anh, nhưng chỉ thăm thôi chứ em không còn tiền để mua thực phẩm nuôi anh". Cô như an ủi chồng "Em sẽ đem con lên cho anh thăm". Rồi cô thấy háo hức, vui mừng khi nghĩ đến giây phút gặp mặt chồng. Cô nhớ lại những lời chồng dặn "Em đừng đem quà cáp cho tốn tiền. Anh chỉ cần được gặp em, gặp con là anh đủ tinh thần chịu đựng rồi. Nhất là khi thấy con chóng lớn là anh vui". Cô biết chồng cô cố giấu nỗi buồn khi thấy con xanh xao, ốm yếu... Vậy là cô lại gắp miếng thịt mỡ trong lon ra, bỏ vào chén của con. Con khỏe mạnh, chồng cô sẽ vui, sẽ cố gắng chịu đựng gian khổ.

Miếng thịt mỡ chỉ bằng ngón tay cái, như một sinh vật, cứ nhảy từ lon ra chén rồi từ chén nhảy vô lon.

Cô buông đũa, chạy vào giường, ôm lấy con, và cô khóc nức nở. Giòng nước mắt yêu thương chồng con, lo lắng không biết bao giờ chồng về hay sẽ chết trong tù?! Cô cũng khóc vì buồn cho hoàn cảnh mình, chân yếu tay mềm, không đủ sức nuôi mẹ chồng, nuôi chồng, nuôi con...

Bà Tư vẫn còn thao thức. Tuy nhắm mắt nhưng nghe những tiếng động, bà biết con dâu đang làm gì. Tiếng soong, chảo là cô đang nấu nướng, tiếng lon guizgo va chạm nhau là cô đang sắp xếp đồ thăm nuôi vào giỏ xách. Đến khi nghe tiếng cô khóc thì bà mừng vì yên trí rằng con dâu bà, có thể ngày mai, sau khi thăm nuôi, nó đi luôn theo chồng mới nhưng sẽ không dẫn con theo. Vì không dẫn con đi nên nó mới khóc lóc, lưu luyến với con như thế. Bà ngồi dậy, đi xuống bếp vừa nói.

- Con ngủ đi, lấy sức mai đi sớm, để mẹ dọn dẹp.

- Cám ơn mẹ. Sáng mai con cho cháu cùng đi thăm ba nó.

Bà lại đâm lo, kiểu nầy nó dám dẫn cháu bà đi luôn, bà hỏi dò.

- Con có đem áo quần của nó theo không?

Con dâu bà ngạc nhiên.

- Dạ không, đi về một ngày. Mọi khi đâu có cần đem áo quần theo?

Bà mừng rỡ.

- Cám ơn con!

Cô càng ngạc nhiên hơn, không hiểu sao mẹ chồng cô lại nói tiếng cám ơn đó?

Truyện ngắn: LỢN NGHIỆN

Lời tác giả: Chuyện này, tôi viết vào năm 1996 thời kỳ đất nước đang chuyển đổi cơ chế từ kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường... mọi điều điều bỡ ngỡ...

Nhà tôi ở trong xóm. Hai vợ chồng và bốn đứa con, vậy là có 6 miệng ăn. Vợ chồng đều là nhân viên, lương tháng giỏi lắm cũng chỉ đảm bảo hai bữa ăn có canh rau đay và cá mắm là đã thấy khá lắm rồi.

Tôi bàn với vợ:

- Bây giờ họ đổi mới lắm rồi, ai muốn làm gì thì làm, miễn là đúng pháp luật, nếu em nghỉ một lần, tính ra cũng được hai triệu, vậy là khối vốn mà làm ăn!

Vợ tôi nhỏ nhẹ nói:

- Anh nghĩ được như vậy cũng là đúng, nhưng cũng phải tính lại cho nó kỹ đã!

Ý nghĩ trên tôi đã nung nấu mấy tháng rồi, nay thấy cả nhà vui vẻ cả mới nói ra, vậy mà... Tôi dằn dọng phân trần:

- Mẹ chúng nó chậm đổi mới lắm! Bây giờ phải thay đổi tư duy đi một chút, nghĩa là phải thay đổi nếp nghĩ cũ kỹ của mình. Thế này nhé: Mẹ mày nghỉ việc một lần, được một cục là hai triệu đồng. Phương án thứ nhất: Đem gửi tiết kiệm, lãi xuất ba phần trăm, vậy lãi tháng được sáu mươi ngàn đồng, gần bằng lương tháng, gốc vẫn còn, lại làm việc nhà, không phải lọc cọc tám giờ vàng ngọc. Phương án hai: Dùng hai triệu đó để lấy vốn làm ăn. Đấy, họ làm đầy ra rồi, mình cứ thế mà theo. Chẳng hạn, mở một sạp hàng tạp hoá ở chợ, hay ta xin miếng đất mặt đường để mở quán ăn, hoặc chạy hàng từ huyện vào trong bản theo phương thức hàng vào thóc ra. Nếu tích cóp được vốn thì có thể chạy hàng buôn chuyến Hà Nội hoặc sang Hà Khẩu buôn hàng Tàu. Nếu mẹ mày không thích đi buôn thì ta nuôi gà công nghiệp, nuôi ốc vàng, ba ba hoặc đóng bè thả cá lồng. Cùng quá nếu mẹ mày không làm thì cứ ở nhà làm nội trợ, còn vốn thì đầu tư cho thằng nhớn đi buôn gỗ...

- Ôi thôi ! - Vợ tôi nói - Bố mày nói thế dài lắm, làm gì thì nói ngay vào thứ ấy cho dễ bàn. Riêng cái chuyện buôn bán thì đừng nói nữa, mình đã làm bao giờ đâu mà tính đến nó làm gì.

- Ấy là tôi cứ nói cho hết nhẽ để mẹ mày mở rộng tầm nhìn, là để thấy ngoài xã hội người ta làm như thế nào. Còn nhà mình, ừ, có lẽ tôi tính nấu rượu là hơn cả. Này nhé, mua sắm bộ đồ hết hơn hai trăm ngàn, lò tôi đắp, củi các con đi lấy, gạo, men mua ở chợ, thiếu gì. Rượu giao cho các quán, cho hội nghị cơ quan, người ta nấu rượu khối ra đấy, có ai ế bao giờ. Còn kỹ thuật nấu rượu à, cũng chẳng có gì là khó, mẹ mày về quê xem bà nội, không đầy 7 ngày là biết cả thôi mà. Hạch toán kinh tế à, mẹ mày cũng chẳng phải lo, đã có tôi. Rượu bán đúng giá thành, mình lãi là lãi ở cái công. Còn cái lãi hơn nữa mẹ mày biết không ? Đó là cái bỗng, đem nuôi lợn (tôi nhấn mạnh từng từ cho thêm phần quan trọng). Mẹ mày không biết chứ tôi thì tôi rành lắm, cái anh bỗng rượu là tốt vô cùng. Chẳng thế mà khi vào trong làng công tác, cuối bữa chủ nhà chỉ cần múc cho mỗi người một bát nước bỗng uống tráng miệng, chỉ sau mươi phút, cả chủ và khách cứ gọi là say đứ đừ, nằm lăn ra sàn mà ngủ. Đấy, ngay như cơ quan mình, mấy thằng lao vào nấu rượu, nay quay ra nghiện cả bỗng. Lợn nhà mình từ trước tới nay toàn ăn sắn, thân dài như ống vầu, lông xù như lông nhím, nay cho ăn bỗng, tháng tăng trọng ít nhất cũng phải 15 đến 20 ký, da đỏ mọng như quả bồ quân, vừa ăn, vừa ỉn, đuôi ngoáy tít như hoạt Hoa sen, đứng đằng sau còn mát cả mặt ấy chứ. Cứ theo như cách làm của bà nội chúng nó mà suy ra thì mỗi tuần mẹ mày chỉ cần nấu lấy hai nồi, mỗi nồi được dư ra tiền công là hai mươi ngàn đồng, hai nồi là bốn mươi ngàn. Vậy một tháng, một năm được bao nhiêu mẹ mày thử nhẩm xem... Đấy, như vậy có phải là hơn lương không. Còn lợn, với số bỗng này thì một năm phải xuất chuồng được hai lứa, mỗi lứa 5 tạ, cả năm một tấn. Từ trước tới nay năm nào cao thủ nhất mình cũng chỉ xuất được hai tạ là cùng. Đấy, cái được, cái lợi đã rõ như ban ngày, có gì mà phải bàn với tính.

Từ trước tới nay tôi có bàn chuyện làm ăn bao giờ, trưa ngủ, chiều hết giờ đi đánh bóng bàn, tối lại khư khư ôm lấy quyển truyện, nay có chút tư duy mới, lại được một lô kinh nghiệm của bạn bè, nhồi vào, nói chuyện làm ăn cứ thông như nước chảy. Vợ tôi chỉ còn biết há mồm ra mà nghe. Mà suy cho cùng tính kỹ như vậy thì còn biết thêm vào chỗ nào nữa. Thế là cả nhà tôi lao vào công việc, mỗi người một ý thêm vào, phương án triển khai cứ như là đi đánh giặc. Vợ tôi hăng hái nói:

- Thôi thế này: Ngày mai bố chúng nó đắp lò, hai thằng nhớn đi lấy củi, tôi về quê thăm bà, tiện thể mượn luôn bộ nồi, khỏi phải mua, cũng nhân dịp chúng nó đang nghỉ hè mời bà lên thăm cháu, ở đây chơi, bà nấu luôn cho vài nồi mà xem, tội gì phải đi học.

Bố con tôi hì hục chuẩn bị, công việc vừa xong thì bà lên. Xem ra thì bà cũng ưng ý lắm. Mọi công việc liên quan đến nấu rượu đều do bà cắt đặt. Mấy gian nhà lỉnh kỉnh nào nong, nào mẹt, nào chum, đi vào nhà cứ như đi vào công xưởng.

Vài tuần sau, nhân lúc bà dẫn cháu đi chơi, tôi gọi vợ ra đầu nhà nói nhỏ:

- Em thấy chưa? Cứ như cách làm của bà mà suy ra thì chả mấy chốc nhà ta sẽ có tiền trăm, tiền triệu. Đôi lợn tháng trước ăn sắn, nay được ăn bỗng ngô, bỗng gạo, ăn xốc bôm bốp, nghe xa cứ như là đám vỗ tay ấy nhỉ!

Chả hiểu vợ tôi vì do tôi tình cảm, hay là do được gần men, được hít thở hương thơm của mùi bỗng, hàng tuần nay da mặt đã thấy hồng như thời con gái. Bà lên chơi, nấu cho vài mẻ rượu rồi bà cũng phải về, khi ra đến cổng, bà còn dặn với lại: “Này, cái thứ ủ men cũng phải như người nuôi con mọn, phải chú ý cả những lúc trái nắng giở giời...”.

Chắc bà còn muốn dặn thêm điều gì nữa, nhưng bà đang nói thì vợ tôi đã đỡ lời:

- Bà cứ yên tâm, con đã biết cả rồi.

Vợ tôi lao vào công việc. Nào sát thóc, ủ men, nào đi đòi tiền bán rượu, suốt ngày cứ quay như chong chóng.

Ủ men xong rồi vợ tôi cứ ra ra vào vào, hết mở lại đậy, đêm nằm thao thức, hồi hộp đợi chờ như người có chửa sắp đến ngày sinh. Nửa đêm cũng đánh thức chồng dậy nói chuyện chả đâu vào đâu:

- Rượu nhà mình nếu ngon như bà nấu thì phải giao đắt lên một hai giá nữa. Mẻ này nếu xong thì phải cạch cái lão chủ quán “cờ tây” bảy món, người đâu mà cứ nợ dai như đỉa đói. Tiền bán rượu lần này phải mua cái máy bơm Liên Xô, họ bảo chỉ cần vất tũm xuống giếng là nước phun lên phè phè cao bảy tám mét. Xây thêm cái bể trên nóc bếp, cứ thế mà vặn nước vào nồi, khỏi phải kéo nước vẹo cả sườn...

Thế rồi cài ngày vợ tôi đợi chờ đã đến. Hết giờ làm việc là tôi bỏ cả đánh bóng, đạp thốc về nhà. Cảnh tượng thật lạ lùng, vợ tôi ngồi im như pho tượng, mắt nhìn đăm đắm lên ngọn tre, lúc sau như sực tỉnh, vợ tôi quay lại nói với tôi vẫn với vẻ nhẹ nhàng êm dịu:

- Bố nó xem, mẻ rượu này lẽ ra phải được mười hai lít, sao được có hai chai?

Tôi vội mở nồi ra xem, thấy bỗng chìm, có mùi khê, chạy ra bảo vợ:

- Có thể mẹ nó nấu hơi sớm, thôi thì thua keo này ta bầy keo khác, có gì mà buồn! Bỗng này cho lợn ăn càng tốt!

Vợ tôi vội bê mấy chậu bỗng cho lợn ăn. Đôi lợn bốn mươi cân, chen nhau ăn, ăn xốc đến nỗi hình như cả tuần nó chưa được thứ gì vào bụng. Vợ tôi phấn chấn hẳn lên.

- Ừ, thì rượu không được, nhưng nhìn đôi lợn ăn mà sướng cả tai, cả mắt!

Cả nhà vui vẻ ăn cơm tối, để lại đôi lợn với cái bụng tròn căng như vét xi quả bóng, đi lại ậm ạch trong chuồng.

Khoảng 9giờ tối, thằng cu tý cầm đèn pin đi tè, qua chuồng lợn, nó gọi thất thanh: “Bố ơi!... Mẹ ơi!... Ra mà xem, hai con lợn nhà ta nó đòi gối đầu!”

Tôi vội chạy ra xem, thì hai con lợn say bỗng, mỗi con tựa vào một góc chuồng, hai chân trước cứ giơ ngược lên như muốn gối vào đầu. Khốn nỗi chân nó ngắn thế kia, làm sao mà gối vào đầu được.

Vợ tôi lo lắng:

- Bà bảo nếu người bội thực thì cho ngâm nước, còn nếu say rượu thì lấy khăn thấm nước lạnh lau mặt, lau chân sẽ đỡ. Hai con lợn này vừa bội thực, vừa say, bố mày lấy hai xô nước dội cho mỗi con một xô chắc sẽ khỏi.

Tôi vội làm theo. Một lúc sau, thấy một con kêu lên ẹc ẹc, còn con kia từ từ trượt xuống nằm chềnh hệnh ở giữa chuồng. Chắc là …

Tôi vội gọi anh bạn hàng xóm sang xem. Anh bạn sờ vào con lơn, mắt trợn lên, nói: “Tim nó ngừng đập rồi! Chọc tiết!... Chọc tiết mau không thì hỏng mất tiết canh!”.

Vợ tôi sờ vào con lợn mếu máo: “Khổ quá ! Nó say bỗng đây mà ! vẫn còn ấm, vẫn còn thở đây này, thế mà dao chọc vào cổ cũng chẳng biết kêu!”

Đến mười một giờ đêm thì xong, tôi và anh bạn mang hai chai rượu khê ra uống với tiết canh và cỗ lòng. Khổ nỗi ăn tiết canh mà như ăn rượu, miếng thịt bốc mùi như chấm vào bát rượu. Một giờ sau, chúng tôi nằm lăn quay quanh mâm mà ngủ. Sáng dậy đầu nhức ong ong, chẳng hiểu là mình say tiết, say thịt hay say rượu trong chai...

Vợ tôi lại tiếp tục lao vào công việc, ba bốn mẻ nấu liên tiếp mà chả mẻ nào mang lại niềm vui trọn vẹn. Rượu mang giao chả quán nào nhận. Họ bảo: “Rượu này là rượu do nhà chị cất ở nơi khác về không phải rượu do nhà chị nấu! Lần đầu có thế này đâu?”.

Thế là đành phải rửa nồi tắt lò. Rượu ế thì phải cố mà uống chứ đổ đi sao đành.

Tuần sau, bỗng hết, con lợn lại phải trở về ăn cái thứ mà cách đây hơn một tháng nó vẫn thường ăn. Thằng lớn vẫn quen mang cám ra đổ ộc vào chậu rồi về. Lúc sau ra xem, nó vội kêu lên: “Bố ơi, lợn chê cám!”.

Tôi vội cầm theo nắm muối rắc vào chậu, con lợn hít hít rồi chọc mõm hất tung lên. Nó lao bên này sang bên kia, kêu lên hồng hộc. Tôi lấy chai nước mắm rưới cho nó mấy thìa, liếm hết chỗ nước mắm, nó lại hộc lên. Hay là nó thích mùi rượu. Tôi nghĩ vậy và vào lấy chai rượu rót 3 chén vào chậu cám. Chỉ chờ có thế con lợn lao đến nó lại xốc, lại ỉn, lại ngoáy tít cai đuôi như quạt Hoa sen.

Bữa sau cho lợn ăn, thằng cu lớn lại kêu lên: “Bố ơi, hôm nay lợn lại chê cám!”

Tôi gọi với ra:

- Thì vẫn phải làm như hôm qua thôi con ạ!

Tôi ngồi trong nhà gật gù, miệng lẩm nhẩm:Vẫn chê cám... vẫn chê cám... Nó thành con lợ nghiện rượu mất rồi! Biết làm thế nào được khi mà cái can rượu khê không còn lấy một giọt. Hôm nay lại đến lượt tôi ngồi im như pho tượng, mắt đăm đắm nhìn về phía những chiếc vỏ chai nằm lăn lóc ở góc nhà. Vợ tôi khẽ khàng đến đứng trước mặt tự lúc nào, tôi cũng không hay. Tôi ngước lên nhìn vợ, lạ quá ! Từ ngày nấu rượu, vợ tôi má đỏ hây hây, thế mà hôm nay do trời tối hay... hay do mất của mà mặt vợ tôi chuyển màu đen tím như quả nho chín. Người ta bảo sợ đàn bà nhất là lúc đánh ghen, sau nữa là mất con, mất của. Tôi nghĩ bụng; mưa nguồn thì tất phải có lũ chứ sao. Nhưng không, vợ tôi vẫn đặt tay lên vai tôi, giọng vẫn nhỏ nhẹ, có điều tôi thấy nó nằng nặng và cứng hơn một chút:

- Đến nước này thì ông định tính thế nào?

Tôi thủng thẳng đáp:

- Thì cũng làm như con trước chứ còn tính sao?

Vợ tôi nhìn các con phân bua:

- Chúng mày thấy chửa, hôm nay bố mày nói ngắn quá đấy! Ông tính lại xem, sau hai tháng theo ông đổi mới, thử hỏi mẹ con tôi được những gì? Có chăng là được cái bán mặt cho bếp, bán lưng cho trần nhà, suốt ngày chúi mũi vào thổi lửa đến ù tai chóng mặt. Còn bố chúng mày thì được cái lên mồm, mấy tháng trước thì uống rượu bằng chén, nay chuyển sang uống bằng cốc, bằng ca. Còn cả nhà mình thì được cái gì à? Nhà mình chỉ được một con lợn nghiện...

Vợ tôi cứ bình thản như một diễn viên trên sân khấu, cứ thế độc tấu một bài tưởng như là bất tận. Tôi chỉ biết há mồm ra mà nghe, ngẫm lại cũng chả còn gì mà nói. Ngoài chuồng, con lợn vẫn rít lên như xé vải, chạy quay cuồng trong chuồng. Lũ con tôi sợ lợn nhảy ra, liền cầm tay nhau vây quanh chuồng như trẻ con chơi rồng rắn hôm rằm.

Anh bạn tôi gọi với sang: “Vợ chồng con cái nhà ông hú hí múa may cái gì mà để lợn kêu như bị chọc tiết thế?”.

ĐỘNG RỒ

Mẹ nó, tình hình này mà cứ ngồi làm thơ chẳng hóa ra ngu xuẩn và độc ác vô trách nhiệm lắm sao?

Nhân dân vợ mình nó bảo “Anh cứ như người trên trời, lở đến tận đít rồi mà vẫn cứ ngồi ỳ ra đấy mà thơ với chả phú. Chả trách tay “hiệu” nó  vờ hỏi thơ là là ấy nhỉ?” ông tưởng nó không biết thơ là gì đấy phỏng? Chẳng qua nó muốn nhắc nhẹ ông có đầu óc thực tế một chút. Nó lo cho em, giáo viên dưới quyền nó có ổn định cuộc sống mới có điều kiện “biết điều” với sếp. Cả tập thơ năm ngoái tài trợ được ba triệu bạc! tưởng được nhiều lắm phỏng? Có mà đong gạo mua cháo ăn mới đủ. Không có con này dài lưng ra, hết ở trường về là lao vào chuồng lợn, chạy ra vườn. may còn tý đất các cụ để lại còn có chỗ đào ngoáy, không thì khốn cả lũ, lấy đâu tiền nuôi con ăn học” Rồi nó dịu giọng: “ Thôi mình ạ, đừng có theo tàu bay giấy nữa. Đừng có phổng mũi lên mỗi khi có người giới thiệu nhà nọ nhà kia nữa.. Mình còn nhớ hôm về quê, các bác ấy hỏi mình làm gì? Em bảo nhà em là nhà thơ, các bác ấy biểu lộ thế nào mình nhớ không? Hôm ấy em cứ ngượng tím cả mặt. Cứ như thể mình làm cái nghề gì đó mờ ám, dại dột không bằng ấy”.

Nghe đến đây Tuân giận tím người. Đến như “nhân dân” vợ mình, một thời thần tượng mình còn nghĩ thế, chả trách thiên hạ coi thường là phải. Bằng chứng là thơ bây giờ chỉ còn giá trị đọc góp vui cho đám cưới và chia buồn chỗ đám ma. In rõ là đẹp, bán chả ma nào mua. Một lần gặp thằng bạn từ thủa chăn trâu cắt cỏ mình tặng nó. Mấy hôm sau có việc ghé vào thăm, thấy nó để ngay dưới chân cầu thang. Tập thơ của mình còn in dấu chân trẻ con dẫm lên thế mới đau chứ?

Vợ chồng giận nhau mấy ngày nay vì chuyện thơ phú này. Nguyên do tại  bảo: “ Tới đây có lẽ tôi phải ra tập sách nữa, không có anh em người ta kỳ kèo. Ông hội trưởng từ năm kia năm kia đã ra quy ước “sau ba năm tài trợ, không ra sách là cắt”. Mà mình cũng gần đến cái ngưỡng ấy rồi. Nhân dân vợ giãy nảy lên, như dẫm phải cứt:

- Mình định bán tôi đi để in sách chắc?

Tuân nạc mỡ:

- Nếu mình đồng ý, ai mua mình bán tạm mấy hôm!

Nói là nói chơi thế, nào ngờ nhân dân vợ tưởng thật, tru tréo lên :

- Tưởng rằng có ăn có học, có nhân cách, có tư cách, không ngờ không bằng thằng quýet chợ. Ai động vào, vác búa đinh làm việc ngay.Chỉ được cái mã. Thơ phú gì? Tưởng báu lắm đấy hả? Con này không đời nào làm cái chuyện xấu xa ấy vì thơ phú của ông đâu. Chẳng thà ông cờ bạc, còn có canh được canh thua. Đằng này thơ phú có thấy được cái gì bao giờ đâu?

Tuân cãi:

- Nhà giáo như mình nói thế sao ổn? Nó là giá trị phi vật chất, tồn trường mãi mãi, sao lại so với việc cờ bạc cá độ được?

- Xời, còn khuya nhé. Bao nhiêu ông gỉ ông gì, thơ ca lừng lẫy một thời. Đến nay còn chả ai nhắc đến, cái ngữ mình..

Không đợi cho nhân dân ấy hết câu, Tuân sừng xộ:

- Nói năng cho cẩn thận. Thằng này đói khổ lầm than thế nào cũng chịu được, làm nhục là không có được. Ai cho phép cô xúc phạm tới các vị ấy?. Cô đừng có vơ đũa cả nắm. Còn mấy ông làm vè diễn ca thì nói làm gì. Thời nào mà chẳng có? Triều đình bao giờ cũng cần có kẻ ca xướng, đám cưới cần có “em xi”. Có người lo dẫn chương trình, dù chẳng có thực quyền gì. Mấy vị ấy ăn cơm chúa phải múa tối ngày là việc của họ. Tôi là nhà thơ tự do.. Cô đừng có mà..

Cả đêm Tuân không chợp được mắt. Trở mình bên nào cũng không ổn. cứ như nằm trên chông trên gai  chứ không phải giường đệm nhà mình. Nhân dân ấy ôm gối vào nằm với đứa con gái. Ngoài trời mưa hùng hục, như ném sỏi xuống vườn, ném đá xuống sông. Phía  sông lở ùm ùm, hậu quả của việc nhân danh "khai thác cát sỏi" để đào vàng sa khoáng. Còn có thông tri từ trên phủ đánh về: “Người nào, nhà nào ngăn cản việc khai thác cát xây dựng là vi phạm, cần phải xử lý nghiêm. Nếu có xảy ra sạt lở, lý trưởng, chánh tổng phải có bổn phận báo lên bản phủ, rồi bàn cách giải quyết”. ÔI luật lệ của thời động rồ này sao mà hài hước mà lâm li, nghe như bị đấm vào mặt. Có biết nhiêu ngôi nhà, thửa ruộng lở xuống sông vì lòng tham lam quá trớn của con người?

Nửa đêm có tiếng la hét thất thanh. Nhân dân vợ quên hết cả giận, lay Tuân gọi:

- Này, này.. Dậy xem ngoài kia có chuyện gì? Hình như bên hàng xóm đổ nhà hay có ai chết í..

Tuân giả vờ ngủ say. Đây là lần đầu tiên trong đời anh “Thấy cháy nhà hàng xóm, bình chân như vại”. Như mọi khi, chưa cần vợ gọi đã nhao ra ngoài đó rồi. Đang giận, đang buồn hết cả chân tay, Tuân như kẻ ngoài cuộc. Nằm một lúc tự nhiên thấy nhói trong ngực, Tuận chạy bổ ra ngoài..

Đêm phố Pủ băng keo dán miệng hũ. Tối không nom thấy gì. Đi một quãng mới thấy lửa sáng một chòm. “Nhân vật” Tài cởi trần, quần lửng, cầm bó đuốc, mồ hôi ròng ròng. Thấy Tuân, nhân ấy hỏi:

- Bao giờ có điện hả chú? Mưa như thế lày lại mất điện, đến nà khổ!

Tuân gắt:

- Tao cũng như mày, biết gì hơn mà hỏi?

Cái thằng beo ăn ba ngày không hết thịt, không chịu vào khiêng vác đỡ người ta. Lại đứng đây mà cầm đuốc ra vẻ soi đường! Bực. Tuân bảo nó:

- Mày khỏe, vào xem có gì nặng vác đỡ. Nhà Bá Bành nhiều đồ quý cẩn thận kẻo hư của nó.

- Con nói thật với chú, khuân vác con không ngại. Nhưng não lày rẻ người, con ghét. Có bữa gặp não ngòai đường, chào, não còn không thèm trả nời.. Nhân ấy nói có vẻ hờn.

Tuân bảo:

- Lúc í khác, bây giờ khác. Mày cứ giúp lão rồi lão ấy sẽ hối hận. Đưa cây đuốc đây tao cầm cho.

"Nhân" có vẻ miễn cưỡng, nhưng rồi cũng hòa vào đám đông. Nom dáng nó khật khừ có vẻ miễn cưỡng, tội nghiệp.

Chả cứ lão Bá Bành, làng này có ai ưa nhân dân cu Tài? Mặc dầu nó nhanh nhảu, mồm mép, ai nhờ gì cũng hung húc làm, nhưng lại có tính tắt mắt nên cả phố đề phòng. Không ai thích nó đến nhà.

 Tuân cũng không thích nó, nhưng anh không ghét nó theo cách người ta ghét. Chẳng qua đói ăn vụng, túng làm càn. Từ đời bố mẹ nó đã trộm cắp vặt thế rồi. Nhà nó nghèo, bố ham cờ bạc, mẹ nghiện quà không kém chồng nghiện rượu. Nó đông em, lấy đâu ra có? Cũng không ai như bố nó... Trước ngày mở đường, cả khu vườn gần mẫu đất đổi cho người ta lấy cái bè nuôi cá lồng. Thằng cá lồng bảo lồng cá của nó có ngót ngàn con sắp sửa được bán cá thịt. Đếm cua trong lỗ, mua cá dưới ao, đến lúc xong giấy tờ mới trắng mắt. Lại đang dịch. Cả nhà nó được mấy bữa cá rán, cá luộc rồi cho khắp người ta. Bố nó buồn. Ốm rồi chết.

Đám ma bố nó là đám lạ lùng nhất xưa nay.Quan tài kê dập dềnh dưới cái bè cá nó đang ở bây giờ. Lúc khiêng lên, một anh sơ í, tụt chân. Suýt nữa cả bọn cùng cái quan tài văng ra thăm Hà Bá.

Rồi nó lấy vợ, đẻ con. Cứ như giống cỏ gà chẳng ai chăm bẵm mà vẫn tươi tốt. Mới tí tuổi đã ba đứa con. Ruộng nương chẳng có, cả nhà trông vào cái đò nan. Từ ngày Bá Bành ra cái đò máy, nhà nó đói nặng. Kể ra nó còn chút quân tử, chút nhân tính nó mới đến đây. Giờ thì đang è vai ra khiêng cái tủ gỗ sưa Bá Bành mới mua về..

Phải người khác, với kẻ làm đổ niêu cơm nhà mình, liệu có làm được như thế không?

Đúng là thời bây giờ cá lớn nuốt cá bé. Ngành nghề gì cũng vậy, yếu thế là thiệt. Tuân cứ day dứt mãi chuyện này. Có lần anh bảo với Bá Bành:

- Đằng nào bác cũng thuê người chạy đò, bác thuê luôn thằng cu Tài cho nó kiếm đồng nuôi vợ con nó?

Lão cười kha kha:

- Chú xúi dại anh đấy à? Thuê nó có khác gì gửi cá miệng mèo? Được đồng nào liệu nó có đưa cho mình không, hay lại bớt xén? Chú thương tình cho nó bớt đám ruộng để nó sinh nhai có phải tốt hơn không?

Lão đá quả bóng sang sân nhà mình. Chót nói, mình phải cho nó một đám. Ai ngờ cấy được đám lúa, chưa kịp gặt, nghe người ta bày dại. Bùi tai, nó bán sắm bộ kích đêm đêm đánh cá. Được vài hôm bị đoàn xã bắt lên quận, tịch thu mất vì tội hủy diệt môi sinh, hại nguồn cá tự nhiên. Lại trắng tay. Từ ấy nó ngại, luôn tránh mặt, không dám gặp Tuân. Nhưng cũng từ đấy, trộm vặt buồng cau trái chuối ở đâu không nói, vườn nhà Tuân thì không. Cũng còn có chút tự trọng, chút khí phách. Khí phách của loại công dân hạng ba ở phố Pủ này. Giá mà Bá Bành giúp nó, chút nhân tâm ấy, chưa chắc nó dám tơ hào.?

 Nhưng bá Bành thì có bao giờ nghĩ đến ai? Lão còn muốn nuốt tất cả vào bụng. Người đàng hoàng không bao giờ xử trí như thế. Không bao giờ dòm ngó đất đai của nhà hàng xóm, coi vợ hàng như vợ mình. Lão là kẻ không đàng hoàng, không cứ "nhân vật Tài" không ưa, nhân dân mình và nhân dân các nơi đều không thích. Chẳng qua sống chung với lũ. Lão gặp hoạn nạn phải cứu mà thôi

Nửa đêm, cả dãy taluy cao ngật ngưỡng đổ ụp xuống. Cái nhà ba từng của lão trật móng đổ rầm, nghe như động đất. Mưa mấy ngày liền, đất bở, nhão ra như bùn. Ngôi nhà Bá Bành chênh vênh.. Chớp mắt đã thành tương. Tivi, tủ lạnh chả biết có dùng được nữa không? Còn cái xế hộp bốn chỗ bẹp dúm, bẹp dó.

Ai cũng than trời mưa ác quá. Thực ra còn có chút nguyên nhân từ con người. Bá bành hẳn hoi, tình tiết đã không xảy ra não nề đến thế..

Cụ tổ Vân Sản ngày xưa là người thích tiết canh chó sói và hay ăn thịt mèo. Trong khi đó cụ bà nghiện bánh đúc và đôi khi có ăn thịt thỏ. Thời ấy các con vật kể trên còn rất nhiều ở vùng này. Đêm đêm còn có tiếng chó sói hú trong rừng sâu. Thỉnh thoảng người ta còn bắt gặp ma cà rồng trong khe núi. Hai cụ tổ làm nghề lái đò dọc và kiêm cả đò ngang con sông Khúc Thủy này.

Bạn bè của họ là lão Sinh Khai lông ngực rậm như cái chổi lúa giấu trước bụng. Lão cao to, mắt xếch, râu quai nón che kín gần hết mặt. Không ai biết lão làm nghề gì. Chỉ lâu lâu mới thấy xuất hiện, mang theo một cuốn sách dày chi chít chữ và một con dao nhọn với sợi dây thừng. Người nói lão là nhà truyền giáo, kẻ bảo làm lục lâm thảo khấu ở rừng phía bên kia núi. Cũng có người bảo lão chẳng qua là kẻ vô công rồi nghề, nói phét nói lác kiếm cơm thiên hạ. Con người này có ảnh hưởng ghê gớm với cụ tổ Vân Sản bởi những bài hát ngô nghê, mà cực kỳ nguy hiểm thời ấy. Những lời ca khuyếch trương và gợi óc tò mò về một nơi cực lạc. Phải băng qua địa ngục có quỷ canh vạc dầu và  vua ma xó cưa người như cưa ống nứa..

Những nhân dân, nhân vật.. kinh khủng ấy là của một thời đã qua. Không có xuất hiện một lần nữa về sau. Một thời nơi đây còn hoang sơ, tăm tối và quá ư thanh vắng. Con người có thể chơi thân với hổ, báo và các loại thú dữ vì  xung quanh quá tẻ nhạt và đơn điệu, u mê, trì trệ vv..

Bá Bành là hậu duệ thế hệ thứ ba. Cha ông ta có rất nhiều con, nhưng loạn lạc, đói kém, bất đồng, bệnh hoạn chết mất khá nhiều. Giờ còn anh thứ ba điếc lác, chẳng giống ai ở làng Bắc Cụp.  Chỉ còn hai anh em Bá Bành và Thọ Ruộng còn ở cạnh nhau.

Nhiều năm  giữa họ không xảy ra điều gì. Thọ vợ tên là Ruộng thường ốm đau luôn, kinh tế lúc nào cũng moi mói. Lại luôn bị kẻ khác bắt nạt vì tính “đã yếu lại hay ra gió”, ham mê bài bạc, gạ gẫm người này người kia. Thời gian dài Bá Bành là chỗ che chắn cho y. Không có ông anh, bọn chúng dỡ nhà, chiếm đất mất rồi. Mỗi lần Thọ Ruộng bí, phải bán ruộng vườn, ông anh lại bỏ tiền ra mua giá cao hơn người ngoài, nói là để giữ cho em, “Bao giờ chú ấy khá để chú ấy chuộc lại”. Việc mua bán này Thọ ngấm ngầm làm, không cho vợ con biết. Vẫn nói dối là mình chưa có điều kiện canh tác cho bác ấy làm, khi nào dùng đến thì lấy về. Đến khi vỡ lở ra mới sinh chuyện. Đấy là chuyện phần sau. Nhưng chuộc lại cách nào và khi nào là điều chưa hề xảy ra. Ai cũng bảo nhà ấy anh em như chân với tay. Tình nghĩa ruột thịt thật là cảm động!

Bá Bành giỏi làm ăn, con cái dễ bảo, bóp mồm bóp miệng, chịu nhẫn nhục bao năm, giờ giàu lên mỗi ngày. Mua thêm đất, tạo thêm trâu mở rộng bốn phương tứ hướng say mê đến nỗi quên cả chuyện về lâu về dài sẽ tới đâu? Bất chấp đến sự ganh tị đề phòng của xung quanh. Tạo ra một nghịch lý: Không phải phú quý sinh lễ nghĩa. Sự giàu có lại tạo thêm rất nhiều kẻ thù!

Sự đời xưa nay giàu ăn uống, khó cãi nhau. Ông em gia cảnh vì thế mà luôn lộn nhộn trong nhà, vợ con mỗi người một phách. Phàm xưa nay nhà nào đổ cũng bởi tự dột nát, mối mọt từ bên trong.  Giường cột vững chãi, gió bão chưa chắc đã đổ?

Nếu không có chuyện thằng em thay đổi cung cách, chưa chắc đã có chuyện xích mích giữa hai anh em.

Nhà Chúa cho “mở rộng” lô đề, hợp pháp hóa trò vè trước nay bị nghiêm cấm. Có một gã  tự bên kia sông Khúc Thủy đến “mở đường” cho Thọ Ruộng làm ăn.

Ngày ngày Thọ Ruộng kê cái bàn con ra gốc cây tùng. Nhàn. Rủng rinh. Tiền  như nước. Có tiền, Thọ Ruộng đặt vấn đề chuộc lại miếng vườn trước đây bán lại cho ông anh. Bá Bành chỉ mặt: “Đồ ăn cháo đá bát!”. Tuyệt tình. Anh em không nhìn mặt nhau nữa. Gặp không hỏi, chào không thưa. Ngày giỗ cụ Vân Sản nhà nào có nhà nấy cúng..

Thọ Ruộng hận không đòi chuộc lại đất. Con vợ xui:

- Mình xuống tấn phát. Cho ông ấy biết tay!

Hôm sau thuê máy xúc, đào thành taluy cao tới mười mét, nói là cho ngang với bến xuống sông, tiện tắm giặt. Nhà Thọ Ruộng được đám đất rộng, tương đối bằng phằng, tha hồ trồng su hào bắp cải. Nhà Bá chênh vênh như trứng treo đầu đũa. Ba mặt khúc mắc với lân bang từ trước, còn lối duy nhất bây giờ cũng tịt, không có lối ra.

Đang cùng mặt bằng với nhau, giờ thành hai cấp. Nhà Thọ Ruộng nhà gỗ giỡ xuống lại dựng, không vấn đề gì. Nhưng nhà Bá bành xây cao tầng mới là cái chết. Mưa lớn ròng rã nửa tháng, đất mềm nhũn ra, chỗ cao nhao xuống chỗ thấp.. việc phải xảy ra đã xảy..

Nhà đổ không bởi động đất mà là do anh em nhà này động rồ.

Tuân đang đứng cầm đuốc soi cho đám người xúc đất bới đồ đạc của nhà Bá Bành. Nhân dân Tài thỉnh thoảng chạy qua cười nhen nhen như để khoe công, cậy sức. Chợt.. có một bóng đen vụt qua, Tuân bỗng buốt nhói sau gáy, mắt tối xầm, rồi không nhìn thấy gì nữa..

Đất dưới chân Tuân lở ùm ùm. Nước chảy xiết không thể tưởng tượng được. Anh bám được đám bèo lục bình, hoa xanh tím xanh tái. Rất lâu đám bèo ấy  trôi qua nhiều xứ sở không cửa, không nhà. Không cả chó cắn mèo kêu, chứ đừng nói chim kêu vượn hót. Quang cảnh điêu tàn như thể “Hai trăm năm sau vắng bóng con người”. Không có gì sất. Tất cả đã mục nát, hoang tàn như chưa hề có sự sống của bất cứ sinh vật nào. Chỉ có núi non đơn độc và những con sông buồn chán chảy như không muốn chảy..

Bèo cứ thế trôi đi..Chợt bè tấp vào một gò đất lầy lội và ướt át. Trên đỉnh gò mấp mé nước, sách từng chồng xếp cao như một quả đồi. Những quyển sách bìa xanh, bìa đỏ, bìa vàng như mới vừa in xong, chưa từng có ai đọc, xô dồn cả đống.

Tuân kêu ú ớ:

- Sách của tôi, ai có thuyền mau tới đây…Sách mà mất đời còn nghĩa gì nữa..Sách ..sách..

Vợ Tuân đang ngồi chườm vết đau đang bị xưng u lên của chồng. Nhân dân ấy buột miệng:

- Đúng là động rồ. Đau thế này còn sách với chả vở!

Nhân vật cu Tài bảo:

- Hay để cháu cõng chú ấy lên bệnh viện. Nói mớ thế này chắc nguy mất?

Nhân dân vợ gói ghém quần áo chuẩn bị đi thì Tuân mở mắt he hé:

- Không sao đâu, đi làm gì. Vài hôm sẽ khỏi. Nhưng mà tôi làm sao thế này?

- Không biết đứa nào đánh trộm. Không có anh cu Tài phát hiện ra sớm, nằm đó chắc đi rồi!

- Tôi có làm gì ai đâu mà có người đánh?

Nhân dân vợ bảo:

- Không đi thì cứ nằm yên, cho nó đỡ đau, đừng hỏi nhiều nữa. Chắc là có đứa thù oán hay hiểu lầm chứ tự nhiên ai gây với mình?

Năm, bảy, chín, mười.. người nhìn nhau, đã xảy ra chuyện gì mấy ngày nay nhỉ?

Cơn lũ đột ngột chấm dứt như khi bất ngờ xảy ra. Trời trong xanh trở lại, chỉ còn những đám mây trắng xốp, nhẹ nhàng trôi chậm rãi về phía chân trời. Dòng sông thản nhiên trong trẻo như chưa hề có trận lũ nào qua đây.

Tuân vẫn còn chút uể oải sau lần bị đả thương vừa rồi. Anh ghét nhất là cứ phải nằm dài như những ngày vừa qua. Nhân dân vợ vẫn ngày ngày tất tả đến trường. Ngành giáo dục ngày càng eo hẹp về thời gian. Những lúc rảnh rỗi như trước đây không còn nữa. Thời buổi người khôn của khó, chả nghề nào là không có cạnh tranh. Lão “hiệu” từ ngày được trao thêm quyền theo quy định mới, ngày càng cay nghiệt ra mặt. Thì có ở đâu bệnh quan liêu cửa quyền không thò mũi vào? Nay điều chuyển, mai kiểm tra đột suất theo kiểu “rang lạc”, chị em nóng mày, nóng mặt.. Ai không ăn cánh, trái ý lão là bị điều chuyển đến phân hiệu xa, đi lại khó khăn. Buổi họp “hiệu” luôn chì chiết theo lối mẹ chồng nàng dâu, muốn nói sao thì nói. Cái mục đích vụ lợi, bắt người khác phải cung phụng mình, xà xẻo công quỹ của lão ai cũng biết, mà không dám hó hé. Có người khiếu tố lên trên. Trên về, điều tra lại “vô tang vô cứ”. Làm sao có được “tang”, “cứ” bởi những vụ mơ hồ như thế? Lão lại khôn như lươn, trườn như rắn, “trên kín, dưới bền”, một tốp theo đuôi nịnh hót thì làm gì được “hiệu” nào? Thế là thêm “tội phá rối tổ chức, làm mất uy tín lãnh đạo”. Lại bị chú ý, đày đặt, không mở mắt ra được!

Tất nhiên nhân dân vợ Tuân không dại gì lấy trứng chọi đá, nhưng căng thẳng ở trường khiến nàng không vui.

Về nhà nét mặt lúc nào cũng căng thẳng, dầu dĩ, bực bội vô cớ. Các con còn nhỏ chẳng giúp được việc gì, “nhà thơ” cứ nằm ườn ra đấy coi sao tiện?

Không biết thời các ông Tản Đà, Nguyễn Bính sống thế nào?  Các vị ấy làm gì, ăn gì mà làm thơ hay “ngây ngất con gà tây” như thế? Tuân bây giờ chữ nghĩa vón cục như bị cám để lâu ngày. Lâu lắm anh chả nặn ra được bài nào. Viết cái gì? Về cái gì luôn là cái Nhân dân nhà thơ này day dứt trong lòng.

Thôi thì lúc này ra phía bờ sông xem lũ đợt vừa rồi sụt lở ra sao. Nhân dân vợ nói đúng. Có thực mới vực được đạo. Ngồi đơm đó ngọn tre, mơ hão có khi đói cả nhà. “Sức này còn cấy lúa trồng khoai, còn chăm được mảnh vườn. Khỏe lên, vào rừng kiếm thuốc nam cũng là cách sinh nhai đáng kể. Chả làm được việc to tát gì, ít ra cũng biết vì nhân dân vợ, nhân dân con mà quên mình”!

Đang ngồi tỉ tê nội trạng như thế thì Đội Dư vào. Đội phụ trách bảo an của phố Pủ này. Thực tình mà nói, Tuân không có ác cảm nhưng cũng không thích đội. Con người đội luôn khó hiểu. Cái nghĩ bên trong và cái lời bên ngoài là hai cực trái ngược nhau. Đã dốt lại luôn làm ra vẻ nguy hiểm, quan trọng. Tình nghĩa gì mà đội Dư đến?

Thực ra đội Dư không có ác cảm và cũng không có toan tính gì với Nhân dân Tuân cả. “Gã ý là nhà thơ, tính gàn gàn một chút, nhưng thẳng tính và tốt bụng. Bất cứ ai nhờ vả việc gì là tay ấy không từ nan, sốt sắng giúp ngay. Chính vì thế mà nhiều khi mang vạ vào thân”. Đã có lần đội nói với nhân dân ấy, vì biết nhân ấy ưa thẳng thắn:

- Ông làm thơ thì cứ làm, sáng tác nhiều thơ ca bất hủ, ra nhiều tác phẩm có giá trị văn học nghệ thuật cho mai sau. Lịch sử và nhân dân sẽ ghi nhận điều đó. Đừng có mà rỗi hơi tham gia những việc không phải của mình. Việc đó có “ông trên” lo. Gái góa lo chuyện triều đình có ích gì? Hai nữa những chuyện trong quận trong phủ hàng ngày chĩa mũi vào làm gì? Không phải đầu cũng phải tai. Đơn từ khiếu kiện dính vào làm gì?  Ai có thân người đó lo. Đúng sai có xã ủy, có chánh tổng, người ta chuyên về việc này.. Kỳ đà cản mũi chả có bao giờ là cái hay cả. Đừng như mấy ông nhà thơ ở Y ở X, ban đầu “phản đối tiêu cực, giúp đỡ dân oan, sau rồi bất bình chuyện biển, đảo, biên giới”..Rồi nói với nhau:

“ Đấy là xu hướng của kẻ sĩ, của người có tâm, bao nhiêu anh tài đi trước làm gương rồi..”  Đi quá trớn lúc nào không hay.. Nhiều bài học nhỡn tiền ra đấy, có ích lợi gì cho mình, hay chỉ khổ vợ khổ con? Hiền sĩ với cả lương tâm là cuộc chơi không đơn giản. Không phải ai chưa lượng sức mình cũng có thể dí mũi vào! Tôi nói thế, ông thấy có phải không?

À thì ra lâu nay đội có “để ý” mình đến việc này. Mà mình đâu có làm gì, đội lại nói như thế nhỉ?

Tuân định tranh luận nói để cho đội nắm rõ. Nghĩ lại, anh thôi. Con người như Đội nói thế nào ấy nhỉ? Đó là khối lý luận rắn chắc, khó bề thay đổi, đã lập trình sẵn trong đầu, trong tim. Một vài lời phải trái, chả xoay chuyển được tình hình. Nó như một ngôi nhà đã định hình. Móng có chỗ đổ beton, có chỗ là móng đất. Mái thì chỗ mái bằng, chỗ lợp ngói, có chỗ lợp gianh. Tường chỗ xây, chỗ vẫn thưng vách nứa, hỏng chỗ nào sửa chỗ ấy. Hình thái tư tưởng ấy, sự cảm hóa, biến chuyển chỉ là không tưởng. Mà người xưa nói rồi, “đã không đồng quan điểm, tranh luận không bao giờ chấm dứt”. Không khác đấm bị bông, đánh bùn sang ao!

Tốt nhất là không tranh luận. “Càng tranh luận càng dễ xa nhau”. Nói gì thì nói, mình với đội vẫn cùng ăn ở, sống chết ở phố Pủ này. Đội mà cay mũi, chả hay gì.

Đội Dư có lẽ cũng nghĩ như thế. Nên bảo:

- Nói thật với chú, anh đã từng qua “cao học chính trị”, lý luận anh không thiếu. Nhưng không gì bằng sống tình cảm với nhau. Một trăm cái lý, không bằng một tý cái tình..

Rồi đội nói ra mục đích đến đây của mình.

Đội bảo thằng lớn con nhà Bá Bành nghi Tuân xúi dục nên Thọ Ruộng mới làm ra nhẽ ấy. Nó bảo mấy lần đơn từ Thọ Ruộng đều nhờ Tuân viết hộ. Nó nói thẳng với đội: “ Chú chả phải mất công điều nghiên điều nghiếc gì nữa. Nói cho chú biết việc ấy cháu làm đấy. Phải chú tức thế, chú có làm không? Có chú, cháu ở đây cháu không dấu. dưng mà chú lập biên bản, hay báo lên trên là thằng này không nhận đâu nhé! Lời nói gió bay mà!”

Đội vừa mừng vừa bực. Mừng là cuối cùng cũng tìm ra manh mối. Hung thủ đã tìm ra được. Nhưng bực là nó nói trắng trợn, lại chả có “tang”, có “cứ” nào để buộc tội nó, đem ra xử lý. Cha con Bá bành xưa nay ngang ngược, đểu cáng ở vùng này ai không biết, nhưng lại cực kỳ xảo quyệt, thâm hiểm, luôn biết che dấu hành tung. Gây với cha con nó không chừng khốn cả mình!

Nghĩ. Nghĩ đi nghĩ lại. Đội bảo:

- Có chắc là ông ấy xúi giục, đơn điếc không? Tao nghi lắm. Người như ông ấy không chắc đã làm việc này. Mày nghi oan cho người ta, xử lý đểu, kiểu xã hội đen như thế là bậy. Theo chú mày nên đến nhà xin lỗi ông ta. Hoàn cảnh chú ấy cũng khó khăn, nhà mày có điều kiện, “thường” cho người ta một chút tiền máu, mới phải con người cháu ạ!

Nó  ngẫm nghĩ một lát rồi giãy nảy:

- Làm thế có khác gì lạy ông tôi ở bụi này? Các ông có cớ để xích cổ thằng này lại à?

Còn việc bồi thường nhẽ ra không nên làm vì hai nhẽ: Một là ông ấy có làm những việc kia thì đây là trừng phạt cần thiết để “dạy cho bài học” về sau. Hai là cũng để dè chừng kẻ khác, vì trong việc này nhất thiết phải có kẻ làm. Dưng mà chú đã nói thế, để chú dễ hành xử với bên ngoài, cháu đồng ý. Chú tìm cách xoa dịu rồi đưa cho chú ấy giúp, còn cháu ra mặt thì không đâu!

Nó dứt khoát như thế, móc túi đưa đội ba triệu bạc.

Đây là lần đầu tiên đội nói với nhân dân Tuân theo kiểu thành thực. Đặc thù công việc của đội nó vậy chứ đội chẳng phải là xấu xa gì. Quan tòa và lưu manh xưa nay vẫn gần và dễ hiểu nhau. Bảo như thế là tốt, là xấu còn tùy quan điểm mỗi người. Chưa bao giờ khó xử lý vụ việc như vụ này. Bồi thường cho nạn nhân mà nạn nhân không được biết hung thủ là ai? Hung thủ chỉ là cái bóng vô hình!

Nghe xong câu chuyện, Nhà thơ nhân dân cười như mếu:

- Bác đã nói thế, em còn nói gì được nữa? Nhưng mà tiền thì em không nhận đâu. Em không thể nhận tiền mà không biết của ai, đưa cho mình vì việc gì? Như thế nó mờ ám, không nên.

- Thế chú vẫn dứt quyết đi kiện à?

- Bác buồn cười, như bác nói, kiện ai? Kiện củ khoai trong chùa à?

Nhân dân vợ đứng đấy nghe rõ câu chuyện. Không thấy nhân dân ấy bảo sao. Nhưng nhìn vào đôi mắt, Tuân biết nhân dân ấy bảo:

- Đúng là điên, động rồ. Bị đau mà không nhận bồi thường là cớ làm sao?

Đội Dư chả biết nói thế nào. Đội kéo hai, ba điếu thuốc lào liền. Điếu ục là loại điếu không nên hút như vậy. Bởi thế đội say chỏng gọng, rớt dãi, giơ cả hai chân lên trời!

MÈO LẠC

Nhà í quý mèo hơn người. Suốt ngày nếu không có việc gì nó chăm chút mèo ghê lắm. Để ý đến từng sợi lông, cái râu mép con vật yêu. Cấm có vệt bẩn nhỏ nào trên bộ lông ba màu, đen, trắng vàng của nó. Đi đâu về là chủ nhà quan tâm tâm đầu tiên đến con mèo trước đã. Sau rồi mới đến con Pốc. Một con chó bé bằng bắp tay có giá bằng hai cây vàng. Thấy bảo đó là giống chó Mỹ, sạch sẽ và khôn lắm. “Đã là mèo, bất kể đẹp xấu thế nào, cốt bắt được chuột” Lão hàng xóm người Hoa bảo thế. Việc gì phải chải chuốt, sức nước hoa, thắt nơ cho nó làm gì? Mèo là giống tinh vi, khôn lỏi. Cứ được nuông chiều là đâm ra láo, ra ích kỷ. Đâm ra lười. Đã hay ỉa bậy thì chớ lại đố chịu bắt chuột bao giờ! Cho dẫu là đại gia, trong nhà hễ có chuột cũng đều nguy hiểm. Tiền bạc giấy tờ, hợp đồng, chứng chỉ, chuột vớ được là coi như xong. Cậy nhà mình có két sắt, nhà này đâm coi thường. May mà con vằn nhà mình đêm đêm làm phận sự, nhà nó được phận nhờ. Ngày nào cũng như ngày nào, con vợ nằm tênh hênh, váy cũn cỡn, chán sơn móng tay lại bế con mèo vào lòng, vuốt ve như chăm em bé. Có ai vô tình động đến, cô ả cau mày, tỏ rõ sự không bằng lòng. Cứ như thể người ta đụng chạm vào mối tình đầu, tranh mất chồng hay tài sản quý giá của ả không bằng!

Hàng phố bảo vợ chồng nhà này khép kín, chẳng chơi với ai. Hàng xóm có cháy nhà cũng bằng chân như vại. Cậy nhà mình có tiền, lại có ba lần cửa, chả sợ bố con thằng nào. Cần gì phải lấy lòng ai cơ chứ? Ngoài con Pốc ra

 nhà ấy còn con Bẹc ác và khôn như quỷ. Nó cao đến ngực người ta. Hễ có người đến nhà cứ lồng lên như muốn phá tan sợi xích sắt để ăn tươi, nuốt sống khách tới nhà.

Hồi hai bên còn qua lại, mình nhớ có một lần. Con tam thể nhà nó đến cọ cọ làm quen, lân la nằm bên cạnh mình. Dù rất nâng chiều, ả vớ ngay cái phất trần vụt cho con mèo một cái. Có ý không thích con mèo nhà nó làm quen với mình. Mà ngoài mình ra nhà nó có ai đến bao giờ?

Hôm thằng Cò nhà này bị mấy đứa bụi đời ăn hiếp ngay trước mặt vợ chồng nhà ấy trên đường đi học về, cả hai ngó lơ. Không hẳn 

vợ chồng nhà ý sợ bọn chúng gây sự, trả thù. Cái thói thờ ơ với người ngoài lâu dần đã thành quen. Vợ chồng nhà í làm như không thấy gì. Nghe thằng Cò về kể như thế mà mình ức đến sặc máu mũi. Sao vợ chồng nhà ý lại có thể dửng dưng, ích kỷ, vô tâm đến như thế được? Hôm nay là người ta, mai mốt là mình. Thấy có sự quay mặt đi có còn là con người nữa không? Cũng không cần phải mai mốt gì, tháng trước con gái nhà ấy bị xe tông vào mình phải dừng xe ngay lại bỏ cả buổi làm để đưa nó vào viện. Bị khiển trách là vô tổ chức, nghỉ không xin phép đại lãnh đạo từ trước! Chả hóa con nó mới là công nương, quý tử, còn con mình chỉ là thằng người, không cần để mắt đến hay sao?

Toàn những chuyện nhỏ mọn, chẳng ra gì.. Nhưng mà từ đó đôi bên không còn qua lại. Thực lòng mà nói, mình cũng cảm thấy buồn. Con người dù nhạt nhẽo, vô tình đến đâu, bỗng chốc xoay lưng cũng làm cho mình thoáng chút suy tư. Dù cho người ấy không đóng vai trò gì quan trọng trong cuộc mưu sống hàng ngày. Mình chịu không thể chấp nhận được câu ví von cong cớn. Rằng: “Có cô thì chợ cũng đông..” Ra cái điều không cần, nhẫn tâm, nghe tệ bạc quá..

Nhưng rồi mình cũng dần quen sự hao hụt, thiếu vắng ấy. Cặp đôi này may là chưa hoàn hảo, nên nỗi buồn về hàng phố ở gần cũng như bát nước nóng, mãi cũng phải nguội..

Có người bảo người Việt mình lành và nhát, bởi di sản của nền văn minh hái lượm, không phải săn bắt như những thứ dân khác.  Hay sợ liên lụy, lôi thôi đến mình. Tính vị kỷ khá cao. "Đèn nhà ai rạng nhà nấy" là câu cửa miệng nhiều người. Nhưng mình nghĩ điều đó chưa chắc đã phải. Mà nếu chẳng may điều đó là có thật cũng rất cần thay đổi. Mình đã cố gắng hành sử theo phương hướng ấy. Nhất là với hàng phố với nhau. Cái gì đáng nói thì nói, đáng làm thì làm. Không thể vì những điều bé mọn mà dửng dưng, vô cảm vô tình. Thậm chí còn hằn học, bới móc hại nhau bằng mánh lới thủ đoạn.

Dưng mà ở đời cây muốn lặng gió chẳng đừng. Ở gần nhà nó cứ anh ách như bò đá. Đã bảo việc cũ bỏ qua, nhìn về tương lai, nhà ấy lại gây thêm chuyện mới. Vốn khi xưa bức tường ngăn cách hai nhà chỉ có tính tượng trưng, trồng toàn trúc cảnh từ thời các cụ. Lâu ngày hàng trúc mọc lấn sang cả hai phía. Đùng một cái nó kêu thợ đến đào bới túc mục, bảo là để xây tường kiên cố. Nó yêu cầu mỗi bên góp một nửa. Mình nghĩ phải, gật đầu. Có việc đột xuất mình đi vắng mấy ngày. Khi về bức tường đã xây xong. Vợ ấm ức bảo: “Nhà ấy lấn sang bên mình đến mươi lăm phân”. Đã thế bên ấy đổ đất cao xây chuồng nuôi nhím. Sáng ngày ra, nhà nó xả nước cọ chuồng. Nước theo rãnh thoát thế quái nào chảy lênh láng sang cả sân nhà mình. Gọi, nó bảo sẽ cho người sửa lại. Mãi rồi cũng không động tĩnh gì. Mình đành đặt cống sát tường phía mình lấy lối thoát. Giống nhím nhốt trái tự nhiên có mùi hôi thối không sao chịu được, chờ nó thì đến rằm tây đen chưa chắc đã có hy vọng. Không phải mình sợ nó giàu có, đông anh em nên mới nhún nhường. Chẳng qua tránh voi chẳng xấu mặt nào. Một thằng như nó việc gì không dám làm? Nó có cái gen truyền đời từ cụ tổ nhà nó. Ba bề bốn bên chả ở yên được với ai là hàng xóm láng giềng. Không bằng lòng ai nó có ngay trò ranh ma, quái quỷ làm cho đối phương chóng mày chóng mặt, ăn không ngon, ngủ không yên. Lại toàn trò ném đá giấu tay, thâm hiểm. Lần manh mối rất khó. Mà có đưa ra chốn công đường chưa chắc đã làm gì được nó. Lúc mơ mơ ảo ảo này, tính đi thưa kiện là một sai lầm nghiêm trọng. Chưa chắc đòi được công bằng, có khi hại vào thân!

May mà vật đổi sao dời.Chả có cái gì là vĩnh hằng, muôn năm cả. Thịnh vượng đến đâu cũng phải đến lúc suy tàn. Hỏng từ bên trong mà ra, chứ chả có ma nào thù oán hay gây chuyện.

Mấy ngày nay không hiểu xảy ra chuyện gì, bên nhà nó im ắng như không có người ở. Không hiểu vợ chồng nhà ấy đi đâu? Đi tự lúc nào?

Lệnh bán lòng lợn

Ngày ấy, thịt lợn bán theo tem phiếu, qui định tiêu chuẩn theo ngành nghề, bậc lương. Trẻ em có phiếu ưu tiên, ô phiếu in chữ

“TR”.

Có ô phiếu 100g, 200g, 300g, có cả ô phiếu 50g. Sườn, chân giò tính bằng nửa thịt, gan, tim, cật, cứ thế mà mua.

Thế còn lòng, dạ dày, phổi? Các thứ này không bán theo phiếu, nhưng không bán tự do. Cơ quan nào có hội nghị thì cán bộ phòng hành chính đem công văn triệu tập đại biểu đến công ty thực phẩm, xin mua. Công ty xét, đồng ý thì cấp cho một tờ “lệnh”, vâng, đúng là tờ “lệnh”, ghi rõ:

“Bán cho cơ quan X. 1 hoặc 2 bộ lòng lợn”.

Những hội nghị lớn, đặc biệt, thì có thể xin “lệnh” mua thịt, nhưng phải có công văn gửi sớm đến công ty thực phẩm, và nhiều khi phòng hành chính hoặc ban tổ chức phải xuất tướng đi xin.

Nói có sách, mách có chứng. Trong cuốn

“Biên niên sự kiện từ năm 1972 đến 1991”

của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Lào Cai

(xuất bản năm 2002)

ghi lại mọi hoạt động tập hợp, lãnh đạo hội viên sáng tác, sưu tầm, nghiên cứu, với nhiều thành quả sáng tạo, không quên ghi lại một vài chi tiết thú vị:

Ngày 12 tháng 1: “... 3) Ban Thường vụ Hội Văn học Nghệ thuật có công văn gửi công ty Thực phẩm - Nông sản xin mua hàng phục vụ hội nghị toàn thể hội viên để tổng kết công tác văn học nghệ thuật kể từ ngày thành lập hội đến nay, chuẩn bị bước sang nhiệm vụ của tỉnh mới sáp nhập, đồng thời tổng kết cuộc vận động sáng tác về đề tài nông nghiệp 2 năm và trao giải thưởng. Công văn do ủy viên thường trực hội - Q.T.C. ký. Số lượng cần mua là: 15kg thịt, 10kg sườn, 6kg chân giò, 8kg gan, 1 lạng mì chính, 5 lít nước mắm, 20 bao thuốc lá. Hội nghị sẽ làm việc trong 2 ngày. Số lượng 120 người, có một bữa liên hoan tiêu chuẩn 4 đồng một người...”

(trang 120).

Chả cứ gì thực phẩm. Những đồ dùng thông thường của cơ quan cũng phải làm công văn, nhiều khi năm lần, bảy lượt mới được mua, chẳng phải bị gây khó dễ, mà chủ yếu là hàng khan hiếm quá.

Trong cuốn biên niên sự kiện trên còn ghi:

Ngày 18 tháng 2:

Ban Thường vụ hội có công văn số 19/VN gửi cửa hàng vật liệu kiến thiết thị xã dự trù mua bàn ghế, tủ cho cơ quan mới được thành lập, do phó chủ tịch P.H.T. ký: Cần mua 15 cái bàn làm việc, 45 ghế tựa ba nan, 10 ghế dài hội trường, 12 tủ đựng tài liệu, 5 bàn uống nước, 25 ghế đẩu, 3 giá đựng sách.

Công văn ghi rõ:

“Trong năm trước, cửa hàng mới cấp cho Hội Văn nghệ 4 ghế ba nan, còn các loại khác chưa được cấp”

(trang 60). Cũng cần nói rõ để các bạn trẻ rõ: Ghế ba nan là ghế tựa, gỗ thường, chỗ tựa lưng có ba nan gỗ cong cong. Xin mua số lượng như thế, từ năm trước mà chỉ được mua có vậy, năm sau lại phải làm công văn tiếp. Một vài chi tiết thôi, nhưng đủ để thấy những ngày ấy mọi người đã say mê làm việc trong hoàn cảnh như thế nào...

VĂN TIẾU

(Lào Cai)

ruyện Ngắn Hắn

09/12/2012

by

admin

·

Leave a Comment

Truyện Ngắn Hắn – Tác giả: Vân Hải

Đầu hắn tròn. Mặt hắn tròn. Núng nính như cái thủ lợn. Cũng may hắn có chút chiều cao nên dù có phốp pháp cũng không đến nỗi ung ủng tròn lăn.ưa nay trong ca dao, dân gian thường hát: Trông mặt mà bắt hình dong, con lợn có béo thì lòng mới ngon. Có lẽ cũng vì thế, do ảnh hưởng văn hóa cổ truyền, mỗi khi muốn nấu cháo lòng, các bà nội trợ thường cố chọn cho được bộ đồ lòng béo nây nây, trắng hồng, uốn khúc chặt chẽ, khít khao, và khúc cổ lọ chắc nịch. Nhìn thôi đã thấy vừa ròn vừa mềm, lại vừa thơm tho nữa. Bên xứ tây này, ở Paris, chỉ có chợ Tầu, quận 13 và chợ Belleville. Tìm được một bộ đồ lòng tốt thật hiếm có. Đa số cứ thưỡn ra, lỏng lẻo, teo nhách, lại có khi hơi xanh xanh. Trông đã thấy dai, tanh và đắng. Hết cả hấp dẫn. Lòng heo để nấu cháo thì cần con lợn thật mập. Nhưng còn ruột gan hắn có tốt như hình dong thừa thãi ấy hay không lại là chuyện khác hẳn.

Hồi bà con ta còn lính mới tò te, chân ướt chân ráo tới xứ tự do này, sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, ai có lỡ miệng hỏi han tới hắn, thì làm cách gì hắn cũng xa gần cho biết hắn gốc gác họ « Đờ » từ bao nhiêu đời rồi. Cái tên cúng cơm của hắn ở Việt Nam xưa nay bà con biết, chỉ là tên dùng tạm thời trong xứ la….xa xôi ấy mà thôi. Nay về « cố quốc » thì cái tên ấy yêu cầu bà con …quên đi. Xin từ nay gọi hắn với cái tên…tây thật. Người đối diện nhìn hắn kín đáo, suốt từ đầu chí chân, cố tìm trên con người, trên khuôn mặt da vàng mũi tẹt ngắn ngủn, ninh ních ấy, một chút gì để gợ nhớ đến những tên họ « Đờ » phú lăng xa, nhưng thấy quả thật là khó. Khó hơn cả tìm bộ đồ lòng ngon ở chợ tầu, vì chẳng có một tí gì gọi là liên hệ, vương vấn, giông giống cả. Có người bạo phổi hỏi thẳng hắn có dính dấp giây mơ rễ má gì thì hắn…ngượng ngập trong một giây đồng hồ, sau đó hít một hơi dài trên cái tẩu thuốc gắn chếch trên mép, phà khói vào mặt ngưới đối diện, xốc lại cổ áo ba đờ suy cho có vẻ …Tây, tằng hắng xong, hắn cho biết là từ đời ông cố ông sơ gì đó có quan hàm với…mẫu quốc. Người đối diện vỡ lẽ, nhưng cứ nhìn cách ăn nói, cách cư xử của hắn, người nghe tự dưng muốn cười. Mà người muốn cười phải công nhận là người dễ tính. Nếu gặp người khó khăn, họ sẽ tìm cách kê tủ đứng mát mẻ về thái đô….tây vàng của hắn. Có người sau khi biết gốc tích của hắn, gặp hắn đâu đó, mà gọi hắn bằng cái tên tây thật « Đờ » ấy thì hắn lộ vẻ sung sướng lắm và người đó bảo đảm được hắn có cảm tình đặc biệt. Bất cứ ở đâu cũng thấy hắn. Bất cứ hội họp nào, hắn cũng le te, lảng vảng, có mặt. Kể từ một buổi văn nghệ bỏ túi đến ngày lễ tế Tổ Hùng Vương. Lúc nào cũng ra cái điều mình là nhân vật nòng cốt của cục diện. Hắn cứ tự nhiên như vào chỗ…đông người. Có nghĩa là, khổ chủ chẳng hề cầu cứu tới hắn, hắn cứ phe lờ, nhờ hay chẳng nhờ, hắn cứ vác cái thân hộ pháp tới, cũng chạy tới chạy lui, chỉ chỏ, ra lệnh cho vài chú thanh niên có thiện chí đến giúp mà không biết rõ hay chẳng cần biết rõ ai là trưởng ban tổ chức vì tuổi trẻ làm việc không vụ lợi. Nhưng tuyệt nhiên không thấy hắn trong những buổi họp chính trị, buổi biểu tình, đêm không ngủ, kịch liệt chống cộng của người Việt yêu tự do, đòi nhân quyền. Có người sốt ruột hỏi tại sao hắn có mặt gần như khắp nơi, nhưng lại không bao giờ thấy hắn đi biểu tình này nọ, thì hắn trang trọng và khiêm nhường bảo rằng hắn chỉ lo về văn hóa, chính trị có người khác lo.

- Một mình làm sao ôm được hết.

Hắn trả lời như vậy trong giọng cười hềnh hệch. Được cái chưa thấy ai than thở về hắn rõ rệt, một con người chẳng ai ưa, nhưng cũng chẳng ai ghét. Bà con Việt Nam mình vốn tính dễ dãi nên dù bực bội vẫn cứ để hắn can thiệp vào việc của mình một cách…không giấy phép.

Thời gian trôi nhanh như vó câu qua cửa sổ. Chẳng mấy chốc đã xa xứ hơn 20 năm trời kể từ năm 1975.

Những lính mới ngày xưa đa số đã trở thành. …Tây giấy. Có người thực tế lấy tên tây cho mình hay cho con cái để dễ giao thiệp hàng ngày. Điều đó có phần có lý. Có người cẩn thận hơn, áp dụng đúng câu « nhập gia tùy tục », nhất là các bà các cô, nên mỗi khi gặp nhau trong nhà hay ngoài phố đều chìa má hôn hít thắm thiết và xổ tiếng phá lăng xa loạn xạ. Cái màn hôn má này cũng được các đấng mày râu áp dụng một cách hăng hái. Tuy nhiên họ cũng…khôn lắm. Biết lựa người mà hôn. Họ biết bà nào khoái ôm hôn và bà nào nhăn mũi tránh xa. Vì thế không phải muốn…gỡ gạc ai cũng được mà lại không bị …xỉ vả oan.

Cuối thế kỷ XX có sự kiện lịch sử lớn. Đó là sự tan rã của khối cộng sản Âu Châu nói chung, Sô Viết nói riêng và sự cúp viện trợ của Sô Viết cho cộng sản Việt Nam, nói riêng nữa. Cùng trong thời gian Việt cộng gặp khó khăn chính trị và kinh tế ấy thì có phong trào người Việt ở hải ngoại về thăm quê hương. Những người ngày hôm trước còn ôm hôn nhau ở…chợ tầu Paris, ngày hôm sau lại gặp nhau trên vỉa hè …Saigon. Vì đã bỏ nước ra đi, khi trở về, họ mang ảo tưởng về thăm Saigon, chứ không phải thăm thành Hồ. Trong lòng họ Saigon vẫn là Saigon. Huyễn mộng đã khiến họ quên mất rằng trên thực tế Saigon đã bị đổi tên. Dù về nước chơi, trong những câu nói, cũng may không ai còn dùng đến tên của cái xác ướp kia nữa.

Trong lúc một số người Việt Nam trở thành…Tây Đầm trong cách sống và một số trở thành…Việt kiều yêu nước về thăm quê hương, …vô tình trở thành cứu tinh, trong sự mừng rơn của Việt cộng trong cơn túng quẫn, thì hắn cũng…thay đổi. Phải thành thật nói ngay rằng dù Việt cộng mừng hết lớn vì được ngoại tệ, nhưng một mặt vẫn « chết giun chết dế » vì lo sợ những người về nước đem cái gu yêu tự do, yêu nhân bản, về thôi vào tâm hồn những kẻ thiếu thốn các món ấy trong cái nước Cộng Hoà xã Hội Chủ Nghĩa và…vô tình lột mặt nạ cái nhà cầm quyền Xạo hết Chỗ Nói ấy. Hắn ráo riết có mặt ở các buổi họp có tính cách văn hoá hơn. Chú trọng khuyến khích mầm non văn nghệ Việt Nam hơn. Văn nghệ tình tự dân tộc, nhưng tha thiết tự do, hạnh phúc thật sự, tha thiết một quê hương không bóng dáng cộng sản. hắn rưng rưng xúc động mỗi lần được đứng nghiêm chỉnh, kính cẩn, chào quốc kỳ nền vàng ba sọc đỏ và hãnh diện hát vang bài quốc ca cùng mọi người trong phòng họp.

Gặp hắn. Người quen miệng gọi hắn bằng cái tên phú lăng xa, thì hắn nghiêm mặt, trịnh trọng chỉnh nhẹ thiên hạ rằng phải biết nhớ nguồn, nhớ gốc của mình, rằng mình là người Việt Nam, da vàng mũi tẹt, cho dù cái tên cha mẹ đặt cho có xấu cách mấy chăng nữa cũng cứ nên dùng. Thế là hắn lại đào cái tên cúng cơm Mít Đặc đã chôn sâu đâu đó từ cả chục năm nay ra xài lại trước sự chưng hửng và sững sờ của người đối diện.

Nhân khi cả thế giới kêu gọi bỏ hoặc bớt hút thuốc lá, thì hắn cũng vứt bỏ cái ống tẩu đi luôn. Trong câu chuyện, không thấy hắn phà khói rồi nhún vai kiểu tây nữa. Cách xưng hô « toa, moi » cũng không còn. Trái lại hắn cho người đối diện biết là không những tiếng mẹ đẻ, tức tiếng Việt Nam, có một kho mà còn có một bụng chữ…nho nữa. Nếu người kia mở mắt thao láo nhìn hắn ngạc nhiên, thì hắn rút liền trong túi áo vét ra một tờ giấy vẽ ngoằn ngoèo mấy hàng chữ nho và những vần thơ cổ. Thế rồi chẳng cần người đối diện yêu cầu, hắn rung người ngâm liền vài câu. Cái thủ lợn gật gù ra vẻ hiểu biết sâu sắc lắm.

Những năm xưa, mọi người còn nhớ, hắn như một ông…tây vàng, trong lúc mọi người còn là « mít » một trăm phần trăm. Nay ngược lại, thì thiên hạ thành…tây, thành…đầm hết cả, thì chỉ hắn đơn độc trở về nguồn.

Rất có thể hắn học nhiều hiểu rộng thật. Một bà có tuổi đứng gần đó nghe hắn ngâm thơ sang sảng, lại nghe hắn khoe vừa đi làm vừa đi học, bà càng bội phục người có chí lớn. Tò mò bà hỏi làm quen:

- Gớm ông giỏi quá nhỉ, lại chịu khó thế nữa. Thế ông học môn gì đấy ạ?

- Tôi học…cao học.

Bà có tuổi định hỏi gì thêm, nhưng trù trừ giây lát rồi thôi. Mặt có vẻ bần thần. Bà quay đi, vừa đi vừa suy nghĩ. Chắc đó là môn học mới. Ở cái xứ văn minh này, cái gì cũng khác lạ. Xưa nay người ta học y khoa, nha khoa, dược khoa, luật khoa, kế toán, thiết kế, kỹ sư, giáo sư, kiến trúc sư, rồi điện toán là môn bà mới nghe nói khoảng hơn chục năm nay v.v…Mấy môn đó bà nghe nói tới thường, nhưng riêng môn…cao học, thì chưa nghe qua bao giờ. Bà nghĩ thầm rõ ràng đó là cấp bực của các môn học thì đúng hơn, như cấp tiểu học, cấp trung học đệ nhất, đệ nhị, tú tài, cử nhân v.v…Bà định bụng về nhà sẽ hỏi chồng môn cao học là môn học gì. Bà không dám hỏi thẳng hắn, sợ hắn chê bà quê mùa.

Tóm lại, hắn là thế đó. Đặc biệt như vậy. Nhìn hắn núng nính như con lợn thì chẳng hiểu có nên bắt hình dong hay không và việc nhìn bề ngoài của người có thể biết bên trong tâm óc người ấy, đúng hay sai, quả thật khó nói.

Cháo long

Sáng nay, đến văn phòng, đang lang thang tìm chỗ ăn sáng thì gặp một khuôn mặt quen quen. Rồi cuối cùng tôi cũng nhận ra đó chính là bà Bích cháo lòng. Đã hơn 20 năm trôi qua, thời gian có làm cho bà cũ hơn một chút, nhưng khuôn mặt bà vẫn vậy, gồ ghề, cục mịch nhưng chất phát, thật thà.

Với đám sinh viên trường kinh tế quốc dân thời đó, không ai không biết bà. Bà không phải là giáo sư, không phải là quản sinh, cũng không phải là cán bộ của nhà trường, nhưng tên tuổi của bà thì được nhắc đi nhắc lại nhiều lần, khiến các vị giáo sư nổi tiếng cũng phải phát ghen. Lý do, bà là chủ quán cháo lòng ở cổng B, nằm ngay trên đường Đại La. Không biết trình độ văn hóa của bà thế nào, nhưng cuốn sổ nợ của bà thì dày kinh khủng. Trong đó ghi rõ tên tuổi đứa nào đứa nào, học lớp nào, khóa bao nhiêu, dày như một cuốn từ điển Anh- Việt.

Giờ đây, khái niệm cháo lòng khiến người ta liên tưởng đến màu áo của mấy anh em cửu vạn lên thành phố làm phụ hồ, lam lũ với sương gió. Trong đó có màu trắng nhờ nhờ của bột gạo, có màu đen thẩm của tiết lợn. Với đám sinh viên hồi đó, cháo lòng là thuật ngữ cao siêu, là địa điểm lý tưởng để mấy thằng sinh viên tỉnh lẻ vừa về quê nhận viện trợ lên chiêu đãi nhau.

Giờ nói điều này, có người cho rằng năng lực thẩm mỹ của sinh viên hồi đó sao mà thấp kém thế! Không bàn chuyện kinh bang tế thế thì chí ít ra cũng bàn chuyện về World cup, chuyện nhạc Mozart hay truyện Kiều của Nguyễn Du. Đàng này tâm điểm của dư luận lại chỉ xoay quanh chuyện cháo lòng!

Thực ra thì sinh viên thời nào cũng mộng mơ như nhau thôi. Thơ vẫn là chủ đề trọng tâm của mọi cuộc tán gẫu. Hồi đó, cái đói luôn luôn ám ảnh, nên thằng Châu người Nam Định đã họa lại bài thơ Thu Vịnh của Nguyễn Khuyến như sau:

Tô canh lạnh lẽo nước trong veo/ Một miếng thịt heo bé tẻo teo/ Bốn thằng hốc hác tranh nhau vớt/ Một đứa nhanh tay hớt cái vèo/ Thịt heo trôi nổi giờ đâu mất/ Ba thằng không được mặt như heo/ Tựa ghế ôm thìa lâu chẳng được/ Thịt đâu còn nữa dưới nước lèo ...

Cháo lòng là món cháo được nấu theo phương thức nấu cháo thông thường, trong sự kết hợp với nước luộc lòng lợn, và nguyên liệu chính cho bát cháo không thể thiếu các món phủ tạng lợn luộc như tim, cật, gan, dồi (thường làm từ ruột già nhồi tiết và các loại gia vị), lá lách, dạ dày, ruột non, tràng, cổ hũ, lưỡi… Với những người phương Tây, đây là khái niệm xa lạ, nhưng với người Việt, đặc biệt là vào cái thời cách đây khoảng vài chục năm, cháo lòng được bán rộng rãi tại các cửa hàng lòng lợn trong cả nước, tạo nên một bộ ba sản phẩm được ăn theo thứ tự trong bữa ăn là tiết canh, lòng lợn, cháo lòng, và thường kết hợp với rượu đế nút lá chuối khô.

Trong cái thiếu đói triền miên ấy, để duy trì năng lượng cho việc học hành, để chống lại sự suy kiệt của cơ thể, cháo lòng được được coi là phương tiện hữu hiệu nhất. Lý do đơn giản là, cháo lòng không sang trọng, rẻ tiền nhưng khá nhiều năng lượng. Hôm nào sang, gọi một đĩa lòng nóng sốt, chấm mắm tôm, xong mỗi thằng làm một tô cháo, coi như bữa tiệc đặc biệt cho cả một tuần.

Lúc ít tiền, vào gọi mỗi thằng một tô, vừa có vị béo ngậy của mỡ, vừa có chất bột của gạo, chỉ mất năm hào được một tô đầy, ăn xong căng bụng, coi như nạp đủ năng lượng cho một bữa.

Cá cược nhau, thằng nào thua cũng một chầu cháo lòng. Có tiền ra quán cháo lòng là một sự sang trọng, còn với mấy thằng có nguồn gốc “nông văn dân” thì có cái gì đáng giá, mang ra cắm. Khi nào kiếm được nguồn, mang ra nhổ. Trước khi ra trường, tài sản của tôi có cái quạt con cóc đáng giá nhất, cũng bị thằng Thành mang ra cắm, cho đến bây giờ cũng không biết số phận của nó ra sao.

Gặp bà, tôi ngờ ngợ hỏi:

-         

Chị cho hỏi khí không phải, chị có phải là chị Bích không?

-         

Đúng rồi! Chú ở đâu vậy?

-         

E là cựu sinh viên của trường KTQD, ngày xưa thỉnh thoảng có vào hàng cháo lòng nhà chị!

Chị à lên một tiếng rồi bảo: Nhiều người gặp tôi vẫn nhắc lại thời đó, giờ làm gì rồi, trông mập mạp thế kia, chắc làm to rồi!

Tôi ậm ừ cho qua chuyện, hỏi thăm được biết chị bỏ nghề cháo lòng từ hơn chục năm nay rồi, hiện ở nhà trông cháu, không tiếp tục cái nghề truyền thống ấy nữa. Nghe vậy tôi thấy hơi bùi ngùi, nếu chị còn duy trì nghề cũ, biết đâu, đó là một điểm hẹn lý tưởng để mấy thằng cựu sinh viên gặp nhau. Chuyện bây giờ không phải là bát cháo lòng chống suy dinh dưỡng mà là ký ức của một thuở học trò

Lại nữa, còn cuốn sổ nợ trứ danh ấy, đó là tư liệu sống quý giá, nơi đó ghi danh tên tuổi của không ít nhân vật quan trọng. Có nhiều thằng đã thành thứ trưởng, bộ trưởng, thậm chí là triệu phú đô la cũng đã từng là con nợ của bà, vậy mà, bà đã bỏ nghề, sao tiếc thế không biết.

HẨU LỐN

Có phải ở trong Nam người ta gọi món đó là “sà bần” không?

Không ai bảo cho tôi biết tại sao người ta lại kêu như thế. Tôi cứ gọi nó là “hẩu lốn”. Chiều tháng Chạp, trời hơi lành lạnh, một mình thơ thẩn đi trên các nền đường xa vắng, nhìn vào nhà người thấy cơm canh bốc khói dưới đèn, tôi thường nhớ đến món “hẩu lốn” ngày nào...

Tất cả buổi chiều đương vào chầm chậm ở trong hồn hiu quạnh, mà chợt nhớ đến món hẩu lốn như thế, thì lòng mình tự nhiên ấm áp hẳn lên, nhưng sau đó lại trầm trầm thêm một chút, rầu rầu thêm một chút. Là vì mình lại tương tư miếng ngon Hà Nội mất rồi!

Thực là kỳ lạ: cũng thuộc vào loại hẩu lốn, Tàu có “tả pín lù” Tây có “lâm vố”, mà ở đây thì có “sà bần”; ba thứ này, cũng như hẩu lốn, đều do các thứ ăn đổ lộn lại với nhau nấu chín lên, nhưng tại sao ăn vào tôi vẫn thấy có một cái gì “khang khác”, không làm cho mình mãn nguyện hoàn toàn?

Thưởng thức “tả pín lù”, công phu lắm. Muốn cho thực đủ vị, phải có cá, tôm, mực, gà, lợn, bào ngư, hầu sì, bong bóng... mỗi thứ gắp một miếng nhúng vào trong nước dùng, rồi gia thêm cải bẹ xanh, cải soong, hành hoa để cả cuộng, rưới nước dùng vào bát mà ăn, chính lúc các món ăn đương nóng. Ai muốn có nhiều đản bạch tinh cho mạnh, thì đập thêm một cái tròng đỏ trứng gà vào. Trứng sống, rưới nước dùng sôi lên trên, chỉ một lát thì tái: mời ông cầm đũa xơi ngay cho, kẻo nguội... Trời lạnh, ăn món nóng vào có phải ấm lòng lạ lùng không? Nước dùng gà bỏ thêm đầu tôm, đầu mực, lại đập trứng, húp vào một miếng, nó cứ ngọt lừ đi trong cuống họng... Nói cho thực thì mùa rét, mấy anh em tri kỷ dắt nhau lên một cái lầu cao, gọi tả pín lù ăn kể cũng nên thơ.

Phổ ky đưa ra một cái “cù lao hổ”; trong cù lao có để than tầu hồng; nước dùng ở quanh cái cù lao sôi lên sùng sục làm cho người ăn đã ấm trong lại ấm cả ngoài. Thỉnh thoảng, mấy bông hoa lửa bay lên đem lại cho ta cái cảm tưởng mình là những vị tiên ngồi chung quanh lò bát quái luyện linh đơn, ăn một miếng vào bụng thì trường sanh bất tử.

“Sà bần”, không ăn như vậy. Bí rợ, bún tầu, cá nướng, khoai tây, nấm, tỏi tây, haricôve, đổ chung vào một cái nồi nấu lên ăn. Cũng như tả pín lù, các món ăn này còn nguyên vẹn, mới toanh, chưa hề đụng đũa: nhưng cũng có một thứ sà bần “hầm bà là” tất cả các thức ăn ngày hôm trước nhà có tiệc tùng còn lại đun nhừ lên, gia thêm rau cỏ rồi bắc ra ăn thật nóng.

Thấp xuống một bực, người bình dân còn ăn đồ “lâm vố” cũng là một thứ sà bần, nhưng đây là “sà bần” gộp các món ăn Tây nấu nhừ ra: ragu, rôti, ôđơvơ, ăngtê, sucút cùng bơ, phó mát, cho tất cả vào một cái nồi nấu chín.

Đừng có bảo những biến chế đó không ngon vì là những món dư, rẻ tiền, được đun nấu theo một “hệ thống vô trật tự”. Sà bần, lâm vố và tả pín lù, mỗi thứ có một vị riêng, ăn vào lạ miệng, nhưng thực tình mỗi khi thưởng thức một món đó rồi, tôi chỉ thấy thương món “hẩu lốn” hơn lên. Món hẩu lốn giống tất cả những món đó, nhưng lại không giống riêng một món nào.

Tả pín lù, ăn thô và béo quá, nước lại ngọt một cách giả tạo; đồ lâm vố thì lai căng, lổn nhổn, ăn một miếng chơi, cũng được đi, nhưng đến miếng thứ hai thì “chán mớ đời”; còn sà bần kể cũng hay, nhưng không hiểu làm sao tôi cảm thấy nhạt nhẽo... và duy vật như kiểu cô gái Việt học trường đầm, thân thể cứ căng ra mà lại mặc một cái quần cóc se, rất chật, đi núng na núng nính như biểu diễn rum ba ngoài phố.

Ăn một miếng, ngon liền; hai ba miếng, được đi; nhưng đến miếng thứ tư mình thấy khẩu cái nó nhàm, “không vô” nổi nữa. Thế là tại làm sao? Tại “sà bần” thừa chất gì chăng? Hay là tại thiếu một thứ rau gì mà ở trong Nam này không có sẵn?

Chao ôi, hẩu lốn thì khác hẳn...

Một buổi chiều đông, hoa rét trở về với mưa xanh, gió thu, anh bước vào nhà, tự nhiên thấy ngào ngạt một mùi thơm... Hỏi: “Ờ, nhà làm món gì mà ngát thế?”. Đáp: “Hôm nay lạnh, làm món hẩu lốn ăn đấy mà!”

Vợ đã biết tính chồng hơi khó, thích món gì mà không đủ vị thì hay “lẫy”, cho nên từ buổi trưa đã phải mua đủ các thứ rau cần thiết như thìa là, cải cúc, cải xanh, rau cần... Bao nhiêu thứ đó rửa sạch, để cho ráo nước. Xong đâu đấy, mới đi lấy tất cả những món ăn còn lại của bữa cỗ hôm qua để riêng ra một chỗ, đợi giờ chồng về thiếu mười phút thì bắc vấu lên bếp, bắt đầu làm món ăn thích ý của chồng. Bát thịt lợn ninh với măng khô cho vào trước, rồi đến bát miến, long tu, bào ngư, vây, bóng, kế tiếp trút vào sau. Lại còn đĩa gì kia nữa? Giò, chả cũng cho vào nốt, và cho vào luôn cả mấy miếng phì tản, thịt quay, mấy cuộng hành, và chớ có quên đĩa thịt gà luộc và bát chim hầm với hạt sen và cốm!

Lửa reo lách tách như cười. Từ cái vấu tỏa lên một ngọn khói lam huyền ảo. Người nội trợ gia mắm, muối vừa vặn ngon thì chồng đã thay quần áo xong rồi, mà người nhà cũng bày bàn kê ghế đâu vào đó. Mời ông ngồi trước, xong rồi đấy! Có uống rượu thì lấy chai rượu sen ở ngăn dưới cùng tủ buýp phê, chớ cái chai để ở trên mặt tủ là thứ xoàng, uống phí công đi. Người vợ vừa nói vừa lấy rau ở trong rổ cho vào vấu: rau cải cho vào trước, rồi đến rau cần, cuối cùng là thìa là, tất cả trộn lẫn, vừa tái thì bắc ra, đập một quả trứng, đảo lên vài nhát nữa rồi trút ra bát lớn.

Ngoài sân, mưa lăn tăn làm ướt giàn thiên lý. Mấy con ngỗng trời bay tránh rét, buông ở trên bầu trời xám màu chì mấy tiếng đìu hiu. Cơm vừa chín tới, hẩu lốn lại nóng hổi, bốc khói lên nghi ngút, mà ngồi ăn ở trong một gian phòng ấm cúng với một người vợ má hồng hồng vì mới ở dưới bếp lên, có họa là sất phu lắm mới không cảm thấy cái thú sống ở đời!

Vợ thương chồng, gắp một miếng hẩu lốn vào trong bát, mỗi thứ một tí, rồi chan nước dùng vào, mời ăn. Ăn một miếng, tỉnh cả người! Ai cũng tưởng các món xào xáo lộn xộn với nhau như thế thì ăn vào lủng củng và không thành nhịp điệu, nhưng lầm. Các món nấu “loạn xà ngầu” đó, không hiểu vì một lý do tuyệt diệu gì, quyến chặt lấy nhau như một giàn nhạc tân kỳ, dương cầm, phong cầm, vĩ cầm, thoạt đầu tưởng như là lộn xộn, nhưng lắng tai nghe một chút thì hòa hợp, ăn ý nhau từng tý.

Làm nổi bật được tất cả vị của hẩu lốn lên là món nước dùng: nó không ngọt cái ngọt của mì chính, nhưng ngọt cái ngọt tinh túy của tất cả các miếng ngon đúc lại.

Tuy vậy, đừng tưởng như thế mà ngán đâu. Rau cải non, không chín mà cũng không sống, đánh tan đâu mất hết các chất béo đi; rau cần nâng vị của tôm và thịt lên cho vừa, không để cho thanh quá mà cũng không thô quá; rau cải cúc ăn vào tưởng là nồng nhưng chính ra lại hòa hợp với thịt kho tàu và phì tản; thêm thìa là vào nữa thì vừa vặn ngon mà thơm nhè nhẹ như người đàn bà đẹp ngày Tết gội đầu với nước lá mùi, ngồi xõa tóc ở trước ngọn gió xuân dìu dịu.

Phải rồi, hẩu lốn ngon chính vì nó là sự tiết tấu thoát thai từ ở chỗ hỗn mang ra vậy. Cái và nước là hai mâu thuẫn, nhưng tài tình thay, lại hòa hợp với nhau như tiếng chim loan hòa với tiếng kêu của chim phượng, như trai hòa với gái, như tình nhân trong một phút yêu thương diễm ảo hòa trộn linh hồn vào với tình nhân.

Ta phải nhận rằng “sà bần” nấu cho thực công phu mà thưởng thức thì cũng ngon đáo để. Thịt luộc, dưa cải, dưa giá, thịt quay, chuối hột, cá trê nướng... tất cả ninh dừ lên, đem dùng đương lúc khói lên nghi ngút cũng đã “gia dung” lắm, nhưng tôi vẫn thấy có một cái gì như vấp váp, như xung khắc, nó làm cho khẩu cái của người ta không được thỏa mãn hoàn toàn. Có phải tại vì thiếu thìa là, cải cúc không? Có phải tại trong sà bần có cá nướng làm cho điệu đàn ngang cung không? Hay là tại ăn sà bần, người ta không ăn chung với nước dùng như hẩu lốn mà là dùng riêng nước đó để chấm rau, bắp chuối và dưa giá?

Không. Tôi ưa sà bần, nhưng tôi yêu hẩu lốn gấp trăm lần. Có những người sành ăn thưởng thức sà bần, thường chỉ lấy mấy khúc cá nướng và vài khoanh chuối hột ra nhậu nhẹt, còn các thứ khác để cho đàn bà trẻ con dùng, và cho ăn uống như thế là khôn ngoan rất mực.

Hẩu lốn thì không thế: hẩu lốn không dùng được rượu. Có muốn thì dùng một ly nhỏ trước khi ăn, còn đã mang hẩu lốn ra bàn rồi phải ăn liền, ăn riêng có một thứ hẩu lốn không thôi, hay là ăn luôn với cơm nóng - cơm gạo tám thơm, thơm ngào ngạt, thơm nhức mũi, thơm có thể tưởng chừng ăn vào một miếng rồi thân thể ta có tan biến vào hư vô cũng được.

Ấy vậy mà thưởng thức món hẩu lốn như thế, cũng chưa thấm vào đâu. Muốn nhận thức thế nào là “ngon chết người đi được”, ta phải đợi đến ngày mồng bốn, hay mồng năm Tết, hóa vàng xong rồi, bao nhiêu cỗ bàn còn lại đem trút cả vào nồi, “hẩu lốn” lên ăn. Có thể nói rằng ăn như thế tức là ăn cả cái Tết đầy hương và ngát hoa vào bụng.

Ba ngày Tết, uống rượu, đi lễ và nịnh đầm: mệt lắm. Đã thế, giờ giấc ăn uống, ngủ nghê lại thất thường, cơ thể khỏi sao trục trặc? Vì thế ta không lấy làm lạ trong ba ngày Tết chỉ nghĩ đến cơm cũng đã thấy ngán quá rồi. Giả thử không phải ăn thì thú lắm. Nhưng nào có được: vợ thương chồng, dỗ phải ăn cho kỳ được một chút cơm để có “hơi ngũ cốc”, mình đành là phải theo cho được vừa lòng, xứng ý nhau; nhưng cứ mỗi lần nể nhau như thế thì lại càng sợ ăn quá lắm.

Điểm đặc biệt của hẩu lốn là làm cho người ta tẩy được tất cả cái gì béo ngậy, ngán ngẩn của ba ngày Tết mà vẫn cứ thưởng thức được tất cả cái ngon lành của Tết.

Ngày thường, nấu hẩu lốn còn có thể thiếu thức này thức nọ, chớ đến ngày Tết thì đủ, không còn thiếu món gì. Thịt kho tàu, miến vây, bóng, bào ngư, long tu, nấm dưa hành, giò gà, thịt bò kho, kim tiền kê... và bao nhiêu thứ rau thơm mát như da người thiếu nữ đương tơ. Không cần phải thưởng thức, những trông một bát hẩu lốn thế cũng đã thấy đê mê tâm hồn rồi.

Màu xanh tươi của hành, rau kết hôn với màu vàng quỳ của thịt kho tàu, nấm hương, mộc nhĩ, chim quay, màu hoa hiên của cà rốt sát cánh với màu bạc ố của vây, miến, long tu; màu xanh nhạt của nước dùng hòa với màu trắng mờ của nấm tây, thịt thăn luộc, chân giò hầm, tất cả lung linh trong một làn khói lam uyển chuyển: à, ngồi trước một bát hẩu như thế, mình quả thấy mình là một ông tiên chống gậy một sớm mùa thu đi vào một cánh rừng mù sương và ngát hương.

Có người gọi hẩu lốn là “Long vân khách hội” - rồng mây gặp gỡ nhau - nghĩ cho kỹ thì cũng không có gì là quá! Ăn một bát hẩu lốn đầy đủ như thế - nhất là nấu lối hỏa thực, nghĩa là để ngay cái lò trước mặt, nấu sôi lên rồi gắp ra ăn liền... sướng không để đâu cho hết. Ăn như thế, mình có cảm giác may mắn suốt năm. Chẳng nói xa xôi làm gì, vợ chồng con cái ngồi thưởng thức với nhau một bát hẩu lốn thật ngon, thật nóng, ngay lúc ấy cả nhà cũng đã thấy vui ra phá. Ông chồng ăn miếng ngon vào miệng như thấy nở gan nở ruột, nhìn vợ mà thấy đẹp hơn. Ờ, ra từ hôm Tết đến nay vợ chồng túi bụi, người thì lo đi lễ, người thì lo tiếp khách, vợ chồng quên mất cả nhìn nhau. Đến hôm nay, hóa vàng tiễn các cụ về rồi, ngồi nhởn nha thưởng thức món hẩu lốn do vợ làm, vừa lúng liếng nhìn vào mắt vợ - ờ nhỉ, sao hôm nay má hồng thế, mà con mắt đen rưng rức thế? Thì ra vợ nấu được bát hẩu lốn ngon, làm được cho chồng xứng ý, cũng thấy cõi lòng hớn hở, vì được vui cái vui của chồng.

Món hẩu lốn, tổng hợp của các món ăn ngon ngày Tết, còn là thành tố của tình yêu gia đình nữa. Ngày Tết, ăn hẩu lốn tức là con cháu thừa hưởng kết tinh các món ngon bày lễ do người chết còn để lại cho người sống; giữa người sống với người sống, món hẩu lốn xiết chặt tình thân yêu lại với nhau vì bố cũng như con, chồng cũng như vợ, thưởng thức món đó đều chung một tâm sự như nhau là không thể có món ăn ngày Tết nào “lâm ly” hơn thế.

Bao nhiêu chất ngấy của thịt kho tàu, chân giò ninh, chả gà, giò thủ... nấu chung trong hẩu lốn đã biết đi đâu mất hết, mà nước dùng của nó lại có thể thanh như vậy? Đó là một bí quyết chưa ai khám phá ra. Chỉ biết rằng ăn một bữa hẩu lốn như vậy thì lòng người ta hình như cũng dịu hiền đi, chồng thương vợ, vợ yêu chồng, đến khi có họp nhau lại rút bất hay đánh tam cúc thì cười vui ra phá, chớ không có sự càu nhàu, trách móc ‘ ôi.

Về tối, mưa xuân lún phún ở trên các chòm cây. Gió heo may rì rào giục người ta đóng cửa, đi nghỉ sớm. Sắp thiu thiu ngủ rồi, chồng hãy còn nhớ đến bát hẩu lốn buổi chiều bốc khói lên nghi ngút ở bên cạnh nồi cơm gạo mễ trì thổi vừa vặn, hạt nào hạt nấy cứ óng như là “con ong”. Cải xanh, cải cúc và rau cần non, vừa tái, nhai vào sậm sựt, ngọt lừ, đến bây giờ dường như vẫn còn để lại một dư vị nơi khẩu cái cùng với cái ngát thơm của thìa là... Và tự nhiên lòng mình thấy phơi phới thương yêu - yêu thương người vợ bé nhỏ, biết đón chiều ý thích của người chồng không muốn mâm cao cỗ đầy, chẳng thiết nem công chả phượng...

Tiếng cười ở bên cạnh vọng sang cho biết rằng hội tam cúc ở nhà bên vẫn chưa tàn. “Đây, kết nhất bộ nhị đây”, “Tôi xe pháo mã”, “Có ai có pháo không, không có, mã tôi ăn đây này!”

Nhìn ra ngoài thì cành đào cắm lọ in bóng lên tường lung linh như một bức tranh thủy mạc Tàu. Gió lay động bức màn the. Về khuya, người chồng cảm thấy lạnh hơn, nằm sát lại với vợ thêm chút nữa. Người vợ mỉm cười trong bóng tối và cảm thấy lòng mình nở hoa. Chồng khẽ thủ thỉ vào tai vợ:

- Đến mồng bảy này, nhà làm lễ khai hạ, mình làm hẩu lốn ăn nữa nhé!

- Vợ, như chợt nhớ ra điều gì, đập khẽ vào má chồng:

- Thôi, quên mất rồi, mình ạ. Em cứ thấy thiếu cái gì mà không tài nào nghĩ ra. Thì ra hôm nay hẩu lốn của nhà quên mất món đậu phù trúc rồi: tiếc quá! Có món đậu phù trúc, còn ngon nữa!

- Ờ phải. Đậu phù trúc, cái màng mỏng ở trong thân cây tre, nấu với hẩu lốn thì tuyệt diệu.

- Hẩu lốn có đậu hòa lan, cải cúc, cần, thìa là mà chưa có đậu phù trúc thì vẫn chưa hoàn toàn. Đến hôm ấy, mình nhớ nhắc em đấy nhé!

* * *

Đêm xuân rải bóng xanh lên chăn nệm của đôi lứa thương nhau. Màu thời gian tim tím, hương mùa xuân thanh thanh.

Ở nhà bên, tiếng cười nói vẫn giòn tan, nhưng ở bên này, viễn ảnh của một bữa “long vân khánh hội” có đậu phù trúc đã mặc nhiên tạo thành một thế giới mơ màng kỳ lạ: chỉ có hai người nằm im lặng không nói gì, mà là cả một thế giới hương hoa!

GỎI

Không biết từ miền Trung vào đến đất Cà Mau, những ngày nóng bức, bà con có món ăn gì đặc biệt Việt Nam mà mát ruột không?

Ở Bắc, cứ vào khoảng hết xuân sang hè, tiết trời bắt đầu nóng nực, tôi thường hay nghĩ đến một món ăn xét ra cũng có nhiều thích thú: món gỏi cá sống - một món ăn đặc biệt, mà các gia đình cũ kỹ ở đây vẫn ưa dùng.

Chỉ ngại có một điều là ăn được một bữa gỏi, cần phải tốn công xếp đặt, mua bán; mà không phải là người đàn bà nào bây giờ cũng có thể lo liệu chu tất được cho chồng con một bữa gỏi hoàn toàn đâu.

Nhưng vì gỏi cá sống có một phong vị đặc biệt, nên dù ở vào những gia đình mới hoàn toàn, có những người đàn bà, con gái thích ăn “bít tết” và “bút xêalaren” hơn là ăn đồ Việt Nam, vẫn có người đàn ông tha thiết với phong vị đất nước tự tay sắm sửa lấy cho kỳ được một bữa gỏi sinh cầm để thưởng thức cho đỡ nhớ - dù rằng sắm sửa được một bữa “chén” như thế đã tổn thất lắm công phu.

Tôi hãy còn nhớ mãi hồi tản cư, miếng ăn thường kham khổ, thịt ít nhưng ao hồ cá lại nhiều, cái món gỏi cá đó kể đã được nhiều người dùng đến. Ăn ở nhà quê món đó không cầu kỳ, mà rau cỏ lại sẵn, nên cũng không mất công nhiều quá.

Ở Hà thành khác hẳn. Riêng cái việc mua được thứ cá còn sống hay ít ra cũng còn tươi, đã là một việc khó khăn rồi; ấy là chưa kể rằng nhiều thứ rau lại thiếu thốn hoặc không có nữa, thành thử ăn mà không được hoàn toàn như ý muốn, lắm khi bực mình, mất cả ngon.

Là vì ăn cái thứ gỏi cá sống, điều đáng chú ý nhất là rau, mà rau không phải chỉ có một hai thứ như ăn nộm hay vài bốn thứ như ăn chả: nhưng có đến mười thứ - mà hầu hết là những thứ rau, lá cầu kỳ như lá sung, lá ổi, lá cúc tần, lá đơn, lá vông, lá sắn, rau húng láng, rau thơm, rau mùi, tía tô, kinh giới...

Ngần ấy thứ rau phải đủ, thứ nọ đỡ cho thứ kia thì gỏi mới hoàn toàn.

Riêng nhìn những thứ rau đó rửa sạch, đặt vào khăn khô, vẩy thật kỹ cho ráo nước rồi bày vào trong những cái đĩa trắng bong, ta cũng đủ thích mắt và thấy mát rời rợi ở trong lòng. Nhưng cái mát đó chưa thấm vào đâu với cái mát lúc người nhà bưng đĩa cá sống lên để vào giữa cái “vườn hoa” xanh ngát đó: miếng cá trắng cứ nõn ra, trông vừa nục nạc mà lại vừa khô ráo, gợi cho ta cảm tưởng như được nhìn thấy một người đẹp vừa tắm nước thang lan đi thơ thẩn trong một huê viên đầy mộng.

Tôi đã từng thấy có nhiều người hễ nói đến gỏi cá sống thì sợ tanh, tưởng chừng không thể nuốt cho trôi một miếng, nhưng hễ trông thấy một mâm gỏi bày ra thật đẹp, thì thưởng thức xong một miếng, người ấy lại đòi ăn hai và tỏ vẻ ngạc nhiên là tuyệt không thấy mùi tanh tưởi.

Ấy bởi vì cá ăn gỏi tuy là sống, nhưng thực ra thì đã chế biến cho tái rồi, lại thêm có những gia vị làm cho mất mùi tanh của cá đi, thành thử ra đến lúc ăn thì chỉ còn thấy có mùi thơm của cá, béo mà béo thanh, hương vị ngọt mà lại ngát, ăn mát mà lại không thấy chán.

Có lẽ một phần cũng vì thế nên không phải bất cứ thứ cá nào cũng có thể dùng để ăn gỏi cá đâu. Cá ăn gỏi phải là cá quả hay là cá chép, đừng bé quá mà cũng đừng to quá, độ bằng bàn tay là vừa.

Cá đó làm xong, phải treo lên cho ráo nước rồi để lên trên thớt thật khô, mổ ra, lạng lấy miếng cá nạc, bỏ da đi. Giai đoạn thú vị nhất trong việc ăn gỏi là bắt đầu từ lúc lấy giấy bản trắng như ngà thấm ráo nước ở trên mình từng con cá rồi lấy dao sắc thái cặp díp cá ra từng miếng theo chiều ngang miếng cá.

Tôi đã từng được dự một bữa gỏi sinh cầm của một vị quan già về hưu, ăn thật cầu kỳ mà thú. Cá diếc nhỏ bằng một ngón tay, mua về, đem thả bể một ngày một đêm, rồi vớt ra cho vào một cái thống Giang Tây to vừa người ôm, đầy một thứ nước mưa trong vắt. Trên bàn ăn, các thứ rau và gia vị soạn sửa đâu vào đấy cả rồi, khách ngồi vừa ngắm cá bơi lội thung thăng trong thống, vừa nhắm rượu.

Ở trước mặt mỗi vị, có một cái vợt bằng nửa bàn tay. Khách ăn lấy các thứ rau cho vào bát, cầm vợt xúc một con cá nhỏ bé đương bơi lên, rồi lấy giấy bản lau khô đi, đoạn, cứ nguyên con cá như thế cho vào miệng, ăn với rau sống, rưới một thứ tương đặc biệt.

Nhiều người không thể ăn được thế, vì sợ tanh nhưng theo các vị đã ăn quen thì ăn như thế mới là tận hưởng cái vị của cá, mà mới thật là hoàn toàn giải nhiệt.

Thường thường, cá sống ăn gỏi, trước khi đem ra thưởng thức, thường được ướp vào một bát tỏi, gia một chút muối rang, một chút đường, hồ tiêu và thìa mỡ nước. Tất cả những thứ đó cùng với cá đều được trộn đều lên; độ nửa tiếng đồng hồ thì cho vào cá một chút muối diêm tán nhỏ, một chút nước giềng trộn đều; xong đâu đấy, để nghiêng cái bát cho nước chảy ra rồi lấy đũa đem cá bày trên đĩa.

Nhưng làm cho bữa gỏi nổi vị một phần lớn chính là nhờ cái thứ nước giấm mà người nội trợ đã để vào đó rất nhiều công phu. Làm cũng hơi cầu kỳ một chút.

Lòng cá bỏ mật, ken, rửa sạch, băm nhỏ với gừng, tỏi, ớt rồi trộn với vài thìa lạc rang giã nhỏ, một thìa vừng trắng rang thơm cũng giã nhỏ, rồi cho một thìa bỗng rượu hầm và một thìa mật mía.

Tất cả những thứ đó xào cả lên cho đều tay với hai thìa mỡ nước, một thìa nước mắm và một nửa bát nước lạnh đun sôi.

Gỏi ăn có một cái thú đặc biệt là có nhiều mùi vị cay, đắng, chua, ngọt, ngái, hắc, mặn, đủ cả; thỉnh thoảng lại bùi cái bùi của chất lạc, chất vừng, và của chất bánh đa nướng - chất bánh đa vẫn dùng ăn với chả cá - thơm thoang thoảng.

Mỗi miếng cá, ăn với một miếng bánh đa và với đủ mặt rau, rưới giấm xâm xấp vừa đủ nóng, ăn như thế quả là một thú thanh nhã, đậm đà mà không béo ngấy - dùng mãi không biết chán.

* * *

Nhưng gỏi không phải là chỉ ăn với cá. Ai sợ tanh có thể thưởng thức nhiều thứ gỏi làm với gà, với tôm, với dạ dày, với cua, với trứng sam, với lươn, chạch, hay thịt lợn.

Riêng tôi, ăn gỏi gà tôi thấy thích thú hơn là phở gà, có lẽ vì bún “đi” với thịt gà và các gia vị như hạt tiêu, hành và các thứ rau như xà lách, thơm, mùi và lạc rang hòa hợp với nhau hơn.

Lúc ăn, gắp thịt gà xé nhỏ, chan nước dùng rồi đệm rau và bún cùng lạc rang giã nhỏ. Lối ăn đó thông thường. Có nhiều người muốn đổi vị gỏi gà, còn làm theo phương pháp sau này: thịt gà giò lấy nạc, thái chỉ, đun nước sôi chần qua, vắt ráo nước; rau cần tây lấy chỗ non nhúng vào nước sôi; hành tây thái chỉ: mấy thứ đó trộn đều, rưới nước mắm, đường, tỏi, ớt, trên rắc lạc rang giã dối rồi chan, ăn.

Gỏi bao tử (tức là dạ dày lợn) cũng làm theo phương pháp làm gỏi gà vừa nói, ăn với một vài thứ rau thôi cũng đủ; nhưng gỏi nham cua đồng thì cần nhiều rau, không kém gì gỏi cá sống - mà trong đó ta không thể nào quên được khế, chanh, kinh giới, tía tô, rau răm, ngổ, húng láng và lá lộc. Giấm để chấm thứ gỏi này làm với bỗng rượu, cà chua, ô mai, đường, thảo quả tán ra, đun chín với mỡ nước.

Tôi còn nhớ lúc tản cư, ở những vùng quê nhiều hồ ao, có lắm giống sinh cầm, thỉnh thoảng lại thay đổi lối ăn gỏi cũng là một cái thú để tiêu phí thì giờ và chiều khẩu cái của chúng ta một cách nên thơ vậy.

Gỏi trứng sam, làm khéo - đừng để dập mật và ruột sam - ăn mát và ngọt; gỏi sườn lợn, bóp thính và giã tỏi cho vào trộn đều với lá lộc và nước chấm, ăn sậm sựt mà lạ miệng; gỏi tôm nhúng giấm dùng với bánh đa, rau và tương ngọt ăn thơm ngát, bùi, hơi béo, nhưng không vì thế mà không mát ruột.

Người Hà Nội không ăn gỏi cá thiết linh mấy khi và gỏi nhệch, gỏi lươn, chạch, nheo, trê cũng không được người ta ưa lắm; nhưng một đôi khi có ai ở đường rừng về làm quà cho một chút thịt nai mà ta rỗi thì giờ làm một thứ gỏi nai (gọi là nai nhúng lối Lào) âu cũng là một thú khiển muộn lý thú và... lạ miệng.

Ăn thứ gỏi này, không cần phải nhiều rau lắm, nhưng không thể thiếu được rau húng láng và hành tây.

Thịt nai sống, lựa chỗ nạc, thái mỏng để ra trên đĩa - Lúc ăn, nhắc cái hỏa lò con đặt lên trên bàn, trên để một cái xoong; trong xoong có nước giấm đun sôi. Khi ăn, nhúng thịt vào trong nước giấm, cho thịt tái, rồi ăn với các thứ rau và chấm với tương Lào làm bằng nước mắm, nước cốt dừa, xả, ớt, đường và lạc rang.

Lối gỏi Lào này nhắc ta nhớ đến tả pí lù của người Tàu, nhưng thanh hơn và thường ăn về mùa rét; ngoài ra, các thứ gỏi khác thì dùng về mùa nực, ăn cho mát.

Đó là một lối ăn đặc biệt thích thú và nhàn nhã, dễ quyến rũ người, không thể ăn luôn, nhưng lâu không dùng thì nhớ - nhất là nhớ cái không khí lúc ăn. Thật vậy, trong tất cả các món ăn của Việt Nam, nhiêu khê và cầu kỳ nhất có lẽ chính là món gỏi: không những trước khi ăn phải dụng công kiếm đủ rau cỏ và gia vị, mà trong khi ăn lại còn phải ăn dễ dàng, thong thả thì mới thấy ngon và hưởng được hoàn toàn cái thú của ao hồ lẫn với hương vị rau cỏ của đất nước ngạt ngào mát rượi.

Hãy thêm vào đó một bình rượu sen Tây Hồ thật ngát hương, ta sẽ thấy sống lại cả một thuở thanh bình ngày trước, thời giờ trôi qua đi như tiếng đàn, tiếng hát, mà lòng người ít bàn về chuyện danh, lợi, được thua...

Nhưng mà thời đó đã qua rồi. Trên sự đổ vỡ, mà còn người ăn như thế, có khi cũng là một cái tội, nhưng nhiều khi ngẫm nghĩ, nếu mà không làm được điều ích lợi cho dân cho nước, thì lắm khi giở một bữa gỏi ra ăn như thế có khi lại còn đỡ hại cho bao nhiêu người.

QUÁN CHÁO LÒNG

Trời nóng bức vì cúp điện, mọi người bỏ nhà ra ngồi tán gẫu bên cái quán cóc trong hẻm. Nói là quán cóc chứ thật ra chỉ có một cây dù và hai cái bàn cùng mấy chiếc ghế nhựa. Nhờ có cây si mọc trong sân vườn nhà bên phủ bóng mát nên buổi trưa quán là chỗ lý tưởng để tránh cái nắng nóng mùa hè, nhất là mấy ngày như thế này.

Xóm nhỏ chỉ hơn chục nhà nhưng toàn là những căn hộ cao cấp, chủ nhân của nó chẳng biết giàu có do đâu song lại sở hữu những căn hộ sang trọng ở mảnh đất đắc địa này.

Ban ngày bọn trẻ đi học, người lớn đi làm chỉ còn lại mấy người cao tuổi. Nhưng cũng không nhiều, chừng dăm ba cụ bà và vài cụ ông. Họ có vẻ nhàn nhã, chẳng biết làm gì nên suốt ngày lân la ở cái quán không ra quán này. Chủ quán là một anh thanh niên tuổi chừng ba mươi hay lớn hơn một chút. Nghe nói anh ta ở đâu miệt Đồng Tháp chơi số đề thua bán mấy công ruộng cha mẹ cho rồi đùm túm vợ con lên Sài gòn tìm việc làm. Cả gia đình anh ta ở trọ bên kia con đường lớn, vợ đi làm công nhân xưởng may còn anh và đứa con xin ông tổ dân phố bày mấy cái bàn trong hẻm để kiếm thêm thu nhập. Thương tình người biết hối cãi, ông tổ trưởng cho phép anh ta bán hàng cho đám học sinh học ở trường bên, đi về tắt ngang qua hẻm. Anh bán thêm cà phê, trà đá, mấy nãi chuối và có cả chiếc điếu cày. Do vậy mấy cụ ông thường ra quán anh ta, vừa uống cà phê, hoặc uống cốc trà đá và hút thuốc lào miễn phí, vì nhà cửa sang trọng con cháu không cho các cụ hút thuốc lào phun tàn phèn phẹt nên quán lúc nào cũng có người ngồi.

Anh chủ quán tính tình hoạt bát thường kể cho khách hàng nghe những câu chuyện lạ lẫm. Những câu chuyện đồng quê miệt sông nước kinh rạch, chuyện đánh trúm đặt lờ, dùng bẫy cò ke bẫy mấy con cò quắm, chuyện quây rỗ xúc bắt cá lia thia mùa nước, chuyện dậm cù bắt chuột mùa khô, và cả chuyện tào lao kiểu của… bác Ba Phi.

Mấy cụ quê gốc Bắc thích lắm vì cả đời họ chưa một lần được đến cái vùng khỉ ho cò gáy của miệt đồng tháp mười. Riêng lão Nhậm thì chẳng chút gì ngạc nhiên bởi lão cũng là người Nam bộ. Lão ra quán vì ở nhà chẳng có việc chi làm.

Hôm nay, quán cóc chỉ có mình lão và anh chủ quán. Chủ nhật nên bọn trẻ không đi học, một số các cụ khác thì được con cháu chở đi du lịch ở các tỉnh lân cận. Vì thế anh chàng bẽm mép chẳng có ai để ba hoa. Anh ta ngồi cắt móng tay bằng cái dao nhíp nhỏ thỉnh thoảng lại liếc nhìn lão Nhậm đang ngồi vê mấy cọng râu cá chốt.

Bỗng lão Nhậm quay ra hỏi:

- Hôm nay chú mầy không còn chuyện gì để kể phải không?

- Hử? Anh ta nhướng mắt nhìn lão Nhậm… Dạ không!...

- Kể chuyện bắt chuột đồng của chú mày, nghe.

- Dạ, dặm cù bắt chuột thì con đã kể rồi.

- Theo chú mày, chuột đồng làm món gì ngon nhất?

- Dạ rô-ti nước dừa…

- Bậy! Chuột đồng lột da ướp xả ớt nướng là số dách.

- Con chưa biết món này.

- Chưa biết cũng phải. Con chuột đồng lột da, móc ruột rửa sạch rồi banh nó ra, lấy xống dao dần sơ ướp với muối sả ớt, đem phơi heo héo rồi cặp gắp nướng! Món này ăn với cơm nguội thì… phải biết!

Lão Nhậm bỏ ngang câu nói nửa chừng… Anh thanh niên nuốt nước miếng cái ực:

- Dạ để khi nào có dịp con sẽ làm món đó.

- Còn có dịp nữa sao? Chú mày tính, bán chác thế này đến chừng nào mới chuộc được mấy công ruộng ở quê đây?

Anh thanh niên như bị rơi từ trên trời xuống, bấy lâu nay anh ta cố tu tĩnh, nhẫn nại cùng vợ con nhín nhúc từng đồng bạc kiếm được mơ có ngày về quê tạ tội với ông bà già và chuộc lại mảnh ruộng anh đã trót cầm cố chơi số đề. Anh trầm ngâm nghĩ ngợi. Bỗng lão Nhậm nhướng mắt hỏi:

- Chú mày đã từng ăn lòng chuột chưa?

- Dạ, gan chuột thì con có ăn nhưng lòng ruột thì chưa ạ!

Lão Nhậm nói nhỏ:

- Ăn được!

- Ruột chuột thì có gì để ăn, nó nhỏ xíu lại làm cực công?

- Ăn được hết nếu như chú mày đói.

Anh chủ quán nhìn lão Nhậm, anh thấy lão không cười. Anh biết lão không nói đùa nhưng, ở quê nghèo như anh cũng không ai ăn lòng ruột của chuột.

Lão Nhậm kéo anh ta lại kế bên mình rồi hỏi nhỏ:

- Chú mày đã ăn lòng người chưa?

Anh chủ quán tá hoả nhích ra xa đoạn nhìn lão Nhậm, anh không ngờ lão có thể đùa một câu ghê gớm như thế. Song lão Nhậm nghiêm sắc mặt:

- Ta không nói dóc đâu, lòng tạng của con người có thể ăn được. Nhất là lá gan!

- Gan ư? Anh chủ quán mất bình tĩnh. Anh hỏi… con nghe người ta nói gan người bỏ vô chão xào nó nhảy lưng tưng có phải vậy không?

- Nhảy cái con khỉ! Lão Nhậm cười ha hả. Tao biết chú mày không tin nhưng chắc chắn là vậy?

Anh chủ quán nhìn lão Nhậm với con mắt nghi ngờ…

- Ai người ta cũng nói vậy. Chỉ có ông là nói khác. Hồi ở quê người ta nói thằng Tây moi gan của Việt Minh xào ăn nhưng khi bỏ vô chão thì nó nhảy lung tung.

- Mày có thấy tận mắt không? Không thấy chứ gì. Đúng vậy, tao cũng nghĩ như mày. Tao cũng chưa tận mắt thấy người ta xào gan người Việt nhưng gan của thằng Mỹ thì nó cũng y như gan bò, chẳng có nhảy nhót gì đâu.

- Có lẽ do thằng Mỹ nó nhát hơn người mình nên gan nó không nhảy.

Lão Nhậm cười lớn có vẻ như tán thành ý kiến của anh chủ quán. Anh ta hỏi:

- Ông có gan Mỹ chưa?

- Mày có biết đường Nguyễn Văn Thoại ở quận mười không? Lão Nhậm hỏi lại.

- Dạ không?

- Bây giờ người ta đổi thành đường Lý Thường Kiệt rồi.

- Sao ạ?

- Hồi đó ở cuối con đường Nguyễn Văn Thoại có một căn cứ của Mỹ. Nói là căn cứ nhưng nó mang một cái tên “xi-vin”, văn phòng gì đó, mẹ cái tên khó đọc dù mấy chục năm làm ở đó tao cũng không nhớ!.. nên người thường ít ai biết đến.

Anh thanh niên có vẻ lơ là với câu chuyện của lão Nhậm:

- Căn cứ đó thì có dính dấp gì đến chuyện ăn gan Mỹ?

- Có sao không? Lão Nhậm nhìn vào mắt anh thanh niên… mày có nghe hồi trước người ta nói lính Mỹ gan dạ, đánh nhau mà có thằng chết thì bằng mọi giá phải lấy được xác về không? Chẳng phải nó gan góc chi đâu, chẳng qua thân nhân của lính Mỹ tử trận họ đòi phải có xác đem về, bằng không họ biểu tình không cho con em qua Việt Nam tham chiến nữa.

- Nhưng từ Việt Nam về Mỹ phải mất mấy ngày, có khi tên lính tử trận nhiều ngày hôi thúi làm sao chịu nỗi?

- Mày hỏi hay lắm. Mà, mày biết cái gì trong cơ thể người ta mau thúi rữa không?

- Bộ đồ lòng! Nhưng bộ đồ lòng thì có liên quan gì đến căn cứ dân sự của Mỹ ở đường Nguyễn Văn Thoại?

Lão Nhậm cười:

- Đó là chỗ để bọn bác sĩ mổ bỏ bộ đồ lòng, chỉ lấy cái xác, ướp phoọc-mon rồi vô bao ny-lon nhét vào công-tai-nơ làm lạnh chở đi.

- Không ai biết sao? Anh chủ quán hỏi… Mấy chục năm như vậy lẽ nào không ai biết?

- Chính quyền Sài gòn biết nhưng dân chúng không ai biết, kể cả những người ở gần đó…

- Còn mấy bộ đồ lòng, họ làm sao tiêu hủy nó?

- Thì tao đem đi chớ ai? Hồi đó nhà tao nghèo lắm mà tao thì thất ngiệp chẳng có việc gì ổn định. Thời may tao gặp một ông sĩ quan quân y người Việt. Việt ở đây là Miền Nam, là mấy anh bác sĩ quân đội Sài gòn… ổng thấy tao thất nghiệp nên giới thiệu tao vô làm ở cái căn cứ dân sự đó. Nhiệm vụ của tao là làm sao tẩu tán những bộ đồ lòng… Ban đầu ít, tao còn lén đem ra ngoại ô chôn, sau thấy hơi nhiều nên ông bác sĩ biểu tao mua một miếng đất, giả vờ lập một vườn cây, cứ khuya khuya tao vô “cơ quan” chở mấy cái bọc về chôn dưới mấy gốc cây ăn trái.

- Vậy là ông có nguồn phân bón rất tốt rồi. Nhưng ông không sợ người ta phát hiện, nhất là đi ban đêm cảnh sát nó không kiểm tra ông sao?

- Có chớ! Nhưng tao có lá bùa hộ mạng là cái thẻ do một ông Đại tướng Sài gòn cấp. Đừng nói gì cảnh sát, đến quân cảnh nhìn thấy nó là đứng nghiêm chào và xin lỗi tao một nước.

- Vậy ông chở mấy bộ lòng đi bằng cách nào?

- Đầu tiên tao bỏ vào bọc ny-lon, tống đầy mấy cái bao tải rồi dùng xe 67 chở. Về sau, mỗi ngày có đến vài chục bộ, tụi Mỹ mới cấp cho tao cái xe “đai-hắc-xu” thùng kín mít mang biển số đặc biệt. Vườn cây của tao ngày một tốt xanh um, tao có thêm nguồn thu nhập từ huê lợi nên mỗi năm mua thêm mấy mẫu đất…

- Vậy còn tiền lương của ông, tụi nó trả nhiều không? Anh chủ quán tò mò hỏi.

- Làm ăn khoán, có nghĩa là cứ mỗi bộ bao tiền thì nhân lên.

- Ông có nhớ mình chôn bao nhiêu bộ không?

- Chiến tranh càng ngày càng ác liệt, có lúc Mỹ đổ đến nửa triệu quân. Sau hoà bình có người nói gần năm trăm ngàn quân Mỹ tử trận ở Việt Nam, chắc tao chôn cũng gần hết số đó, vì chỗ “ cơ quan” tao “ công tác” là nơi duy nhứt làm chuyện “sổ lòng” lính Mỹ. Số còn lại chết đâu tận rừng già chắc cũng chẳng bao nhiêu!

Anh chủ quán kéo ghế ngồi sát bên lão Nhậm, không phải anh muốn nghe cho rõ hơn câu chuyện, mà anh sợ. Giọng anh ta run run hỏi lão:

- Ông có sợ không?

- Lúc đầu cũng sợ nhưng sau đó quen dần. Cũng giống như người ta đem chôn cái nhao thai của trẻ sơ sinh, đó là làm phước sợ gì chớ?

Anh chủ quán tò mò:

- Còn chuyện ăn đồ lòng, ông có ăn thật sự ?

- Tao có luộc thử, gan tao cũng đem xào thử coi nó có nhảy như người ta nói không?

- Rồi sao?

- Bình thường như người ta luộc lòng heo, bình thường như người ta xào gan heo với dưa cải chua! Lão Nhậm nói tỉnh queo… rồi lão Nhậm nhìn anh chủ quán cười mím chi… lúc đầu tao định mở một cái quán bán cháo lòng, nhưng nghĩ lại, tao không nỡ!

Anh chủ quán miệng há hốc, anh ta lắp bắp:

- Tội chết!

- Thì cũng giống như trong chuyện Thuỷ Hử của Tàu, bọn hắc điếm làm bánh bao thịt người để bán cho khách có sao đâu? Giống như bây giờ người ta làm bánh bao nhân thịt chuột có ai ăn mà không khen ngon.

Anh chủ quán cười:

- Thịt chuột thì được…

- Nhưng là chuột cống xù chớ không phải là giống chuột cống nhum ở quê mình. Ê! Mày có bao giờ ăn bánh bao chưa?

- Dạ có!

Lão Nhậm cười ha hả:

- Có khi mày cũng ăn bánh bao nhân thịt chuột rồi cũng nên!

Anh chủ quán nghe lão Nhậm nói rùng mình ụa ọe một hơi, nước mắt nước mũi phẹt tùm lum… Lát sau anh mới nói thành tiếng:

- Thôi không nói chuyện này nữa, ghê thấy bà. Anh chủ quán bỗng nhiên nhớ tới cảnh cùng bạn bè dậm cù bắt chuột đồng, anh thở ra… hèn gì người ta cứ nói tránh là gà đồng..!

- Không phải vậy đâu chú em, gà đồng là con ếch.

Anh chủ quán chuyển hướng câu chuyện:

- Rồi sao sau hoà bình người ta bắt ông đi cải tạo, có phải vì cái tội chôn đồ lòng của Mỹ.

- Cái tội tao có chiếc xe biển số đặc biệt và cái thẻ đặc biệt của ông Đại tướng gì đó, cấp.

- Sao ông không đi định cư ở Mỹ?

- Đi rồi… Tao ở bển một thời gian, có lần tao đi thăm nghĩa trang lính Mỹ tử trận ở Việt Nam, nhìn những nấm mộ mà tao biết chắc những con người nằm đó chẳng có ruột gan chi hết tao thấy ớn lạnh. Rồi tao xin về. Tao nhớ đám con tao, đám con đang tuổi lớn cứ đòi ăn bộ gan tao xào thử coi có nhảy trong chão không, chúng nó tưởng là gan heo!..

- Sau đó ông làm gì mà giàu lên vậy?

- Mày nghi tao bán cháo lòng người hả? Hỏng phải đâu, tao bán bớt mấy mẫu đất, may đang lúc người ta càng ngày càng đông nên cần đất ở.

- Miếng đất này?

- Đúng! Lão Nhậm ra chìu đăm chiêu… Chỗ mày đứng đây hình như là chỗ gốc cây tao chôn mấy bộ lòng..!

Anh chủ quán đứng lặng người không nói một lời nào. Sáng hôm sau khi mấy cụ già ra quán uống cà phê thì không thấy anh ta nữa, chỉ thấy có một chị mập ú bày hàng cháo lòng ra bán! Lão Nhậm cười một mình… Đồ nhát gan!

Bà mắng

Bà đang ngủ, ngủ rất say. Cái quạt nan lúc đầu còn phe phẩy, giờ  thì tuột, rơi hẳn xuống đất.

Trông bà thật thoải mái. Cái nốt ruồi cứ giật đều đều theo nhịp thở. Miệng bà nhai nhóp nhép cứ như đang thưởng thức một món gì ngon lắm! Chiếc  ghế dựa to thế mà vẫn còn thừa chán chê phần người  ra. Một chân bà gác lên cái bàn chặn lối đi lại( những lúc này dễ bị mất cắp lắm!). Ba bốn đứa trẻ nhếch nhác nối đuôi nhau bò mẹp dưới đất, chui qua “vọng gác chân ” của bà. Chúng thò tay bốc miếng cốm bỏ vào mồm nhai ngấu nghiến. Bỗng một đứa giật mình ho sặc sụa vì tiếng “ hắt xì” của bà.  Mở choàng mắt, bà hét toáng :

-Á..à... bà thì bà chém phứt cái mớ đời nhà chúng mày nhá...!

Bà đứng chống nạnh, hai chân dạng ra choán hết lối đi. Bọn trẻ hết cách. Mạnh đứa nào đứa nấy phóng qua quầy hàng, vắt chân lên cổ mà chạy. Tuy vậy, vẫn không quên cuỗm theo một mớ bánh kẹo.

Bà dẫm chân bành bạch,  không đuổi. Thây kệ, bà chỉ to mồm thế thôi, nhưng bà thương chúng mà! Chỉ tại chúng, nếu xin, bà cho ăn chán chê một thể. Chỉ bực một nỗi bà mất giấc ngủ. Mà giấc ngủ của bà vô cùng quí giá! Đêm, bà nào có ngủ được gì, cứ chong con mắt thay đèn. Âý thế ban ngày bà buồn ngủ tệ! Ngặt nỗi, nằm không ngủ, hễ cứ ngồi làm cái gì thì bà lại...ngáy. Lúc gọt trái bí chanh, khi đính cái khuy áo cho đứa bé hàng xóm...Có lần đang sang hộ lọ màu cho cái Tí, cơn buồn ngủ “hành quân thần tốc” đến. Bà gục xuống, cả khuôn mặt dính vào đám mực, đến hơn năm ngày mới cọ sạch. Khổ thân bà lắm!

Cái tên của bà cũng một “kì tích”. Ông cụ thân sinh đẻ được bốn người con. Đặt tên là: Măng, Tre, Nứa, Vầu. Bà là chị cả Măng, ngặt nồi bà hay la mắng nên mọi người gọi luôn là bà Mắng.

Tính khí của bà là thế, thích tham gia vào chuyện của người khác. Có một lần, đi chợ về trông thấy một đám người xúm đông nghịt. Bà tất tả chạy lại, thì ra con mẹ Mận đang bị ba người đàn bà túm tóc đáng túi bụi. Mọi người chỉ đứng nhìn, chẳng ai dám can ngăn. Bà quẳng vội mớ rau, xông vào hét bai bải:

-Ối làng nước ơi, chúng nó cậy đông hiếp người, ối làng nước ơi!

Rồi bà chụp quáng quàng vào ba người khiến họ chùn tay bỏ đi sau khi quẳng lại một câu xanh lét:

-Bà nhớ đấy nhé!

-Ừ bà đấy! Chúng mày làm gì bà nào!

Lúc ấy, trông bà mới cong cớn làm sao! Mới ngoa ngoắt làm sao!

Chẳng là con mẹ Mận ngày xưa đi thanh niên xung phong chống Mĩ. Hòa bình, Ủy ban xã cấp cho con đò chở khách sang ngang. Không chồng, thui thủi trong túp lều ở bến đò cây đa này. Chị em không biết mai mối  từ đâu một người đàn ông để “xin” một đứa con cốt để khỏi tủi thân lúc tuổi già. Hơn hai mươi năm rồi, thằng bé lớn lên cứ đòi gặp cha. Con mẹ Mận đành phải cho địa chỉ. Dặn rõ ràng là chỉ được nhìn chứ tuyệt đối không được nhận. Khốn khổ thằng con không nghe lời mẹ...

Nhưng cũng bởi ông ta không có con trai mới nên nỗi!

Bà Mắng chỉ thương con mẹ Mận thật thà, hiền lành, cả đời không làm đứa trẻ giận.

Kể cái chuyện bà giúp đỡ mọi người thì có mà thâu đêm suốt sáng.

Nào là chuyện thằng cha cả Nhân say sưa bét nhè, đánh đuổi vợ con. Bà phải cho mẹ con nó tá túc bao nhiêu bận. Rồi cái đám con nhà cả Chanh không có tiền nộp phí gì đó để vào trường. Bà ủng hộ tất!

Năm nay bà ngoài sáu mươi rồi nhưng đêm hôm hễ nghe nhà ai “tối lửa tắt đèn” bà lập tức có mặt. Hình như ông Giời cũng chiếu cố cho cái thân của bà. Chẳng bao giờ tốn tiền thuốc thang. Cứ tí cảm là có thuốc Nam trong vườn, xông là khỏi ngay. Bà ăn uống cứ thương thương là. Mỗi bữa bà chỉ tròm trèm bốn bát cơm với vài quả chuối tiêu. Chẳng đáng là bao nhưng cũng có sức mà lo cho người khác.

Chỉ mỗi tội, bà hay bực mình. Hễ có ai làm bà cáu là cái “loa phóng thanh” cứ tự nhiên mở hết công suất. Rào rào như cào hến dưới sông, rồi cuối cùng vào nhà bê chén nước chè xanh đánh ực một hơi và bình thường như chưa có chuyện gì sất...

...Chiều nay bà Mắng phải dọn hàng sớm. Vì còn nấu cháo mang sang cho ông Thèn. Ông lão bên kia sông, sống một mình, đau ốm quanh năm. Mỗi người một hoàn cảnh, đều sống cô đơn. Bản thân bà không ai bắt buộc. Nhưng bà không thể ở với cậu con trai duy nhất trên thành phố ồn ào. Con trai rất thương mẹ. Hàng tháng vẫn gởi tiền về biếu mẹ. Thế bà mới có để mà giúp đỡ láng giềng. Chứ trông vào gian hàng “ tạp phí lù” của bà thì có mà ăn cám!

Chết tiệt, chiều hôm qua có trận mưa rào, không kịp hốt đống củi vào. Bắc nồi cháo đã lâu mà chưa nhừ. Khói  um tùm. Ban sáng có tí việc, bà chạy chợ muộn. Thế nên chẳng còn tí thịt lợn nào. Ở cái chợ quê này chỉ bán một hồi là sạch sành sanh. Mặt trời lên già cây sào là tan chợ. May mà có chục trứng con mái Mơ vừa nhảy ổ. Định bụng mang sang nhà con mẹ Âng vừa ở cữ. Bớt lại hai quả để “gia cố” cho nồi cháo.

Vừa xuống bếp, trông thấy mấy con gà đuôi tôm bươi tứ tung đám tro. Điên tiết bà vung tay. Hai quả trứng bay vèo sượt qua mấy con gà, phóng luôn vào nồi cháo vỡ tan và đông đặc lại ngay. Bà Mắng luống cuống cầm muôi vớt lấy vớt để đám vỏ ra. Không thể, bà tặc lưỡi:

-Ôi dào, ăn vỏ lại có nhiều can-xi. Vô tuyến nói thế!

Bưng “cặp lồng” cháo, bà đi thật nhanh ra bến đò. Cô Mận đon đả:

-Bác lại nấu cháo hả? Khiếp, bác Thèn may mắn đáo để!

Bà ngường ngượng:

-Ơ, cái cô này! Mau chèo đò đưa người ta sang sông, không lại nguội cả !

Con Vàng nhác thấy bóng người quen, chạy ra vẫy đuôi rối rít. Bà vứt cho cái bánh đúc. Tội nghiệp, chủ đau ốm nó cũng gầy giơ xương!

-Bác Thèn đang làm gì đấy? Ăn bát cháo nóng này!

Khổ, nhà không có đàn bà cứ luộm thuộm thế này. Múc cháo xong bà loắng xoắng dọn dẹp:

-Nóng quá bác nhẩy!- bà phe phẩy quạt cho ông.

Ông Thèn nhai rào rạo, bà vội lấp liếm:

-À, tôi ...hầm ít sụn để ông ăn bớt nhức xương đó mà. Tôi...tôi lấy nước cho ông uống nhé!

Ông Thèn tủm tỉm:

-Cháo ...sụn ngon lắm, nhưng răng tôi yếu,  ăn thế này là khỏi lắm rồi, cám ơn bà!

Bà bẽn lẽn( lúc này trông sao bà thật dịu dàng!):

-Tháng này bác lĩnh trợ cấp chưa? À này, cái nhà lão Phệ lợn mới đẻ được tám con đấy! Con nào cũng núng nính trông sướng cả mắt. Bác chóng khỏe để còn sang xem ông ấy cúng ông Chuồng, bà Chuồng chứ!

Quay sang , thấy ông Thèn  đang chăm chú nhìn mình. Bà vội liếc ra sân, nơi đàn ong đang say sưa hút nhụy đám hoa bầu hoa bí mới nở đang leo chung một giàn. Đã về chiều, nhưng ánh nắng hình như còn bao trùm, lan tỏa trong không gian rộng lớn, làm cho mọi vật càng thêm bừng sáng, lung linh biêng biếc...

Bà Mắng đang lúi húi khoanh lại cái ổ cho con gà chuẩn bị ấp thì có tiếng ồn ào ngoài ngõ. Chưa kịp chạy ra đã nghe bà Tơi luyến thoắng:

-Ra mà xem này các ông bà ơi! Anh Trúc con trai bà Mắng đi ô tô về làng này. Thế là người làng ta có ô tô rồi nhé! Bà Mắng ơi! Bà sướng nhất đấy nhé! Bà hoành tráng nhất làng rồi nhé!

Từ trên xe, một người đàn ông khoảng trên bốn mươi tuổi trong bộ đồ đắt tiền nhưng không giấu được vẻ quê mùa, bước xuống nhanh nhẩu:

-Cháu chào các bác! Các bác vẫn khỏe chứ ạ? Làng ta năm nay được mùa nhỉ!

Mọi người tranh nhau trả lời,náo nhiệt , chẳng hiểu mô tê gì. Ai cũng hãnh diện!

Bà Mắng ngẩn người. Con trai bà đấy!

Đó là nhờ cái tinh tú của bà truyền cho !

...Cơm nước xong, anh Trúc thủ thỉ với mẹ:

-Hay là mẹ bán nhà lên thành phố ở với chúng con! Con sẽ yên tâm hơn, mẹ nhé!

-Tôi thì tôi  chẳng đi đâu cả- Bà nhấm nhẳng- Đẻ ra ở đây, tôi xin chết ở đây. Các anh chị cứ yên chí lớn. Có bà con láng giềng, tôi không chết khô đâu mà lo! Nếu có thì tôi chỉ chơi dăm bữa với thằng cháu đích tôn của tôi thôi!

Anh Trúc không dám lên tiếng nữa, anh cũng rất hiểu mẹ. Đến bên mẹ anh âu yếm đấm lưng cho bà...

Thật ra,  không chỉ muốn lên thăm thằng cháu cưng mà bà còn một việc khó nói..Dù gì thì bà cũng phải ngồi lên chiếc ô tô hoành tráng kia, chí ít cũng một lần! Đó là điều mơ ước của bất cứ ai trong làng này.Bà sẽ gởi cô Mận chăm sóc ông Thèn. Chỉ mươi mười lăm hôm, không nhiều.

Bất giác, bà cười một mình...

Theo sự chỉ đạo của bà, tất cả cụ ông, cụ bà trong làng đều được anh Trúc lái xe chở đi một vòng.

Loanh quanh trong nhà con trai mới mấy ngày mà bà đã chồn chân. Khiếp, con bà  chuyển sang kinh doanh kiểu mới! Có mấy chục cái vô tuyến sắp thành bốn dãy, không có cần ăng-ten. Mỗi cái chiếu một kiểu khác nhau.Trẻ con ở đây mồm nhai nhóp nhép suốt ngày nên béo ú. Chẳng như trẻ làng bà đen thủi, gầy nhom. Hình ảnh gì người không ra người, ngợm không ra ngợm cứ di chuyển loạn xạ. Chẳng bù, làng có cái vô tuyến mấy chục người xúm lại, thế mới là xem!

Ở đây tuy náo nhiệt nhưng bà cảm thấy hiu quạnh, trống rỗng. Hai vợ chồng anh Trúc và thằng cháu đi cả ngày. Tối về ăn vài miếng rồi lại vào phòng hí hoáy trên vô tuyến. Con bé giúp việc làm quần quật cả ngày. Mà muốn cũng chẳng biết nói gì. Ở làng, có ấm chè ngon mới hãm đem ra mời nhau. Tán hươu tán vượn, vui với niềm vui của nhau, buồn hộ nỗi buồn của hàng xóm.Bà Mắng bỗng nhớ con Vàng, nhớ giàn hoa bầu hoa bí...

Bà quyết định về quê mặc cho anh Trúc hết lời năn nỉ.

Ngồi trên xe đóng kín cửa nhưng không khí vẫn lắm thế! Nhà nước giỏi thật, sản xuất chiếc xe bé tẹo mà trữ được nhiều không khí mát đến tê cả người! Nhưng thật lòng bà vẫn thèm cái hương thơm của lúa, của mùi bùn, mùi rơm rạ..Nó không béo ngậy như các loại bánh kẹo cao cấp ở thành phố. Nhưng mùi thơm của nó khiến cho người ta nhẹ nhàng hơn, ấm cúng hơn. Nó như một sức mạnh thiêng liêng gắn kết giữa người và đất, giữa người với con người, từ bao đời.

Mãi suy nghĩ, xe về đến nhà lúc nào không hay.

-Bọn trẻ đâu, đến đây bà chia quà thành phố nào!

Chưa dứt câu, không biết tữ xó xỉnh nào cả vài chục đứa vây kín chiếc xe. Chúng đã quen với điều này.

Lỉnh kỉnh năm sáu túi xách to vẫn không đủ chia. Qùa của người lớn bà sẽ đích thân đến biếu. Bọn trẻ bóc kẹo bánh ăn ngay tại chỗ. Thứ bánh màu đen dính hàm răng, chúng nhe ra cười, đáng yêu làm sao!

Chiều nay, bà Mắng lại nấu cháo, với thịt sườn hẳn hoi! Có thêm ít đỗ ngự cho bùi hạt cháo. Hộp sâm Triều Tiên bà nhờ con trai mua tận Hà nội, lát mang sang biếu ông Thèn. Chắc giàn bầu đã kết trai xinh xinh? Con Vàng có béo lên tí chút?

Củi hôm nay khô giòn. Lửa cháy to. Nồi cháo sôi sùng sục.

Bà vẫn chất thêm củi vào thật nhiều. Ngọn lửa ôm tròn nồi cháo nhảy múa.

Bên bếp lửa, bà thấy lòng mình dịu mát.

Cháo chín. Bà múc nhanh.Không quên gói sâm Triều Tiên.

Rồi bước nhanh ra bến đò.

ruyện Ngắn Mùa mắm còng

08/12/2012

by

admin

·

Leave a Comment

Truyện Ngắn Mùa mắm còng – Tác giả: Nguyễn Hộ

Sáng dậy, gỡ tờ lịch, tiện mắt xem ngày âm, tôi biết bữa nay ngày mồng năm tháng năm, Tết Đoan ngọ, ngày tôi nhớ đời: dưới quê tới

mùa còng lột, mùa mắn còng

Mọi năm, vào dịp này, sau ngày mồng năm chừng vài tuần, tôi thường được món quà: keo chao đựng mắm còng nhỏ xíu kèm theo vài

trái chuốt chát của cậu Năm gởi từ quê lên.

Mắm làm bằng con còng lột chỉ là món ăn đồng nội đạm bạc của quê nghèo, vậy mà ngót mười lăm năm sau ngày giải phóng, năm

nào, mùa còng nào cậu cũng gởi lên cho tôi. Vì một lý do riêng đối với cậu cháu tôi, mắm còng trở thành món ăn để hoài niệm.

Trong chiến tranh, cậu làm du kích, tôi làm phóng viên mặt trận. Năm đó, quê tôi là chiến trường, lại vào chiến dịch nên tôi thường về

sống với đội du kích của cậu. Sông Ba Lai hạ nguồn mùa khô nước mặn đắng, dân lại tản cư, du kích mất nguồn tiếp tế nước ngọt và

thức ăn.

Để có nước ngọt cầm hơi, du kích phải ngược dòng sông, bơi miết về trên nguồn nơi giáp nước, nhận xuồng cho nước ngọt tràn vào

đầy óc ách rồi bơi về, tiện tặn chi xài cho qua mùa, qua chiến dịch

Có một lần, địch phục kích, mấy đội viên lấy nước ngọt không trở về nữa.

Còn thức ăn, du kích ăn toàn chữ C: thịt cò, cua, còng, cá chốt, đọt chà là, dây cóc kè… được coi là món ăn “chiến lược”. Căn cứ núp

trong rừng cò, ăn tỉa cò mới ra ràng lột da, xẻo đùi hầm với củ hủ chà là hoặc rô ti đường chảy, ăn ngày này qua tháng nọ. Tỉnh ủy sợ

lô căn cứ, sợ cò bỏ đi nên buộc phải ngưng, thế là tắt nguồn, chúng tôi phải quay sang cua, cá chốt. Những thứ này phải câu và cũng

hiếm nên cứ phải luân phiên từ cá cua, tới còng.Mùa còng lột vỏ, mỗi năm một lần vào mồng năm tháng năm ta. Lớp áo giáp đủ màu

được trút bỏ, những chú còng mềm như lụa, thân ngậm đầy sữa, chỉ cần nấu qua loa cũng thành món ăn “cao cấp” liền. Nhưng còng

lột nhiều vô kể, ăn đâu hết một lần, nên phải làm mắm để dành ăn dài hạn cả năm. Lại cũng có mùa, mắm đầy hũ nhưng không nhá

được vì nhớ tới máu của một đội viên du kích thấm vào đó…

Như thế, mùa mắm còng đâu chỉ là mùa mắm còng, nó đã trở thành mùa để nhớ quê nghèo, nhớ đồng đội, nhớ cậu Năm. Cậu biết vậy

nên cứ tới mùa còng làm mắm gởi lên thành phố cho tôi. Lần duy nhất đích thân cậu mang lên cho tôi khi cậu về hưu cách đây ba năm

nhưng cũng là lần buồn nhất: thằng con trai nhỏ bảy tuổi của tôi phản đối quyết liệt, không ăn mắm. Bảo nó mắm ngon, của ông Năm

cực khổ mang từ quê lên, nó rán nhắm mắt nhắm mũi gắp một đũa tí tẹo. Chưa kịp nuốt nó đã nôn ra mật xanh mật vàng. Bàn ăn lặng

đi. Cậu tôi buông đũa, làm bộ cười khà khà nhưng mặt tái đi như bị hớp hồn. Lầ đó cậu về, buồn, giận, thôi không gởi mắm còng, cũng

không lên nữa.

Tôi tưởng cậu sống để vậy chết mang theo, người du kích già sẽ không tha thứ đứa cháu trai kêu bằng ông sanh ra tại chốn thị thành

không biết giá trị mắm còng. Nào ngờ, chỉ mưới hôm sau tờ lịch mách bảo cho tôi mùa mắm còng tới, vợ tôi tới cơ quan làm việc thì

nhận được cái giỏ đệm con con. Vừa mở ra đã nghe mùi khăng khẳng quen thuộc của mắm còng. Thật thần kỳ, cậu đã hết giận. Tháo

bọc nylon xếp cạnh keo mắm còng ra còn thấy một gói chuốt khô, loại chuối hồng phơi nắng tại nhà! Trong bọc chuối hồng, có lá thư,

nét chữ quen thuộc của cậu tôi xấu như gà bươi:

” Mắm còng tao gởi cho vợ chồng mày. Còn gói chuối hồng khô tao gửi cho thằng Dân, nó khôg ăn được mắm thì ăn chuối cũng

không sao. Hôm hổm tao coi truyền hình thấy nó đờn tranh được giải thưởng tao mừng, hết giận. Không ăn mắm còng nhưng đờn

được bài Khổng minh tọa lầu nhịp ngoại là tốt lắm, được cả xóm mình khen. Tao nay già rồi, vợ chồng mày có dịp dắt nó về cho tao

thăm. Cậu”.

Vợ tôi vừa đọc thư vừa khóc. Còn tôi thì chỉ biết xếp bức thư lại để tối về nhà đọc riêng một mình.

Sáng dậy, gỡ tờ lịch, tiện mắt xem ngày âm, tôi biết bữa nay ngày mồng năm tháng năm, Tết Đoan ngọ, ngày tôi nhớ đời: dưới quê tới

mùa còng lột, mùa mắn còng

Mọi năm, vào dịp này, sau ngày mồng năm chừng vài tuần, tôi thường được món quà: keo chao đựng mắm còng nhỏ xíu kèm theo vài

trái chuốt chát của cậu Năm gởi từ quê lên.

Mắm làm bằng con còng lột chỉ là món ăn đồng nội đạm bạc của quê nghèo, vậy mà ngót mười lăm năm sau ngày giải phóng, năm

nào, mùa còng nào cậu cũng gởi lên cho tôi. Vì một lý do riêng đối với cậu cháu tôi, mắm còng trở thành món ăn để hoài niệm.

Trong chiến tranh, cậu làm du kích, tôi làm phóng viên mặt trận. Năm đó, quê tôi là chiến trường, lại vào chiến dịch nên tôi thường về

sống với đội du kích của cậu. Sông Ba Lai hạ nguồn mùa khô nước mặn đắng, dân lại tản cư, du kích mất nguồn tiếp tế nước ngọt và

thức ăn.

Để có nước ngọt cầm hơi, du kích phải ngược dòng sông, bơi miết về trên nguồn nơi giáp nước, nhận xuồng cho nước ngọt tràn vào

đầy óc ách rồi bơi về, tiện tặn chi xài cho qua mùa, qua chiến dịch

Có một lần, địch phục kích, mấy đội viên lấy nước ngọt không trở về nữa.

Còn thức ăn, du kích ăn toàn chữ C: thịt cò, cua, còng, cá chốt, đọt chà là, dây cóc kè… được coi là món ăn “chiến lược”. Căn cứ núp

trong rừng cò, ăn tỉa cò mới ra ràng lột da, xẻo đùi hầm với củ hủ chà là hoặc rô ti đường chảy, ăn ngày này qua tháng nọ. Tỉnh ủy sợ

lô căn cứ, sợ cò bỏ đi nên buộc phải ngưng, thế là tắt nguồn, chúng tôi phải quay sang cua, cá chốt. Những thứ này phải câu và cũng

hiếm nên cứ phải luân phiên từ cá cua, tới còng.Mùa còng lột vỏ, mỗi năm một lần vào mồng năm tháng năm ta. Lớp áo giáp đủ màu

được trút bỏ, những chú còng mềm như lụa, thân ngậm đầy sữa, chỉ cần nấu qua loa cũng thành món ăn “cao cấp” liền. Nhưng còng

lột nhiều vô kể, ăn đâu hết một lần, nên phải làm mắm để dành ăn dài hạn cả năm. Lại cũng có mùa, mắm đầy hũ nhưng không nhá

được vì nhớ tới máu của một đội viên du kích thấm vào đó…

Như thế, mùa mắm còng đâu chỉ là mùa mắm còng, nó đã trở thành mùa để nhớ quê nghèo, nhớ đồng đội, nhớ cậu Năm. Cậu biết vậy

nên cứ tới mùa còng làm mắm gởi lên thành phố cho tôi. Lần duy nhất đích thân cậu mang lên cho tôi khi cậu về hưu cách đây ba năm

nhưng cũng là lần buồn nhất: thằng con trai nhỏ bảy tuổi của tôi phản đối quyết liệt, không ăn mắm. Bảo nó mắm ngon, của ông Năm

cực khổ mang từ quê lên, nó rán nhắm mắt nhắm mũi gắp một đũa tí tẹo. Chưa kịp nuốt nó đã nôn ra mật xanh mật vàng. Bàn ăn lặng

đi. Cậu tôi buông đũa, làm bộ cười khà khà nhưng mặt tái đi như bị hớp hồn. Lầ đó cậu về, buồn, giận, thôi không gởi mắm còng, cũng

không lên nữa.

Tôi tưởng cậu sống để vậy chết mang theo, người du kích già sẽ không tha thứ đứa cháu trai kêu bằng ông sanh ra tại chốn thị thành

không biết giá trị mắm còng. Nào ngờ, chỉ mưới hôm sau tờ lịch mách bảo cho tôi mùa mắm còng tới, vợ tôi tới cơ quan làm việc thì

nhận được cái giỏ đệm con con. Vừa mở ra đã nghe mùi khăng khẳng quen thuộc của mắm còng. Thật thần kỳ, cậu đã hết giận. Tháo

bọc nylon xếp cạnh keo mắm còng ra còn thấy một gói chuốt khô, loại chuối hồng phơi nắng tại nhà! Trong bọc chuối hồng, có lá thư,

nét chữ quen thuộc của cậu tôi xấu như gà bươi:

” Mắm còng tao gởi cho vợ chồng mày. Còn gói chuối hồng khô tao gửi cho thằng Dân, nó khôg ăn được mắm thì ăn chuối cũng

không sao. Hôm hổm tao coi truyền hình thấy nó đờn tranh được giải thưởng tao mừng, hết giận. Không ăn mắm còng nhưng đờn

được bài Khổng minh tọa lầu nhịp ngoại là tốt lắm, được cả xóm mình khen. Tao nay già rồi, vợ chồng mày có dịp dắt nó về cho tao

thăm. Cậu”.

Vợ tôi vừa đọc thư vừa khóc. Còn tôi thì chỉ biết xếp bức thư lại để tối về nhà đọc riêng một mình.

M

Ắ

M CÁY - truy

ệ

n ng

ắ

n c

ủ

a Đ

ỗ

Tr

ườ

ng

THỨ HAI, 30 THÁNG 5 2011 16:27

Châu Âu đã vào h

ạ

, cây lá b

ừ

ng t

ỉ

nh sau m

ộ

t gi

ấ

c dài ng

ủ

đông. B

ầ

u tr

ờ

i cao và trong xanh, tia n

ắ

ng s

ớ

m kh

ỏ

e, mát nh

ư

thi

ế

u n

ữ

tu

ổ

i d

ậ

y thì chi

ế

u v

ọ

t qua khung c

ử

a, lòng ng

ườ

i th

ấ

y nao nao.  Không hi

ể

u sao lúc này c

ả

m giác nh

ớ

nhà, nh

ớ

quê trong tôi trào d

âng đ

ế

n nh

ư

v

ậ

y. C

ầ

m đi

ệ

n tho

ạ

i đ

ị

nh chia x

ẻ

c

ả

m xúc này v

ớ

i bác Tr

ầ

n M

ạ

nh H

ả

o, có khi l

ạ

i c

ả

m h

ứ

ng cho bác đ

ẻ

ra vài ba bài th

ơ

ch

ứ

ch

ẳ

ng ch

ơ

i. Nh

ư

ng tôi ch

ư

a k

ị

p lên ti

ế

ng, bác đã h

ỏ

i ngay:

           - Tr

ườ

ng h

ả

! Chú g

ọ

i r

ấ

t đúng lúc, không hi

ể

u sao m

ấ

y

ngày nay anh nh

ớ

và thèm ăn m

ắ

m cáy quá.

Ơ

hay bác này!  Hôm nay g

ở

ng

ườ

i hay sao?  Đi

ệ

n đóm ch

ư

a thăm h

ỏ

i nhau câu nào đã m

ắ

m cáy m

ắ

m cò.

            - Em cũng đang nh

ớ

nhà ch

ế

t đi đ

ượ

c, g

ọ

i cho thi sĩ th

ứ

thi

ệ

t, t

ưở

ng bác cho em vài nh

ờ

i bay b

ổ

ng, gi

ờ

i

đ

ấ

t trăng sao, ai ng

ờ

bác l

ạ

i đi th

ẳ

ng vào đ

ề

tài dùi đ

ụ

c m

ắ

m cáy th

ế

này, làm m

ấ

t h

ứ

ng. Bác mu

ố

n ăn ra ch

ợ

mua, Sài Gòn thi

ế

u gì.

             - Chú mày không hi

ể

u gì r

ồ

i, ch

ợ

bây gi

ờ

ch

ỉ

có m

ắ

m còng thôi làm gì có m

ắ

m cáy th

ứ

thi

ệ

t, mà anh thèm cái th

ứ

m

ắ

m cáy câu

ở

quê Nghĩa H

ư

ng c

ơ

, ch

ứ

không ph

ả

i m

ắ

m làm t

ừ

nh

ữ

ng con còng còng ngòai b

ể

. Cái th

ứ

này

ở

quê hình nh

ư

cũng tuy

ệ

t ch

ủ

ng r

ồ

i.

Gi

ờ

i đ

ấ

t

ơ

i! C

ứ

t

ưở

ng cái bác thi sĩ này c

ả

ngày m

ơ

m

ơ

, màng màng v

ớ

i ch

ữ

nghĩa, ch

ứ

ng

ờ

đâu có lúc bác l

ạ

i hoài t

ưở

n

g, thèm khát đ

ế

n m

ắ

m cáy, c

ứ

nh

ư

là qu

ố

c h

ồ

n qu

ố

c túy không b

ằ

ng. Cái th

ứ

mà dân nghèo quê tôi tr

ướ

c đây nhà nào cũng

có ít nh

ấ

t vài ba chum đ

ể

ở

góc v

ườ

n, hay chái b

ế

p

Làng tôi đ

ượ

c c

ắ

t làm đôi b

ở

i m

ộ

t nhánh con sông Đáy. N

ố

i hai b

ờ

là cây c

ầ

u g

ỗ

, v

ồ

ng lên r

ấ

t c

ổ

kính. C

ạ

nh, nam m

ố

c

ầ

u là nhà Đòn, đ

ể

tr

ố

ng kèn, đòn khiêng ph

ụ

c v

ụ

ma chay c

ủ

a làng. Lùi sâu vào trong  mi

ế

u th

ờ

n

ằ

m l

ọ

t th

ỏ

m d

ướ

i nh

ữ

ng tán lá và r

ễ

cây si gi

à. Chi

ế

c ao sau mi

ế

u r

ấ

t rông có nhi

ề

u cá và hoa súng, quanh b

ờ

đ

ượ

c lát đ

ề

u m

ộ

t l

ớ

p g

ạ

ch  m

ỏ

ng. C

ầ

u ao lên xu

ố

ng làm b

ằ

ng hai phi

ế

n đá to nh

ư

manh chi

ế

u đ

ượ

c đ

ỡ

b

ằ

ng nh

ữ

ng c

ọ

c tre c

ắ

m xu

ố

ng lòng ao. Nh

ữ

ng cây nhãn, cây bàng ch

ẳ

ng bi

ế

t đ

ượ

c tr

ồ

ng t

ừ

khi nà

o g

ố

c to b

ằ

ng m

ấ

y vòng tay ôm c

ủ

a lũ tr

ẻ

. Bên kia b

ờ

ao giàn nhót chín đ

ỏ

r

ủ

xu

ố

ng n

ướ

c, lũ tr

ẻ

chúng tôi th

ườ

ng c

ở

i tru

ồ

ng, b

ơ

i ra hái cho đ

ầ

y vào hai

ố

ng qu

ầ

n đã đ

ượ

c túm l

ạ

i, lên b

ờ

chia nhau ăn

.

Chúng tôi d

ọ

n v

ề

ở

nh

ờ

ngôi nhà ngang c

ủ

a ch

ị

H

ậ

u. Ch

ị

v

ớ

i m

ẹ

sinh ho

ạ

t

ở

ngôi nhà chính, năm đó ch

ị

kho

ả

ng hai m

ươ

i, hai m

ố

t tu

ổ

i. Nói là chi

ế

n tranh, M

ỹ

ném bom đánh phá Mi

ề

n B

ắ

c, nh

ư

ng làng tôi r

ấ

t yên bình sau nh

ữ

ng r

ặ

ng tre xanh. V

ớ

i ký

ứ

c tu

ổ

i th

ơ

, tôi ch

ỉ

nh

ậ

n ra chi

ế

n tranh, b

ằ

ng nh

ữ

ng bu

ổ

i l

ễ

truy đi

ệ

u

li

ệ

t s

ỹ

t

ậ

p th

ể

, v

ớ

i nh

ữ

ng t

ấ

m

ả

nh th

ờ

cha và hai ng

ườ

i anh c

ủ

a ch

ị

H

ậ

u, hy sinh ngoài m

ặ

t tr

ậ

n. Và làng không có ti

ế

ng nói c

ủ

a đàn ông. Ngày tr

ở

v

ề

Hà N

ộ

i, tôi th

ậ

t s

ự

c

ả

m nh

ậ

n đ

ượ

c chi

ế

n tranh qua s

ự

đ

ổ

nát, ch

ế

t chóc đ

ế

n kinh hoàng

ở

ph

ố

Khâm Thiên và n

gõ ch

ợ

. Nhà tôi n

ằ

m sâu trong ngõ 8 cũng bay m

ấ

t m

ộ

t ph

ầ

n mái

.

...Ch

ị

H

ậ

u không ph

ả

i tham gia dân quân du kích, đ

ượ

c

ư

u tiên

ở

nhà chăm sóc m

ẹ

. Ch

ị

không đ

ẹ

p nh

ư

ng r

ấ

t hi

ề

n, có duyên, và kín đáo. Ngoài th

ờ

i gian làm ngoài đ

ồ

ng, ch

ị

th

ườ

ng

ở

nhà khâu nón lá

, g

ử

i m

ấ

y bà hàng xén ngoài ch

ợ

bán. Ch

ị

H

ậ

u r

ấ

t  khéo tay, nón ch

ị

làm ra đ

ẹ

p nh

ấ

t vùng, nên nhi

ề

u ng

ườ

i đ

ặ

t mua, có khi ch

ị

làm c

ả

đêm. Ch

ị

b

ả

o kỳ này ng

ườ

i ta dùng mũ r

ơ

m nhi

ề

u đ

ể

tránh bom bi, nên công vi

ệ

c c

ủ

a ch

ị

có th

ư

th

ả

h

ơ

n. Hôm nào n

ắ

ng đ

ẹ

p, ho

ặ

c chi

ề

u chi

ề

u ng

ồ

i khâu nón đã m

ỏ

i m

ệ

t, ch

ị

th

ườ

ng r

ủ

tôi đi câu cáy

.

C

ầ

n câu c

ủ

a ch

ị

ch

ỉ

là cây hóp vu

ố

t th

ẳ

ng, đ

ầ

u c

ầ

n bé tý t

ẹ

o, dây câu là s

ợ

i ch

ỉ

. Đeo gi

ỏ

vào hông, ch

ị

thò tay xu

ố

ng g

ầ

m c

ầ

u ao b

ắ

t m

ộ

t con

ố

c, đ

ậ

p v

ỏ

l

ấ

y ru

ộ

t làm m

ồ

i.  Tôi l

ẽ

o đ

ẽ

o the

o ch

ị

, có khi tôi đòi ch

ị

cho đeo gi

ỏ

, chi

ề

u tôi ch

ị

đ

ồ

ng ý. Đ

ượ

c m

ộ

t lúc gi

ỏ

tu

ộ

t xu

ố

ng chân, ch

ị

c

ườ

i ng

ấ

t, b

ả

o tôi.em c

ầ

m vào quai cũng đ

ượ

c. Hôm nào n

ướ

c ròng, bãi sông t

ậ

t ra, cáy bò ra nhi

ề

u, ch

ị

ch

ỉ

c

ầ

n th

ả

m

ồ

i xu

ố

ng là cáy dùng càng qu

ắ

p  m

ồ

i, có n

h

ữ

ng l

ầ

n có hai, ba con tranh nhau đu

ổ

i theo m

ồ

i nh

ử

c

ủ

a ch

ị

, th

ế

là nh

ư

chi

ế

c c

ầ

n c

ẩ

u nh

ỏ

chúng b

ị

treo l

ơ

l

ử

ng trên không

.

Tôi không hi

ể

u n

ổ

i loài cáy bi

ế

t b

ị

l

ừ

a mà v

ẫ

n bám ch

ặ

t m

ồ

i? Chúng ch

ỉ

c

ầ

n nh

ả

càng ra là l

ạ

i đ

ượ

c tr

ở

v

ề

v

ớ

i thiên nhiên và cu

ộ

c s

ố

ng t

ươ

i đ

ẹ

p v

ố

n có, d

ẫ

u r

ơ

i xu

ố

ng có đau đ

ớ

n, v

ỡ

mai g

ẫ

y càng, ch

ắ

c ch

ắ

n s

ẽ

h

ạ

nh phúc h

ơ

n hũ m

ắ

m c

ủ

a ch

ị

H

ậ

u đang ch

ờ

chúng.

Hãy t

ỉ

nh ng

ộ

đi h

ỡ

i loài cáy kia!

T

ừ

lúc bé tý, l

ẽ

o đ

ẽ

o xách gi

ỏ

theo ch

ị

H

ậ

u, tôi đã có nh

ữ

ng câu h

ỏ

i thông minh nh

ư

v

ậ

y. Nh

ư

ng

càng l

ớ

n, h

ọ

c nhi

ề

u, t

ướ

c v

ị

cao sang, tôi l

ạ

i th

ấ

y mình r

ấ

t gi

ố

ng h

ọ

nhà cáy này. 

Tôi theo ch

ị

đi d

ọ

c hai b

ờ

sông, tr

ờ

i b

ắ

t đ

ầ

u s

ẩ

m t

ố

i cũng đ

ượ

c  đ

ầ

y gi

ỏ

. Nh

ữ

ng hôm n

ướ

c lên

, n

ướ

c sông m

ấ

p mí b

ờ

, ch

ị

ph

ả

i vào nh

ữ

ng gò, ho

ặ

c mép ru

ộ

ng câu. Cáy s

ố

ng

ở

b

ờ

, gò này th

ườ

ng ch

ỉ

th

ậ

p thò trong l

ỗ

, ít khi ch

ị

u ra ngoài. Ch

ị

H

ậ

u b

ả

o khó câu h

ơ

n m

ộ

t chút, nh

ư

ng chúng to và m

ẩ

y, r

ấ

t nhi

ề

u tr

ứ

ng.  Ch

ị

dùng m

ồ

i b

ằ

ng r

ọ

c khoai, t

ẩ

m thính th

ơ

m đ

ể

nh

ử

chúng. Ph

ả

i công nh

ậ

n ch

ị

H

ậ

u c

ầ

m c

ầ

n câu uy

ể

n chuy

ể

n, đi

ệ

u ngh

ệ

nh

ư

m

ấ

y ch

ị

ngh

ệ

s

ỹ

c

ầ

m roi đi

ề

u khi

ể

n thú c

ủ

a đoàn xi

ế

c

ở

nhà B

ạ

t. M

ồ

i câu th

ơ

m ph

ứ

c nh

ẹ

nhàng đ

ề

u đ

ề

u th

ụ

t lên, thut xu

ố

ng nh

ư

đi

ệ

u tango  ph

ả

vào m

ặ

t, t

ừ

lúc hoài nghi th

ụ

t ra th

ụ

t vào, đ

ế

n lúc cáy k

ề

nh ph

ả

i d

ừ

ng l

ạ

i nghe ngóng. V

ẫ

n đi

ệ

p khúc đó, mùi th

ơ

m

kỳ quái nh

ư

thôi miên không c

ưỡ

ng l

ạ

i đ

ượ

c, cáy k

ề

nh bò ra kh

ỏ

i l

ỗ

, l

ậ

t đi l

ậ

t l

ạ

i mi

ế

ng ăn, h

ấ

p d

ẫ

n quá, nhìn tr

ướ

c ngó sau, yên tĩnh, ch

ắ

c ăn quá, v

ộ

i l

ấ

y càng qu

ặ

p ch

ặ

t đ

ị

nh tha vào hang. Nh

ư

ng không k

ị

p m

ấ

t r

ồ

i, cáy càng đã b

ị

nh

ấ

c b

ổ

ng lên, r

ồ

i ngoan

ngoãn chui vào gi

ỏ

c

ủ

a ch

ị

H

ậ

u.

Câu quanh gò, và m

ấ

y mép ru

ộ

ng, gi

ỏ

đã l

ư

ng l

ử

ng toàn cáy ch

ứ

ng, ch

ị

H

ậ

u b

ả

o lo

ạ

i cáy cao c

ấ

p này nhát, nh

ư

ng tham, c

ắ

n m

ồ

i r

ồ

i không bao gi

ờ

ch

ị

u nh

ả

ra đâu

.

Cáy mang v

ề

, ch

ị

H

ậ

u r

ử

a s

ạ

ch s

ẽ

, đ

ổ

ra cái n

ồ

i đ

ồ

ng, ch

ị

bóc h

ế

t tr

ứ

ng đem ph

ơ

i khô, sau đó ch

ị

bóc đ

ế

n mai, con nào to kh

ỏ

e nh

ấ

t ch

ị

cho vào c

ố

i đá giã, l

ọ

c l

ấ

y n

ướ

c n

ấ

u canh. Còn l

ạ

i ch

ị

cho c

ả

vào chum làm m

ắ

m. Nói th

ậ

t tôi đã đi kh

ắ

p n

ơ

i, ăn không bi

ế

t bao nhiêu các lo

ạ

i canh, súp, ta có, Tây, T

ầ

u đ

ủ

c

ả

, nh

ư

ng khô

ng đâu ngon b

ằ

ng canh tr

ứ

ng cáy khô v

ớ

i hoa bí do ch

ị

H

ậ

u n

ấ

u. Các c

ụ

nhà ta có câu nhát nh

ư

cáy ngày, qu

ả

th

ậ

t ch

ẳ

ng sai chút nào, tôi th

ườ

ng xuyên cùng ch

ị

H

ậ

u bóc mai cáy nh

ư

ng ch

ẳ

ng bao gi

ờ

b

ị

c

ắ

p c

ả

, nh

ư

ng cua r

ố

c(cua đ

ồ

ng) l

ạ

i khác, chúng hung hăng,

nghênh càng chi

ế

n đ

ấ

u đ

ế

n h

ơ

i th

ở

cu

ố

i cùng khi b

ị

t

ấ

n công, nên tay tôi choe chóe nh

ữ

ng v

ế

t do càng cua r

ố

c c

ắ

p

.

Tháng năm, tháng sáu t

ầ

m tr

ư

a, tr

ờ

i nóng nh

ư

đ

ổ

l

ử

a. Ch

ị

H

ậ

u r

ủ

tôi đi b

ắ

t cua r

ố

c. N

ướ

c d

ướ

i ru

ộ

ng nh

ư

mu

ố

n sôi lên, cua r

ố

c không ch

ị

u n

ổ

i t

rèo tu

ố

t lên cây lúa tránh nóng. Ch

ị

H

ậ

u ch

ỉ

vi

ệ

c l

ộ

i xu

ố

ng ru

ộ

ng b

ắ

t chúng cho vào gi

ỏ

. Hôm nào nhi

ề

u ch

ị

c

ở

i c

ả

đôi xà c

ạ

p

ở

chân ra, bu

ộ

c m

ộ

t đ

ầ

u l

ạ

i b

ắ

t cho đ

ầ

y vào đó.( Xà c

ạ

p dùng đ

ể

ch

ố

ng đ

ỉ

a c

ắ

n, đ

ượ

c làm b

ằ

ng v

ả

i thô, bao b

ố

) Cua r

ố

c ch

ỉ

đ

ể

n

ấ

u ca

nh, ch

ứ

không làm m

ắ

m đ

ượ

c. Nh

ư

ng tôi thích  nh

ấ

t cua r

ố

c l

ộ

t rán cháy c

ạ

nh, ăn bùi, béo và có h

ươ

ng v

ị

r

ấ

t đ

ặ

c bi

ệ

t, ch

ị

H

ậ

u g

ọ

i là cua b

ấ

y.

Có hôm tôi đi h

ọ

c v

ề

, th

ấ

y có chi

ế

c xe g

ắ

n máy simson m

ớ

i kính cong d

ự

ng

ở

gi

ữ

a sân, ch

ị

H

ậ

u đang l

ụ

i h

ụ

i d

ướ

i b

ế

p

. Tôi h

ỏ

i nhà có khách sao ch

ị

H

ậ

u, ch

ị

đ

ỏ

m

ặ

t không nói gì. Sau này tôi m

ớ

i bi

ế

t, có anh

ở

xóm trên, t

ừ

Đ

ứ

c m

ớ

i v

ề

, đ

ế

n tìm hi

ể

u ch

ị

. Nh

ư

ng ch

ị

t

ừ

ch

ố

i, tôi g

ặ

ng h

ỏ

i, ch

ị

m

ớ

i b

ả

o, ch

ị

đã yêu anh CuL

ớ

n nhà bên, hi

ệ

n đang

ở

ngoài m

ặ

t tr

ậ

n. Ch

ị

d

ặ

n tôi không

đ

ượ

c nói v

ớ

i ai

.

Ngày tôi v

ề

Hà N

ộ

i, ch

ị

bu

ồ

n l

ắ

m, b

ả

o nh

ớ

vi

ế

t th

ư

và th

ỉ

nh tho

ả

ng v

ề

thăm ch

ị

. Ch

ị

H

ậ

u ít khi đi đâu xa, tôi th

ườ

ng xuyên vi

ế

t th

ư

cho ch

ị

, lâu lâu có ng

ườ

i

ở

quê lên, ch

ị

g

ử

i cho tôi khi dăm, ba l

ạ

ng tr

ứ

ng cáy, lúc thì cân b

ộ

t s

ắ

n. R

ồ

i

tôi m

ả

i vi

ệ

c h

ọ

c hành thi c

ử

, th

ờ

i đó vi

ệ

c đi l

ạ

i khó khăn, nên không v

ề

thăm ch

ị

đ

ượ

c. Sau chi

ế

n tranh, nghe ng

ườ

i làng nói, ch

ị

đã l

ấ

y anh Cu L

ớ

n là th

ươ

ng binh tr

ở

v

ề

, ng

ườ

i v

ừ

a đ

ượ

c nhà n

ướ

c phong t

ặ

ng danh hi

ệ

u dũng s

ỹ

di

ệ

t M

ỹ

.

Ở

xa tôi cũng m

ừ

ng cho

ch

ị

.

H

ọ

c xong tôi đi làm, r

ồ

i mang ki

ế

p s

ố

ng tha ph

ươ

ng m

ấ

y ch

ụ

c năm, mãi đ

ế

n năm 2006 t

ừ

Châu Âu, tôi m

ớ

i có d

ị

p v

ề

thăm gia đình. Công vi

ệ

c

ở

Hà N

ộ

i đã t

ạ

m

ổ

n, tôi v

ề

thăm quê, thăm ch

ị

H

ậ

u. Đ

ườ

ng qu

ố

c l

ộ

v

ề

quê đ

ẹ

p và thu

ậ

n ti

ệ

n h

ơ

n tr

ướ

c r

ấ

t nhi

ề

u. Nh

ư

ng quê tôi đ

ổ

i thay hoàn toàn, ký

ứ

c tu

ổ

i th

ơ

có con đ

ườ

ng v

ớ

i nh

ữ

ng  khóm tre xanh r

ủ

bóng xu

ố

ng dòng sông hi

ề

n hòa, tôi và ch

ị

H

ậ

u th

ườ

ng ng

ồ