THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

Thứ 4, 30/12/2009, 08:28

7 điểm nhấn chứng khoán 2009

Lần đầu tiên trong lịch sử, thị trường Việt Nam ghi nhận những phiên giao dịch có giá trị trên 5.000 tỷ đồng, cùng khối lượng lên tới hơn 130 triệu chứng khoán.

Dưới tác động của suy thoái kinh tế, Vn-Index có thời điểm rơi xuống mức thấp nhất trong vòng 4 năm qua, nhưng cũng có lúc thị trường ghi nhận những phiên giao dịch hàng nghìn tỷ đồng.

1. Vn-Index chạm đáy 4 năm

Vào thời khắc đỉnh cao của chứng khoán Việt Nam năm 2007 khi Vn-Index vọt trên 1.000 điểm, không ai ngờ chỉ số này có ngày tuột dốc xuống 235,5 điểm (ngày 24/2/2009). Đây được xem là kết quả tồi tệ nhất của chỉ số sàn TP HCM trong suốt 4 năm qua. Giao dịch rơi cảnh chợ chiều, không ai thiết tha mua bán, khiến suốt quý I, số phiên có khối lượng giao dịch vượt 30 triệu chứng khoán chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Mức đáy xác lập của Vn-Index năm 2009 là 235,5 điểm. Tại thời điểm này, giao dịch chứng khoán rơi vào cảnh chợ chiều. Ảnh: Hoàng Hà.

Phải đến giữa năm, dấu hiệu cho một đợt phục hồi mới nhen nhóm, trước hàng loạt sự kiện lớn như việc chào sàn của các đại gia tài chính (BVH, VCB, CTG); doanh nghiệp lãi to, thậm chí vượt kế hoạch; kỳ vọng gói kích cầu; nhà đầu tư "quá tay" với đòn bẩy tài chính... Tuy nhiên, những lực đẩy này cũng chỉ giúp sóng chứng khoán sàn TP HCM vươn cao đến 624,1 điểm (ngày 22/10) và sau nhiều giằng co, đã lùi xuống 500 điểm vào cuối năm.

Song 2009 vẫn được xem là năm khá thành công của Vn-Index, bởi chỉ số tăng gần 60% so với mức khởi điểm hồi đầu năm - chỉ 313,34 điểm. HNX-Index sau một năm giao dịch cũng tiến lên hơn 50%.

2. Bộ ba đại gia tài chính chào sàn

Việc Bảo Việt, Vietcombank, Vietinbank niêm yết cổ phiếu là sự kiện được chờ đợi, bởi với khối lượng lớn và thương hiệu tại thị trường trong nước, đây đều là những mặt hàng thu hút sự chú ý của giới đầu tư.

Vietcombank giao dịch 112,3 triệu cổ phiếu, và lập tức trở thành doanh nghiệp có vốn hóa lớn nhất thị trường, với trên 56.000 tỷ đồng, gấp hơn 2 lần quán quân trước đó là ACB với 28.000 tỷ đồng. Trong khi đó, Bảo Việt (BVH) niêm yết toàn bộ 573 triệu cổ phiếu và Vietinbank 121,2 triệu cổ phiếu.

Dù không giữ được mức giá cao như kỳ vọng của nhiều nhà đầu tư và chính doanh nghiệp, bộ ba tài chính lên sàn cung cấp cho thị trường lượng hàng hóa lớn, cũng như cái nhìn minh bạch hơn về 3 trong số những định chế tài chính lớn nhất Việt Nam. Bộ ba này cũng mở màn cho những cuộc chào sàn đình đám khác, như Eximbank, Công ty cổ phần Tập đoàn Ma San và trước đó là Ngân hàng Sài Gòn - Hà Nội. Trong số gần 100 doanh nghiệp niêm yết mới trên 2 sàn trong năm nay, riêng 5 doanh nghiệp lớn nhất đã có tổng vốn hóa lên tới gần 150.000 tỷ đồng, và đều lọt vào nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn nhất thị trường.

3. Thị trường UPCoM và trái phiếu đi vào hoạt động

Sau nhiều lần lỗi hẹn, thị trường giao dịch cổ phiếu dành cho công ty đại chúng chưa niêm yết (UPCoM) đi vào hoạt động ngày 24/6. Cùng thời điểm này, Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội chuyển thành Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX).

Năm 2009 ghi nhận 2 kênh đầu tư nữa trên thị trường chứng khoán Việt Nam, là thị trường giao dịch cổ phiếu dành cho công ty đại chúng chưa niêm yết (UPCoM) và hệ thống giao dịch trái phiếu Chính phủ chuyên biệt. Ảnh: Hoàng Hà.

Sau khi đi vào hoạt động, UPCoM tỏ ra kém hấp dẫn và mờ nhạt hẳn so với diễn biến của 2 thị trường niêm yết TP HCM và Hà Nội. Giao dịch của 34 cổ phiếu qua mỗi phiên chỉ vài trăm nghìn, với giá trị phổ biến 1-4 tỷ đồng. Những mong ngóng của nhà đầu tư như nới biên độ (thay vì 10% như hiện nay), rút ngắn thời gian thanh toán T+3, được phép mua bán cùng một cổ phiếu trong ngày... để UPCoM hấp dẫn hơn vẫn chưa kịp thành hiện thực trong năm 2009.

Khoảng 3 tháng sau ngày UPCoM ra mắt, thị trường chứng khoán đón nhận hệ thống giao dịch trái phiếu Chính phủ chuyên biệt. Hơn 500 loại trái phiếu với trị giá 166.000 tỷ đồng được giao dịch bằng hệ thống công nghệ từ xa và tách biệt khỏi cổ phiếu, giúp nhà đầu tư có thêm lựa chọn đầu tư ít rủi ro. Đây được kỳ vọng là kênh dẫn vốn cho nền kinh tế, tạo sự đa dạng hóa các công cụ đầu tư trên thị trường vốn, tăng cường sự độc lập trong điều hành chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương.

4. Thanh khoản tăng vọt và câu hỏi về đòn bẩy tài chính

Lần đầu tiên trong lịch sử, thị trường Việt Nam ghi nhận những phiên giao dịch có giá trị trên 5.000 tỷ đồng, cùng khối lượng lên tới hơn 130 triệu chứng khoán. Chỉ số của 2 sàn cũng liên tiếp lên xuống theo tín hiệu kích cầu, bởi những kỳ vọng về chính sách tiền tệ nới lỏng, cũng như nguồn vốn dồi dào bơm qua hệ thống ngân hàng. Vì lý do này, tin đồn, sau đó là thông tin chính thức về ngừng hỗ trợ lãi suất ngắn hạn vào cuối năm nay, đã kéo chứng khoán giảm mạnh.

Trong năm, thanh khoản của thị trường có được một phần lớn nhờ vào nguồn tín dụng, thông qua cho cho vay margin và repo cổ phiếu, cùng với một số các nghiệp vụ khác. Tại một số công ty chứng khoán, tỷ lệ sử dụng đòn bẩy có thể đạt 100-200%. Chủ tịch của một công ty chứng khoán hàng đầu thị trường nhận định, đòn bẩy tài chính chiếm đến 40% giá trị của những phiên giao dịch thăng hoa.

Đòn bẩy tài chính giúp tăng thanh khoản cho thị trường, song khi chưa có những quy chế cụ thể cho nó, sẽ dẫn tới nhiều rủi ro. Việc Bộ Tài chính xem xét thông qua Dự thảo về mua chứng khoán ký quỹ được giới đầu tư trông đợi sẽ giúp tăng thanh khoản của thị trường, đồng thời đảm bảo sự tăng trưởng ổn định.

5. Doanh nghiệp niêm yết chuyển sàn

Nằm trong kế hoạch tái cấu trúc thị trường của Ủy ban chứng khoán (SSC), hàng loạt doanh nghiệp có vốn điều lệ dưới 80 tỷ đồng trên HOSE từ giữa năm đã "khăn gói lên đường" sang niêm yết tại HNX, sau nhiều lần được SSC du di thời hạn tăng vốn. Trong khi đó, tại HNX, chỉ mỗi trường hợp của HSC tự nguyện hủy niêm yết và ngả sang UPCoM do không đạt mức vốn điều lệ cần thiết tối thiểu là 10 tỷ đồng.

Tuy nhiên, việc chuyển sàn này từ TP HCM sang Hà Nội không gây nhiều xáo trộn trên thị trường như nhiều dự đoán trước đó.

6. Tin đồn lan tràn trên sàn chứng khoán

Trong năm 2009, thị trường chứng khoán ghi nhận hàng loạt tin đồn có tầm ảnh hưởng lớn và gây xôn xao trong giới đầu tư.

Tin đồn là vấn đề mọi thị trường tài chính đối mặt, và sự khác nhau là khả năng đánh giá của nhà đầu tư và cách thức phản ứng của doanh nghiệp niêm yết và cơ quan giám sát thị trường.

7. Rào cản T+3

Những biến động thất thường trên thị trường chứng khoán năm nay khiến nhiều nhà đầu tư không kịp trở tay. Giá cổ phiếu bất ngờ tăng nhưng cũng rớt nhanh chóng và không cách nào chốt lời, cắt lỗ được, bởi rào cản T+3. Chính vì vậy mới có tình trạng một số công ty chứng khoán "ưu đãi" cho khách hàng VIP được bán ngày T+2, thậm chí T+1, gây ra sự bất bình đẳng cho những nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.

Vấn đề rút ngắn thời gian thanh toán một lần nữa được đem ra tranh luận, mổ xẻ. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ra văn bản yêu cầu các công ty chứng khoán chấm dứt việc bán khống từ tháng 12. Không còn đòn bẩy tài chính, những phiên giao dịch 5.000-6.000 tỷ đồng trên hai sàn chứng khoán cũng theo đó chìm vào quá khứ.

Trước nhu cầu có thật về việc rút ngắn thời gian thanh toán và thực tế đã diễn ra. SSC sau nhiều họp bàn đã cân nhắc xây dựng dự thảo văn bản trình Bộ Tài chính xem xét và dự kiến triển khai vào năm 2010, nếu được thông qua. HSBC: Chứng khoán Việt Nam 2009 chưa hết khó khăn

(Dân trí) - Theo báo cáo Vietnam Monitor tháng 3/2009, Ngân hàng Hồng Kông - Thượng Hải (HSBC) vừa đưa ra những dự báo bi quan về thị trường chứng khoán Việt Nam.

TTCK Việt Nam là thị trường tăng trưởng tệ nhất châu Á tính từ đầu năm 2009 đến nay. Lợi nhuận các công ty năm 2008 giảm tới 30%. Tuy nhiên một số công ty vẫn có kết quả kinh doanh tốt và giá cổ phiếu của những công ty này hiện vẫn ở trong mức rất hấp dẫn.

Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn tiếp tục đi xuống trong năm 2009. Chỉ số Vn-Index từ đầu năm đến nay hạ 22%, mức hạ tệ nhất so với các thị trường châu Á khác.

Một số thông tin khác cũng cho thấy bức tranh tiêu cực. Giá trị giao dịch cổ phiếu trung bình trong ngày tháng 2/2009 tại Sàn giao dịch chứng khoán TPHCM và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội chỉ là 13 triệu USD.

Tổng giá trị vốn hoá thị trường rơi xuống mức khoảng 10 tỷ USD, không một cổ phiếu niêm yết nào có giá trị vốn hoá thị trường lớn hơn 1 tỷ USD và chỉ có 4 cổ phiếu có giá trị vốn hoá hơn 500 triệu USD.

Nhà đầu tư nước ngoài đã giảm bán, sau khi bán ra số cổ phiếu với tổng giá trị 127 triệu USD trong khoảng thời gian từ tháng 9/2008 đến hết tháng 12/2008, nhà đầu tư nước ngoài chỉ bán ra lượng cổ phiếu có giá trị khoảng 2 triệu USD từ đầu năm đến nay.

Nguyên nhân chính cho điều này là phần lớn tiền đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài, nếu không tính đến những quỹ đóng, đã rút hết khỏi thị trường Việt Nam (Quỹ đầu tư chứng khoán PXP Vietnam Emerging Equity Fund mới đây cho phép nhà đầu tư rút cổ phiếu ra và sau đó họ có thể bán số cổ phiếu này).

Chưa hết thông tin về lợi nhuận các công ty không mấy tích cực. Tăng trưởng doanh số khoảng 40% so với cùng kỳ năm trước nhưng lợi nhuận hoạt động chỉ tăng 8%. Thua lỗ ở các khoản đầu tư địa ốc và chứng khoán đẩy lợi nhuận ròng giảm 25%.

Việc huy động vốn khiến chỉ số EPS tệ hại hơn, EPS hạ 29,5% so với một năm trước. ROE rơi xuống mức 11% từ mức 18% của năm 2007.

Trong số 329 công ty niêm yết, 23 công ty thua lỗ, trong đó có cả một số công ty trước đây từng được nhà đầu tư nước ngoài hết sức ưa chuộng như Công ty cổ phần cơ điện lạnh (REE), Công ty cổ phần Gemadept (GMD) và Công ty cổ phần cáp và vật liệu viễn thông (SAM).

Tuy nhiên cũng có một số công ty công bố lợi nhuận ấn tượng, đây là những công ty có hoạt động kinh doanh đi theo hướng thế mạnh và không đầu tư vào thị trường bất động sản và ngân hàng.

HSBC cho rằng EPS sẽ không thay đổi nhiều trong năm 2009 so với cùng kỳ năm 2008 và tăng khoảng 10% trong năm 2010 (lợi nhuận hoạt động tăng 8% trong năm 2008, chúng tôi cho rằng tất cả thua lỗ từ lĩnh vực bất động sản đã được công bố hết bởi các kiểm toán viên trong kết quả kinh doanh vừa qua).

Một số nhà đầu tư mạo hiểm có thể tiếp tục tham gia vào thị trường với mục tiêu dài hạn, họ có thể mua một số cổ phiếu của các công ty tốt. Tuy nhiên theo đánh giá của HSBC thị trường chứng khoán Việt Nam năm nay sẽ vẫn khó khăn.

Nhìn lại Việt Nam

Quay về thị trường Việt Nam, tình hình cũng có nhiều điểm tương tự. Cách nay một năm, ít ai tin rằng chỉ số VN-Index sẽ giảm từ trên 1.100 điểm đến dưới 500 điểm, thế nên mọi người tự huyễn hoặc mình rằng làm gì có chuyện giảm giá mạnh.

Rồi công ty nào cũng đầu tư tài chính, thích kiếm tiền nóng, thu lợi nhanh. Ngân hàng cũng nhảy vào cho vay tài trợ mua chứng khoán. Và rồi thị trường vì phát triển nóng quá nên bắt đầu điều chỉnh giảm (sau vài cú sốc từ bên ngoài và những biện pháp hạ nhiệt thị trường kiêm chống lạm phát của Nhà nước).

Chúng ta thấy một kịch bản không khác thị trường Mỹ: chứng khoán giảm giá thì các công ty niêm yết có đầu tư tài chính thua lỗ, kéo theo nhiều cổ phiếu của các công ty loại này bị nhà đầu tư "hắt hủi", bán ra đến nỗi giảm giá xuống dưới giá trị sổ sách.

Ngân hàng thấy chứng khoán giảm giá thì bắt nộp thêm tiền, không thì phải bán chứng khoán trả nợ, cứ thế lại tạo ra sức ép giảm giá chứng khoán. Một cái vòng lẩn quẩn, phụ thuộc lẫn nhau lại nảy sinh.

Chính hoạt động đầu tư tài chính thiếu kiểm soát và thiếu chuyên nghiệp của nhiều công ty niêm yết đã làm gia tăng độ rủi ro và tính dễ đổ vỡ của thị trường Việt Nam và điều này nằm ngoài tính toán về rủi ro sụt giảm thị trường của nhiều nhà đầu tư.

Khi tồn tại hiện tượng rủi ro phụ thuộc lẫn nhau quá phức tạp thì người ta càng dễ đánh giá sai quy mô tổn thất của thị trường. Khi chỉ số VN-Index còn ở mức 600 điểm, một số quan chức bảo phải nên "mua vào" hoặc "có tiền cũng mua chứng khoán".

Có lẽ đó là nhận định dựa trên suy nghĩ về tình hình hiện tại của nền kinh tế, dựa vào các biện pháp hiện tại, chứ không tính đến xác suất rủi ro dây chuyền