C©u2: Tr×nh bày các phương ph¸p đo trong sản xuất cơ khÝ?

Trả lời

C¸c ph­¬ng ph¸p ®o ®­îc chia ra nh­ sau:

*§o trùc tiÕp: Víi ph­¬ng ph¸p ®o nµy gi¸ trÞ thùc cña ®¹i l­îng ®o ®­îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp theo chØ sè trªn dông cô ®o hoÆc theo ®é sai lÖch kÝch th­íc cña vËt ®o so víi kÝch th­íc mÉu. §o trùc tiÕp gåm ®o trùc tiÕp tuyÖt ®èi vµ ®o trùc tiÕp so s¸nh.

- §o trùc tiÕp tuyÖt ®èi: §o trùc tiÕp kÝch th­íc cÇn ®o vµ gi¸ trÞ kÝch th­íc nhËn ®­îc trùc tiÕp trªn v¹ch chØ thÞ cña dông cô ®o.

- §o trùc tiÕp so s¸nh: §o trùc tiÕp kÝch th­íc cÇn ®o, nh­ng khi ®o chØ x¸c ®Þnh trÞ sè sai lÖch cña kÝch th­íc so víi kÝch th­íc mÉu. Gi¸ trÞ cña kÝch th­íc sÏ ®­îc tÝnh b»ng phÐp céng ®¹i sè kÝch th­íc mÉu víi trÞ sè sai lÖch ®ã.

* §o gi¸n tiÕp. §Æc ®iÓm cña ®o gi¸n tiÕp lµ gi¸ trÞ cña ®¹i l­îng ®o ®­îc x¸c ®Þnh gi¸n tiÕp qua kÕt qu¶ ®o trùc tiÕp c¸c ®¹i l­îng cã liªn quan ®Õn ®¹i l­îng ®o.

* §o ph©n tÝch (®o tõng phÇn). B»ng ph­¬ng ph¸p nµy c¸c th«ng sè cña chi tiÕt ®­îc ®o riªng rÏ kh«ng phô thuéc vµo nhau.

C©u3:. Nªu nh÷ng tÝnh chÊt chung cña kim lo¹i vµ hîp kim?

Tr¶ lêi

* Kh¸i niÖm.

+. Kim lo¹i. Kim lo¹i lµ nh÷ng vËt thÓ mÆt g•y cã mÇu s¸ng, cã ¸nh kim, cã ®é dÉn nhiÖt nµ dÉn ®iÖn tèt, dÎo vµ cã thÓ rÌn ®­îc.

Ngµy nay ng­êi ta ®• thèng nhÊt r»ng ®Æc ®iÓm ®Ó ph©n biÖt gi÷a kim lo¹i vµ phi kim lµ hÖ sè nhiÖt ®é cña ®iÖn trë. ë kim lo¹i hÖ sè nµy d­¬ng, nghÜa lµ khi t¨ng nhiÖt ®é th× ®iÖn trë t¨ng lªn. Cßn ®èi víi phi kim th× hÖ sè nµy ©m, nghÜa lµ khi t¨ng nhiÖt ®é th× ®iÖn trë gi¶m ®i.

+. Hîp kim. Hîp kim lµ vËt thÓ gåm nhiÒu nguyªn tè mang tÝnh chÊt kim lo¹i. Nguyªn tè chñ yÕu trong hîp kim lµ nguyªn tè kim lo¹i. Thµnh phÇn c¸c nguyªn tè trong hîp kim th­êng ®­îc biÓu thÞ b»ng phÇn tr¨m träng l­îng còng cã khi biÓu thÞ b»ng sè phÇn tr»m nguyªn tö.

C©u5: Tr×nh bµy kh¸i niÖm d¹ng s¶n xuÊt trong s¶n xuÊt c¬ khÝ,c¸c d¹ng s¶n xuÊt trong c¬ khÝ,®Æc ®iÓm ph¹m vi øng dông cña tõng chÊt.

Tr¶ lêi

*Kh¸i niÖm:D¹ng s¶n xuÊt lµ 1 kh¸i niÖm ®Æc tr­ng cã tÝnh chÊt tæng hîp gióp cho viÖc x¸c ®Þnh hîp lý ®­êng lèi, biÖn ph¸p c«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt ®Ó chÕ t¹o ra s¶n phÈm ®¹t c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt. C¸c yÕu tè ®Æc tr­ng cña d¹ng s¶n xuÊt lµ:

-S¶n l­îng

-TÝnh æn ®Þnh cña s¶n phÈm

-TÝnh lÆp l¹i cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

-Møc ®é chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt

1. D¹ng s¶n xuÊt ®¬n chiÕc

§Æc ®iÓm cña d¹ng s¶n xuÊt nµy lµ s¶n l­îng hµng n¨m Ýt th­êng tõ 1 vµi ®Õn vµi chôc chiÕc, s¶n phÈm kh«ng æn ®Þnh do chñng lo¹i nhiÒu, chu kú chÕ t¹o l¹i kh«ng x¸c ®Þnh do vËy trong d¹ng s¶n xuÊt nµy th­êng chØ sö dông c¸c trang thiÕt bÞ dông cô c«ng nghÖ v¹n n¨ng. M¸y mãc ®­îc bè trÝ theo lo¹i m¸y, thµnh tõng bé phËn kh¸c nhau, tµi liÖu c«ng nghÖ s¬ l­îc th­êng lµ d­íi d¹ng phiÕu tiÕn tr×nh c«ng nghÖ, yªu cÇu bËc thî ph¶i cao.

2. D¹ng s¶n xuÊt hµng lo¹t

§Æc ®iÓm cã s¶n l­îng hµng n¨m kh«ng qu¸ Ýt s¶n phÈm ®­îc chÕ t¹o thµnh tõng lo¹t theo chu kú x¸c ®Þnh, s¶n phÈm t­¬ng ®æi æn ®Þnh.

Tuú theo s¶n l­îng vµ møc ®é æn ®Þnh cña s¶n phÈm mµ ng­êi ta cßn chia ra c¸c d¹ng s¶n xuÊt: Lo¹t nhá, lo¹t võa, lo¹t lín. S¶n xuÊt lo¹t nhá gÇn gièng víi s¶n xuÊt ®¬n chiÕc cßn s¶n xuÊt lo¹t lín th× gÇn gièng víi s¶n xuÊt hµng khèi.

3. D¹ng s¶n xuÊt hµng khèi.

§Æc ®iÓm cã s¶n l­îng lín, s¶n phÈm æn ®Þnh tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt cao, trang thiÕt bÞ dông cô c«ng nghÖ th­êng lµ chuyªn dïng, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®­îc thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ ®­îc ghi thµnh c¸c tµi liÖu c«ng nghÖ cã néi dung cô thÓ vµ tû mû, tr×nh ®é thî ®øng m¸y kh«ng cÇn cao nh­ng cÇn cã thî ®iÒu chØnh m¸y giái.

C©u 6 Thùc chÊt, ­u nh­îc ®iÓm cña s¶n xuÊt ®óc?

Tr¶ lêi

1. Thùc chÊt.

§óc lµ ph­¬ng ph¸p chÕ t¹o chi tiÕt b»ng c¸ch rãt kim lo¹i láng vµo mét dông cô ®Æc biÖt gäi lµ khu«n ®óc. Khu«n ®óc cã phÇn rçng mang kÝch th­íc vµ h×nh d¸ng cña chi tiÕt cÇn chÕ t¹o. Sau khi kim lo¹i láng ®iÒn ®Çy khu«n vµ ®«ng r¾n th× thu ®­îc vËt ®óc cã h×nh d¸ng, kÝch th­íc cña chi tiÕt cÇn chÕ t¹o.

- VËt ®óc cã thÓ ®em dïng ngay khi ®ã nã ®­îc gäi lµ chi tiÕt ®óc. NÕu vËt ®óc ra cÇn qua gia c«ng c¾t gät ®Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c kÝch th­íc vµ ®é bãng bÒ mÆt th× ®­îc gäi lµ ph«i ®óc.

+ ¦u ®iÓm.

-Cã thÓ ®óc ®­îc c¸c vËt liÖu kh¸c nhau nh­ gang, thÐp, kim lo¹i mµu vµ hîp kim cña chóng. Khèi l­îng vËt ®óc cã thÓ chØ vµi gam ®Õn hµng tr¨m tÊn.

-Cã thÓ ®óc ®­îc c¸c vËt ®óc cã h×nh d¹ng rÊt phøc t¹p nh­ th©n m¸y c«ng cô, vá ®éng c¬, hép gi¶m tèc mµ c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c khã hoÆc lµ kh«ng chÕ t¹o ®­îc.

-Cã thÓ ®óc ®­îc nhiÒu líp kim lo¹i kh¸c nhau trong mét vËt ®óc hoÆc t¹o ra c¬ tÝnh kh¸c nhau gi÷a líp trong vµ mÆt ngoµi cña vËt ®óc.

-Gi¸ thµnh chÕ t¹o vËt ®óc rÎ v× ®Çu t­ ban ®Çu Ýt, tÝnh chÊt s¶n xuÊt linh ho¹t Cã kh¶ n¨ng c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸.

+Nh­îc ®iÓm.

-Tiªu tèn kim lo¹i lín do ch¸y hao khi nÊu luyÖn, do n»m l¹i ë hÖ thèng rãt, hÖ thèng ngãt, ®Ëu ngãt, ®Ëu h¬i ...

-Tû lÖ phÕ phÈm cao, chÊt l­îng vËt ®óc khã æn ®Þnh nhÊt lµ khi ®óc trong khu«n c¸t.

§é bãng bÒ mÆt kh«ng cao, ®é chÝnh x¸c kÝch th­íc thÊp nhÊt lµ khi

C©u9: C¸c lo¹i dông cô c¬ b¶n dïng trong rÌn tù do?

Tr¶ lêi

C¸c dông cô c¬ b¶n trong rÌn tù do.

1. Nhãm thø nhÊt.

Lµ nhãm dông cô chÝnh, tøc lµ nh÷ng dông cô c«ng nghÖ nh­:

- §e. Dïng ®Ó lµm mÆt ®ì ph«i gia c«ng vµ quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu suÊt ®Ëp cña bóa, th­êng dïng ®e cã kÝch th­íc nhá kÑp trªn bÖ gç ®¶m b¶o mÆt ®e c¸ch nÒn x­ëng 750 - 800 mm. §e cã khèi l­îng tõ 60 - 350Kg.

- Bóa tay. Dïng ®Ó truyÒn lùc va ®Ëp g©y biÕn d¹ng ph«i ®èi víi c¸c vËt rÌn nhá vµ chØ dÉn c¸c vÞ trÝ cÇn rÌn cho bóa t¹. Bóa tay cã khèi l­îng 0.2 - 2 Kg, c¸n dµi tõ 350 - 400 mm.

- Bóa t¹. Dïng ®Ó ®Ëp t¹o nªn biÕn d¹ng ph«i, bóa t¹ cã khèi l­îng tõ 2 - 12Kg c¸n dµi tõ 750 - 800 mm.

- §ôc rÌn. Dïng ®Ó c¾t kim lo¹i.

- §ét. Dïng ®Ó t¹o lç trªn vËt rÌn.

- Bµn tãp, bµn lµ. Dïng ®Ó lµ ph¼ng vµ söa tinh c¸c vËt rÌn khi gia c«ng lÇn cuèi hoÆc ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh vuèt ®­îc nhanh chãng.

- Khu«n dËp mò. Dïng ®Ó chi tiÕt mò cho ph«i rÌn.

- Khu«n ®ét. Dïng ®Ó ®ét lç hoÆc vuèt nh÷ng vËt rÌn cã h×nh d¹ng kh¸c nhau.

- Trôc vuèt, dao chÆt, trôc xo¾n, ... Dïng ®Ó vuèt, ®¸nh dÊu hoÆc chia c¾t vËt rÌn.

2. Nhãm thø hai.

Lµ nhãm nh÷ng dông cô vµ c¬ cÊu kÑp chÆt vËt rÌn, di chuyÓn vµ xoay chóng trong qu¸ tr×nh gia c«ng, cã nhiÒu dông cô vµ c¬ cÊu kÑp kh¸c nhau nh­: Bµn rÌn, ®ßn bÈy kÑp ph«i,....

3. Nhãm thø ba.

Lµ nhãm nhiÒu dông cô ®o dïng ®Ó kiÓm tra kÝch th­íc, h×nh d¸ng cña vËt rÌn trong qu¸ tr×nh rÌn vµ nghiÖm thu s¶n phÈm gåm: Th­íc mÐt, th­íc cuén, th­íc cÆp dïng ®Ó ®o chiÒu dµi vµ c¸c kÝch th­íc bªn ngoµi, cßn ®Ó ®o c¸c kÝch th­íc bªn trong, kÝch th­íc lç dïng compa, th­íc ®o trong, calÝp, th­íc gãc, th­íc ®o ®é, ®å g¸ kiÓm tra,...

* TÊt c¶ c¸c dông cô rÌn tù do phæ biÕn ®Òu ®• ®­îc quy chuÈn ho¸ vÒ h×nh d¸ng, kÝch th­íc (tra trong sæ tay rÌn dËp).

* VËt liÖu ®èi víi nhãm 1 vµ nhãm 2 th­êng lµm b»ng thÐp 40, 45, 6XHM, 5XHT, Y7, Y7A, ... §èi víi nhãm 3 th­êng lµm b»ng thÐp tÊm.

C©u2: Tr×nh bµy kh¸i niÖm vÒ s¶n phÈm, chi tiÕt m¸y, bé phËn m¸y, ph«i trong s¶n xuÊt c¬ khÝ?

Tr¶ lêi

Kh¸i niÖm:S¶n phÈm: lµ mét danh tõ quy ­íc chØ vËt phÈm ®­îc t¹o ra ë giai ®o¹n chÕ t¹o cuèi cïng cña mét c¬ së s¶n xuÊt. S¶n phÈm cã thÓ lµ m¸y mãc hoµn chØnh ®em sö dông ®­îc hoÆc lµ côm m¸y hay chØ lµ chi tiÕt m¸y.

VD. Nhµ m¸y s¶n xuÊt xe ®¹p th× s¶n phÈm lµ xe ®¹p, nhµ m¸y s¶n xuÊt vßng bi th× s¶n phÈm lµ æ bi.

*Chi tiÕt m¸y: lµ phÇn tö nhá nhÊt cã cÊu t¹o hoµn chØnh nh»m thùc hiÖn mét chøc vô nhÊt ®Þnh, ®Æc tr­ng cña nã lµ kh«ng thÓ t¸ch ra ®­îc vµ ®¹t mäi yªu cÇu kü thuËt cÇn thiÕt mµ trong qu¸ tr×nh lµm viÖc nã cÇn.

VD. B¸nh r¨ng, trôc vÝt, bul«ng, ®ai èc, ...

+ Chi tiÕt m¸y ®­îc chia thµnh 2 nhãm:

- Chi tiÕt m¸y cã c«ng dông chung (Bul«ng, b¸nh r¨ng, trôc, ...) lµ c¸c chi tiÕt m¸y dïng ®­îc trong nhiÒu m¸y kh¸c nhau.

- Chi tiÕt m¸y cã c«ng dông riªng (trôc khuûu, cam, van, ...) lµ c¸c chi tiÕt m¸y chØ ®­îc dïng trong mét sè m¸y nhÊt ®Þnh.

* Bé phËn cña m¸y:Lµ tæ hîp c¸c chi tiÕt m¸y liªn kÕt víi nhau mét c¸ch hoµn chØnh

VD:Mét m¸y,mét chi tiÕt,®­îc iªn kÕt víi nhau mét c¸ch hoµn chØnh.

-M¸y tiÖn gåm cã c¸c bé phËn m¸y nh­: Bµn m¸y, ô ®«ng, hép tèc ®é, ...

* C¬ cÊu cña m¸y:Lµ tæ hîp tõ hai or nhiÒu chi tiÕt m¸y ®Ó thùc hiÖn mét chøc vô nhÊt ®Þnh

VD:C¬ cÊu b¸nh r¨ng trong hép tèc ®é t¹o thµnh 1 c¬ cÊu truyÒn ®éng. Hai buly t¹o thµnh 1 c¬ cÊu truyÒn ®éng, ...

*Ph«i:Lµ mét ®èi t­îng gia c«ng trong s¶n xuÊt c¬ khÝ,lµ nguyªn liÖu ®Çu vµo cña mét qu¸ tr×nh c«ng nghÖ.

VD: VËt ®óc khi ®em gia c«ng c¬ khÝ ®­îc gäi lµ ph«i ®óc.

S¶n phÈm c¸n khi ®em gia c«ng c¬ khÝ ®­îc gäi lµ ph«i c¸n.

C©u3:ThÕ nµo lµ quy tr×nh c«ng nghÖ? C¸c thµnh phÇn cña quy tr×nh c«ng nghÖ?

Tr¶ lêi

*Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ: lµ mét phÇn nhá cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp lµm thay ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝnh chÊt cña ®èi t­îng s¶n xuÊt. Thay ®æi tr¹ng th¸i vµ tÝnh chÊt cña ®èi t­îng s¶n xuÊt bao hµm: Thay ®æi h×nh d¸ng, kÝch th­íc, tÝnh chÊt lý, ho¸ cña vËt liÖu, vÞ trÝ t­¬ng quan gi÷a c¸c bé phËn cña chi tiÕt.

- Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng c¬ lµ qu¸ tr×nh c¾t gät ph«i ®Ó thay ®æi h×nh d¸ng, kÝch th­íc cña nã.

- Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ nhiÖt luyÖn lµ qu¸ tr×nh lµm thay ®æi tÝnh chÊt vËt lý, ho¸ häc cña vËt liÖu chi tiÕt.

- Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ l¾p r¸p lµ qu¸ tr×nh t¹o thµnh nh÷ng quan hÖ t­¬ng quan gi÷a c¸c chi tiÕt th«ng qua c¸c lo¹i liªn kÕt mèi l¾p ghÐp.

+ Nguyªn c«ng.

Nguyªn c«ng lµ 1 phÇn cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®­îc hoµn thµnh liªn tôc t¹i 1 chç lµm do 1 hay 1 nhãm c«ng nh©n thùc hiÖn, nÕu thay ®æi 1 trong c¸c ®iÒu kiÖn: TÝnh lµm viÖc liªn tôc hoÆc chç lµm viÖc th× ta ®• chuyÓn sang 1 nguyªn c«ng kh¸c.

VD. TiÖn trôc bËc nÕu ta tiÖn 1 ®Çu råi trë ®Çu ngay ®Ó tiÖn ®Çu kia th× vÉn thuéc 1 nguyªn c«ng. Nh­ng nÕu tiÖn 1 ®Çu cho c¶ lo¹t xong míi tiÖn ®Çu cßn l¹i cho c¶ lo¹t th× ®ã lµ 2 nguyªn c«ng, hoÆc lµ trªn 1 m¸y chØ tiÖn 1 ®Çu cßn ®Çu cßn l¹i tiÖn trªn m¸y kh¸c th× còng lµ 2 nguyªn c«ng.

+B­íc.

B­íc lµ 1 phÇn cña nguyªn c«ng tiÕn hµnh gia c«ng 1 bÒ mÆt (hoÆc tËp hîp 1 sè bÒ mÆt) sö dông 1 dao (hoÆc 1 bé dao) ®ång thêi chÕ ®é lµm viÖc cña m¸y duy tr× kh«ng ®æi.

NÕu thay ®æi 1 trong c¸c ®iÒu kiÖn: BÒ mÆt gia c«ng hoÆc chÕ ®é lµm viÖc cña m¸y th× ta ®• chuyÓn sang 1 b­íc kh¸c.

+ §éng t¸c.

§éng t¸c lµ 1 hµnh ®éng cña c«ng nh©n ®Ó ®iÒu khiÓn m¸y thùc hiÖn viÖc gia c«ng hay l¾p r¸p.

VD. BÊm nót, quay ô dao, ®Èy ô ®éng, ...

C©u4: Tr×nh bµy kh¸i niÖm d¹ng s¶n xuÊt trong s¶n xuÊt c¬ khÝ, c¸c d¹ng s¶n xuÊt trong s¶n xuÊt c¬ khÝ. §Æc ®iÓm, ph¹m vi øng dông tõng d¹ng s¶n xuÊt?

Tr¶ lêi

*C¸c d¹ng s¶n xuÊt trong s¶n xuÊt c¬ khÝ: lµ 1 kh¸i niÖm ®Æc tr­ng cã tÝnh chÊt tæng hîp gióp cho viÖc x¸c ®Þnh hîp lý ®­êng lèi, biÖn ph¸p c«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt ®Ó chÕ t¹o ra s¶n phÈm ®¹t c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt.

Cã 3 d¹ngchÝnh nh­ sau:

1. D¹ng s¶n xuÊt ®¬n chiÕc

§Æc ®iÓm cña d¹ng s¶n xuÊt nµy lµ s¶n l­îng hµng n¨m Ýt th­êng tõ 1 vµi ®Õn vµi chôc chiÕc, s¶n phÈm kh«ng æn ®Þnh do chñng lo¹i nhiÒu, chu kú chÕ t¹o l¹i kh«ng x¸c ®Þnh do vËy trong d¹ng s¶n xuÊt nµy th­êng chØ sö dông c¸c trang thiÕt bÞ dông cô c«ng nghÖ v¹n n¨ng. M¸y mãc ®­îc bè trÝ theo lo¹i m¸y, thµnh tõng bé phËn kh¸c nhau, tµi liÖu c«ng nghÖ s¬ l­îc th­êng lµ d­íi d¹ng phiÕu tiÕn tr×nh c«ng nghÖ, yªu cÇu bËc thî ph¶i cao.

2. D¹ng s¶n xuÊt hµng lo¹t

§Æc ®iÓm cã s¶n l­îng hµng n¨m kh«ng qu¸ Ýt s¶n phÈm ®­îc chÕ t¹o thµnh tõng lo¹t theo chu kú x¸c ®Þnh, s¶n phÈm t­¬ng ®æi æn ®Þnh.

Tuú theo s¶n l­îng vµ møc ®é æn ®Þnh cña s¶n phÈm mµ ng­êi ta cßn chia ra c¸c d¹ng s¶n xuÊt: Lo¹t nhá, lo¹t võa, lo¹t lín. S¶n xuÊt lo¹t nhá gÇn gièng víi s¶n xuÊt ®¬n chiÕc cßn s¶n xuÊt lo¹t lín th× gÇn gièng víi s¶n xuÊt hµng khèi.

3. D¹ng s¶n xuÊt hµng khèi.

§Æc ®iÓm cã s¶n l­îng lín, s¶n phÈm æn ®Þnh tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt cao, trang thiÕt bÞ dông cô c«ng nghÖ th­êng lµ chuyªn dïng, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®­îc thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ ®­îc ghi thµnh c¸c tµi liÖu c«ng nghÖ cã néi dung cô thÓ vµ tû mû, tr×nh ®é thî ®øng m¸y kh«ng cÇn cao nh­ng cÇn cã thî ®iÒu chØnh m¸y giái.

C©u11: Vai trß cña tiªu chuÇn ho¸ trong s¶n xuÊt c¬ khÝ? C¸c chøc n¨ng chñ yÕu cña tiªu chuÈn ho¸.

Tr¶ lêi

Vai trß cña tiªu chuÈn ho¸

Tiªu chuÈn ho¸ lµ mét lÜnh vùc c«ng t¸c nh»m x©y dùng vµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn víi môc ®Ých æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o chÊt l­îng, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm. Tiªu chuÈn ho¸ còng lµ mét biÖn ph¸p ®Ó hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch ho¸ nÒn s¶n xuÊt. C¬ së ®Ó x©y dùng tiªu chuÈn ho¸.

+. Chøc n¨ng chÊt l­îng: ViÖc quy ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm lµ 1 c«ng viÖc khã kh¨n, phøc t¹p.

+. Chøc n¨ng th«ng nhÊt ho¸: X• héi ngµy cµng ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh lao ®éng cµng ph©n ho¸ vµ phøc t¹p h¬n, ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng cô lao ®éng h¬n.

+. Chøc n¨ng l¾p lÉn: S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn th× sè l­îng m¸y mãc, thiÕt bÞ, dông cô, chi tiÕt m¸y ngµy cµng nhiÒu. Trong mét sè m¸y c¸c chi tiÕt ®Òu cã mèi liªn hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau, nhiÒu bé phËn vµ chi tiÕt ®ßi hái ph¶i l¾p lÉn ®­îc víi nhau ®Ó thuËn tiÖn cho kh©u l¾p r¸p vµ söa ch÷a.

+. Chøc n¨ng tiÕt kiÖm: Tiªu chuÈn ho¸ lµ mét biÖn ph¸p cã hiÖu lùc ®Ó h¹n chÕ hao phÝ lao ®éng cña con ng­êi cung nh­ cña t­ liÖu s¶n xuÊt. Tiªu chuÈn quy ®Þnh nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng, vÒ nguyªn vËt liÖu nhê ®ã mµ lµm cho s¶n phÈm cã gi¸ trÞ sö dông thÝch ®¸ng.

+. Chøc n¨ng ph¸p lý: Nh÷ng quy ®Þnh trong tiªu chuÈn vÒ quy c¸ch vµ chÊt l­îng cña s¶n phÈm lµ nh÷ng quy ®Þnh thèng nhÊt, hîp lý, cã nhiÒu nh©n tè tiÕn bé vµ kh«ng t¸ch rêi thùc tÕ.

+. Chøc n¨ng gi¸o dôc: Trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng ®¹i häc vµ trung häc chuyªn nghiÖp tiªu chuÈn ho¸ cÇn ®­îc nªu trong gi¸o tr×nh ®Ó sinh viªn quen dÇn víi nguyªn t¾c tiªu chuÈn ho¸, víi c¸ch sö dông tiªu chuÈn vµo viÖc thiÕt kÕ, thÝ nghiÖm.

C©u13: Tr×nh bµy vÒ sù biÕn ®æi m¹ng tinh thÓ vµ sù kÕt tinh cña kim lo¹i.

Tr¶ lêi

Sù biÕn ®æi m¹ng tinh thÓ cña kim lo¹i.

ë tr¹ng th¸i r¾n khi ®iÒu kiÖn bªn ngoµi thay ®æi (¸p suÊt, nhiÖt ®é, ...) th× tæ chøc kim lo¹i sÏ thay ®æi theo. NghÜa lµ d¹ng « c¬ b¶n thay ®æi hoÆc th«ng sè m¹ng thay ®æi

Sù kÕt tinh cña kim lo¹i.

PhÇn lên c¸c kim lo¹i ®­îc chÕ t¹o ra tõ tr¹ng th¸i láng råi lµm nguéi trong khu«n thµnh tr¹ng th¸i r¾n. Khi lµm nguéi kim lo¹i láng xÈy ra qu¸ tr×nh kÕt tinh, m¹ng tinh thÓ vµ c¸c h¹t ®­îc t¹o thµnh. ViÖc nghiªn cøu kÕt tinh cho ta biÕt ®­îc quy luËt chi phèi h×nh thµnh h¹t nhê ®ã cã thÓ thu ®­îc d¹ng h¹t nh­ ý muèn, n©ng cao chÊt l­îng kim lo¹i.

Qu¸ tr×nh kÕt tinh nh­ sau: Khi h¹ dÇn nhiÖt ®é cña kim lo¹i láng ®Õn mét nhiÖt ®é x¸c ®Þnh b¾t ®Çu xuÊt hiÖn c¸c trung t©m kÕt tinh (t©m mÇm). Chóng æn ®Þnh kh«ng tan ra n÷a vµ ph¸t triÓn thµnh mÇm, c¸c t©m mÇm ph¸t triÓn lµm cho pha láng gi¶m ®i cho ®Õn khi hoµn toµn ho¸ r¾n.

C©u14: Tr×nh bµy kh¸i niÖm vÒ hîp kim, pha, nguyªn, c¸c d¹ng tæ chøc cña hîp kim.

Tr¶ lêi

C¸c kh¸i niÖm

+ Pha: lµ d¹ng vËt chÊt cã thµnh phÇn ®ång nhÊt, ë cïng mét tr¹ng th¸i vµ kiÓu m¹ng tinh thÓ, c¸c pha ng¨n c¸ch nhau b»ng bÒ mÆt ph©n chia.

+Nguyªn (cÊu tö). Lµ nh÷ng chÊt ®éc lËp cã thµnh phÇn ho¸ häc kh«ng ®æi, chóng t¹o nªn tÊt c¶ c¸c pha cña hÖ.

+ HÖ: Lµ mét tËp hîp c¸c pha ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c pha ë tr¹ng th¸i c©n b»ng víi nhau lµ mçi pha trong ®ã ph¶i ®¹t ®­îc gi¸ trÞ n¨ng l­îng tù do bÐ nhÊt, c¸c nguyªn tö n»m ë vÞ trÝ c©n b»ng quy ®Þnh, ®èi víi pha r¾n kh«ng cã øng suÊt bªn trong.

C¸c tæ chøc cña hîp kim

Trong hÖ hîp kim cã nhiÒu nguyªn ë tr¹ng th¸i ®Æc cã thÓ h×nh thµnh nhiÒu d¹ng tæ chøc kh¸c nhau nh­: dung dÞch ®Æc, hîp chÊt ho¸ häc, hçn hîp c¬ häc, ...

+ Dung dÞch ®Æc. Hai hay nhiÒu nguyªn tè cã kh¶ n¨ng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i ®Æc ®­îc gäi lµ dung dÞch ®Æc. Cã 2 lo¹i.

- Dung dÞch ®Æc thay thÕ. NÕu nguyªn tö cña nguyªn tè hoµ tan thay thÕ vÞ trÝ cña nguyªn tö nguyªn tè dung m«i ta ®­îc dung dÞch ®Æc thay thÕ.

- Dung dÞch ®Æc xen kÏ. NÕu nguyªn tö cña nguyªn tè hoµ tan xen kÏ c¸c ke hë cña c¸c nguyªn tö dung m«i ta ®­îc dung dÞch ®Æc xen kÏ, sù xen kÏ bao giê còng cã giíi h¹n.

+ Hîp chÊt ho¸ häc. Trong nhiÒu lo¹i hîp kim nhiÒu pha ®­îc t¹o nªn do sù liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tè kh¸c nhau theo mét tû lÖ x¸c ®Þnh gäi lµ hîp chÊt ho¸ häc. M¹ng tinh thÓ cña hîp chÊt kh¸c víi m¹ng tinh thÓ thµnh phÇn, hîp chÊt ho¸ häc trong hÖ cã tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao hoÆc cã nhiÒu d¹ng hîp chÊt kh¸c nhau.

+ Hçn hîp c¬ häc. Trong hÖ hîp kim cã nhiÒu nguyªn tè kh«ng hoµ tan vµo nhau, còng kh«ng liªn kÕt ®Ó t¹o thµnh hîp chÊt ho¸ häc mµ chØ liªn kÕt víi nhau b»ng lùc c¬ häc thuÇn tuý, gäi hîp kim ®ã lµ hçn hîp c¬ häc.

C©u5: C¸c d¹ng c¬ b¶n cña gi¶n ®å tr¹ng th¸i cña hÖ hîp kim hai nguyªn?

Tr¶ lêi

. Mét sè gi¶n ®å cña hÖ hîp kim 2 nguyªn

+ Lo¹i I. §ã lµ gi¶n ®å tr¹ng th¸i 2 nguyªn A vµ B hoµ tan hoµn toµn vµo nhau ë tr¹ng th¸i láng, kh«ng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i r¾n vµ kh«ng t¹o ra pha trung gian.

- §­êng láng AEB lµ ®­êng mµ khi nguéi ®Õn ®ã hîp kim láng sÏ b¾t ®Çu kÕt tinh.

- §­êng ®Æc CED lµ ®­êng mµ khi nguéi ®Õn ®ã hîp kim láng sÏ kÕt thóc kÕt tinh

- §iÓm E lµ ®iÓm cïng tinh.

+ Lo¹i II. §ã lµ gi¶n ®å tr¹ng th¸i 2 nguyªn A vµ B hoµ tan hoµn toµn vµo nhau ë tr¹ng th¸i láng còng nh­ tr¹ng th¸i r¾n

- §­êng láng AmB lµ ®­êng mµ khi nguéi ®Õn ®ã hîp kim láng sÏ b¾t ®Çu kÕt tinh.

- §­êng ®Æc CnD lµ ®­êng mµ khi nguéi ®Õn ®ã hîp kim láng sÏ kÕt thóc kÕt tinh

- Vïng gi÷a 2 ®­êng ®Æc vµ láng gäi lµ kho¶ng ®«ng, vïng nµy gåm 2 pha lµ pha láng vµ dung dÞch r¾n  ( lµ dung dÞch r¾n hoµ tan v« h¹n cña A(B) hoÆc B(A))

+ Lo¹i III. . §ã lµ gi¶n ®å tr¹ng th¸i 2 nguyªn A vµ B hoµ tan v« h¹n vµo nhau ë tr¹ng th¸i láng, hoµ tan cã h¹n vµo nhau ë tr¹ng th¸i r¾n vµ kh«ng t¹o ra pha trung gian.

- §­êng láng AEB

- §­êng ®Æc ACEDB

- §­êng cïng tinh CED

 lµ A(B)

 lµ B(A)

+ Lo¹i IV. §ã lµ gi¶n ®å tr¹ng th¸i 2 nguyªn A vµ B hoµ tan hoµn toµn vµo nhau ë tr¹ng th¸i láng, kh«ng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i r¾n vµ nh­ng t¹o ra pha trung gian æn ®Þnh.

+ Lo¹i IV. §ã lµ gi¶n ®å tr¹ng th¸i 2 nguyªn A vµ B hoµ tan hoµn toµn vµo nhau ë tr¹ng th¸i láng, kh«ng hoµ tan vµo nhau ë tr¹ng th¸i r¾n vµ nh­ng t¹o ra pha trung gian æn ®Þnh.

C©u16: Tr×nh bµy c¸ch ph©n lo¹i vµ ký hiÖu thÐp cac bon.

Tr¶ lêi

Ph©n lo¹i thÐp c¸cbon. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i, ta cã thÓ kÓ ra nh­ sau:

+ Theo tæ chøc tÕ vi vµ hµm l­îng C trªn gi¶n ®å tr¹ng th¸i ta cã

-hÐp tr­íc cïng tÝch víi tæ chøc FerÝt + peclÝt.

-hÐp cïng tÝch (C = 0,8%), thÐp cã tæ chøc PÐclÝt

-hÐp sau cïng tÝch víi tæ chøc PeclÝt + XªmentÝt

+ Theo hµm l­îng C th­êng chia ra

-hÐp C¸cbon thÊp C < 0,25%

-hÐp C¸cbon trung b×nh C = 0,25 - 0,5%

-hÐp C¸cbon cao C > 0,5%

+ ThÐp C¸cbon th«ng dông hay gäi lµ loai thÐp th­êng, lo¹i thÐp nµy cã c¬ tÝnh kh«ng cao vµ ®­îc ký hiÖu lµ CT

(ChØ sè tiÕp theo chØ b KN/mm2)

ThÐp th«ng dông ®­îc chia thµnh 3 nhãm lµ A, B, C. Trong ®ã nhãm A chØ ®¸nh gi¸ b»ng chØ tiªu c¬ tÝnh, nhãm B ®­îc ®¸nh gi¸ theo chØ tiªu thµnh phÇn ho¸ häc, nhãm C dùa trªn c¶ 2 chØ tiªu c¬ tÝnh vµ thµnh phÇn ho¸ häc.

+ ThÐp c¸cbon kÕt cÊu lµ lo¹i thÐp cã hµm l­îng t¹p chÊt S, P rÊt nhá, cã tÝnh n¨ng lý ho¸ tèt, hµm l­îng C chÝnh x¸c chØ tiªu c¬ tÝnh râ rµng.

Liªn x«: 08, 10, 15, 20, 25, ..., 85

ViÖt Nam C08, C10, C15, C20, ..., C85

+ ThÐp c¸cbon dông cô lµ lo¹i dïng lµm dông cô c¾t

Liªn x«: Y7, Y8, Y9, ..., Y13

ViÖt Nam CD70, CD80, CD90, ..., CD130

(70 chØ hµm l­îng C = 0,7%)

NÕu thÐp tèt cã thªm ch÷ A (CD70A hoÆc Y7A lµ thÐp tèt h¬n CD70 hoÆc Y7)

C©u17: Tr×nh bµy c¸ch ph©n lo¹i vµ ký hiÖu thÐp hîp kim.

Tr¶ lêi

Ph©n lo¹i thÐp hîp kim

ThÐp hîp kim lµ thÐp cã chøa trong nã mét l­îng thµnh phÇn c¸c nguyªn tè hîp kim thÝch hîp. Nh÷ng nguyªn tè hîp kim ®­a vµo mét c¸ch cè ý ®ã, tuú theo hµm l­îng, tuú theo lo¹i nguyªn tè sÏ t¹o thµnh chÊt míi. C¸c nguyªn tè ®ã lµ Mn, Si, Cr, Ti, W, Cu, Co, Mo, ... Hµm l­îng c¸c chÊt ph¶i ®ñ ®Õn møc lµm thay ®æi c¬ tÝnh cña c¸c chÊt míi ®­îc coi lµ chÊt cho thªm vµo, nÕu d­íi møc ®ã chØ coi lµ t¹p chÊt. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i nh­ sau:

+ Ph©n lo¹i theo thµnh phÇn hîp kim trong thÐp cã:

-hÐp hîp kim thÊp cã tæng l­îng c¸c nguyªn tè hîp kim ®­a vµo < 2,5%

-ThÐp hîp kim trung b×nh cã tæng l­îng c¸c nguyªn tè hîp kim ®­a vµo tõ 2,5% - 10%

-hÐp hîp kim cao cã tæng l­îng c¸c nguyªn tè hîp kim ®­a vµo > 10%

+ Ph©n lo¹i theo tªn gäi cña nguyªn tè hîp kim chñ yÕu VD. thÐp Si, thÐp Mn, ...

+ Ph©n lo¹i theo c«ng dông

-hÐp hîp kim kÕt cÊu VD. 15X, 20XH, 12XH3A,...

-hÐp hîp kim dông cô VÝ dô:9XC,X12v.v...

-hÐp hîp kim ®Æc biÖt,vÝ dô:12X13,12X18H9T.v.v...

C©u18:Tr×nh bµy c¸ch ph©n lo¹i vµ ký hiÖu gang.

Tr¶ lêi

Ph©n lo¹i gang

Gang ®­îc chia ra thµnh c¸c lo¹i sau ®©y.

+ Gang x¸m. §­îc dïng nhiÒu nhÊt trong ngµnh chÕ t¹o m¸y, ng­êi ta gäi lµ gang x¸m v× mÆt mÆt g•y cña nã cã mÇu x¸m. Thµnh phÇn ho¸ häc cña gang x¸m ®­îc giíi h¹n nh­ sau:

C Si Mn P S

33,8% 0,53% 0,50,8% 0,150,4% 0,120,2%

Mn P

0,50,8% 0,150,4%

S

0,120,2%

Liªn X« ký hiÖu gang x¸m lµ CЧ (ViÖt Nam lµ GX) víi 2 con sè tiÕp theo: Ch÷ sè thø nhÊt chØ giíi h¹n bÒn kÐo, ch÷ sè thø 2 chØ giíi h¹n bÒn uèn (®¬n vÞ lµ KG/mm2).

- Gang x¸m cã cÊu tróc tinh thÓ cã C ë d¹ng GrafÝt cã ®é bÒn c¬ häc kÐm, nã lµm gi¶m ®é bÒn chÆt cña tæ chøc kim lo¹i. ¦u ®iÓm cña nã lµ lµm t¨ng ®é chÞu mµi mßn cña gang

+ Gang tr¾ng. Lµ lo¹i gang cã mÇu tr¾ng do C ë dang XªmentÝt. TÝnh chÊt cña nã lµ cøng vµ dßn kh«ng thÓ gia c«ng c¬ khÝ ®­îc nªn chØ dïng chi tiÕt b»ng gang tr¾ng ë d¹ng chi tiÕt ®óc.

+ Gang dÎo. Cßn gäi lµ gang rÌn, ®é dÎo vµ ®é dai cao h¬n so víi gang x¸m, thµnh phÇn C trong gang dÎo thÊp nªn l­¬ng GrafÝt trong nã thÊp l¹i tËp trung thµnh côm nh­ng ¶nh h­ëng xÊu ®Õn c¬ tÝnh rÊt Ýt

Ký hiÖu cña Liªn X« lµ KЧ (ViÖt Nam lµ GZ) vµ 2 con sè tiÕp theo. Ch÷ sè thø nhÊt chØ giíi h¹n bÒn kÐo (®¬n vÞ lµ KG/mm2), ch÷ sè thø 2 chØ ®é gi•n dµi t­¬ng ®èi (%). VD GZ 33 - 8

+ Gang biÕn tÝnh. Thùc chÊt lµ gang x¸m nh­ng ®­îc biÕn tÝnh b»ng c¸ch lµm cho GrafÝt ë d¹ng phiÕn máng, nh»m n©ng cao c¬ tÝnh cña gang x¸m

Liªn X« ký hiÖu gang BiÕn tÝnh lµ MC (ViÖt Nam lµ ) víi 2 con sè tiÕp theo: Ch÷ sè thø nhÊt chØ giíi h¹n bÒn kÐo, ch÷ sè thø 2 chØ giíi h¹n bÒn uèn (®¬n vÞ lµ KG/mm2). Thµnh phÇn ho¸ häc cña gang biÕn tÝnh gièng nh­ gang x¸m, chØ kh¸c tr­íc khi rãt kim lo¹i láng vµo khu«n ng­êi ta cho thªm 1 l­îng nhá chÊt biÕn tÝnh.

+ Gang cÇu. Lµ gang cã tæ chøc nh­ gang x¸m nh­ng GrafÝt ë d¹ng thu nhá thµnh h×nh cÇu, chÝnh nhê vËy mµ gang cã ®é bÒn cao h¬n gang x¸m

Ký hiÖu cña Liªn X« lµ BЧ (ViÖt Nam lµ GC)vµ 2 con sè tiÕp theo. Ch÷ sè thø nhÊt chØ giíi h¹n bÒn kÐo (®¬n vÞ lµ KG/mm2), ch÷ sè thø 2 chØ ®é gi•n dµi t­¬ng ®èi (%). VD GC 40 - 10

C©u20. C¸c kim lo¹i mµu vµ hîp kim cña chóng anh (chÞ) biÕt.

T¶ lêi

Kim lo¹i mµu vµ hîp kim cña chóng: lµ nh÷ng kim lo¹i mµ trong thµnh phÇn cña nã kh«ng chøa Fe hoÆc chøa mét l­îng rÊt nhá. Kim lo¹i mµu cã c¸c tÝnh chÊt ®Æc biÖt vµ ­u viÖt h¬n kim lo¹i ®en ë chç: TÝnh dÎo cao, c¬ tÝnh kh¸ cao, cã kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn, tÝnh dÉn nhiÖt vµ dÉn ®iÖn tèt, ...

1. Nh«m vµ hîp kim nh«m

a. Nh«m nguyªn chÊt.

Nh«m lµ kim lo¹i nhÑ cã khèi l­îng riªng kho¶ng 2,7g/cm3, cã tÝnh dÉn ®iÖn vµ dÉn nhiÖt cao, chèng ¨n mßn tèt, nhiÖt ®é nãng ch¶y 660oC, ®é bÒn thÊp  = 60 N/mm2 nh­ng dÎo. Trªn bÒ mÆt nh«m cã mét líp «xÝt b¶o vÖ chèng ¨n mßn trong m«i tr­êng kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é th­êng. Nh«m nguyªn chÊt chia thµnh 3 hä.

- Nh«m tinh khiÕt A999 cã 99,999% Al

-h«m cã ®é s¹ch cao A95 - A995 cã 99,95 - 99,995% Al

-h«m kü thuËt A0 - A85 cã 99 - 99,85% Al

b. Hîp kim nh«m

Theo gi¶n ®å tr¹ng th¸i Nh«m - nguyªn tè hîp kim cã thÓ chia hîp kim nh«m cña hÖ bÊt kú thµnh 2 nhãm biÕn d¹ng vµ ®óc.

+ Hîp kim nh«m biÕn d¹ng lµ lo¹i cã thµnh phÇn hîp kim n»m bªn tr¸i ®iÓm C', hîp kim nµy rÊt dÔ biÕn d¹ng dÎo. Trong kho¶ng thµnh phÇn cña hîp kim nh«m biÕn d¹ng l¹i chia ra.

- C¸c hîp kim cã thµnh phÇn bªn tr¸i ®iÓm D cã tæ chøc lµ dung dÞch r¾n khi nung nãng vµ lµm nguéi kh«ng cã chuyÓn biÕn pha cho nªn kh«ng ho¸ bÒn b»ng nhiÖt luyÖn ®­îc.

-¸c hîp kim cã thµnh phÇn tõ D - C' ë nhiÖt ®é th­êng cã tæ chøc lµ dung dÞch r¾n + pha thø 2, khi nung nãng pha thø 2 nµy hoµ tan vµo dung dÞch r¾n, khi lµm nguéi nhanh thu ®­îc dung dÞch r¾n qu¸ b•o hoµ vµ sau ®ã l¹i tiÕt ra pha thø 2 ë d¹ng ph©n t¸n lµm t¨ng ®é bÒn nªn lo¹i nµy ho¸ bÒn b»ng nhiÖt luyÖn ®­îc.

+ Hîp kim nh«m ®óc. lµ lo¹i cã thµnh phÇn bªn ph¶i ®iÓm C', trong tæ chøc cã cïng tinh, th­êng dïng h¬n lµ c¸c hîp kim cïng tinh vµ gÇn cïng tinh.

2. §ång vµ hîp kim ®ång

a. §ång nguyªn chÊt

- §ång lµ kim lo¹i chØ cã mét d¹ng thï h×nh, cã m¹ng tinh thÓ lËp ph­¬ng diÖn t©m víi th«ng sè m¹ng a = 3,6 Ao, ®ång nguyªn chÊt kü thuËt cã mµu ®á.

- TÝnh chÊt cña ®ång.

-Kèi l­îng riªng lín  = 8,94 g/cm3

-Ýnh chèng ¨n mßn tèt (v× cã líp «xÝt Cu2O máng cã tÝnh xÝt chÆt vµ cã tÝnh b¶o vÖ cao)

-Ýnh dÉn nhiÖt vµ dÉn ®iÖn cao

-hiÖt ®é nãng ch¶y t­¬ng ®èi cao 1083oC

-Êt dÎo, dÔ biÕn d¹ng c¸n, kÐo, d¸t máng, ...

b. Hîp kim ®ång

C¸c hîp kim cña ®ång cã c¬ tÝnh t­¬ng ®èi cao, tÝnh c«ng nghÖ tèt vµ cã hÖ sè ma s¸t nhá trong khi vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng ­u ®iÓm cña ®ång lµ tÝnh dÉn nhiÖt vµ dÉn ®iÖn cao, æn ®Þnh ho¸ häc tèt, tÝnh dÎo tèt, ...

+ Theo tÝnh c«ng nghÖ hîp kim ®ång ®­îc chia ra thµnh hîp kim ®ång biÕn d¹ng vµ hîp kim ®«ng ®óc.

+ Theo thµnh phÇn ho¸ häc chia ra §ång thau vµ ®ång thanh

- §ång thau (Lat«ng) lµ hîp kim cña ®ång vµ kÏm. §ång thau l¹i chia ra

-ång thau ®¬n gi¶n lµ hîp kim chØ cã 2 nguyªn tè lµ Cu vµ Zn

-ång thau phøc t¹p lµ hîp kim mµ ngoµi Cu vµ Zn cßn cã c¸c nguyªn tè kh¸c nh­; Pb, Sn, Al, Ni, ... ®Ó c¶i thiÖn mét sè tÝnh chÊt cña hîp kim.

-ång thanh (Br«ng) lµ hîp kim cña ®ång vµ c¸c nguyªn tè kh¸c trõ Zn.

C©u21. C¸c lo¹i vËt liÖu phi kim lo¹i dïng trong s¶n xuÊt c¬ khÝ, ­u nh­îc ®iÓm cña tõng lo¹i vµ ph¹m vi øng dông cña tõng lo¹i trong s¶n xuÊt c¬ khÝ?

Tr¶ lêi

Nh÷ng vËt liÖu phi kim dïng trong c¬ khÝ:gç,cao su,chÊt dÎo,dÇu,mìv.v...

*Gç:

+ Ư ®iÓm:cã ®é bÒn cao ,khåi l­îng riªng nhá (tõ 0.35-0.75 g/cm3 ) vµ gi¸ rÎ.So víi KL,gç cã ®é cøng kÐm h¬n vµ dÔ gia c«ng h¬n,®é bÒn cña gç kh«ng ®ång ®Òu,®é bÒn däc thí cao h¬n ®é bÒn ngang thí.

• Nh­îc ®iÓm:§é bÒn t­¬ng ®èi thÊp so víi KL,dÔ bÞ môc, mät,bÞ Èm vµ dÔ ch¸y.

*ChÊt dÎo:

• ­u ®iÓm:Lµ c¸c hîp chÊt do c¸c mph©n tö chÊt h÷u c¬ t¹o thµnh C¸c vËt lµm b»ng chÊt dÎo ®­îc chÕ t¹o b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau,Ðp,®óc,gia c«ng,dÔ c¾t gät v.v...

Nh­îc ®iÓm: cã ®é bÒn cao,c¸ch ®iÖn tèt,dïng ®Ó lµm c¸c vong ®Öm v.v..

*Cao su:

• ­u ®iÓm:lµ lo¹i vËt liÖu cã tÝnh dÎo cao,kh¶ n¨ng gi¶m chÊn ®éng tèt,vµ ®é c¸ch ®iÖn,c¸ch ©m cao.

• Nh­îc ®iÓm:Cã tÝnh chÞu nhiÖt kÐm,dÔ bÞ ch¸y.

C©u:23. ThÕ nµo lµ nhiÖt luyÖn kim lo¹i vµ hîp kim, t¸c dông cña nhiÖt luyÖn kim lo¹i vµ hîp kim vµ ¶nh h­ëng cña nhiÖt luyÖn ®èi víi kim lo¹i vµ hîp kim?

Tr¶ kêi

KN:NhiÖt luyÖn kim lo¹i lµ qu¸ tr×nh lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña kim lo¹i b»ng c¸ch ®èt nãng ®Õn mét nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh,gi÷ nhiÖt ®é ®ã mét thêi gian råi sau ®ã lµm nguéi theo mét chÕ ®é nhÊt ®Þnh,nhê ®ã mµ thay ®æi tÝnh chÊt cña kim lo¹i theo ý muèn.

*S¬ ®å qu¸ tr×nh nhiÖt luyÖn:

TD:Cïng mét lo¹i vËt liÖu b»ng nhiÖt luyÖn cã thÓ lµm chóng trë thµnh nh÷ng s¶n phÈm cã c¬ tÝnh rÊt kh¸c nhau:cøng,bÒn,dÎo,dai thay ®æi.

Cã sù thay ®æi nh­ vËy do thay ®æi cÊu t¹o m¹ng tinh thÓ.

+A/h­ëng:NhiÖt luyÖn ®èi víi kim lo¹i kh¸c nhau cã ¶nh h­ëng kh¸c nhau:

-Mét sè kim lo¹i hÇu nh­ kh«ng thay ®æi d­íi t¸c dông cña nhiÖt luyÖn.

-Mét sè kim lo¹i thay ®æi Ýt.

-Mét sè kim lo¹i thay ®æi nhiÒu thÓ hiÖn râ nhÊt lµ c¬ tÝnh.

VD:Thep Ýt c¸cbon C<0.3 Ýt tahy ®æi.

-thÐp c¸cbon trung b×nh thay ®æi kh¸ râ

-ThÐp dông cô thay ®æi râ rÖt h¼n.

C©u 24. Tr×nh bµy tãm t¾t c¸c ph­¬ng ph¸p nhiÖt luyÖn thÐp.

Tr¶ lêi

3. C¸c ph­¬ng ph¸p nhiÖt luyÖn kim lo¹i

+ ñ. Lµ ph­¬ng ph¸p nung nãng chi tiÕt ®Õn nhiÖt ®é x¸c ®Þnh, gi÷ nhiÖt råi lµm nguéi chËm ®Ó ®¹t ®­îc tæ chøc c©n b»ng víi ®é cøng vµ ®é bÒn thÊp nhÊt.

+. Th­êng ho¸. lµ ph­¬ng ph¸p nung nãng chi tiÕt ®Õn nhiÖt ®é hoµn toµn lµ «stenÝt, gi÷ nhiÖt råi lµm nguéi trong kh«ng khÝ tÜnh ®Ó ®¹t tr¹ng th¸i gÇn c©n b»ng.

+ T«i thÐp. lµ ph­¬ng ph¸p nung nãng chi tiÕt ®ªn nhiÖt ®é cã tæ chøc «stenÝt, gi÷ nhiÖt råi lµm nguéi nhanh ®Ó ®¹t tr¹ng th¸i kh«ng c©n b»ng cã ®é cøng cao. Môc ®Ých cña t«i thÐp lµ lµm t¨ng ®é cøng, ®é bÒn cho thÐp. Cã c¸c ph­¬ng ph¸p t«i nh­ sau:

-T«i trong 1 m«i tr­êng. Th­êng dïng víi thÐp c¸cbon trung b×nh vµ thÐp hîp kim thÊp.

-T«i trong 2 m«i tr­êng (th­êng lµ n­íc vµ dÇu). Th­êng dïng ®Ó t«i thÐp c¸cbon cao vµ thÐp hîp kim trung b×nh (®Ó chèng nøt).

-T«i ph©n cÊp. Gi¶m nhiÖt ®é ®Õn 1 nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh gi÷ nhiÖt 1 thêi gian ng¾n råi l¹i tiÕp tôc gi¶m nhiÖt ®é.

-T«i ®¼ng nhiÖt. Gi¶m nhiÖt ®é ®Õn 1 nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh gi÷ nhiÖt 1 thêi gian dµi råi l¹i tiÕp tôc gi¶m nhiÖt ®é, th­êng t«i trong lß muèi.

+Ram.Lµ ph­¬ng ph¸p nung nãng chi tiÕt sau khi t«i ®Õn nhiÖt ®é thÝch hîp (nhá h¬n nhiÖt ®é chuyÓn biÕn pha) ®Ó ®iÒu chØnh ®é cøng, ®é bÒn theo yªu cÇu vµ khö bá øng suÊt d­ trong chi tiÕt. Ram lµ nguyªn c«ng b¾t buéc sau khi t«i ®Ó ®¶m b¶o cho chi tiÕt cã c¬ tÝnh thÝch hîp theo yªu cÇu lµm viÖc.

C©u 25. ThÕ nµo lµ ho¸ nhiÖt luyÖn, c¸c ph­¬ng ph¸p ho¸ nhiÖt luyÖn?

Tr¶ lêi

1. Kh¸i niÖm.

Ho¸ nhiÖt luyÖn lµ ph­¬ng ph¸p thay ®æi nhiÖt ®é vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña líp bÒ mÆt chi tiÕt ®Ó thay ®æi tæ chøc vµ tÝnh chÊt cña líp bÒ mÆt theo yªu cÇu lµm viÖc. Thùc chÊt lµ lµm b•o hoµ bÒ mÆt chi tiÕt b»ng mét chÊt nµo ®ã ë vïng nhiÖt ®é t¨ng hay nhiÖt ®é cao. C¸c chÊt th­êng dïng ®Ó b•o hoµ líp bÒ mÆt cña chi tiÕt b»ng thÐp lµ: C, N2, Si, Al, Cr, Bo, .... Cã 3 qu¸ tr×nh ®Ó khuÕch t¸n nguyªn tè hîp kim vµo bÒ mÆt kim lo¹i.

-HÊp thô nguyªn tè hîp kim vµo bÒ mÆt kim lo¹i

-Hoµ tan qua mÆt ngoµi kim lo¹i

-KhuÕch t¸n qua líp bªn trong

2. C¸c ph­¬ng ph¸p ho¸ nhiÖt luyÖn.

a.ThÊm C¸cbon. lµ qu¸ tr×nh t¨ng thªm C vµo líp bÒ mÆt s¶n phÈm b»ng thÐp, qu¸ tr×nh nµy cã thÓ tiÕn hµnh b»ng chÊt thÊm C ë thÓ r¾n hay thÓ khÝ. §Ó b¶o vÖ nh÷ng chç trªn bÒ mÆt chi tiÕt khái bÞ thÊm C th­êng ®Ó l­îng d­ hoÆc m¹ mét líp ®ång b»ng ph­¬ng ph¸p ®iÖn ph©n hoÆc dïng nh÷ng bét nh•o ®Æc biÖt.

+ Thµnh phÇn cña hçn hîp chÊt thÊm r¾n th­êng dïng.

+ C¸ch lµm nh­ sau:

Chi tiÕt ®­îc xÕp vµo hép tuÇn tù nh­ sau: ë d­íi ®¸y hép r¶i mét líp chÊt thÊm dµy 30 - 40 mm vµ nÖn nhÑ sau ®ã chÊt chi tiÕt vµo, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c chi tiÕt víi thµnh hép lµ 20 - 25 mm, r¶i mét líp chÊt thÊm vµ nÖn chÆt, cø lµm nh­ vËy cho ®Õn khi ®Çy hép, trªn cïng cÇn r¶i mét líp chÊt thÊm dµy 20 - 35 mm vµ nÖn chÆt ®Ó chi tiÕt kh«ng bÞ hë khi thÊm C, líp chÊt thÊm trªn cïng ®­îc ®Ëy b»ng mét líp ami¨ng, ®Ëy n¾p hép vµ tr¸t kÝn b»ng ®Êt chÞu löa vµ c¸t, ®Ó kh« tù nhiªn råi cho vµo lß sÊy (kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c hép kh«ng nhá h¬n 30 - 50 mm). Gi÷ nhiÖt trong lß theo t×nh to¸n (nhiÖt ®é 900 - 950oC, thêi gian 0,15 mm/h víi chiÒu dµy líp thÊm < 1mm vµ 0,1 mm/h víi chiÒu dµy líp thÊm > 1 mm). Dì hép sau khi thÊm cÇn tiÕn hµnh ë nhiÖt ®é kh«ng cao h¬n 100oC.

- ThÊm C ë thÓ khÝ cã n¨ng suÊt cao h¬n nh­ng khã thùc hiÖn h¬n.

b. ThÊm xyanua.

lµ qu¸ tr×nh cïng mét lóc b•o hoµ trªn bÒ mÆt chi tiÕt C vµ nit¬, thÊm xyanua ë thÓ láng hoÆc thÓ khÝ ®­îc dïng réng r•i, còng cã thÓ thÊm xyanua ë thÓ r¾n. ng­êi ta chia 3 lo¹i thÊm xyanua lµ;

-ThÊm xyanua ë nhiÖt ®é thÊp 540 - 560oC

-ThÊm xyanua ë nhiÖt ®é trung b×nh 820 - 860oC

-ThÊm xyanua ë nhiÖt ®é cao 920 - 960oC

c. ThÊm Nit¬.

Ng­êi ta thÊm Nit¬ trong lß ®iÖn nh»m lµm t¨ng ®é bÒn, tÝnh chÞu mµi mßn, ®ång thêi lµm t¨ng tÝnh chèng ¨n mßn cña c¸c chi tiÕt b»ng gang vµ thÐp.

- ThÊm Nit¬ ®­îc tiÕn hµnh ë nhiÖt ®é 500 - 570oC, tr­íc khi thÊm cÇn nhiÖt luyÖn s¬ bé tr­íc. (th­êng dïng hçn hîp am«ni¾c vµ Nit¬).

d. ThÊm nh«m

Lµ qu¸ tr×nh ho¸ nhiÖt luyÖn nh»m n©ng cao tÝnh chÞu nãng cho chi tiÕt lµm viÖc ë vïng nhiÖt ®é cao. Thµnh phÇn cña hçn hîp chÊt thÊm nh­ sau:

-ThÊmnh«m ®­îc tiÕn hµnh t­¬ng tù nh­ thÊm C, hoÆc cã thÓ thÊm nh«m b»ng c¸ch s¬n phñ nh«m trªn bÒ mÆt chi tiÕt ®• ®­îc lµm s¹ch dÇu, mì sau ®ã ñ khuÕch t¸n ë nhiÖt ®é 950oC trong 6h.

C©u 26. So s¸nh hai ph­¬ng ph¸p nhiÖt luyÖn vµ ho¸ nhiÖt luyÖn kim lo¹i, ph¹m vi øng dông cña tõng ph­¬ng ph¸p?

Tr¶ lêi

Giống: Đềuthay đổi cơ tính lớp bề mặt hoặc bên trong chi tiết .

+Khác nhau:-Hóa¸ nhiệt luyện cã t/d cả với thép cã hàm lượng c¸c bon nhỏ hơn 0.2%

-Nhiệt luyện khi hàm lượng c¸c bon lớn hơn 0.2%

-Hoa nhiệt luyện làm thay đổi cơ tÝnh và % của VL

-Nhiệt luyện làm thay đổi cơ tÝnh của vật liệu.

-Ngoài thay đổi về cơ tính thì hóa nhiệt luyện con làm thay đổi hãa tÝnh và lý tÝnh của VL.

+NhiÖtluyÖn:Thay ®æi tÝnh n¨ng cña kim lo¹i chØ dùa vµo thay ®æi cÊu t¹o,thµnh phÇn ho¸ hä kh«ng thay ®æi.

+Ho¸ nhiÖt luþªn:T¹o ®­îc líp kim lo¹i kh¸c nhau-líp bÒ mÆt,líp bªn rong cã thµnh phÇn ho¸ häc kh¸c nhau,do vËy khi nhiÖtluyÖn tÝnh n¨ng cua c¸c líp còng kh¸c nhau.Trong qu¸ tr×nh lµm viÖcchi

C©u27 Tr×nh bµy s¬ l­îc c¸c bé phËn c¬ b¶n cña mét khu«n ®óc vµ nhiÖm vô cña tõng bé phËn

Tr ả l ời

1.Lòng khu«n chứa KL lỏng

2.Phiễu rót dẫn KL từ phiễu vµo r•nh lọc xỉ

3. ống chứa dẫn LK lỏng

4.r•nh lọc xỉ:Lọc xỉ

5.R•nh dẫn:dẫn KL từ rãnh lọc xỉ vào long khu«n

6. Đậu hơi:Dẫn hơi từ long khu«n ra ngoài.

7.Nửa hòm khu«n trên

8.Chèt định vị: Để XĐ vị trí của nửa hßm khu«n trên và nửa hòm khu«n dưới

9.Nửa hom khu«n dưới

10.Nửa khu«n trên:tạo long

11.Nửa khu«n dưới: khu«n

12.Hỗn hợp cát-đất sét:chia khu«n trên dưới.

13.Lõi:Tạo ra phần rỗng bên trong vật đúc.

14.Gối lõi:Cố định lõi trong khu«n

15.Cát áo:Lớp cát chịa nhịu nhiệt TX với KL lỏng

16. Ổ đỡ lõi:

17.Xiên hơi:Tho¸t hơi từ trong ra ngoài.

C©u28:C¸c lo¹i vËt liÖu dïng lµm khu«n vµ thao khi ®óc trong khu«n c¸t,vai trß cña tõng lo¹i vËt liÖu khi sö dông lµm khu«n vµ thao?

Tr¶ lêi

1. VËt liÖu h¹t.

- VËt liÖu h¹t cßn ®­îc gäi lµ c¸t, cì h¹t cña lµm khu«n tõ 0.02 - 3 mm. Lo¹i cã cì h¹t > 3mm gäi lµ sái, lo¹i < 0.02 mm gäi lµ bôi.

- VËt liÖu h¹t trong khu«n chiÕm tõ 90 - 98% nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn tÝnh chÊt cña hçn hîp lµm khu«n.

- Yªu cÇu chung ®èi víi vËt liÖu h¹t lµ: ChÞu nãng, tr¬ ®èi víi t¸c dông cña kim lo¹i láng, d•n në v× nhiÖt nhá, tho¸t khÝ tèt, kh«ng ®éc h¹i vµ sö dông nhiÒu lÇn.

- Trong s¶n xuÊt ®óc th­êng dïng c¸c lo¹i c¸t sau: C¸t th¹ch anh, samèt, manhªdit, cr«mÝt, ziÕck«n vµ bét than cèc.

a. C¸t th¹ch anh.

+) Thµnh phÇn chÝnh cña c¸t th¹ch anh lµ «xit silÝc (SiO2). L­îng SiO2 trong c¸t lµm khu«n ph¶i >90%. Hµm l­îng t¹p chÊt cã h¹i («xÝt kim lo¹i kiÒm) cµng thÊp cµng tèt.

Câu31: :Tr×nh bµy cÊu t¹o,nguyªn lý lµm viÖc,­u nh­îc ®iÓm,ph¹m vi øng dông cña ph­¬ng ph¸p lµm khu«n b»ng m¸y Ðp tõ trªn xuèng ?

Tr¶ lêi

*Lµm khu«n trªn m¸y Ðp.

Ph­¬ng ph¸p ®Çm chÆt hçn hîp lµm khu«n b»ng m¸y Ðp cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch Ðp tõ trªn xuèng hoÆc Ðp tõ d­íi lªn.

1.Bµn m¸y.

2.MÉu.

3.Hßm khu«n chÝnh.

4.Hßm khu«n phô.

5.Xµ ngang.

6.Chµy Ðp. 8.Pistong

7.R•nh khÝ. 9.Xilan

- Nguyªn lý lµm viÖc: KÑp chÆt mÉu 2, hßm khu«n chÝnh 3, hßm khu«n phô 4 lªn bµn m¸y 1. §æ ®Çy hçn hîp lµm khu«n vµo hßm khu«n, xµ ngang 5 l¾p chµy Ðp 6 ®­îc quay ®Õn vÞ trÝ lµm viÖc(kÝch th­íc chµy Ðp nho h¬n kÝch th­íc cña hßm khu«n phô mét chót). Më van khÝ cho khÝ Ðp vµo theo r•nh 7 ®Ó ®Èy pist«ng 8 trong xilanh 9 ®i lªn, chµy Ðp cè ®Þnh sÏ nÐn chÆt hçn hîp lµm khu«n ®Õn mÆt trªn cña hßm khu«n chÝnh. Më van cho khÝ Ðp ra ngoµi lµm cho toµn bé h¹ xuèng quay xµ ngang, tiÕn hµnh rót mÉu vµ lÆp l¹i qu¸ tr×nh lµm khu«n kh¸c.

§é ®Çm chÆt trung b×nh cña hçn hîp lµm khu«n cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc kinh nghiÖm cña ¸cxªnèp.

δ = 1 + C ( ) (kg/cm )

Trong ®ã: C lµ hÖ sè ®Çm chÆt th­êng chän b»ng 0,4 - 0,6.

P lµ ¸p suÊt Ðp th­êng b»ng 20 - 25 (N/cm )

-Khi lµm khu«n b»ng m¸y Ðp cÇn cã hßm khu«n phô ®Ó x¸c ®Þnh l­îng hçn hîp lµm khu«n cÇn thiÕt vµ chiÒu cao cÇn Ðp, ®ång thêi ®Ó kh«ng bÞ r¬i v•i khi Ðp.

-Sù thay ®æi møc ®é ®Çm chÆt cña hçn hîp lµm khu«n chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña chiÒu cao hßm khu«n phô (h). ChiÒu cao nµy ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo nguyªn t¾c khèi l­îng hçn hîp tr­íc vµ sau ®Çm chÆt kh«ng ®æi.

δ [(H + h).F - V] = δ(H.F - V)

Trong ®ã:

-δ ,δ: lµ ®é ®Çm chÆt tr­íc vµ sau khi ®Çm chÆt. (g/cm )

-H: lµ chiÒu cao hßm khu«n chÝnh. (cm)

-h: lµ chiÒu cao hßm khu«n phô. (cm)

-F: lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn hßm khu«n. (cm )

-V: lµ thÓ tÝch mÉu ®óc.(cm ).

=> h = (H - )( ) (cm)

§é ®Çm chÆt ë c¸c vÞ trÝ trong khu«n trªn cïng mét tiÕt diÖn còng kh«ng ®ång ®Òu nhÊt lµ khi mÉu cã chiÒu cao ë gi÷a lín h¬n xung quanh. ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã cã thÓ dïng Ðp lâm hoÆc lµ tr­íc khi Ðp khoÐt mét lç trong hßm khu«n cã chu vi t­¬ng øng víi mÉu.

+¦u ®iÓm:n¨ng suet ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt.

+Nh­îc ®iÓm:§é ®Çm chÆt kh«ng ®Òu,nÕu Ðp tõ trªn xuèng th× ®é ®Çm chÆt tèt h¬n.

C©u32: Tr×nh bµy cÊu t¹o,nguyªn lý lµm viÖc,­u nh­îc ®iÓm,ph¹m vi øng dông cña ph­¬ng ph¸p lµm khu«n b»ng m¸y d»n ?

Tr¶ lêi

- Nguyªn lý lµm viÖc :MÉu 2 vµ khu«n 3 ®­îc l¾p trªn bµn m¸y 1. §æ hçn hîp lµm khu«n vµo khu«n, më cho khÝ Ðp theo r•nh 4 vµo xilanh ®Ó ®Èy pist«ng 6 cïng bµn m¸y ®i lªn ®Õn ®é cao kho¶ng 30 - 80 mm th× lç khÝ vµo 4 bÞ ®ãng l¹i vµ hë lç 7 nªn khÝ Ðp trong xilanh tho¸t ra ngoµi, ¸p suÊt trong xilanh gi¶m ®ét ngét, bµn m¸y r¬i xuèng va ®Ëp vµo thµnh xilanh.

Khi pist«ng r¬i xuèng th× lç khÝ 4 l¹i hë ra vµ qu¸ tr×nh d»n l¹i lÆp l¹i. Nh­ vËy hçn hîp lµm khu«n ®­îc ®Çm chÆt nhê träng l­îng b¶n th©n cña hçn hîp khi va ch¹m, ®é ®Çm chÆt cña khu«n kh«ng ®Òu theo chiÒu cao cña khu«n.

- §Ó kh¾c phôc ®é ®Çm chÆt kh«ng ®Òu ®ã cã thÓ dïng c¸c biÖn ph¸p sau: §Æt lªn khu«n mét t¶i träng tr­íc khi d»n hoÆc lµ dïng ®Çm h¬i ®Ó ®Çm chÆt phÇn trªn cña hßm khu«n sau khi d»n, dïng m¸y võa d»n võa Ðp.

- M¸y d»n cßn cã nh­îc ®iÓm lµ nÕu sè lÇn d»n qu¸ nhiÒu th× khu«n dÔ bÞ nøt (do bÞ uèn) vµ phÝa thµnh bªn cña mÉu th­êng t¹o thµnh c¸c vïng xèp do dßng c¸t chuyÓn ®éng khi qua gãc mÉu th­êng cã su h­íng v¨ng xa ra khái mÉu

+¦u ®iÓm:N¨ng suÊt,®é ®Çm chÆt cña hçn hîp y t­¬ng ®èi ®Òu trªn toµn bé chiÒu cao cña khu«n (h×nh vÏ)

+Nh­îc ®iÓm:

§é ®Çm chÆt cña hçn hîp trªn chiÒu cao cña khu«n kh«ng ®Òu,ån lín.

C©u34:Tr×nh bµy tÝnh ®óc cña KL vµ hîp Kim?

Tr¶ lêi

1. Kh¸i niÖm. TÝnh ch¶y lo•ng lµ møc ®é ch¶y loang ra mét diÖn tÝch réng hay hÑp cña kim lo¹i hay hîp kim ®­îc kh¶o s¸t.

- Râ rµng tÝnh ch¶y lo•ng ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng ®iÒn ®Çy khu«n ®óc. NÕu kim lo¹i hoÆc lµ hîp kim cã tÝnh ch¶y lo•ng thÊp th× vËt ®óc cã thÓ bÞ thiÕu hôt, h×nh d¹ng kh«ng râ nÐt ®Æc biÖt víi c¸c vËt ®óc thµnh máng, kÕt cÊu phøc t¹p.

2. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh ch¶y lo•ng.

a) NhiÖt ®é. Nh×n chung nhiÖt ®é t¨ng ®é ch¶y lo•ng còng t¨ng nh­ng chØ t¨ng ®Õn mét gi¸ trÞ giíi h¹n nhÊt ®Þnh tuú thuéc vµo tõng kim lo¹i hoÆc hîp kim.

- Khi v­ît qu¸ giíi h¹n trªn ®é ch¶y lo•ng sÏ kh«ng t¨ng trong khi c¸c tÝnh chÊt kh¸c nh­ tÝnh «xy ho¸, ch¸y hao, hoµ tan khÝ ... t¨ng m¹nh. V× vËy mçi kim lo¹i hoÆc lµ hîp kim sÏ cã mét kho¶ng nhiÖt ®é ®óc tèi ­u.

b) CÊu tróc hîp kim. C¸c kim lo¹i vµ hîp kim nguyªn chÊt vµ hîp kim cïng tinh cã ®é ch¶y lo•ng cao h¬n c¸c hîp kim cã cÊu t¹o ë d¹ng dung dÞch ®Æc vµ hîp chÊt ho¸ häc.

c) ¶nh h­ëng cña t¹p chÊt. Trong kim lo¹i vµ hîp kim cµng nhiÒu c¸c t¹p chÊt khã nãng ch¶y nh­ mµng «xyt th× ®é ch¶y lo•ng còng thÊp v× søc c¶n cña nã rÊt lín lµm t¨ng ®é sÖt ®éng lùc cña hÖ.

d) ¶nh h­ëng cña thµnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i vµ hîp kim. Ph«t pho cã trong thµnh phÇn cña kim lo¹i vµ hîp kim sÏ lµm t¨ng ®é ch¶y lo•ng v× nã t¹o thµnh hîp chÊt dÔ ch¸y. C¸c nguyªn tè cã ®é nãng ch¶y cao nh­ Cr, Ti, lµm gi¶m ®é ch¶y lo•ng v× t¹o «xÝt khã nãng ch¶y.

e) ¶nh h­ëng cña khu«n. Khu«n cã ®é nh¸m cao, ®é Èm lín sÏ lµm gi¶m ®é ch¶y lo•ng cña kim lo¹i vµ hîp kim. NÕu tÝnh dÉn nhiÖt cña khu«n lín th× ®é ch¶y lo•ng cña kim lo¹i rãt khu«n còng gi¶m.

f) ¶nh h­ëng cña c¸c h×nh thøc rãt kim lo¹i láng vµo khu«n

hi rãt kim lo¹i láng vµo khu«n víi vËn tèc nhá, kim lo¹i láng ch¶y vµo khu«n theo chÕ ®é ch¶y tÇng, tèc ®é ch¶y cña kim lo¹i láng s¸t thµnh khu«n b»ng 0. Do ®ã cã sù truyÒn nhiÖt tõ kim lo¹i láng vµo thµnh khu«n do ®ã líp kim lo¹i láng s¸t thµnh khu«n sÏ nhanh chãng ®«ng ®Æc, kÕt qu¶ lµ diÖn tÝch dßng ch¶y gi¶m dÇn, ®é ch¶y lo•ng còng gi¶m.

Khi rãt kim lo¹i láng vµo khu«n víi vËn tèc lín, kim lo¹i láng sÏ ch¶y vµo khu«n theo chÕ ®é ch¶y rèi. Nh­ vËy líp kim lo¹i láng s¸t thµnh khu«n sÏ ®­îc ®æi chç víi kim lo¹i láng phÝa trong lµm cho nhiÖt ®é cña kim lo¹i láng gi¶m chËm h¬n vµ sù thu hÑp tiÕt diÖn dßng ch¶y diÔn ra chËm h¬n, do ®ã ®é ch¶y lo•ng cña kim lo¹i láng gi¶m chËm h¬n.

C©u35: VËt liÖu dïng ®Ó nÊu gang?

Tr¶ lêi

vËt liÖu nÊu gang

VËt liÖu nÊu gang bao gåm : VËt liÖu kim lo¹i, nhiªn liÖu, chÊt trî dung.

Khi nÊu gang trong lß ®øng vËt liÖu nÊu ®­îc cho thµnh tõng líp theo thø tù nhiªn liÖu, vËt liÖu kim lo¹i, chÊt trî dung. VËt liÖu kim lo¹i cña mét líp ®­îc gäi lµ mét mÎ liÖu.

1. VËt liÖu kim lo¹i.

VËt liÖu kim lo¹i th­êng dïng lµ gang thái, gang m¸y cò, gang håi lß, thÐp vôn vµ fªr« c¸c lo¹i.

+) Gang thái. lµ gang ®­îc luyÖn tõ lß cao.

+) Fªr«. Dïng ®Ó ®iÒu chØnh thµnh phÇn mÎ liÖu t¹o cho gang ®óc cã c¬, lý tÝnh cÇn thiÕt. Cã nhiÒu lo¹i fªr«: fªr«silic, mangan, cr«m, titan, niken, ... Khi cÇn t¨ng thªm mét nguyªn tè nµo ®ã mµ trong mÎ liÖu ch­a ®ñ hoÆc cßn thiÕu ng­êi ta cho chóng

vµo mÎ liÖu hoÆc cho chóng vµo thïng rãt. Nh÷ng nguyªn tè kh«ng hoÆc Ýt bÞ «xy ho¸ hoÆc l­îng cÇn sö dông nhiÒu cÇn cho vµo mÎ liÖu ®Ó ®¶m b¶o cho gang cã nhiÖt ®é cao.

+) Gang m¸y cò vµ gang håi lß. Gåm hÖ thèng rãt, ngãt, nh÷ng chi tiÕt háng b»ng gang vµ phoi. Phèi liÖu cã pha gang vôn võa dÔ nÊu ch¶y võa h¹ gi¸ thµnh ph«i ®óc.

+) ThÐp vôn. Cho thÐp vôn vµo mÎ liÖu lµm gi¶m l­îng silic vµ cacbon cña mÎ liÖu. L­îng thÐp vôn cho vµo mÎ liÖu tèi ®a 40 - 60% khi cÇn chÕ t¹o gang x¸m cã chÊt l­îng cao.

+) Phoi. Phoi gang vµ thÐp máng qu¸ nªn dÔ ch¸y, muèn sö dông ph¶i Ðp thµnh b¸nh nÆng 5 - 6 Kg.

2. Nhiªn liÖu.

Nhiªn liÖu chñ yÕu dïng cho lß ®øng lµ than cèc.

- ChÊt l­îng cña than cèc phô thuéc nhiÒu yÕu tè nh­: Cì côc, mËt ®é, kh¶ n¨ng ph¶n øng, ®é bÒn c¬ vµ bÒn nhiÖt, l­îng tro vµ l­u huúnh, ...

- KÝch th­íc côc than phô thuéc vµo ®­êng kÝnh lß (VD. Lß ®óc cã ®­êng kÝnh trong tõ 500 - 600 mm nªn chän cì côc 60 - 90 mm). NÕu chän cì côc cña than qu¸ nhá lß sÏ bÞ gi¶m c«ng suÊt vµ nhiÖt ®é, nÕu chän cì côc to qu¸ cß nhiÒu lç hæng nªn nhiÖt ®é gang thÊp.

- L­îng tro trong than cµng Ýt cµng tèt, nÕu nhiÒu tro ph¶i dïng ®¸ v«i ®Ó tao xØ.

- Kh¶ n¨ng ph¶n øng cña than (ho¹t tÝnh). Than dïng tèt cho lß ®óc lµ lo¹i than cã ho¹t tÝnh thÊp, than cã ho¹t tÝnh thÊp dÔ ch¸y hoµn toµn, t¹o ra nhiÒu nhiÖt, n­íc gang cã nhiÖt ®é cao.

- L­îng l­u huúnh trong than cµng thÊp cµng tèt, tuú theo lo¹i than l­îng l­u huúnh tèi ®a kh«ng qu¸ 0,6 - 1,4%.

3. ChÊt trî dung.

ChÊt trî dung lµ nh÷ng kho¸ng chÊt cho vµo mÎ liÖu ®Ó kÕt hîp víi tro cña than, g¹ch v÷a cña t­êng lß bÞ bµo mßn, ®Êt c¸t b¸n ë vËt liÖu kim lo¹i t¹o thµnh xØ cã nhiÖt ®é ch¶y thÊp vµ lo•ng dÔ th¸o ra khái lß. NÕu kh«ng cã chÊt trî dung xØ lß ®óc sÖt khã th¸o ra khái lß lµm cho viÖc nÊu lß khã kh¨n, nhiÖt ®é n­íc gang gi¶m, ®«i khi ph¶i dõng nÊu. ChÊt trî dung gåm c¸c lo¹i sau:

+) §¸ v«i. Th­êng sö dông 25 - 35% theo khèi l­îng cña than hoÆc lµ 3 - 5% khèi l­îng cña mÎ kim lo¹i, khi mÎ liÖu bÈn ph¶i dïng nhiÒu ®¸ v«i h¬n. Khi nÊu kiÒm cã thÓ dïng ®Õn 50% ®¸ v«i.

+) §¸ ®«l«mÝt. Thµnh phÇn gåm CaCO3 vµ MgCO3 dïng tèt h¬n ®¸ v«i.

+) XØ m¸ctanh. Dïng cho lß ®óc lµ xØ kiÒm.

+) Huúnh th¹ch. Thµnh phÇn chøa CaF2 (tõ 25 - 95%) lµm cho xØ lo•ng nhanh, lo¹i nµy hiÕm, ®¾t, khÝ l¹i ®éc nªn Ýt dïng.

+) QuÆng apatÝt. QuÆng nµy chøa Ca3PO4 vµ CaF2 dïng khi nÊu gang dÎo vµ gang chÞu mµi mßn.

C©u37: Kh¸i niÖm, ­u nh­îc ®iÓm, ph¹m vi øng dông cña ®óc trong khu«n kim lo¹i?

Tr¶ lêi

1. Thùc chÊt.

§óc trong khu«n kim lo¹i lµ rãt kim lo¹i láng vµo khu«n b»ng kim lo¹i .

2. §Æc ®iÓm.

¦u ®iÓm.

-hu«n kim lo¹i cã thÓ dïng ®­îc nhiÒu lÇn (hµng tr¨m ®Õn hµng v¹n lÇn tuú thuéc vµo kim lo¹i vËt ®óc).

-Ët ®óc cã ®é chÝnh x¸c cao (cÊp 6 - 7), ®é nh¸m bÒ mÆt cao (4 - 7) v× ®é chÝnh x¸c vµ ®é bãng cña khu«n cao.

-æ chøc kim lo¹i nhá mÞn nªn c¬ tÝnh tèt.

-iÕt kiÖm ®­îc vËt liÖu lµm khu«n vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng tèt .

*Nh­îc ®iÓm.

-i¸ thµnh cña khu«n ®¾t nªn chØ dïng trong s¶n xuÊt hµng lo¹t vµ hµng khèi.

-é dÉn nhiÖt cña khu«n lín nªn gi¶m kh¶ n¨ng ®iÒn ®Çy khu«n cña kim lo¹i láng do ®ã khã ®óc ®­îc c¸c vËt ®óc thµnh máng vµ phøc t¹p. Do ®é dÉn nhiÖt lín nªn khi ®óc gang dÔ bÞ biÕn tr¾ng.

-hu«n vµ lâi b»ng kim lo¹i nªn kh«ng cã tÝnh lón, c¶n trë sù co cña kim lo¹i nªn vËt ®óc dÔ nøt.

Tuy cã mét sè nh­îc ®iÓm nh­ng do cã nhiÒu ­u ®iÓm nªn khu«n kim lo¹i ®­îc dïng rÊt réng r•i, dïng nhiÒu ®Ó ®óc c¸c vËt ®óc b»ng thÐp, gang, ®ång, nh«m...

C©u38: Kh¸i niÖm, ­u nh­îc ®iÓm, ph¹m vi øng dông cña ®óc ¸p lùc?

Tr¶ lêi

1. Thùc chÊt.

§óc ¸p lùc lµ qu¸ tr×nh ®óc mµ kim lo¹i láng ®iÒn ®Çy khu«n kh«ng ph¶i nhê t¸c dông cña träng lùc mµ lµ nhê t¸c dông cña lùc Ðp c­ìng bøc tõ bªn ngoµi.

2. §Æc ®iÓm.

* ¦u ®iÓm.

-Ët ®óc cã ®é bãng chÝnh x¸c cao, kÓ c¶ mÆt trong cña vËt ®óc do chØ dïng lâi kim lo¹i .

-óc ®­îc c¸c vËt ®óc thµnh máng (cã thÓ tíi 0,3 mm) vµ nh÷ng vËt ®óc phøc t¹p do kim lo¹i láng d­íi t¸c dông cña lùc Ðp lín ®iÒn ®Êy khu«n tèt.

-o khu«n kim lo¹i dÉn nhiÖt cao nªn vËt ®óc nguéi nhanh h¹t nhá mÞn, c¬ tÝnh cao.

-¨ng suÊt lao ®éng rÊt cao

*Nh­îc ®iÓm.

-h«ng dïng ®­îc lâi c¸t cho nªn h×nh d¹ng bªn trong cña vËt ®óc kh«ng thÓ phøc t¹p.

-hu«n ®Ó ®óc ¸p lùc chÕ t¹o khã kh¨n, gi¸ thµnh cao, song l¹i chãng mßn.

-óc ¸p lùc kh«ng thÝch hîp ®Ó ®óc gang, thÐp v× nhiÖt ®é ch¶y cña chóng cao lµm gi¶m tuæi thä cña khu«n.

3. C«ng dông.

Hîp kim ®óc ¸p lùc th­êng lµ hîp kim cña thiÕc, ch×, kÏm, manhª, nh«m, ®ång v× c¸c hîp kim nµy co nhiÖt ®é ch¶y thÊp dïng ®óc ¸p lùc cã lîi.

C©u39: . Kh¸i niÖm, ­u nh­îc ®iÓm, ph¹m vi øng dông cña ®óc ly t©m? S¬ ®å ®óc ly t©m trôc ®øng, trôc ngang.

Tr¶ lêi

1. Thùc chÊt.

B¶n chÊt cña ph­¬ng ph¸p ®óc ly t©m lµ rãt kim lo¹i láng vµo khu«n ®ang quay (cã trôc th¼ng ®øng hoÆc n»m ngang). Trong suèt qu¸ tr×nh rãt vµ ®«ng ®Æc khu«n vµ vËt ®óc lu«n ë tr¹ng th¸i quay vµ chÞu lùc ly t©m.

2. §Æc ®iÓm.

+ ¦u ®iÓm.

-óc ®­îc c¸c chi tiÕt h×nh trßn xoay rçng mµ kh«ng cÇn dïng lâi.

-h«ng cÇn dïng hÖ thèng rãt nªn tiÕt kiÖm ®­îc kim lo¹i vËt ®óc.

-o t¸c dông cña lùc ly t©m nªn kim lo¹i láng ®iÒn ®Çy khu«n tèt, cã thÓ ®óc ®­îc c¸c chi tiÕt thµnh máng, vËt ®óc cã ®­êng g©n hoÆc h×nh næi máng, kh«ng cÇn ®Ëu ngãt bæ xung.

-Ët ®óc s¹ch do t¹p chÊt, xØ vµ kim lo¹i nhÑ cã lùc ly t©m nhá nªn kh«ng bÞ lÉn vµo kim lo¹i vËt ®óc.

-æ chøc kim lo¹i mÞn chÆt, kh«ng bÞ rç khÝ, rç co do ®«ng ®Æc d­íi t¸c dông cña lùc ly t©m.

+ Nh­îc ®iÓm.

-hØ thÝch hîp cho nh÷ng vËt ®óc trßn xoay, rçng.

-hu«n ®óc cÇn cã ®é bÒn cao v× lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, chÞu t¸c dông cña lùc ly t©m, søc Ðp cña kim lo¹i láng lªn thµnh khu«n lín.

-hã nhËn ®­îc ®­êng kÝnh lç bªn trong vËt ®óc chÝnh x¸c v× khã ®Þnh ®­îc l­îng kim lo¹i láng vµo khu«n chÝnh x¸c.

-hÊt l­îng bÒ mÆt trong cña vËt ®óc kÐm v× chøa nhiÒu t¹p chÊt vµ xØ, vËt ®óc dÔ bÞ thiªn tÝch tØ träng.

-hu«n quay víi tèc ®é cao nªn cÇn ph¶i c©n b»ng vµ chÝnh x¸c (®iÒu nµy rÊt khã thùc hiÖn).

3. C«ng dông.

-o cã nhiÒu ­u ®iÓm cho nªn ®óc ly t©m ®­îc dïng rÊt réng r•i ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt trßn xoay nh­ b¹c èng sÐc m¨ng ....

-ã thÓ ®óc ®­îc nh÷ng chi tiÕt cã nhiÒu líp kim lo¹i kh¸c nhau (VD chÕ t¹o b¹c lãt líp trong b»ng ®ång thanh ®Ó chèng mßn tèt vµ líp ngoµi b»ng thÐp ®Ó cã ®é bÒn tèt).

C©u 41: . C¸c d¹ng khuyÕt tËt cña s¶n phÈm ®óc?

Tr¶ lêi

I. khuyÕt tËt vËt ®óc

- KhuyÕt tËt cña vËt ®óc lµ sù sai lÖch vÒ h×nh d¸ng, kÝch th­íc, träng l­îng, h×nh d¸ng bªn ngoµi, tÝnh chÊt cña vËt ®óc so víi yªu cÇu kÜ thuËt cña chi tiÕt.

- Nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra khuyÕt tËt lµ do kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh c«ng nghÖ quy ®Þnh.

- Theo ®Æc tr­ng mÆt ngoµi khuyÕt tËt vËt ®óc chia ra thµnh 7 nhãm gåm:

1. Sai lÖch h×nh d¸ng, kÝch th­íc, khèi l­îng.

+ ThiÕu hôt. H×nh d¸ng vËt ®óc kh«ng ®Çy ®ñ, nguyªn nh©n lµ do träng l­îng kim lo¹i láng trong thïng rãt kh«ng ®ñ, nhiÖt ®é rãt thÊp, ®é ®iÒn ®Çy cña hîp kim thÊp, kim lo¹i láng ch¶y ra ngoµi khu«n do r¸p khu«n kh«ng chÆt, lµm lç tho¸t h¬i cho khu«n vµ lâi kÐm nªn ¸p lùc trong khu«n t¨ng, kÝch th­íc hÖ thèng rãt qu¸ bÐ, thµnh vËt ®óc qu¸ máng,...

+ LÖch. LÖch lµ sù xª dÞch phÇn nµy cña vËt ®óc so víi phÇn kia do l¾p khu«n hoÆc l¾p lâi hoÆc do ®Æt mÉu khi lµm khu«n kh«ng ®óng.

+ Ba via. lµ nh÷ng phÇn thõa ra mµ h×nh d¸ng, kÝch th­íc kh«ng cã trong h×nh vÏ. Ba via th­êng h×nh thµnh ë nh÷ng chç r¸p khu«n, däc theo ®Çu g¸c lâi hoÆc ë nh÷ng khe hë kh¸c gi÷a tõng phÇn riªng cña khu«n do kÝch th­íc ë nh÷ng chç r¸p khu«n vµ lâi kh«ng ®óng hoÆc lµ r¸p khu«n kh«ng chÝnh x¸c.

+ Låi. lµ nh÷ng chç dÇy ra trªn vËt ®óc do khu«n khi ®Çm chÆt kh«ng ®Òu bÞ t¸c dông tÜnh cña kim lo¹i láng ®Èy ra.

+ Vªnh. lµ sù thay ®æi h×nh d¸ng vµ kÝch th­íc cña vËt ®óc khi ®«ng ®Æc do ¶nh h­ëng cña øng suÊt bªn trong vËt ®óc hoÆc do mÉu bÞ vªnh hoÆc khu«n kh«ng ®ñ ch¾c,...

+ Søt. lµ h×nh d¸ng hoÆc kÝch th­íc cña vËt ®óc bÞ háng do thao t¸c c¬ häc nh­ dì khu«n, c¾t ®Ëu ngãt, ®Ëu h¬i, lµm s¹ch vµ vËn chuyÓn vËt ®óc.

+ Sai kÝch th­íc. lµ kÝch th­íc cña vËt ®óc t¨ng hoÆc gi¶m so víi b¶n vÏ do kÝch th­íc mÉu, hép lâi kh«ng ®óng, l¾p r¸p khu«n kh«ng chÝnh x¸c.

+ Sai lÖch khèi l­îng. lµ sù sai lÖch qu¸ giíi h¹n cho phÐp cña vËt ®óc.

2. KhuyÕt tËt mÆt ngoµi.

+ Ch¸y c¸t. MÆt ngoµi cña vËt ®óc xï x× do t¸c dông t­¬ng hç gi÷a vËt liÖu lµm khu«n hay vËt liÖu bao bäc víi kim lo¹i vËt ®óc.

Nguyªn nh©n. TÝnh chÊt chÞu nãng cña hçn hîp lµm khu«n thÊp, hçn hîp lµm khu«n cã ®é h¹t qu¸ lín lµm cho kim lo¹i láng dÔ ®i qua, hÖ thèng rãt tËp trung qu¸ møc lµm cho hçn hîp lµm khu«n ë ®ã chÞu nhiÖt nhiÒu, nhiÖt ®é rãt qu¸ cao, t¹p chÊt trong hçn hîp lµm khu«n t­¬ng ®èi nhiÒu, chÊt l­îng vµ thµnh phÇn líp s¬n bÒ mÆt kh«ng tèt.

+Khíp. Nh÷ng khe r•nh hoÆc chç lâm xuyªn thÊu hay trªn bÒ mÆt vËt ®óc cã mÐp trßn do nh÷ng dßng kim lo¹i trong khu«n kh«ng dÝnh vµo nhau v× ®«ng ®Æc sím.

* Nguyªn nh©n. Do rãt kim lo¹i láng vµo khu«n kh«ng liªn tôc, ®é ®iÒn ®Çy khu«n cña kim lo¹i vËt ®óc kÐm do nhiÖt ®é rãt thÊp do thµnh phÇn kim lo¹i cã ®é ®iÒn ®Çy khu«n kÐm, dÉn kim lo¹i láng vµo khu«n kh«ng tèt,...

+ Lâm. Nh÷ng chç lâm vµo cã h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc kh¸c nhau ë trªn bÒ mÆt vËt ®óc do vì khu«n.

* Nguyªn nh©n. Do ®Çm chÆt kh«ng cÈn thËn, do ®é Èm cña hçn hîp lµm khu«n kh«ng ®Òu, hÖ thèng rãt kh«ng ®óng nªn lë khu«n.

+ Ria. §ã lµ nh÷ng ®­êng næi lªn ë trªn mÆt vËt ®óc do kim lo¹i chiu vµo trong nh÷ng ®­êng nøt trªn mÆt khu«n hay lâi t¹o thµnh.

Nguyªn nh©n. Hçn hîp lµm khu«n kh«ng ®óng nªn khi sÊy khu«n vµ lâi bÞ nøt.

+ Giät h¹t. §ã lµ nh÷ng h¹t kim lo¹i ë trªn bÒ mÆt vËt ®óc, hiÖn t­îng nµy th­êng x¶y ra khi ®óc hîp kim ch× vµ hîp kim thiÕc.

+ VÈy. Líp «xÝt phñ trªn mÆt vËt ®óc v× líp kim lo¹i mÆt ngoµi tiÕp xóc víi m«i tr­êng khÝ lß khi nhiÖt luyÖn.

+ X­íc. §ã lµ sù h­ háng mÆt ngoµi vËt ®óc khi thao t¸c dì vËt ®óc khái khu«n, c¾t hÖ thèng rãt hoÆc lµ khi vËn chuyÓn g©y nªn.

3. Nøt.

Nguyªn nh©n g©y ra nøt lµ do øng suÊt d­. Nguyªn nh©n cña øng suÊt d­ lµ do ®é co cña vËt ®óc kh«ng ®Òu, do sù thay ®æi cña kim lo¹i tõng phÇn cña vËt ®óc kh¸c nhau.

+ Nøt nãng. Nøt nãng t¹o nªn ë nhiÖt ®é cao, nøt nãng lµ nh÷ng vÕt nøt th¼ng hoÆc cong, nøt suèt chiÒu dµy hoÆc kh«ng hÕt chiÒu dµy mµ bÒ mÆt ngoµi cña vËt ®óc bÞ «xy ho¸, nøt nãng sinh ra khi kim lo¹i láng co l¹i bÞ k×m h•m. Hîp kim co chiÒu dµi nhá ë nhiÖt ®é cao th× Ýt bÞ nøt nãng.

+ Nøt nguéi. Nøt nguéi lµ nh÷ng vÕt nøt th¼ng hoÆc cong suèt chiÒu dµy hoÆc kh«ng hÕt mµ bÒ mÆt vÕt nøt kh«ng bÞ «xy ho¸ nªn s¹ch. Nøt nguéi sinh ra do øng suÊt d­ trong vËt ®óc ë nhiÖt ®é thÊp.

4. Nh÷ng lç hæng trong vËt ®óc.

a. Rç khÝ. Rç khÝ lµ nh÷ng lç nhá rÊt nh½n, cã h×nh d¹ng, kÝch th­íc kh¸c nhau ë bÒ mÆt vËt ®óc hoÆc trong vËt ®óc. Rç khÝ sinh ra khi khÝ hoµ tan trong kim lo¹i láng kh«ng tho¸t ®­îc ra ngoµi. §Ó kh¾c phôc ta dïng c¸c biÖn ph¸p sau.

Rót ng¾n thêi gian nung nãng vËt liÖu nÊu ch¶y nhÊt lµ thêi gian qu¸ nhiÖt.

B¶o vÖ kim lo¹i láng b»ng chÊt trî dung khi nÊu kim lo¹i.

NÊu kim lo¹i láng trong ch©n kh«ng.

Khu«n vµ lâi cÇn sÊy vµ lµm r•nh tho¸t khÝ cÈn thËn.

VËt liÖu mÎ liÖu nÊu cÇn ph¶i s¹ch, kh«ng Èm.

HÖ thèng rãt cÇn lµm ®óng ®Ó lµm ®­îc nhiÖm vô cña tho¸t khÝ.

b. Rç co. Lµ nh÷ng lç nhá sÇn sïi trªn bÒ mÆt hoÆc trong vËt ®óc. Nguyªn nh©n sinh ra lµ cÊu t¹o cña khu«n kh«ng ®óng lµm cho kim lo¹i láng khi ®«ng ®Æc co ngãt nhiÒu.

5. LÉn t¹p chÊt.

a. Rç xØ. lµ nh÷ng lç hæng bªn ngoµi hoÆc bªn trong vËt ®óc trong ®ã cã chøa xØ.

Nguyªn nh©n. Läc xØ kh«ng tèt, kim lo¹i kh«ng ®­îc khö «xÝt, rãt kim lo¹i láng kh«ng liªn tôc, nhiÖt ®é rãt cña kim lo¹i láng qu¸ thÊp.

b. Rç c¸t. lµ nh÷ng lç hæng hë hoÆc kÝn trªn vËt ®óc trong ®ã chøa ®Çy hoÆc mét phÇn hçn hîp lµm khu«n.

Nguyªn nh©n.

-Hçn hîp lµm khu«n cã ®é bÒn kÐm.

§Çm chÆt hçn hîp lµm khu«n kh«ng ®Òu.

HÖ thèng rãt kh«ng ®óng nªn khi rãt kim lo¹i láng vµo g©y ra va ®Ëp lín.

Gèi ®ì lâi ng¾n, kh«ng v÷ng.

c. LÉn t¹p chÊt phi kim lo¹i. lµ nh÷ng phÇn tö tÕ vi phi kim ë trong kim lo¹i vËt ®óc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh nÊu hoÆc rãt do c¸c nguyªn tè hoÆc hîp chÊt ho¸ häc cña chóng t¸c dông víi nhau t¹o nªn lÉn trong vËt ®óc.

d. Rç h¹t. lµ nh÷ng h¹t kim lo¹i nhá ®«ng ®Æc riªng kh«ng dÝnh liÒn víi vËt ®óc, n»m lÉn trong vËt ®óc.

6. Sai tæ chøc.

Sai cì h¹t. Do lµm nguéi vËt ®óc kh«ng ®óng.

BiÕn tr¾ng. lµ nh÷ng chç cøng kh«ng gia c«ng ®­îc ë nh÷ng phÇn kh¸c nhau cña vËt ®óc do cã nh÷ng thµnh phÇn tæ chøc cøng h×nh thµnh khi nguéi nhanh.

Thiªn tÝch. lµ sù kh«ng ®ång nhÊt vÒ thµnh phÇn trong tõng vïng vµ néi bé h¹t cña kim lo¹i vËt ®óc.

Sai cÊu tróc. lµ sù sai lÖch vÒ d¹ng, vÒ sè l­îng, cÊu tróc kim lo¹i do nguéi kh«ng ®óng.

7. Sai lÖch vÒ thµnh phÇn ho¸ häc.

Sai lÖch thµnh phÇn ho¸ häc. lµ sai lÖch vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña vËt ®óc so víi yªu cÇu cña vËt ®óc. Do dïng thµnh phÇn cña mÎ liÖu kh«ng ®óng.

Sai lÖch vÒ c¬ tÝnh.

Sai vÒ lý tÝnh.

C©u 42: C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a khuyÕt tËt vËt ®óc?

Tr¶ lêi

söa ch÷a khuyÕt tËt cña vËt ®óc.

Tïy theo tÝnh chÊt cña khuyÕt tËt, ®Æc ®iÓm sö dông cña vËt ®óc ng¬êi ta tiÕn hµnh söa ch÷a b»ng mét trong c¸c ph¬­¬ng ph¸p sau:

a) KhuyÕt tËt bÒ mÆt t¹i nh÷ng phÇn kh«ng quan träng ®¬­îc s¬n phñ b»ng mattit hoÆc nhùa bakªlÝt.

b) KhuyÕt tËt bÒ mÆt t¹i nh÷ng chç quan träng ®­¬îc söa ch÷a b»ng c¸ch hµn h¬i hoÆc hµn ®iÖn.

c) Víi khuyÕt tËt thiÕu hôt lín trong vËt ®óc cã thÓ söa ch÷a b»ng c¸ch rãt thªm kim lo¹i láng vµo ®ã.

d) Víi khuyÕt tËt sai tæ chøc, sai c¬ tÝnh cã thÓ dïng ph­¬¬ng ph¸p nhiÖt luyÖn ®Ó söa ch÷a.

C©u44: ¶nh h­ëng cña gia c«ng ¸p lùc ®Õn tÝnh chÊt cña kim lo¹i?

Tr¶ lêi

¶nh h­ëng ®Õn tÝnh chÊt cña kim lo¹i.

Gia c«ng kim lo¹i b»ng ¸p lùc lµm thay ®æi c¬ tÝnh cña kim lo¹i song cÇn ph©n biÖt gi÷a gia c«ng nãng vµ gia c«ng nguéi.

1. Khi gia c«ng nguéi.

- Khi gia c«ng nguéi th­êng xÈy ra hiÖn t­îng biÕn cøng kÕt qu¶ lµ lµm t¨ng ®é bÒn vµ ®é cøng vµ ®ång thêi gi¶m ®é gi•n dµi vµ ®é dai va ch¹m, møc ®é biÕn d¹ng t¨ng th× c¸c yÕu trªn còng t¨ng theo.

- Khi gia c«ng nguéi còng lµm thay ®æi lý tÝnh cña kim lo¹i nh­ ®é dÉn nhiÖt, dÉn ®iÖn, ®é thÊm tõ gi¶m ®i,....

2. Khi gia c«ng nãng.

- Khi gia c«ng nãng b»ng ¸p lùc ®ång thêi víi sù biÕn cøng cã sù biÕn mÒm, biÕn d¹ng nãng cã thÓ trõ bá ®­îc c¸c khuyÕt tËt cña tæ chøc ®óc, t¨ng ®é mÞn chÆt cña kim lo¹i t¹o tæ chøc h¹t ®Òu ®Æn d¹ng thí,...do ®ã n©ng cao ®é bÒn, ®é cøng, tÝnh dÎo vµ ®é dai va ch¹m cña kim lo¹i. MÆt kh¸c do t¹p chÊt ph©n bè ®Þnh h­íng nªn cã ¶nh h­ëng ®Õn c¬ tÝnh (c¬ tÝnh däc thí kh¸c c¬ tÝnh ngang thí).

- §Ó tr¸nh sù chªnh lÖch gi÷a chiÒu dµi vµ chiÒu dµy cña thí th× tû sè rÌn (tû sè chªnh lÖch tiÕt diÖn tr­íc vµ sau khi rÌn) tèt nhÊt trong kho¶ng 2,5 - 3. §èi víi c¸c ph«i lµ thÐp c¸n th× cã s½n tæ chøc thí nªn tû sè rÌn cã thÓ nhá h¬n (kho¶ng 1,3 - 1,5).

C©u46: Tr×nh bµy vÒ m¸y bóa h¬i trong rÌn tù do?

Tr¶ lêi

1.§éng c¬

2,3,4.Bé ruyÒn ®ai

5.Trôc khuûu

6.Biªn truyÒn ®éng

7.Pitt«ng m¸y

8.Xi lanh ®iÒu khiÓn

9.Van ®Çu khu«n

10.Xi lanh bóa

11.Pitt«ng bóa

12.Th©n bóa

13.§Çu bóa

14.§e

15.Bé ®e trªn

16.Bé ®e d­íi

17.CÇu ®iÒu khiÓn

*Nguyªn lý lµm viÖc

XÝc truyÒn ®éng tõ ®éng c¬ 1 qua bé truyÒn ®ai2,3,4 lµm quay trôc khuûu 5 qua biªn truyÒn ®éng6 lµm pitt«ng 7 chuyÓn ®éng lªn xuèng trong xilanh

M¸y8 qua van ®iÒu khiÓn 9 t¹o nªn ¸p suet bªn trong hoÆc bªn d­íi,trong xilanh bóa 10 t¹o nªn hµnh tr×nh ®Ëp bóa lªn,van ®iªu khiÓn 9 ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng cÇu §K 17.

C©u 47: Tr×nh bµy kh¸i qu¸t c¸c nguyªn c«ng c¬ b¶n trong rÌn tù do.

Tr¶ lêi

nh÷ng nguyªn c«ng c¬ b¶n trong rÌn tù do.

1. Nguyªn c«ng vuèt.

Vuèt lµ nguyªn c«ng lµm gi¶m tiÕt diÖn ngang vµ lµm t¨ng chiÒu dµi cña ph«i rÌn, nguyªn c«ng nµy dïng ®Ó rÌn c¸c chi tiÕt d¹ng trôc, èng, d¸t máng hay chuÈn bÞ cho c¸c c«ng viÖc tiÕp theo nh­ ®ét lç, xo¾n, uèn, ... Th«ng th­êng vuèt ng­êi ta dïng bóa ph¼ng nh­ng khi cÇn vuèt víi n¨ng suÊt cao th× ng­êi ta dïng bóa cã bÒ mÆt lµm viÖc h×nh ch÷ V hoÆc cung trßn. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn chó ý khi vuèt lµ:

+ Ph­¬ng ph¸p di chuyÓn ph«i. Cã thÓ tiÕn hµnh theo 2 c¸ch.

- C¸ch thø nhÊt. LËt ph«i qua l¹i theo mét gãc 90o hay 180o ®ång thêi ®Èy ph«i theo chiÒu trôc sau mçi nh¸t ®Ëp, ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông do thuËn tay vµ n¨ng suÊt cao. Nh­ng víi c¸ch nµy kim lo¹i biÕn d¹ng dÎo kh«ng ®Òu, bÒ mÆt tiÕp xóc víi ®e nguéi nhanh h¬n, th­êng ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó vuèt nh÷ng kim lo¹i cã tÝnh dÎo cao, dÔ biÕn d¹ng, truyÒn nhiÖt kÐm nh­ thÐp c¸cbon trung b×nh vµ thÊp.

- C¸ch thø hai. Quay ph«i ®i mét gãc 90o hay 60o theo chiÒu xo¾n èc, c¸ch nµy thao t¸c kh«ng thuËn tay, yªu cÇu c«ng nh©n ph¶i cã tay nhgÒ cao, nh­ng kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p trªn, th­êng ®Ó vuèt thÐp c¸cbon cao, thÐp hîp kim, thÐp dông cô vµ kim lo¹i mµu.

+ Khi tiÕn hµnh vuèt thái thÐp ®óc th× tiÕn hµnh vuèt tõ gi÷a ra ®Ó dån nh÷ng khuyÕt tËt ra hai ®Çu råi c¾t bá ®i, ngoµi ra cßn cã t¸c dông lµm cho vËt gia c«ng ®ì cong, mÆt gia c«ng ph¼ng h¬n, cßn víi thÐp c¸n th× vuèt tuú theo sù thuËn tiÖn cña ph«i, nh­ng th­êng vuèt dÇn tõng ®o¹n tõ ngoµi vµo trong v× 2 ®Çu nguéi nhanh h¬n.

+ §Ó ®¶m b¶o kü thuËt vµ n¨ng suÊt trong khi vuèt cÇn ®¶m b¶o quan hÖ gi÷a c¸c th«ng sè vuèt hîp lý nh­: B­íc vuèt S ph¶i lín h¬n l­îng Ðp h nÕu kh«ng bÒ mÆt gia c«ng dÔ bÞ gÊp nÕp lµm gi¶m chÊt l­îng s¶n phÈm gia c«ng. MÆt kh¸c b­íc vuèt S kh«ng lín h¬n chiÒu réng ph«i B v× sÏ lµm gi¶m n¨ng suÊt gia c«ng. Th«ng th­êng S = (0,4 - 0,8)B.

+ Khi vuèt nhanh ®Õn tiÕt diÖn nhá yªu cÇu th× tr­íc hÕt vuèt thµnh tiÕt diÖn h×nh vu«ng hay h×nh ch÷ nhËt cho dÔ ®Õn khi gÇn ®¹t kÝch th­íc yªu cÇu míi chØnh l¹i cho ®óng tiÕt diÖn thµnh phÈm.

+ Muèn chuyÓn ®æi ph«i cã tiÕt diÖn h×nh vu«ng thµnh chi tiÕt cã tiÕt diÖn h×nh trßn víi chiÒu dµi thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ th× chän c¹nh cña ph«i nhá h¬n ®­êng kÝnh cña chi tiÕt 2 - 3%.

+ Vuèt trªn trôc t©m ®­îc dïng víi môc ®Ých lµm gi¶m chiÒu dµy vµ t¨ng chiÒu dµi cña chi tiÕt, ®­êng kÝnh trong cña ph«i kh«ng ®æi. Muèn thùc hiÖn nguyªn c«ng nµy ng­êi ta lång ph«i vµo trôc t©m vµ tiÕn hµnh gia c«ng trªn ®e h×nh ch÷ V vµ bóa ph¼ng. §­êng kÝnh trôc t©m lÊy gÇn b»ng ®­êng kÝnh ph«i, trôc t©m cã ®é c«n 3 - 12 mm/m ®Ó th¸o chi tiÕt dÔ dµng, trôc lín th× bªn trong cã thÓ cã lç ®Ó dÉn n­íc lµm nguéi sau khi gia c«ng xong. NÕu gia c«ng xong kh«ng lÊy ®­îc chi tiÕt ra th× dÉn n­íc vµo lµm nguéi nhanh trôc t©m nÕu kh«ng cho c¶ vµo lß nung sau ®ã lÊy chi tiÕt ra.

+ Më réng ®­êng kÝnh trªn trôc t©m còng lµ mét ph­¬ng ph¸p vuèt nh÷ng chi tiÕt d¹ng èng nh»m môc ®Ých t¨ng ®­êng kÝnh trong, t¨ng ®­êng kÝnh ngoµi, d¸t máng thµnh èng mµ chiÒu dµi cña èng hÇu nh­ kh«ng ®æi.

+ Vuèt ®­îc ®Æc tr­ng b»ng mét th«ng sè gäi lµ hÖ sè vuèt (y).

Trong ®ã: Fo lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn ph«i ban ®Çu.

Fvr lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn vËt rÌn.

(trong thùc tÕ th­êng lÊy y = 1,1 - 1,4).

- Khi vuèt trªn trôc t©m th× hÖ sè rÌn y ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc.

.

Trong ®ã: Fo, Do, do, Lo, Fvr, Dvr, dvr, Lvr, lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang, ®­êng kÝnh ngoµi, ®­êng kÝnh trong, chiÒu dµi ph«i ban ®Çu vµ cña vËt rÌn.

- Khi më réng lç trªn trôc ®ì, hÖ sè y ®­îc tÝnh theo c«ng thøc.

Trong ®ã Fo, So, Lo, Dotb, Fvr, Svr, Lvr, Dvrtb, lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang, chiÒu dµy thµnh, chiÒu dµi, ®­êng kÝnh trung b×nh cña ph«i ban ®Çu vµ cña vËt rÌn sau khi më réng lç.

2. Nguyªn c«ng chån.

- Chån lµ nguyªn c«ng gi¶m chiÒu cao vµ lµm t¨ng tiÕt diÖn ngang cña ph«i, nã th­êng lµ nguyªn c«ng chuÈn bÞ cho ®ét lç, thay ®æi tæ chøc d¹ng thí trong tæ chøc kim lo¹i, chuyÓn ®æi tæ chøc ph«i, ...Chån cã 2 tr­êng hîp lµ chån côc bé vµ toµn bé.

a. Chån toµn bé.

Khi chån nung toµn bé ph«i, khi chå th­êng cã c¸c hiÖn t­îng xÈy ra nh­ sau.

- NÕu tû lÖ gi÷a chiÒu cao vµ ®­êng kÝnh ph«i < 2 th× vËt chån cã d¹ng h×nh trèng, do sù ma s¸t gi÷a ph«i víi bóa vµ ®e.

- NÕu tû lÖ gi÷a chiÒu cao vµ ®­êng kÝnh ph«i ~ 2 - 2,5 mµ lùc ®Ëp ®ñ lín th× vËt chån cã d¹ng 2 h×nh trèng tiÕp gi¸p nhau, nÕu lùc ®Ëp kh«ng ®ñ lín th× vËt chån còng cã d¹ng h×nh trèng kÐp nh­ng kh«ng tiÕp gi¸p nhau, cßn khi lùc ®Ëp qu¸ nhá th× 2 ®Çu vËt chån loe ra so víi ®o¹n gi÷a.

- NÕu tû lÖ gi÷a chiÒu cao vµ ®­êng kÝnh ph«i > 2,5 th× vËt chån rÊt dÔ bÞ cong, khi cong cÇn n¾n th¼ng råi míi tiÕp tôc chån nÕu kh«ng dÔ bÞ gÊp nÕp hoÆc lµm cho c¸c phÇn tö dÞch tr­ît t­¬ng ®èi víi nhau lµm mÊt d¹ng thí trong khi chån. Tr­êng hîp nµy muèn tr¸nh ®­îc nh­îc ®iÓm trªn ta ph¶i thùc hiÖn viÖc chån côc bé ®Ó gi¶m chiÒu cao ®Õn mét møc nµo ®ã råi míi chån tiÕp.

b. Chån côc bé.

Khi chån thùc hiÖn nung nãng ®o¹n cÇn chån hay lµm nguéi trong n­íc ®o¹n kh«ng cÇn chån råi míi gia c«ng, còng cã thÓ thùc hiÖn viÖc chån côc bé b»ng c¸ch nung nãng toµn bé bé ph«i vµ gia c«ng trong nh÷ng khu«n ®Öm thÝch øng.

- Khi chån trªn m¸y bóa ®Ó ®¶m b¶o lùc ®Ëp ®ñ lín th× cÇn tháa m•n ®iÒu kiÖn

H - ho  0,25 H

Trong ®ã H lµ hµnh tr×nh lín nhÊt cña ®Çu ®Ëp bóa.

ho lµ chiÒu cao ban ®Çu cña ph«i chån.

3. Nguyªn c«ng ®ét lç.

Nguyªn c«ng ®ét lç cã tr­êng hîp ®ét lç th«ng vµ ®ét lç kh«ng th«ng.

a. §ét lç th«ng.

- NÕu chi tiÕt bÞ ®ét lç máng vµ lç réng th× kh«ng cÇn lËt ph«i trong qu¸ tr×nh ®ét. §Ó kim lo¹i thõa tho¸t ®­îc dÔ dµng ng­êi ta cã vßng ®Öm t­¬ng øng hoÆc ®Æt ph«i trªn lç h×nh.

- NÕu vËt ®ét cã chiÒu dµy ®¸ng kÓ, lç nhá th× ®Ó ®¶m b¶o 2 mÆt ®Çu cña lç ®­îc ph¼ng, kim lo¹i thõa chuyÓn ®éng dÔ dµng th× sau khi ®ét ®­îc kho¶ng 70 - 80% chiÒu s©u toµn bé th× lËt vËt ®ét ®Ó ®ét phÇn cßn l¹i.

- NÕu ®ét lç s©u (h/d > 2,5) th× sau khi gËp mòi ®ét ng­êi ta dïng h×nh trô ®Öm ®Ó ®ét ®Õn ®é s©u yªu cÇu.

- NÕu ®ét lç cã ®­êng kÝnh qu¸ lín (d > 50 100 mm) ®Ó gi¶m bít lùc ®Ëp cã thÓ dïng mòi ®ét rçng.

b. §ét lç kh«ng th«ng.

- Khi ®ét lç kh«ng th«ng ®­îc coi nh­ ®o¹n ®Çu cña ®ét lç th«ng, cÇn biÕt tr­íc chiÒu cao cña mòi ®ét ®Ó lÊy ®ã lµm chuÈn.

- Kh«ng ®­îc dïng mòi ®ét rçng, khi ®ét lç lín cã thÓ dïng mòi ®ét nhá sau ®ã dïng mòi ®ét lín ®Ó gi¶m lùc ®ét.

* Nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý trong qu¸ tr×nh ®ét.

- L­ìi c¾t cña mòi ®ét cÇn ph¶i ph¼ng vµ n»m trong mÆt ph¼ng th¼ng gäc víi t©m trôc cña nã, l­ìi c¾t ph¶i s¾c ®Òu, ®¶m b¶o ®é cøng nhÊt ®Þnh trong suèt qu¸ tr×nh ®ét.

- MÆt t¸c dông còng nh­ mÆt ®Çu cña c¸c vßng ®Öm hoÆc trôc ®Öm ph¶i ph¼ng vµ vu«ng víi ®­êng t©m trôc, lùc ®Ëp cña bóa ph¶i ®¶m b¶o ph©n bè ®Òu trªn toµn tiÕt diÖn tiÕp xóc gi÷a bóa vµ bÒ mÆt chÞu lùc.

- §Ó tr¸nh hiÖn t­îng dÝnh mòi ®ét trong lç ®ét th× khi ®ét ®Õn ®é s©u kho¶ng 10 - 30 mm cÇn nhÊc mòi ®ét lªn vµ cho chÊt chèng dÝnh vµo ( chÊt chèng dÝnh cã thÓ lµ than, grafit, ...) råi míi ®ét tiÕp, tr­íc khi ®ét tiÕp còng cÇn cho chÊt chèng dÝnh nh­ vËy.

4. Nguyªn c«ng xo¾n.

- Xo¾n lµ nguyªn c«ng lµm cho c¸c tiÕt diÖn t¹i chç xo¾n quay t­¬ng ®èi víi nhau mét gãc nµo ®ã theo thø tù quanh trôc cña nã.

- Chi tiÕt ch­a xo¾n cã thÓ xem nh­ nã cã d¹ng thí song song theo ®­êng trôc, khi xo¾n c¸c thí co l¹i nh­ lß xo nªn chiÒu dµi chi tiÕt gi¶m, tiÕt diÖn ngang lín lªn, kim lo¹i ë chç bÞ xo¾n ë tr¹ng th¸i bÞ kÐo, ph¸t sinh øng suÊt lµm kim lo¹i kÐm dÎo. NÕu mÆt chç xo¾n cã vÕt lâm, líp thí qua ®ã bÞ ®øt khi xo¾n ®o¹n ®øt cña thí cµng t¸ch ra xa, chi tiÕt ë ®ã bÞ th¾t l¹i, chç th¾t th­êng g©y lªn nÕp nh¨n, nøt nÎ hoÆc ®øt,...

- Muèn chÊt l­îng xo¾n ®­îc b¶o ®¶m, cÇn ph¶i chuÈn bÞ bÒ mÆt cÇn xo¾n nh½n, tiÕt diÖn ngang nh­ nhau, ...

- Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh xo¾n cÇn ph¶i nung nãng chç xo¾n ®Õn nhiÖt ®é rÌn lín nhÊt, ®¶m b¶o nhiÖt ®é ®ång ®Òu trªn toµn tiÕt diÖn ngang. Sau ®ã kÑp mét ®Çu chi tiÕt vµo mÆt ®e cña bóa m¸y hoÆc kÑp vµo ®å g¸ riªng, ®Çu kia cña chi tiÕt ®­îc kÑp vµo ®ßn xo¾n. sau khi xo¾n cÇn lµm nguéi chËm, tèt nhÊt lµ ñ.

5. Nguyªn c«ng uèn.

- Nguyªn c«ng uèn ®­îc dïng trong tr­êng hîp cÇn thay ®æi h­íng cña trôc hoÆc h­íng cña vËt rÌn, sù biÕn ®æi kÝch th­íc tiÕt diÖn ngang t¹i chç uèn cong. NÕu ph«i cã tiÕt diÖn h×nh trßn th× sau khi uèn cong sÏ cã tiÕt diÖn h×nh «van, nÕu tiÕt diÖn vu«ng sÏ trë thµnh h×nh thang,...

- Líp kim lo¹i n»m trªn mÆt ph¨ng AOB kh«ng bÞ kÐo còng kh«ng bÞ nÐn gäi lµ líp trung hoµ. Nh÷ng líp kim lo¹i n»m phÝa ngoµi líp trung hoµ sÏ bÞ kÐo, líp nµo cµng xa líp trung hoµ th× chÞu øng suÊt kÐo cµng lín, v× thÕ bÒ mÆt uèn dÔ g©y d¹n nøt. Nh÷ng líp kim lo¹i n»m phÝa trong ®­êng trung hoµ sÏ chÞu nÐn, líp kim lo¹i nµo cµng gÇn t©m cong th× chÞu øng suÊt nÐn cµng lín, cho nªn bÒ mÆt trong cña uèn hay bÞ gÊp nÕp. Nãi chung tiÕt diÖn sau khi uèn gi¶m nhá h¬n so víi tiÕt diÖn t­¬ng øng ban ®Çu cña ph«i.

- §Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn cã thÓ tiÕn hµnh chån côc bé t¹i vïng uèn tr­íc hoÆc sau khi uèn cong. Muèn n©ng cao chÊt l­îng vËt uèn th× cã thÓ tiÕn hµnh nh÷ng biÖn ph¸p t­¬ng tù nh­ nguyªn c«ng xo¾n.

6. Hµn rÌn.

- Hµn rÌn th­êng chØ dïng trong khi söa ch÷a hay s¶n xuÊt ®¬n chiÕc ®Ó nèi dÝnh hai chi tiÕt l¹i víi nhau cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n vµ yªu cÇu vÒ søc bÒn kh«ng lín l¾m.

- Qu¸ tr×nh hµn rÌn: §em nung 2 ®Çu cña 2 chi tiÕt muèn nèi víi nhau ®Õn gÇn nhiÖt ®é ch¶y råi ®Ëp dÝnh chóng l¹i. ë nhiÖt ®é cao c¸c phÇn tö kim lo¹i sÏ khuÕch t¸n vµ thÈm thÊu vµo nhau t¹o nªn mèi nèi v÷ng ch¾c.

- Kim lo¹i muèn hµn rÌn ®­îc cÇn ph¶i cã méi sè tÝnh chÊt nhÊt ®Þnh. Riªng ®èi víi thÐp , lo¹i thÐp nµo cã hµm l­îng c¸cbon vµ hµm l­îng hîp kim cµng thÊp th× cµng dÔ hµn rÌn.

- §Ó ®¶m b¶o mèi hµn ®­îc tèt cÇn ph¶i lµm s¹ch mÐp nèi tr­íc khi hµn, b¶o ®¶m ®óng chÕ ®é nung nãng, t¸c dông ®ñ lùc trong khi hµn, ...

7. DÞch tr­ît.

- DÞch tr­ît lµ mét thao t¸c lµm cho mét bé phËn cña ph«i dÞch chuyÓn t­¬ng ®èi víi phÇn kia mµ ph­¬ng cña sîi vÉn ®­îc ®¶m b¶o song song víi nhau nh­ cò (c«ng viÖc nµy øng dông nhiÒu trong rÌn trôc khuûu). DÞch tr­ît cã 2 c¸ch:

+ DÞch tr­ît 1 mÆt. Tøc lµ sau khi dÞch tr­ît xong, 2 ®Çu cña ph«i t¹i chç dÞch tr­ît vÉn n»m trong cïng mét mÆt ph¼ng, ë gi÷a kh«ng cã cæ trôc.

+ DÞch tr­ît 2 mÆt. Tøc lµ sau khi dÞch tr­ît xong, 2 ®Çu cña ph«i kh«ng n»m trong cïng mét mÆt ph¼ng, cæ trôc ë gi÷a cã ®é dµi nhÊt ®Þnh.

- Vïng tr­ît chÞu øng suÊt kÐo rÊt lín, v× vËy vËt rÌn ph¶i ®­îc nung nãng thËt ®Òu, nhiÖt ®é gia c«ng kh«ng ®­îc thÊp qu¸ ®Ó tr¸nh nøt bÒ mÆt.

C©u49: Thùc chÊt, ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p dËp tÊm?

Tr¶ lêi

1. Kh¸i niÖm

DËp tÊm lµ mét trong nh÷ng ph­¬¬ng ph¸p tiªn tiÕn gia c«ng b»ng ¸p lùc, bao gåm nhiÒu quy tr×nh c«ng nghÖ biÕn d¹ng dÎo c­¬ìng bøc c¸c tÊm ph«i kim lo¹i ®Ó chÕ t¹o c¸c s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt b»ng vËt liÖu tÊm, thÐp b¶n hoÆc thÐp cuén, ...

2. §Æc ®iÓm

- Do ph«i dËp chñ yÕu lµ nh÷ng tÊm, d¶i b»ng kim lo¹i hay vËt liÖu phi kim lo¹i dÔ biÕn d¹ng nªn th¬­êng ®¬­îc tiÕn hµnh ë tr¹ng th¸i nguéi

- Thùc hiÖn nh÷ng nguyªn c«ng phøc t¹p b»ng nh÷ng ®éng t¸c ®¬n gi¶n cña thiÕt bÞ, cho phÐp chÕ t¹o nh÷ng chi tiÕt rÊt phøc t¹p mµ c¸c ph­¬¬ng ph¸p kh¸c rÊt khã gia c«ng hoÆc kh«ng gia c«ng ®­¬îc.

- S¶n phÈm ®¬­îc chÕ t¹o cã ®é chÝnh x¸c cao th­¬êng kh«ng ph¶i gia c«ng c¬ khÝ mµ vÉn ®¶m b¶o tÝnh l¾p lÉn tèt.

- ChÕ t¹o ®¬­îc c¸c s¶n phÈm cã ®é bÒn vµ ®é c÷ng v÷ng cao, gän nhÑ vµ Ýt tèn vËt liÖu, phÕ liÖu t­¬¬ng ®èi nhá.

- Cã kh¶ n¨ng c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸, ®¹t n¨ng suÊt chÕ t¹o rÊt cao.

- Thao t¸c dËp tÊm trªn m¸y t­¬¬ng ®èi ®¬n gi¶n, kh«ng ®ßi hái c«ng nh©n ph¶i cã tr×nh ®é cao.

C©u51: Tr×nh bµy c¸c nguyªn c«ng c¬ b¶n trong dËp tÊm

Tr¶ lêi

C¸c nguyªn c«ng dËp tÊm.

a. Nguyªn c«ng c¾t

* C¾t ®øt. lµ nguyªn c«ng c¾t ph«i thµnh tõng miÕng theo ®­êng c¾t hë, dïng ®Ó c¾t thµnh tõng d¶i cã chiÒu réng cÇn thiÕt, thµnh tõng miÕng nhá tõ nh÷ng ph«i thÐp tÊm lín. §Ó c¾t ®øt cã thÓ dïng c¸c lo¹i m¸y c¾t sau.

M¸y c¾t l­ìi dao song song.

M¸y c¾t l­ìi dao nghiªng

M¸y c¾t chÊn ®éng

M¸y c¾t l­ìi dao ®Üa.

* DËp c¾t vµ ®ét lç

- Sau khi kim lo¹i qua nguyªn c«ng c¾t ®øt ng­êi ta tiÕn hµnh dËp c¾t hoÆc ®ét lç ®Ó ®­îc h×nh d¸ng kÝch th­íc theo yªu cÇu

- Khi dËp c¾t dïng chµy cèi cã c¹nh s¾c ®Ó t¹o l­ìi c¾t, gi÷a chµy vµ cèi cã khe hë nhÊt ®Þnh tuú theo chiÒu dµy S cña ph«i.

- Qu¸ tr×nh c¾t ph«i cÇn chó ý ®Õn viÖc bè trÝ hîp lý®Ó hÖ sè sö dông vËt liÖu cao nhÊt

Fo lµ tæng diÖn tÝch c¸c ph«i bè trÝ trªn tÊm cã diªn tÝch F

2. C¸c nguyªn c«ng t¹o h×nh

* Uèn. lµ nguyªn c«ng lµm thay ®æi h­íng cña trôc ph«i.

Chó ý khi uèn lµ nh÷ng chç cã lç ®ét th× lç ®ét ph¶i n»m ngoµi khu vùc b¸n kÝnh uèn

* DËp gi•n. lµ nguyªn c«ng chÕ t¹o c¸c chi tiÕt h×nh èng th«ng hoÆc kh«ng th«ng, khi dËp gi•n cã thÓ lµm máng thµnh hoÆc kh«ng lµm máng thµnh.

* Uèn vµnh. lµ ph­¬ng ph¸p chÕ t¹o c¸c chi tiÕt cã gê

* Tãp miÖng. lµ nguyªn c«ng lµm nhá miÖng cña chi tiÕt ®• dËp gi•n

* Gi•n phång. Ng­îc víi nguyªn c«ng tãp miÖng, gi•n phång nh»m lµm to chi tiÕt ®• dËp gi•n ë phÇn d­íi cßn miÖng vÉn gi÷ nguyªn, kh«ng lµm thay ®æi chiÒu dµy chi tiÕt.

* In næi. Dïng ®Ó in c¸c h×nh g©n hoÆc ch÷ næi lªn s¶n phÈm.

* MiÕt. lµ ph­¬ng ph¸p ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt trßn xoay máng ®Ó thay thÕ cho c¸c ph­¬ng ph¸p dËp gi•n. tãp miÖng, uèn vµnh, ...

C©u52: Thùc chÊt, ®Æc ®iÓm, ph©n lo¹i cña hµn kim lo¹i?

Tr¶ lêi

1. Thùc chÊt

Hµn lµ ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ nèi c¸c chi tiÕt m¸y b»ng kim lo¹i hoÆc phi kim lo¹i víi nhau thµnh víi khèi kh«ng th¸o rêi ®­îc b»ng c¸ch nung nãng chç nèi ®¹t tr¹ng th¸i hµn (ch¶y hoÆc dÎo), sau ®ã kim lo¹i ho¸ r¾n hoÆc th«ng qua cã lùc Ðp, chç nèi t¹o thµnh mèi liªn kÕt bÒn v÷ng gäi lµ mèi hµn.

Khi hµn ë tr¹ng th¸i ch¶y, kim lo¹i chç nèi bÞ nãng ch¶y, sau ®ã kÕt tinh hoµn toµn t¹o thµnh mèi hµn.

Khi hµn ë tr¹ng th¸i dÎo, kim lo¹i chç nèi ®­îc nung ®¹t nhiÖt ®é dÎo, sau ®ã ®­îc Ðp ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng khuÕch t¸n, thÈm thÊu... cña c¸c phÇn tö bÒ mÆt tiÕp xóc lµm cho c¸c phÇn tö liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o thµnh mèi hµn.

Hµn ngµy cµng ®­îc øng dông réng r•i trong c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt víi sù ph¸t minh ra nh÷ng vËt liÖu míi, nh÷ng ph­¬ng ph¸p hµn hiÖn ®¹i ®• ra ®êi.

Hµn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau:

2. §Æc ®iÓm

+ TiÕt kiÖm kim lo¹i:

So víi ghÐp b»ng ®inh t¸n hµn tiÕt kiÖm ®­îc tõ 10  25% khèi l­îng kim lo¹i do sö dông tiÕt diÖn lµm viÖc cña chi tiÕt hµn triÖt ®Ó h¬n, h×nh d¹ng chi tiÕt c©n ®èi h¬n, gi¶m ®­îc khèi l­îng kim lo¹i mÊt m¸t do ®ét lç, kim lo¹i phÇn ®Çu ®inh t¸n v.v...

So víi ®óc, hµn tiÕt kiÖm tõ 30  50% v× cã thÓ lµm máng, kh«ng cÇn hÖ thèng rãt vµ ®Ëu ngãt, kh«ng hao phÝ vµ ch¸y do nÊu...

VÝ dô dïng hµn ®Ó chÕ t¹o c¸c lo¹i dµn, dÇm trong x©y dùng sÏ gi¶m ®­îc 15  20% kim lo¹i so víi c¸c ph­¬ng ph¸p nèi kh¸c; ®ång thêi viÖc chÕ t¹o vµ l¾p r¸p ®¬n gi¶n h¬n mµ ®é cøng v÷ng cña kÕt cÊu l¹i t¨ng.

+ Gi¶m thêi gian lµm viÖc vµ søc lao ®éng cña c«ng nh©n:

Hµn cã n¨ng suÊt cao so víi c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c do gi¶m ®­îc sè l­îng nguyªn c«ng. So víi ghÐp ®inh t¸n gi¶m ®­îc hµng lo¹t c¸c nguyªn c«ng nh­ ®¸nh dÊu lç, ®ôc lç, khoan lç, doa lç, ghÐp vµ t¸n ®inh, gi¶m ®­îc rÊt lín qu¸ tr×nh l¾p r¸p vµ chuÈn bÞ chi tiÕt. Hµn cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m tiªu hao søc lao ®éng.

+ TÝnh ®a d¹ng vÒ vËt liÖu hµn:

Hµn cã thÓ nèi ®­îc nh÷ng kim lo¹i cã tÝnh chÊt kh¸c nhau: VÝ dô nh­ hµn kim lo¹i ®en víi kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu víi nhau vµ c¶ kim lo¹i ®en víi kim lo¹i mµu. Ngoµi ra hµn cã thÓ nèi c¸c vËt liÖu phi kim víi nhau.

+ §é bÒn mèi hµn cao, mèi hµn kÝn:

Do kim lo¹i mèi hµn tèt h¬n kim lo¹i vËt hµn nªn mèi hµn chÞu t¶i träng tÜnh tèt (còng cã tr­êng hîp chÞu t¶i träng ®éng). Mèi hµn chÞu ®­îc ¸p suÊt cao nªn hµn lµ víi ph­¬ng ph¸p chñ yÕu dïng chÕ t¹o c¸c b×nh chøa, nåi h¬i, èng dÉn.v.v... chÞu ¸p lùc cao.

+ Gi¶m bít chi phÝ vÒ thiÕt bÞ:

ThiÕt bÞ hµn t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n. VÝ dô m¸y hµn xoay chiÒu gåm víi m¸y biÕn ¸p gi¶m ®iÖn ¸p tõ 110 v«n hay 220, 380 v«n xuèng nhá h¬n 80 v«n.

Khi tæ chøc s¶n xuÊt míi, yªu cÇu Ýt vèn ®Çu t­ h¬n so víi s¶n xuÊt ®óc hay rÌn dËp. T¨ng l­îng s¶n phÈm trªn víi ®¬n vÞ diÖn tÝch s¶n xuÊt.

Tuy nhiªn ph­¬ng ph¸p hµn cßn cã nh­îc ®iÓm lµ do nung nãng côc bé nªn t¹o øng suÊt d­ kh¸ lín, tæ chøc kim lo¹i vïng gÇn mèi hµn bÞ thay ®æi theo chiÒu h­íng xÊu ®i lµm gi¶m kh¶ n¨ng chÞu t¶i träng ®éng, mèi hµn do g©y biÕn d¹ng, cong vªnh c¸c kÕt cÊu .

Víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña khoa häc c«ng nghÖ nãi chung vµ cña nghµnh hµn nãi riªng, nh÷ng nh­îc ®iÓm cña hµn ngµy cµng ®­îc kh¾c phôc; nh÷ng ph­¬ng ph¸p hµn tiÕn tiÕn ®­îc ra ®êi; chÊt l­îng mèi hµn c¸c kim lo¹i kh¸c nhau ngµy cµng ®¶m b¶o. Hµn ®• t¹o thµnh ngµnh s¶n xuÊt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong s¶n xuÊt c¬ khÝ vµ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c.

C©u53: Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm cña hµn hå quang tay?

Tr¶ lêi

Hå quang hµn gåm ba bé phËn c¬ b¶n sau 1 - Vïng ©m cùc s¸ng chãi gäi lµ vïng ®iÖn ¸p r¬i katèt hay vÕt kat«t Vïng cét hå quang. Vïng d­¬ng cùc s¸ng chãi gäi lµ vïng ®iÖn ¸p r¬i An«t hay vÕt An«t.

a) VÕt Kat«t:

ë ®©y nh÷ng ®iÖn tö thø nhÊt ®­îc t¸ch ra ®i vµo cét hå quang. Vïng nµy cßn xÈy ra sù trung hoµ ion d­¬ng to¶ ra nhiÖt l­îng lín. ®iÖn ¸p r¬i trªn Katèt 10  16v tïy thuéc vµo ®iÖn thÕ ion ho¸ cña khÝ hå quang. Khi c­êng ®é dßng ®iÖn hµn lín, mËt ®é dßng ®iÖn trong vÕt Kat«t sÏ lín; nã thay ®æi tïy thuéc vËt liÖu Katèt vµ m«i tr­êng khÝ.

NhiÖt ®é vÕt Katèt x¸c ®Þnh b»ng nhiÖt ®é nãng ch¶y vËt liÖu ®iÖn cùc vµ xem nh­ gÇn b»ng nhiÖt ®é bay h¬i cña vËt liÖu nµy.

b) Vïng cét hå quang:

Trong cét hå quang xÈy ra sù dÞch chuyÓn c¸c ph©n tö mang ®iÖn vÒ c¸c cùc. H×nh d¹ng cét hå quang th«ng th­êng cã d¹ng h×nh c«n, ®¸y bÒ trªn kat«t, ®¸y lín trªn anèt. NhiÖt ®é cét hå quang ®¹t (5000  6000)oC tïy thuéc vµo ®iÖn thÕ ion ho¸ cña c¸c chÊt khÝ trong hå quang; ngoµi ra cßn phô thuéc vµo mËt ®é dßng ®iÖn.

c) VÕt an«t:

Vïng nµy xÈy ra sù b¾n ph¸ bÒ mÆt b»ng nh÷ng ®iÖn tö vµ ®iÖn tö ®­îc trung hoµ, to¶ ra nhiÖt. VÕt an«t th­êng lín h¬n ®­êng kÝnh ®iÖn cùc. §iÖn ¸p r¬i trªn vïng an«t 6  8 v tïy thuéc thµnh phÇn khÝ hå quang. NhiÖt ®é vïng an«t cao h¬n vïng katèt, v× sù trung hoµ nh÷ng ph©n tö tÝch ®iÖn ë an«t to¶ ra nhiÒu nhiÖt l­îng h¬n ë katèt; sù b¾n ph¸ ®iÖn cùc ë an«t còng m¹nh h¬n ë katèt.

Khi cung cÊp hå quang b»ng dßng ®iÖn xoay chiÒu th× nhiÖt ®é hai ®iÖn cùc cã gi¸ trÞ trung b×nh.

C©u54: Tr×nh bµy vËt liÖu hµn trong hµn hå quang tay?

Tr¶ lêi

VËt liÖu hµn tang hµn hå quang tay:

a)§iÖn cùc hµn

+D©y hµn

C¸c lo¹i d©y hµn ®c chÕ taoh s½n theo c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh vµ ®c cuén l¹i thµnh tõng cuén(l«)theo quy c¸ch riªng ,®­êng kÝnh trong(100-200)mm khèi l­îng(5-80)kg ®­êng kÝnh(0.3-12)mm

§Ó chèng gØ vµ c¶I thiÖn sù tiÕp ®iÖn d©y ®c m¹ ®ång

D©y ®c chÕ t¹o b»ng kÐo nguéi

+D©y hµn bét:Cã cÊu t¹o cã líp vá bäc KL bªn ngoµi,bªn trong lµ hçn hîp gåm bét KL vµ mét sè thµnh phÇn liªn kÕt kh¸c.Bét lµm nhiÖm vô bæ xung KL hîp kim ho¸ mèi hµn ®ång thêi cßn cã t¸c dông b¶o vÖ cho KL nãng ch¶y kh«ng bÞ t¸c dông cña m«i tr­êng ,lµm hå quang ch¸y æn ®Þnh v . v ..

C¸c d©y hµn mÐp däc theo chiÒu dµi kh«ng dc hµn kÝn do vËy chÊt trî dung cã thÓ hót Èm tõ kh«ng khÝ khi ®c b¶o qu¶n l©u dµi.D©y hµn bét dc dïng d­íi 2 h×nh thøc:

-Tù b¶o vÖ:kh«ng cÇn dïng ®Õn khÝ b¶o vÖ khi hµn

-§­îc b¶o vÖ b»ng m«i tr­êng kh¸c(hµn tang khÝ CO2)

PhÇn lín d©y hµn lâi thuèc ®c thiÕt kÕ dung chung víi khÝ bo¶ vÖ CO2

Mét sè d¹ng kÕt cÊu d©y hµn bét lµ

+D©y hµn ®ång vµ hîp kim ®ång:Sö dông khi hµn tù ®éng vµ b¸n tù ®éng

-Hµn ®ång:d©y:M1 M2 ®­êng kÝnh d©y tõ 1-5m,nÕu ®­êng kÝnh <3 ph¶I kÐo nguéi ,cã thÓ dïng d©y hµn ®ång thanh thay.

-hµn ®«ng thau dïng d©y hµn ®ång thau,®ång thanh hay ®ång

-Hµn ®ång thanh dïng d©y ®ång thanh cã c¸c thµnh phÇn gièng vËt hµn.

+D©y hµn nh«m vµ hîp kim cña nh«m

-§­êng kÝnh tõ 0.6-6mm thµnh phÇn ho¸ häc tuú yªu cÇu cña vËt hµn,®c hµn trong m«i tr­êng khÝ b¶o vÖ.

b) §iÖn cùc vµ que hµn

c¸c lo¹i ®iÖn cùc

-Lo¹i kh«ng nãng ch¶yChØ cã t¸c dông g©y hå quang,b»ng c¸c vËt liÖu cùc than ,cùc graphic dïng cho hµn dßng mét chiÒu,Cùc v«nfram dung cho c¶ xoay chiÒu vµ mét chiÒu

Cã c¸c lo¹i d©y hµn sau

Phi

§iÖn cùc kh«ng nãng ch¶y

-Lo¹i ®iÖn cùc nãng ch¶y(que hµn )Tuú vËt liÖu cÇn hµn mµ cã thµnh phÇn phï hîp:ThÐp,GGang ®ång,nh«m..

C¸c lo¹i que hµn

-Que hµn trÇn(ko cã thuèc bäc)

-Lo¹i thuèc bäc Thuèc bäc lµm nhiÖm vô æn ®Þnh sù ch¸y cña hå quang,hîp kim ho¸ mèi hµn,t¹o khÝ xØ b¶o vÖ cho vïng hµn,thµnh phÇn cña thuèc hµn:C¸c chÊt i«n ho¸,chÊt t¹o xØ,chÊt t¹o khÝ ,chÊt khö «xi

-Líp thuèc bäc cã:

+Lo¹i thuèc bäc máng.T¨ng tÝnh æn ®Þnh cña hå quang dïng ®Ó hµn cÊu kiÖn kh«ng quang trong

+Lo¹i cã thuèc bäc dµy:æn ®Þnh hå quang,b¶o vÖ mèi hµn chèng «xi ho¸.

-Thµnh phÇn cuar thuèc hµn

+chÊt i«n ho¸ (phÊn)

+T¹o xØ(cao lanh)

+Khö âi (Nh«m,fero,mangan)

+ChÊt hîp kim

+ChÊt dÝnh kÕt

C©u:55Tr×nh bµy c¸c kiÓu kÕt cÊu mèi hµn?

Tr¶ lêi

C©u: 56 Ph©n biÖt vÞ trÝ mèi hµn trong kh«ng gian? §Æc ®iÓm khi hµn c¸c mmèi hµn ë tõng vÞ trÝ?

Tr¶ lêi

-ViÖc x¸c ®Þnh ®óng vÞ trÝ mèi hµn trong kh«ng gian gióp x¸c ®inh chÕ ®é hµn biÖ ph¸p kÜ thuËt hµn ®óng ®¾n.

Trong kh«ng gian xÐt trong mÆt ph¼ng ngang vÞ trÝ mèi hµn ®c x® nh­ sau:

-Mèi hµn sÊp:VÞ trÝ mèi hµn trong kho¶ng:0-600

-Mèi hµn ®óng hay mèi hµn ngang:VÞ trÝ mèi hµn trong kho¶ng 60-1200

-Mèi hµn trÇn:VÞ trÝ mèi hµn trong kho¶ng 120-1800

-Mèi hµn sÊp thao t¸c hµn thuËn lîi nhÊt :mèi hµn trÇn khã thao t¸c hµn nhÊt.

Hµn ph¶ng

Hµn Ngang

Hµn ®øng

Hµn trÇn

C©u 57: Tr×nh bµy kü thuËt hµn hå quang tay?

Tr¶ lêi

Kü thuËt hµn hå quang tay:

a)C¸ch g©y hå quang:

Cã 2 ph­¬ng ph¸p g©yhå quang:Ph­¬ng ph¸p gâ,ph­¬ng ph¸p quÑt.

+ §Æc ®iÓm cña tõng ph­¬ng ph¸p:

-Ph­¬ng ph¸p gâ g©y hå quang gän,ªm nh­ng dÔ bÞ t¾t vµ chËp m¹ch.

Ph­¬ng ph¸p quÑt dÏ thùc hiÖn h¬n nh­ng rÊt dÏ lµm hang bÒ mÆt cña chi tiÕt hµn vµ rÊt khã thao t¸c trong ®iÒu kiÖn kh«ng gian chÆt hÑp

b) C¸c pjh­¬ng ph¸p chuyÓn ®éng que hµn

+C¸c chuyÓn ®éng c¬ b¶n:nh»m h×nh thµnh vµ hoµn thµnh mèi hµn.

-ChuyÓn ®éng theo chiÒu trôc que hµn(chuyÓn ®éng 1)

Cã trôc ®øng phï hîp víi trôc ®øng nãng ch¶y cña nã,®Ó t¹o r a mét chiÒu dµi hå quang kh«ng ...trong suet qu¸ tr×nh hµn vµ duy tr× tÝnh æn ®Þnh cña hå quang.

-ChuyÓn ®éng theo trôc cña mèi hµn(c®2) ®Ó hµn hÕt chiÒu dµi cña mèi hµn.

§Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng mèi hµn,que hµn cÇn ph¶I ®Æt nghiªng theo h­íng hµn mét goc:75-850

-ChuyÓn déng dao ®éng ngang(c®3)

+§Ó t¹o ra chiÒu réng cña mèi hµn

+Khi hµn ®inh,hµn chi tiÕt cã chiÒu dµy máng th× que hµn kh«ng cã chuyÓn ®éng nµy vµ chiÒu réng mèi hµn chØ ®¹t ®­îc B=(0.8-1.5)dq

-Dao ®éng ngag(3) cho chiÒu réng mèi hµn B=(3-5)dq.Cã thÓ thùc hiÖn dao déng(3) theo c¸c kiÓu sau:

+C¸ch hoµn thµnh ®­êng hµn:

-Mèi hµn ng¾n: L<250mm hµn mét l­ît tõ ®Çu ®Õn cuèi.

-Mèi han f trung b×nh: L=250-1000mm hµn tõ gi÷a ra hai ®Çu.

-Mèi hµn ®µi: L>1000mm Hµn b»ng ph­¬ng ph¸p nh©n ®o¹n nghÞch(chia chiÌu dµi mèi hµn thµnh nh÷ng ®¹on ng¾n(100-300)mm råi hµn theo chiÒu mòi tªn theo thø tù:1,2,3,4,5.. ng­îc mét h­íng hµn chung)

H­íng hµn

L<250mm

H­ínghµn

L=250-1000

H­íng hµn chung

L>1000mm

-Lµm ®µy miÖn hµn vµ hoµn thµnh mèi hµn phô thuéc vµo chiÒu dµy cña chi tiÕt vµ chiÒu ®µ cña chóng.

+chi tiÕt cã chiÒu dµy,lín,dïng ph­¬ng ph¸p hµn nhiÒu líp ph­¬ng ph¸p hµn nhiÌu líp däc mèi hµn.

+Hµn nhiÒu líp theo tiÕt diÖn ngang m«i hµn.

C©u58:Thùc chÊt, ®Æc ®iÓm,ph©n lo¹i hµn hå quang tù ®éng?

Tr¶ lêi

I. Kh¸i niÖm:

VÊn ®Ò c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh hµn ®iÖn hå quang lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nã kh«ng nh÷ng n©ng cao n¨ng suÊt hµn mµ cßn t¨ng chÊt l­îng mèi hµn, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c«ng nh©n. §Ó tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh hµn hå quang ph¶i tù ®éng g©y hå quang, tù ®éng ®Èy d©y hµn vµo vïng hµn vµ dÞch chuyÓn t­¬ng ®èi d©y hµn theo chiÒu dµi mèi hµn ®Ó hµn hÕt ®­êng hµn.

Trong hµn hå quang tù ®éng th× tÊt c¶ c¸c nguyªn c«ng trªn hoµn toµn tù ®éng, cßn khi hµn b¸n tù ®éng th× víi sè nguyªn c«ng ph¶i thùc hiÖn b»ng tay.

Hµn hå quang tù ®éng vµ b¸n tù ®éng ®­îc chia ra:

- Hµn hå quang hë: Tøc lµ trong qu¸ tr×nh hµn, hå quang vµ mèi hµn hoµn toµn tiÕp xóc víi kh«ng khÝ, do ®ã n¨ng suÊt cao h¬n hµn hå quang tay nh­ng chÊt l­îng mèi hµn kÐm.

- Hµn hå quang ngÇm d­íi líp thuèc hµn hay trong m«i tr­êng khÝ b¶o vÖ. Lo¹i nµy cã nhiÒu ­u ®iÓm nªn ®­îc dïng kh¸ réng r•i trong c«ng nghiÖp.

§Ó hµn tù ®éng vµ b¸n tù ®éng ng­êi ta sö dông d©y hµn ë d¹ng nh÷ng cuén d©y trÇn cã ®­êng kÝnh chÝnh x¸c vµ ®­îc lµm s¹ch cÈn thËn. Phæ biÕn lµ c¸c lo¹i d©y cã ®­êng kÝnh 1; 2; 3; 4; 5; 6 mm. Khi hµn tù ®éng vµ b¸n tù ®éng, thuèc hµn ®­îc chÕ t¹o riªng råi cÊp vµo vïng hµn nh»m b¶o vÖ mèi hµn khái bÞ t¸c h¹i cña kh«ng khÝ, ®ång thêi c¶i thiÖn thµnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i mèi hµn, gióp cho hå quang ch¸y æn ®Þnh. Ngoµi ra cßn cã thÓ sö dông c¸c chÊt khÝ nh­ argon, C02 lµm khÝ b¶o vÖ mèi hµn.

II. ®Æc ®iÓm:

So víi hµn hå quang tay, hµn hå quang tù ®éng cã víi sè ®Æc ®iÓm sau:

1- N¨ng suÊt t¨ng tõ (5  20) lÇn:

V× tèc ®é hµn cao vµ ®Òu nªn cho phÐp dïng dßng ®iÖn lín ®Ó hµn. VÝ dô: Dïng que hµn ®­êng kÝnh dq = 5 mm khi hµn tay c­êng ®é dßng ®iÖn hµn cho phÐp Ih = 250A, cßn khi hµn tù ®éng còng dïng d©y hµn ®­êng kÝnh nh­ vËy, dßng ®iÖn hµn cã thÓ dïng ®Õn (800  1000)A.

2- ChÊt l­îng mèi hµn cao:

Cã líp thuâc b¶o vÖ tèt, nhiÖt ®é cao, hµn ®­îc thÊu, hîp kim ho¸ tèt. Tèc ®é nguéi cña mèi hµn chËm, tæ chøc cña mèi hµn ®­îc c¶i thiÖn. Nh÷ng t¹p chÊt vµ xØ cã thêi gian tho¸t ra khái mèi hµn. Tèc ®é hµn ®Òu, h×nh d¹ng mèi hµn nh½n vµ ®Ñp.

3- TiÕt kiÖm kim lo¹i :

So víi hµn tay hµn tù ®éng tiÕt kiÖm ®­îc nh÷ng ®Çu thõa que hµn, kim lo¹i tæn hao do phun b¾n Ýt. TÊm hµn t­¬ng ®èi dµy còng cã thÓ kh«ng cÇn c¾t mÐp, hoÆc mÐp c¾t víi gãc nhá, nªn tiÕt kiÖm kim lo¹i c¬ b¶n vµ kim lo¹i bæ sung.

4- TiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng:

Hå quang ch¸y d­íi líp thuèc nªn kh«ng cã hiÖn t­îng bøc x¹, nhiÖt tËp trung, hÖ sè lîi dßng nhiÖt ®Õn 90% cßn hµn hå quang tay chØ ®Õn 40%.

5- Gi¶m nhÑ søc lao ®éng cña c«ng nh©n:

Qu¸ tr×nh hµn ®­îc tù ®éng ho¸ hoµn toµn, c«ng nh©n chØ viÖc Ên nót ®iÖn vµ quan s¸t, hå quang kÝn kh«ng g©y chãi m¾t, kh«ng cÇn ®eo mÆt n¹ b¶o hiÓm.

Tuy nhiªn hµn tù ®éng cßn víi sè tån t¹i: ThiÕt bÞ ®¾t tiÒn, cÇn b¶o qu¶n cÈn thËn. Kh«ng quan s¸t ®­îc t×nh tr¹ng nãng ch¶y cña kim lo¹i nªn khã ®iÒu chØnh khi hµn, l¾p r¸p tr­íc khi hµn cÇn rÊt cÈn thËn; kh«ng thÓ hµn mèi hµn trÇn vµ kÕt cÊu hµn phøc t¹p.

Víi nh÷ng ­u ®iÓm c¬ b¶n trªn nªn hµn hå quang tù ®éng ®­îc sö dông réng r•i trong c¸c nghµnh nh­ chÕ t¹o nåi h¬i, ®ãng tµu, chÕ t¹o m¸y v.v...

C©u59:Thùc chÊt, ph©n lo¹i c¸c ph­¬ng ph¸p hµn ®iÖn tiÕp xóc.

Tr¶ lêi

I - Hµn ®iÓm

1 - Nguyªn lý:

Hµn ®iÓm lµ víi d¹ng hµn tiÕp xóc, ë ®©y c¸c mèi nèi kh«ng thùc hiÖn liªn tôc trªn toµn bé bÒ mÆt tiÕp xóc mµ chØ hµn tõng ®iÓm riªng biÖt gäi lµ ®iÓm hµn

§iÖn cùc th¬­êng chÕ t¹o b»ng ®ång hoÆc hîp kim ®ång cã tÝnh dÉn ®iÖn vµ dÉn nhiÖt cao, bªn trong cã n­¬íc lµm nguéi, do ®ã mÆt tiÕp xóc gi÷a ®iÖn cùc vµ chi tiÕt sinh nhiÖt Ýt so víi mÆt tiÕp xóc ë ®iÓm hµn.

Sau khi nèi dßng ®iÖn ch¹y tõ ®iÖn cùc nµy sang ®iÖn cùc kia qua tÊm kim lo¹i, dßng ®iÖn ®i qua bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a c¸c chi tiÕt, nung nãng vµ lµm nãng ch¶y kim lo¹i t¹o thµnh ®iÓm hµn. §¬êng kÝnh cña ®iÓm hµn (dÑ) phô thuéc chñ yÕu vµo ®¬­êng kÝnh ®iÖn cùc (dÑc) vµ th­¬êng b»ng 4 ¸ 12mm. §iÓm hµn ®¬­îc t¹o thµnh ngoµi yÕu tè nãng ch¶y cña kim lo¹i cßn cã lùc Ðp (P).

Lùc Ðp ë ®©y cÇn ®Ó kh¾c phôc ®é cøng cña chi tiÕt vµ thùc hiÖn biÕn d¹ng dÎo cÇn thiÕt ®¶m b¶o ®é bÒn cña ®iÓm hµn. V× ¸p lùc ë ®©y truyÒn qua ®iÖn cùc cã bÒ mÆt lµm viÖc kh«ng lín, ®• chÞu sù truyÒn nhiÖt vµ ®iÖn lín nªn tuæi thä cña ®iÖn cùc rÊt ng¾n; chÝnh v× thÕ hµn ®iÓm chñ yÕu sö dông hµn cho kim lo¹i cã chiÒu dµy kh«ng lín (kh«ng qu¸ 5 ¸ 6 mm).

§¬­êng kÝnh ®iÓm hµn quyÕt ®Þnh ®é bÒn cña mèi hµn kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo ®¬­êng kÝnh chç tiÕp xóc cña ®iÖn cùc mµ cßn phô thuéc vµo chiÒu dµy tÊm hµn, ¸p lùc, c­¬êng ®é dßng ®iÖn vµ thêi gian th«ng ®iÖn. Khi lùa chän chÕ ®é hµn kh«ng ®óng kim lo¹i mèi hµn cã thÓ kh«ng ch¶y vµ mèi hµn kh«ng thÊu, ®é bÒn sÏ kÐm.

2- C¸c ph¬­¬ng ph¸p hµn ®iÓm:

-Hµn ®iÓm hai phÝa lµ hai ®iÖn cùc n»m vÒ hai phÝa cña vËt hµn nªn mçi lÇn Ðp chØ hµn ®­¬îc mét ®iÓm hµn (h¹t nh©n). Ph­¬¬ng ph¸p nµy ®­¬îc sö dông réng r•i ®Ó hµn thÐp tÊm, thµnh phÇn kim lo¹i ®en vµ kim lo¹i mµu cã chiÒu dµy h¬n 2 mm, cã thÓ hµn hai hoÆc nhiÒu tÊm víi nhau.

-Hµn mét phÝa lµ hai ®iÖn cùc n»m mét phÝa cña chi tiÕt hµn v× thÕ mçi lÉn Ðp hµn ®­¬îc hai ®iÓm. Ph¬­¬ng ph¸p nµy dïng hµn c¸c tÊm réng nh­¬ng máng (chiÒu dµy S < 2,5 mm); chØ hµn ®­¬îc hai tÊm.

- Hµn ®iÓm ®iÖn cùc gi¶: ®©y lµ mét ph­¬¬ng ph¸p hµn tiÕp xóc t¬¬ng tù nh¬­ hµn ®iÓm, qu¸ tr×nh hµn thùc hiÖn ®ång thêi mét sè ®iÓm mµ c¸c ®iÓm nµy lµ nh÷ng phÇn nh« lªn cña chi tiÕt b»ng ph¬¬ng ph¸p rÌn dËp hoÆc gia c«ng c¬

.

Hµn ®iÓm b»ng ®iÖn cùc gi¶ cÇn m¸y cã c«ng suÊt lín vµ chuyªn dïng. C«ng suÊt ®Ó hµn mét chç låi lµ 15 ¸ 30 kw. ¸p lùc lªn mét chç lµ 2000 ¸ 6000 N.

II - Hµn ®¬­êng

1. Nguyªn lý

Hµn ®¬­êng lµ mét d¹ng hµn tiÕp xóc trong ®ã mèi hµn lµ tËp hîp c¸c ®iÓm hµn liªn tôc.

.

- Hµn ®¬­êng liªn tôc: lµ ®iÖn cùc quay lµm chi tiÕt dÞch chuyÓn liªn tôc vµ lu«n lu«n cã dßng ®iÖn ch¹y qua trong qu¸ tr×nh hµn, ph­¬¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n, nh­¬ng bÒ mÆt chi tiÕt bÞ nung nãng liªn tôc lµm gi¶m chÊt l­¬îng vËt hµn vµ ®iÖn cùc chãng mßn.

- Hµn ®¬­êng gi¸n ®o¹n: lµ c¸c chi tiÕt hµn vÉn ®­¬îc dÞch chuyÓn liªn tôc nh­¬ng dßng ®iÖn hµn ch¹y qua theo chu kú ng¾n (1/10 gi©y ¸ 1/100 gi©y). Ph­¬¬ng ph¸p nµy hiÖn ®­¬îc dïng réng r•i nhÊt.

- Hµn b¬­íc: lµ chi tiÕt hµn dÞch chuyÓn gi¸n ®o¹n, t¹i nh÷ng chç dõng chi tiÕt bÞ Ðp vµ cã dßng ®iÖn ch¹y qua t¹o thµnh ®iÓm hµn. Cã thÓ coi ph­¬¬ng ph¸p hµn nµy lµ "Ph¬­¬ng ph¸p hµn ®iÓm trªn m¸y hµn ®¬­êng". Khi hµn gi¸n ®o¹n vµ hµn b¬­íc, ®Ó thùc hiÖn chu kú ®ãng më ®iÖn, dïng hÖ thèng chØnh l¬u ®Æc biÖt.

2. - §Æc ®iÓm

Chi tiÕt tr¬­íc khi hµn cÇn lµm s¹ch toµn bé bÒ mÆt hoÆc tèi thiÓu lµ t¹i chç hµn víi chiÒu réng 20 mm (c¶ hai phÝa); Ph¬­¬ng ph¸p lµm s¹ch phô thuéc vµo kim lo¹i hµn vµ d¹ng s¶n xuÊt. Khe hë gi÷a hai chi tiÕt ph¶i ®ång ®Òu trªn toµn bé chiÒu dµi, ph¶i l¾p ghÐp vµ kÑp chÆt chi tiÕt cÈn thËn tr­¬íc khi hµn. NÕu mèi hµn ng¾n th× hµn mét lÇn tõ ®Çu ®Õn cuèi, NÕu mèi hµn dµi th× hµn tõ gi÷a ra hai bªn.

Khã kh¨n lín khi hµn mèi hµn dµi b»ng thÐp cacbon hoÆc thÐp tõ tÝnh lµ khi chi tiÕt di chuyÓn tiÕt diÖn m¹ch tõ thay ®æi (do cã sù h×nh thµnh mèi hµn) lµm cho c¬­êng ®é hµn gi¶m dÇn. NÕu chän Ih ®Ó b¶o ®¶m ®é ngÊu th× sau ®ã do c¬­êng ®é gi¶m (Ic < Ih ) lµm cho mèi hµn kh«ng ngÊu (Ic cµng nhá NÕu mèi hµn cµng dµi) nªn chÊt l¬­îng mèi hµn xÊu. NÕu Ic lín ®ñ ®Ó ngÊu th× cÇn Ih ban ®Çu ph¶i lín, nh¬­ng nh­¬ vËy sÏ cã víi ®o¹n mèi hµn ban ®Çu xÈy ra hiÖn t¬­îng "rép". ®Ó kh¾c phôc hiÖn t­¬îng nµy khi hµn mèi hµn dµi th× hµn tõ gi÷a ra, chia lµm nhiÒu ®o¹n cã chÕ ®é hµn kh¸c nhau, hoÆc ®iÒu chØnh tù ®éng dßng ®iÖn trong qu¸ tr×nh hµn.

C©u 61: C¸c lo¹i khÝ dïng ®Ó hµn, ngän löa hµn vµ c¸ch sö dông ngän löa hµn?

Tr¶ lêi

KhÝ ch¸y cã thÓ dïng nhiÒu lo¹i kh¸c nhau: hy®r«, khÝ than, khÝ dÇu, x¨ng, khÝ thiªn nhiªn, khÝ axªtylen... PhÇn lín c¸c chÊt khÝ trªn, khi ch¸y trong «xy cho nhiÖt ®é kh«ng qu¸ 2000oC, riªng khÝ axªtylen cho nhiÖt ®é tèi 3000oC: NhiÖt ®é cao h¬n nÕu cho c¸c khÝ ch¸y trong «xy cã ®é tinh khiÕt cao (trªn 98,5%).

1. KhÝ «xy:

¤xy lµ chÊt khÝ gióp cho sù ch¸y. ®ã lµ chÊt khÝ kh«ng mµu, kh«ng mïi, nhÑ h¬n kh«ng khÝ. ¤xy chiÕm 21% thÓ tÝch kh«ng khÝ. ë nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt th­êng 1m3 «xy nÆng 1,43 kg. Khi lµm l¹nh khÝ «xy xuèng -183oC nã sÏ chuyÓn sang tr¹ng th¸i láng; 1 lÝt «xy láng bay h¬i cho 0,760 m3 «xy khi ë ¸p suÊt tiªu chuÈn.

Trong kü thuËt cã hai ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ra « xy: Lµm l¹nh kh«ng khÝ vµ ®iÖn ph©n n­íc. Ph­¬ng ph¸p ®Çu rÎ tiÒn hay dïng ; Ph­¬ng ph¸p sau tèn nhiÒu ®iÖn, chØ øng dông khi cÇn thiÕt ®iÒu chÕ c¶ Hy®r«.

2- KhÝ axªtylen (C2H2):

Axªtylen (C2H2) lµ víi lo¹i khÝ ch¸y s¶n xuÊt b»ng c¸ch cho ®Êt ®Ìn (CaC2) t¸c dông víi n­íc (H2O) theo ph¶n øng:

CaC2 + H2O  C2H2  + Ca(OH)2 + Q

* ®Êt ®Ìn:

§Êt ®Ìn lµ chÊt r¾n mµu x¸m tèi, chÕ t¹o b»ng c¸ch nÊu ch¶y ®¸ v«i víi than cèc hoÆc ¨ngtraxit trong lß ®iÖn ë 1900  2300oC. Ph¶n øng nµy nh­ sau:

CaO + 3C = CaC2 + CO

§Êt ®Ìn kü thuËt th­êng chøa 65  80% CaC2 , 25  10% CaO, 6% t¹p chÊt kh¸c (nh­ CO2 , SiO2... ).

C¨n cø ph¶n øng trªn ta thÊy 1 kg CaC2 cÇn cã 0,562 kg n­íc vµ ®­îc 0,406 kg C2H2 , 1,15 kg Ca(OH)2.

CaC2 do bÞ ph©n huû trong khÝ Èm: H¹t cµng bÐ, kh«ng khÝ cµng Èm cµng do bÞ ph©n huû. Ph¶n øng nµy sinh nhiÖt lµm nãng khu vùc ph¶n øng v× thÕ trong thùc tÕ cã thÓ dïng l­îng n­íc nhiÒu (1 kg CaC2 dïng 10 lÝt n­íc) hoÆc dïng c¸c biÖn ph¸p nguéi l¹nh kh¸c. Theo lý thuyÕt th× 1 kg CaC2 cho ta 372,5 lÝt C2H2 nh­ng thùc tÕ chØ thu ®­îc 235275 lÝt. Tèc ®é ph¶n øng ®­îc ®Æc tr­ng b»ng thÓ tÝch C2H2¬ thu ®­îc khi ph©n huû 1 kg Ca¬C2 trong 1 ®¬n vÞ thêi gian. H¹t CaC2 cµng bÐ th× tèc ®é ph©n huû cµng cao nh­ng l­îng C2H¬2 cµng Ýt. H¹t lín th× tèc ®é ph©n huû nhá, l­îng C2H2 nhiÒu h¬n. NhiÖt ®é ban ®Çu cµng cao tèc ®é ph©n huû cµng lín. Tèc ®é ph©n huû cµng vÒ sau cµng chËm v× c¸c h¹t CaC2¬ bÞ phñ v«i t«i. NÕu trong n­íc chøa >20% Ca(OH)2 th× tèc ®é ph©n huû gi¶m m¹nh, ®Æc biÖt khi nhiÖt ®é cao. V× thÕ cÇn thay ®æi n­íc, lu«n x¸o trén CaC2 vµ lÊy Ca(OH)2 ra.

*- Axªtylen (C2H2):

+ TÝnh chÊt cña C2H2¬ :

C2H2 thuéc nhãm CnH2n-2 nhiÖt ®é tõ -82,4oC  -83,6oC ë thÓ láng, d­íi -85oC ë thÓ r¾n, khi va ch¹m do næ. Sù ch¸y cña nã víi «xy do ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é quyÕt ®Þnh. ë ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cao C2H2 dÔ næ. NÕu ë ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é thÊp C2H2 sÏ trïng hîp thµnh C8H8, C6H6 , C10H8, C7H8 NÕu ¸p suÊt 1,5 at vµ nhiÖt ®é 500oC th× C2H2 sÏ næ. ¸p suÊt nhá h¬n 3 at, nhiÖt ®é d­íi 540oC th× C2H2 sÏ xÈy ra qu¸ tr×nh trïng hîp. V× thÕ b×nh ®iÒu chÕ C2H2 cÇn cã ¸p suÊt p < 1,5 at ®Ó tr¸nh kh¶ n¨ng næ khi nhiÖt ®é lín h¬n 5800C (do ph¶n øng sinh nhiÖt trong b×nh cña CaC2 víi H2O).

NÕu C2H2 cã chøa h¬i n­íc sÏ lµm gi¶m m¹nh kh¶ n¨ng tù ph©n huû næ cña nã. Hçn hîp chøa 1,15 thÓ tÝch C2H2 vµ víi thÓ tÝch h¬i n­íc kh«ng cã kh¶ n¨ng tù næ. Víi sè chÊt kh¸c nh­ «xyt ®ång lµ chÊt xóc t¸c vµ t¨ng qu¸ tr×nh ph©n huû næ. Hçn hîp cña C2H2 víi c¸c chÊt cã chøa «xy sÏ t¹o kh¶ n¨ng næ.

C2H2 hçn hîp víi kh«ng khÝ ë ¸p suÊt khÝ trêi vµ ë 305  470oC hoÆc víi «xy nguyªn chÊt ë ¸p suÊt khÝ trêi vµ 297  306oC sÏ næ. Khi næ cho tèc ®é ch¸y cao (®¹t tèi 3000m/s, ¸p suÊt cao (350  600) at. Hçn hîp cña C2H2 víi c¸c khÝ kh¸c, vÝ dô nh­ hçn hîp 45% C2H2 vµ 55% CH4 hoÆc 18% C¬2H2 vµ 82% H2 chØ næ ë ¸p suÊt >20 at. Hçn hîp C2H2 víi axªt«n (CH3COCH3) chØ næ khi ¸p suÊt > 10 at.

+ C¸c t¹p chÊt trong C2H2 :

- Kh«ng khÝ: lµ chÊt cã h¹i v× n©ng cao kh¶ n¨ng næ cña C¬2¬H2¬ nªn cho phÐp chøa 0,5  1,5%, nÕu chøa trªn 10% th× kh«ng dïng vµo hµn ®­îc.

- H¬i n­íc: lu«n cã trong C2H2 l­îng h¬i n­íc b•o hoµ trong C2H2 tïy thuéc nhiÖt ®é (nhiÖt ®é cµng cao cµng nhiÒu). H¬i n­íc lµm gi¶m nhiÖt ®é cña ngän löa vµ khuÕch t¸n vµo vïng hµn. Thùc tÕ chøng minh ®é Èm kho¶ng 25  70 g/m3 gi¶m n¨ng suÊt hµn xuèng 3  10%.

- H¬i axªt«n: Khi nhiÖt ®é cao, ¸p suÊt trung b×nh cña khÝ thÊp, l­îng tiªu hao khÝ cµng lín th× l­îng khÝ axªt«n chøa trong C2H2 cµng nhiÒu. H¬i axªt«n ¶nh h­ëng xÊu ®¹t qu¸ tr×nh hµn v× thÕ chØ cho phÐp chøa 45  50 g/m3 C2H2.

- PH3 : PH3 t¹o nªn do ph«t phua can xi chøa trong ®Êt ®Ìn t¸c dông víi n­íc:

P2¬¬Ca3 + 6H2O = 2PH3 + 3 Ca (OH)2

PH3 lµ chÊt cã h¹i v× t¨ng kh¶ n¨ng tù næ cña hçn hîp C2H2 víi kh«ng khÝ (th­êng lµm næ b×nh ®iÒu chÕ C2H2), v× thÕ chØ cho phÐp chøa 0,09% PH3 trong C2H2.

- H2S: H2S t¹o thµnh do sunphat can xi , Sunphat nh«m ,v.v... trong ®Êt ®Ìn. Nã lµm h¹i ®Õn chÊt l­îng cña mèi hµn nªn chØ cho phÐp chøa (0,08  1.5)% H2S trong C2H2.

III. Ngän löa hµn:

Qu¸ tr×nh ch¸y cña O2 vµ C2H2 (hoÆc c¸c khÝ kh¸c: CH4 , C6H6 , v.v...) sÏ sinh nhiÖt vµ ¸nh s¸ng. NhiÖt nµy nung nãng vËt hµn, que hµn vµ m«i tr­êng xung quanh.

C¨n cø vµo tØ lÖ cña hçn hîp khÝ hµn, ngän löa hµn cã thÓ chia lµm ba lo¹i. Ngän löa b×nh th­êng, ngän löa «xy ho¸ vµ ngän löa cacbon ho¸.

Mçi lo¹i ngän löa hµn cã thÓ chia lµm 3 vïng: Nh©n ngän löa, vïng trung t©m (hoµn nguyªn), vïng ®u«i (« xy ho¸). H×nh d¹ng cña c¸c vïng cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc tïy theo tØ lÖ cña khÝ ch¸y. Mµu s¾c c¸c vïng kh¸c nhau, vïng nh©n s¸ng tr¾ng, vïng gi÷a s¸ng vµng, vïng ®u«i vµng sËm cã khãi

1- Ngän löa b×nh th­êng

Ngän löa nµy chia ra ba vïng .

- Vïng h¹t nh©n:

O2 vµ C2H2 tõ má hµn ra, khÝ ®èt C2H2 bÞ ph©n huû.

C2H2 = 2 C + H2

Khi nhiÖt ®é trªn 800oC qu¸ tr×nh ph©n huû C2H2 cã thÓ t¹o thµnh CH4:

2C2H2 = CH4 + 3 C

Sau ®ã ë nhiÖt ®é trªn 10000C ; CH4 lo¹i bÞ ph©n huû tiÕp:

CH4 = C + 2 H2

Vïng h¹t nh©n cã mµu s¸ng tr¾ng, nhiÖt ®é thÊp trong ®ã cã c¸c bon nªn kh«ng dïng ®Ó hµn v× dÔ lµm cho mèi hµn thiÕu C t¹o nªn dßn.

- Vïng ch¸y kh«ng hoµn toµn (vïng gi÷a):

KhÝ C2H2 kÕt hîp víi « xy theo ph¶n øng:

C2H2 + O2 = 2 CO + H2 + 107,58 Kcalo/Phtg

Vïng nµy mµu s¸ng xanh, nhiÖt ®é cao (®¹t 3200oC) cã CO vµ H2 lµ nh÷ng chÊt khö «xy nªn gäi lµ vïng hoµn nguyªn hoÆc vïng ch¸y ch­a hoµn toµn.

- Vïng ch¸y hoµn toµn (vïng ®u«i):

S¶n phÈm ch¸y vïng trªn, tiÕp tôc ch¸y víi «xy cña kh«ng khÝ:

2CO + H2 + 1,5 O2 = 2CO2 + H2O + 203,57 Kcalo/phtg

Vïng nµy mµu n©u sÉm, nhiÖt ®é thÊp, cã CO2 vµ H2O lµ nh÷ng khÝ dÔ ph©n huû thµnh O2¬, khi tiÕp xóc víi kim lo¹i nãng sÏ «xy ho¸ kim lo¹i v× thÕ cßn gäi lµ vïng «xy ho¸. ë ®©y cacbon bÞ ch¸y hoµn toµn nªn còng cã thÓ gäi lµ vïng ch¸y hoµn toµn.

2- Ngän löa « xy ho¸:

Khi tØ lÖ Qu¸ tr×nh ch¸y xÈy ra nh­ sau:

Vïng gi÷a: C2H2 + 1,5 O2 = 2 CO + H2 + 0,5 O2

Sau ®ã ch¸y tiÕp víi «xy cña kh«ng khÝ:

2CO + H2 + 0,5 O2 + O2 = 2 CO2 + H2O

Nh­ vËy vïng gi÷a cña ngän löa cã (6  7)% O2 vµ 5% CO2 v× thÕ tÝnh chÊt hoµn nguyªn cña ngän löa bÞ mÊt, khÝ sÏ mang tÝnh chÊt « xy ho¸ nªn gäi lµ ngän löa « xy ho¸, lóc nµy nh©n ngän löa ng¾n l¹i, vïng gi÷a vµ vïng ®u«i kh«ng ph©n biÖt râ rµng, ngän löa cã mµu s¸ng.

3- Ngän löa cacbon ho¸:

Khi tØ lÖ . Qu¸ tr×nh ch¸y xÈy ra nh­ sau:

Vïng gi÷a: C2H2 + 0,5 O2 = CO + C + H2

Sau ®ã ch¸y víi «xy cña kh«ng khÝ:

CO + C + H2 + 2O2 = 2 CO2 + H2O

Vïng gi÷a cña ngän löa thõa c¸cbon tù do vµ mang tÝnh c¸c bon ho¸ gäi lµ ngän löa cacbon ho¸. Lóc nµy nh©n ngän löa kÐo dµi ra vµ nhËp víi vïng gi÷a, cã mµu n©u sÉm.

Tãm l¹i thµnh phÇn cña ngän löa hµn cã thÓ ph©n ra nh­ sau:

Khi tØ lÖ vïng gi÷a cã CO vµ H2

CO = 60  66%

H2 = 34  40%

Khi tØ lÖ l­îng CO vµ H2 ë vïng gi÷a gi¶m dÇn vµ l­îng CO2, H2O, N2 t¨ng lªn. L­îng Hy®r« nguyªn tö lín h¬n hy®r« ph©n tö.

Cµng xa nh©n vµ t©m ngän löa, l­îng CO vµ H2 cµng gi¶m vµ CO2, H2O cµng t¨ng.

Nh©n ngän löa cµng dµi khi l­îng C2H2 cµng t¨ng. NhiÖt ®é ngän löa hµn còng lµ víi th«ng sè quan träng x¸c ®Þnh tÝnh chÊt nhiÖt cña nã.

Qua sù ph©n tÝch vÒ thµnh phÇn vµ nhiÖt ®é cña ngän löa hµn chóng ta cã thÓ sö dông nh­ sau:

- Ngän löa b×nh th­êng cã t¸c dông tèt, vïng c¸ch nh©n ngän löa 2 - 3 mm cã nhiÖt ®é cao nhÊt vµ cã thµnh phÇn khÝ hoµn nguyªn (CO vµ H2) nªn dïng ®Ó hµn.

- Ngän löa cacbon ho¸ dïng khi hµn ®ång ®Ó bæ sung cacbon bÞ ch¸y, t«i bÒ mÆt, hµn ®¾p thÐp cao tèc vµ hîp kim cøng.

- Ngän löa «xy ho¸ dïng khi hµn ®ång thau, c¾t bÒ mÆt, ®èt s¹ch bÒ mÆt.

C©u 62: Tr×nh bµy vÒ c¾t kim lo¹i b»ng khÝ?

Tr¶ lêi

c¾t kim lo¹i b»ng khÝ

1 Thùc chÊt vµ ®iÒu kiÖn c¾t b»ng khÝ:

a- Thùc chÊt:

Qu¸ tr×nh c¾t b»ng khÝ lµ sù ®èt ch¸y kim lo¹i b»ng dßng «xy ®Ó t¹o nªn c¸c «xyt vµ c¸c «xyt nµy bÞ thæi ®i ®Ó t¹o thµnh r•nh c¾t. Sù ®èt ch¸y b»ng dßng «xy theo ph¶n øng sau:

Fe + 0,5 O2 = FeO + 64,3 Kcal/phtg

3Fe + 2 O2 = Fe3O4 + 266,9 Kcal/phtg

2 Fe + 1,5 O2 = Fe2O3 + 198,5 Kcal/phtg

Nh­ vËy trong vïng nhiÖt ®é cao ph¶n øng cña qu¸ tr×nh c¾t t¹o nªn ba lo¹i «xýt FeO, Fe2O3 , Fe3O4.

Qu¸ tr×nh c¾t b¾t ®Çu b»ng sù ®èt nãng kim lo¹i ®Õn nhiÖt ®é ch¸y («xy ho¸ m¹nh liÖt) nhê ngän löa hµn, sau ®ã cho dßng « xy thæi qua. §èt nãng ®Õn nhiÖt ®é ch¸y dïng nhiÖt cña ph¶n øng gi÷a O2 vµ C2H2 (hoÆc c¸c lo¹i khÝ cacboua Hy®r« kh¸c). Khi ®• ®Õn ®Õn nhiÖt ®é ch¸y, cho dßng «xy nguyªn chÊt kü thuËt (98  99,7% O2) vµo ë r•nh gi÷a cña má c¾t vµ nã sÏ trùc tiÕp «xy ho¸ kim lo¹i t¹o thµnh «xyt s¾t vµ thæi xØ láng khái r•nh c¾t. Trong khi c¾t do cã sù ph¸t nhiÖt nªn gióp cho viÖc nung nãng xung quanh ®Õn nhiÖt ®é ch¸y, do ®ã dßng «xy cø tiÕp tôc më ®Ó c¾t cho ®Õn khi kÕt thóc ®­êng c¾t

a- §iÒu kiÖn c¾t:

Kim lo¹i ®Ó c¾t b»ng khÝ ph¶i tho¶ m•n nh÷ng yªu cÇu sau:

- NhiÖt ®é ch¶y cÇn ph¶i cao h¬n nhiÖt ®é ch¸y víi «xy ®èi víi thÐp cacbon thÊp cã C < 0,7 %, nhiÖt ®é ch¸y vµo kho¶ng 1350 oC cßn nhiÖt ®é ch¶y gÇn 1500 oC nªn tho¶ m•n ®iÒu kiÖn nµy. §èi víi thÐp cacbon cao, vÝ dô C = 1,1  1,2 % nhiÖt ®é ch¸y gÇn b»ng nhiÖt ®é ch¶y nªn tr­íc khi c¾t cÇn ph¶i ®èt nãng ®Õn 300 650 oC ®èi víi thÐp cacbon cao, thÐp hîp kim cao, Cr«m, Cr«m-niken, ®ång, kim lo¹i mµu muèn c¾t ph¶i dïng thuèc c¾t.

- NhiÖt ®é ch¶y cña «xyt kim lo¹i ph¶i nhá h¬n nhiÖt ®é ch¶y cña kim lo¹i ®ã. NÕu ng­îc l¹i líp «xyt t¹o nªn trªn bÒ mÆt kim lo¹i v× kh«ng ch¶y ra nªn khi thæi dßng «xy sÏ ng¨n c¶n viÖc «xy ho¸ líp kim lo¹i phÝa d­íi. VÝ dô thÐp Cr«m, Cr«m-Niken t¹o nªn Cr2O3 cã nhiÖt ®é ch¶y 2050 oC v× thÕ c¸c kim lo¹i nµy kh«ng tho¶ m•n.

- NhiÖt l­îng sinh ra khi kim lo¹i ch¸y trong dßng «xy ph¶i ®ñ ®Ó duy tr× qu¸ tr×nh c¾t liªn tôc. VÝ dô khi c¾t c¸c tÊm máng b»ng thÐp Ýt cacbon nhiÖt l­îng sinh ra khi kim lo¹i ch¸y trong «xy ®Õn 70% chØ cÇn nhiÖt l­îng cña ngän löa 30% n÷a lµ ®ñ c¾t tiÕp tôc.

- TÝnh dÉn nhiÖt cña kim lo¹i kh«ng cao qu¸, tr­êng hîp cao qu¸ th× nhiÖt l­îng bÞ truyÒn ra xung quanh lµm cho nhiÖt ®é t¹i chç c¾t kh«ng ®ñ hoÆc gi¸n ®o¹n qu¸ tr×nh c¾t. VÝ dô nh­ ®ång, nh«m vµ hîp kim cña chóng kh«ng tho¶ m•n ®iÒu kiÖn nµy.

- «xyt ph¶i cã tÝnh ch¶y lo•ng cao ®Ó kim lo¹i dÔ dµng bÞ thæi khái r•nh c¾t. NÕu ng­îc l¹i sÏ c¶n trë dßng «xy tøc lµ c¶n trë qu¸ tr×nh c¾t. VÝ dô ®ång chøa nhiÒu silic sÏ t¹o ra SiO2 khã ch¶y vµ ®é sÖt cao.

- Kim lo¹i dïng ®Ó c¾t ph¶i h¹n chÕ bít nång ®é mét sè chÊt lµm c¶n trë qu¸ tr×nh c¾t (C, Cr, Si v.v...) vµ víi sè chÊt n©ng cao tÝnh s«i cña thÐp (Mo, W, v.v...)

Tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn ta thÊy s¾t vµ thÐp Ýt cacbon hoµn toµn tho¶ m•n ®iÒu kiÖn c¾t. L­îng cacbon cµng t¨ng qu¸ tr×nh c¾t cµng phøc t¹p. VÝ dô khi C > 0,7% c¾t khã h¬n v× cÇn nung nãng tr­íc víi nhiÖt ®é 300  650 oC vµ C > 1  1,2% kh«ng nªn c¾t b»ng khÝ.

§èi víi ®ång v× cã SiO2 nhiÖt ®é ch¶y cao, sÖt nªn rÊt khã c¾t. ThÐp hîp kim cao (Cr«m vµ Cr«m-Niken) b×nh th­êng kh«ng c¾t ®­îc v× nhiÖt ®é ch¶y cña c¸c «xyt nµy cao, ng¨n c¶n qu¸ tr×nh «xy ho¸ c¸c líp kim lo¹i phÝa d­íi. Kim lo¹i mµu nh­: ®ång, nh«m vµ hîp kim cña chóng khã c¾t v× nhiÖt ®é ch¶y cña «xyt cao, tÝnh dÉn nhiÖt cao c¶n trë sù tËp trung nhiÖt ë chç c¾t. Muèn c¾t c¸c lo¹i hîp kim nµy ph¶i dïng thªm thuèc c¾t.

C©u 65: C¸c chuyÓn ®éng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh c¾t gät kim lo¹i.

Tr¶ lêi

C¸c chuyÓn ®éng c¬ cña qu¸ tr×nh c¾t gät kim lo¹i :

Khi gia c«ng c¬ khÝ, ph«I vµ dông cô c¾t di chuyÓn t­¬ng ®èi víi nhau nhê nh÷ng cÊu cña m¸y c«ng cô ®Ó c¾t gät vµ t¹o h×nh bÒ mÆt.

Nh÷ng chuyÓn ®éng lµm viÖc cña m¸y c«ng cô chia rq chuyÓn ®éng sau:

1.1.1 ChuyÓn ®éng c¬ b¶n:

Lµ chuyÓn ®éng sinh ra lùc c¾t gät.

ChuyÓn ®éng c¬ b¶n chia ra:

-ChuyÓn ®éng chÝnh: chuyÓn ®éng cã tèc ®é lín h¬n c¸c chuyÓn ®éng kh¸c.

- ChuyÓn ®éng b­íc tiÕn: lµ chuyÓn ®éng ch¹y dao cã tèc ®é nhá h¬n chuyÓn ®éng chÝnh.

ViÖc c¾t gät vµ t¹o bÒ h×nh bÒ mÆt chi tiÕt lµ phèi hîp cña hai chuyÓn ®éng nµy.

1.1.2 ChuyÓn ®éng phô.

Lµ c¸c chuyÓn ®éng lïi dao, chuyÓn dao.

ChuyÓn ®éng phô kh«ng tham gia c¾t gät.

Nh÷ng ph­¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät kim lo¹i th­êng dïng trong gia c«ng c¬ khÝ : TiÖn, khoan, phay, bµo, mµi....

C©u 66: Tr×nh bµy c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña chÕ ®é c¾t gät.

Tr¶ lêi

C¸c th«ng sè c¬ b¶n cña chÕ ®é c¾t gät:

a)Tèc ®é c¾t:

§/n: La ®o¹n ®­êng ®I trong 1 ®¬n vÞ thêi gian cña mét ®iÓm trªn bÒ mÆt gia c«ng hoÆc 1 ®iÓm trªn l­ìi cña dông cô c¾t.

Ký hiÖu:V

§¬n vÞ:m/ph

C«ng thøc tÝnh

+ §èi víi m¸y cã ph«i hoÆc dông cô c¾t quay trßn:

V=pi.D.n/1000 (m/phót)

ë ®©y:

D:§­êng kÝnh cña ph«I (mm)

n:Sè vßng quay cña ph«i hoÆc dông cô c¾t trong mét phót.

+§èi víi m¸y cã dông cô c¾t hoÆc ph«I chuyÓn ®éng th¼ng:

V=L/1000.t (m/phót)

ë ®©y:

L;chiÒu dµi hµnh tr×nh (ph)

Tèc ®é c¾t cña c¸c m¸y cô thÓ: tiªn, phay, bµo...

b)L­îng ch¹y dao (b­íc tiÕn):

§/n: lµ kho¶ng di ®éng cña dông cô c¾t theo chiÒu däc khi ph«i quay 1 vßng.

KÝ hiÖu: S

§¬n vÞ: tuú theo ph­¬ng ph¸p gia c«ng cô thÓ:

L­îng ch¹y dao cña c¸c ph­¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät:

+TiÖn: S=mm/vßng

+Phay: Sz ;So (ch¹y dao vßng )= Sz.Z; Sph

+Bµo:S=mm/htk

+Mµi

+Khoan,khoÐt ,doa:

+Mµi

c)ChiÒu s©u c¾t:

§/n: lµ kho¶ng c¸ch gi÷a mÆt cÇn ®­îc gia c«ng vµ mÆt ®• gia c«ng sau 1 l­ît dông cô c¾t thùc hiÖn.

Ký hiÖu: t

§¬n vÞ: mm

ChiÒu s©u c¾t cña c¸c ph­¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät:

+TiÖn:

TiÖn ngoµi: t=(D-d)/2 (mm)

ë ®©y:

D: ®­êng kÝnh cña mÆt ®­îc gia c«ng (mm)

d: ®­êng kÝnh cña mÆt ®• gia c«ng (mm)

TiÖn trong: ng­îc l¹i tiÖn ngoµi.

Phay:

Bµo:

Mµi:

c)DiÖn tich cña líp c¾t

§/N:Lµ tÝch sè gi÷a b­íc tiÕn S vµ chiªuf s©u c¾t t hoÆc lµ tÝch sè gi÷a chiÒu s©u c¾t a

vµ chiÒu réng c¾t b.

f=S.t=a.b

Ký hiªu:f

§¬n vÞ:mm2

d)Thêi gian ®Ó gia c«ng chi tiÕt,m¸y

Gåm c¸c laäi thêi gaiun sau:

Thêi gian may(Tm)

§©y lµ th­ßi gaan trùc tiÕp ®Ó c¾t gät kim lo¹i cßn gäi lµ thêi gian chÝnh..Thêi gain m¸y Tm dïng ®Ó tiÖn mét chi tiÕt víi nhiÒu lÇn ch¹y dao ®­îc tÝnh theoc «ng thøc:

Tm=L.i/S.n

ë ®©y:

L:ChiÒu dµi tr×nh cña dao theo h­ãng ch¹y dao(mm)

I: Sè lÇn ch¹y dao

S: L­îng ch¹y dao(mm/ph)

N:sè vßng quay cña ph«I trong mét phót.

Thêi gain phô(TP)

Th­ßi gian phôc vu(TPV)

Thêi gain nghØ ng¬i(Tn )

Thêi gian gia c«ng 1 chi tiÕt: Tc=T¬m+TP+TPV+Tn

BiÕt ®­îc møc thêi

N¨ng su¸t cña m¸y: sè s¶n phÈm lµm ra trong mét d¬n vÞ thêi gian.

N¨ng suÊt trong 1 phót cña m¸y ®c tÝnh theo c«ng thøc

N=1/Tc(s¶n phÈm/phót)

Tõ c«ng thøc trªn ®Ó t¨ng n¨ng suÊt cña m¸y ta ph¶I gi¶m thêi gian nµy, thêi gian phô vµ thêi gian phôc vô.

BiÖn ph¸p cô thÓ:ph©n tÝch c«ng thøc 1/Tc.

C©u67: Tr×nh bµy h×nh d¸ng h×nh häc vµ c¸c th«ng sè cña dông cô c¾t.

Tr¶ lêi

a)cÊu t¹o cña dômg cô c¾t:

Trong gia c«ng c¬ khÝ, dao c¾t dïng ®Î c¾t gät kim lo¹i.

C¸c bé phËn cña dông cô:

vÝ dô dao tiÖn:

Dao c¾t gåm cã c¸c phÇn:

-Th©n dao: Dïng ®Î kÑp dao trong gi¸ dao.

- §Çu dao : gåm cã c¸c yÕu tè sau:

+ L­ìi c¾t: gåm cã l­ìi c¾t chÝnh vµ l­ìi c¾t phô, c¸c l­ìi c¾t ®c h×nh thµnh lµ do giao cña c¸c mÆt

+ MÆt dao: t¹o thµnh ®Çu dao. Cã mÆt tr­íc, mÆt sau (chÝnh , phô ), mÆt ®¸y.

Mòi dao: Giao cña c¸c l­ìi c¾t

b) C¸c bé phËn trªn ph«i:

c) C¸c th«ng sè h×nh häc cña dao:

+C¸c mÆt ph¼ng

-MÆt ph¼ng c¾t gät Chøa l­ìi c¾t chÝnh vµ c¸c mÆt ph¼ng ®µng gia c«ng.

-mÆt ph¼ng c¬ së(mÆt ®¸y):

Song song víi h­íng ch¹y dao däc vµ ch¹y dao ngang.

-MÆt c¾t chÝnh:

-C¸c gãc ®é c¬ b¶n cña dao ®­îc xÐt trong hai mÆt ph¼ng.

-XÐt trong tiÕt diÖn chÝnh gåm cã:

Gãc sau :

C©u68: Tr×nh bµy vÒ c¸c hiÖn t­îng vËt lý x¶y ra trong qu¸ tr×nh c¾t gät kim lo¹i.

Tr¶ lêi

a)Qu¸ tr×nh t¹o phoi:

Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh c¾t gät KL lµ hít ®I trªn bÒ mÆt cña ph«I 1 líp KL gäi lµ phoi ®Ó ®¹t ®­îc kÝch th­íc,h×nh d¸ng vµ ®é bãng theo yªu cÇu gia c«ng cña chi tiÕt.

+Khi c¾t d­íi t/d cña ngo¹i lùc l­ìi dao nÐn vµ ph«I t¹o biÕn d¹ng ®µn håi qua biÕn d¹ng dÎo tíi biÕn d¹ng ph¸ huû ®Ó t¸ch ra mét líp KL gäi lµ phoi.

Tuú theo t/c cña vËt liÖu(dÎo hay gißn),chÕ ®é c¾t,c¸c th«ng sè h×nh häc cña dao mµ phoi cã c¸c d¹ng kh¸c nhau:

-Phoi vôn:§­îc t¹o nªn khi gia c«ng vËt liÖu gißn hoÆc vËt liÖu cã tÝnh dÎo thÊp nh­ Gang,khi c¾t phoi vôn nhiÖt c¾t tËp trung ë mòi dao,lùc c¾t thay ®æi liªn tôc g©y rung ®éng ,do vËy ®é bãng bÒ mÆt kh«ng cao.

-Phoi xÕp:t¹o thµnh khi gia c«ng KL cã ®é cøng trung b×nh vµ cã tèc ®é c¾t nhá.D¹ng phoi nµy th­êng lµ nh÷ng m¶nh ng¾n ,mÆt phoi tiÕp xóc víi mÆt tr­íc cña dao rÊt bãng,mÆt sau gîn mÎ,kh«ng b»ng ph¼ng.

-Phoi d©y:T¹o nªn khio gia c«ng thÐp cã ®é cøng thÊp víi tèc ®é c¾t lín.Phoi t¹o thµnh d©y dµi hay d©y xo¾n.Khi t¹o phoi d©y n¨g l­îng tiªu hao khi gia c«ng Ýt,lùc c¾t Ýt thay ®æi vµ bÒ mÆt gia c«ng cao.c¨n cø vµo d¹ng phoi ta ®¸nh gi¸ ®­îc chÊt l­îng cña dông cô,®é bãng sù tiªu hao n¨ng l­îng trong qu¸ tr×nh gia c«ng.

b)NhiÖt c¾t vµ ¶nh h­ëng cña nhiÖt c¾t ®Õn qu¸ tr×nh c¾t:

+Nguyªn nh©n sinh nhiÖt:

-Do biÕn d¹ng dÎo cña KL t¹i vïng c¾t.

-Ma s¸t gi÷a mÆt tr­íc cña dao víi phoi.

-Ma s¸t mÆt sau cña dao víi bÒ mÆt ®ang gia c«ng.

NhiÖt sinh ra phô thuéc vµo vËt liÖu cña ph«I,v©tj liÖu lµm dao,chÕ ®é c¾t(S,t,y), c¸c yÕu tè h×nh häc cña dao.

-Ph©n bè nhiÖt sinh ra trong qu¸ tr×nh c¾t:

Q=Qc+Qp+Qd+Qkk

Q:Tæng l­îng nhiÖt sinh raQc:L­îng nhiÖt truyÒn vµo chi tiÕtQd: L­îng nhiÖt truyÒn vµo dao Qp :L­îng nhiÖt truyÒn vµo phoiQkk: l­îng nhiÖt truyÒn vµo kh«ng khÝ

+T¸c h¹i nhiÖt ®èi víi qu¸ tr×nh c¾t:

¶nh h­ëng ®Õn t/c vËt lý cña bÒ mÆt gia c«ng,lµm háng dao ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt c¾t.

+Kh¾c phôc t¸c h¹i nhiÖt:Sö dông dng dÞch tr¬n nguéi ®Ó gi¶m ma s¸t vµ lµm nguéi

Yªu cÇu cña dung dÞch tr¬n nguéi ph¶i ®¶m b¶o kh¨ n¨ng gi¶m nhiÖt,kh«ng ph¸ huû KL ,kh«ng ®éc h¹i Ýt ¶nh h­ëng ®Õn thiÕt bÞ.

Sù mµi mßn cua dông cô c¾t:

Nguyªn nh©n mßn dao khi c¾t

NhiÖt vµ ma s¸t sinh ra trong qu¸ tr×nh c¾t lµm cho dao bÞ mßn c¶ ë mÆt tr­íc lÉn mÆt sau.

+t¸c h¹i cña mßn dao:lµm thay ®æi c¸c yÕu tè h×nh häc cña dao,lµm t¨ng nhiÖt c¾t,gi¶m ®é chÝnh x¸c vÒ kÝch th­øoc vµ h×nh d¸ng cña chi tiÕt gia c«ng,mßn dao dÉn ®Õn ph¸ huû dao.

§é mßn h

a b

+ c¸c d¹ng mßn cña dao(h×nh vÏ)

-Gia c«ng vËt liÖu dÎo

-mßn sau lµ chñ yÕu:

Gia c«ng vËt liÖu dßn

+Mßn c¶ mÆt tr­íc vµ mÆt sau:Khi sö dông

Ng­ßi ta chØ cho dao mßn ®Ðn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh

Quy ®Þnh ®é mßn cña dao th«ng qua tuæi bÒn cña dao tÝnh theo phót.

Tuæi bÒn cña dao phô thuéc vµo chÕ ®é c¾t.,lo¹i dao c¾t.Th«ng th­êng tuæi bÒn 30.60,90 hoÆc 120 phót.

d)Lùc c¸t:Trong qu¸ tr×nh c¾t dao chÞu t¸c dông cña lùc c¾t.

END