Câu 2: Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập (QLMT)

I/ Khái niệm mâu thuẫn và các tính chất chung của mâu thuẫn :

a/ Khái niệm mâu thuẫn: dùng để chỉ mối liên hệ thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa giữa các mặt đối lập của mỗi sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau.

         Nhân tố tạo thành mâu thuẫn là mặt đối lập. Khái niệm mặt đối lập dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau. Bất kỳ sự vật và hiện tượng nào củng là thể thống nhất của các mặt đối lập. Tóm lại mặt đối lập là những mặt trái ngược nhau. Các mặt đối lập vừa thống nhất vừa đấu tranh gọi là mâu thuẫn biện chứng.

b/ Nội dung cơ bản quy luật (Quá trình vận động mâu thuẫn):

         Trong mỗi mâu thuẫn, các mặt đối lập vừa thống nhất với nhau, vừa đấu tranh với nhau.

         Khái niệm thống nhất của các mặt đối lập dùng để chỉ sự liên hệ, ràng buộc, không tách rời nhau, quy định lẫn nhau của các mặt đối lập, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề tồn tại. Sự vật nào củng là thể thống nhất của các mặt đối lập có liên hệ ràng buộc lẫn nhau.

         Trong sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập, sự đấu tranh giữa chúng là tuyệt đối, còn sự thống nhất giữa chúng là tương đối, có điều kiện, tạm thời, trong sự thống nhất đã có sự đấu tranh, đấu tranh trong tính thống nhất của chúng.

         Khi 2 mặt đối lập của mâu thuẫn xung đột với nhau gay gắt và khi điều kiện chính muồi thì chúng sẽ chuyển hóa lẫn nhau, mâu thuẫn dc giãi quyết. Mâu thuẫn cũ mất đi, mâu thuẫn mới dc hình thành và quá trình tác động, chuyển hóa giữa 2 mặt đối lập lại tiếp diễn, làm cho sự vật, hiện tượng luôn luôn vận động và phát triển. Bởi vậy, sự liên hệ tác động và chuyển hóa giữa các mặt đối lập là nguồn gốc,động lực của sự vận động và phát triển trong thế giới. Lênin khẳng định: “Sự phát triển là một cuộc “đấu tranh” giữa các mặt đối lập”.

1 Số loại mâu thuẫn:

- Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài:

+/ Mâu thuẫn bên trong là mâu thuẫn giữa những mặt, những bộ phận bên trong sự vật, là mâu thuẫn tự thân, có vị trí, vai trò quyết định đối với sự vận động và phát triển của sự vật.

+/ Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn giữa sự vật này với sự vật kia, có ảnh hưởng đến sự phát triển của sự vật, nhưng nó phải thông qua mâu thuẫn bên trong.

- Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không  cơ bản:

+/ Mâu thuẫn cơ bản là mây thuẫn tồn tại trong suốt quá trình sự vật tồn tại. Nó quyết định bản chất và quá trình phát triển của sự vật

+/ Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn phụ thuộc vào mâu thuẫn cơ bản.

- Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu:

+/ Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu trong mỗi thời kỳ, giai đoạn của quá trình phát triển sự vật. Nó có ảnh hưởng quyết định đối với các mâu thuẫn khác trong cùng thời kỳ, giai đoạn đó.

+/ Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn ko giữ vai trò quyết định tính chất, đặc điểm của sự vật trong thời kì, giai đoạn nhất định

- Mâu thuẫn đối kháng và không đối kháng

+/ Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa lực lượng xã hội ( những giai cấp) có lợi ích căn bản đối lập nhau, không thể điều hòa, như mâu thuẫn giữa vô sản và tư sản, giữa nông dân và địa chủ

+/ Mâu thuẫn ko đối kháng là mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, như mâu thuẫn giữa công nhân và nông dân.

c/ Ý nghĩa phương pháp luận :

         Vì mâu thuẫn có tính khách quan, tính phổ biến và là nguồn gốc động lực của sự vận động, phát triển, do vậy trong nhận thức và thực tiễn cần phải tôn trọng mâu thuẫn, phát hiện mâu thuẫn, phân tích đầy đủ các mặt đối lập, nắm dc bản chất, nguồn gốc, khuynh hướng của sự vận động và phát triển.

         Vì mâu thuẫn có tính đa dạng, phong phú, do vậy trong việc nhận thức và giãi quyết mâu thuẫn cần phải có quan điểm lịch sử, cụ thể, tức là biết phân tích cụ thể từng loại mâu thuẫn và có phương pháp giãi quyết phù hợp.

         Giãi quyết mâu thuẫn phải theo phương thức đấu tranh các mặt đối lập, chứ không theo hướng dung hòa các mặt đối lập.